Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 49, 9 December 1871 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA.

1 unuhiia mai loko mai o ka Buke Arabia mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii.

lIELU IA manawa, kahea mai la ka Aledana, O Neba koe, aole oe i hele mai nei e honi. Luliluli iho la ke poo o ka Liona,a holo aku la iloko o kona wahi mau. Kahea mai la kekahi kaikamahine opiopio nona na ma» kahiki eono, He kuhihewa pnha ko ka Aledana, aoie i ike ka Liona ia Neba. Ia manawa, ku inai la ke kiaaina elemakule, (1 kona vva opiopio, he kamana kana oihana akamai loa,) Ninau mai ia ia ivvaena o ka lehulehu, (Ja pau loa mai anei oukou, aole anei he mea i koe, Pane mai la ke kapena o ka moku huli alii, Ua lawe mai au i na mea a pau o ko'u inoku, koe nae na keiki kauwa a makou, Pane aku la ua Kiaaina nei, Ua uhaki oe i ke kanawai o ka Olelo Hoolaha Alii, ae mai la ke kapena, Ua hewa wau ; Kauoha koke ae la ke Kiaaina i ka Ilamuku, e hoopaa koke i ke Kapena, a hoopaa ia aku la; kauoha hou aku la ke Kiaaioa ika malamamoku, e kii i na keiki kauwa, ae lawe koke mai. Kii aku la ka malamamoku, a laweia mai la. A hiki mai la o Robiana Lo ma, kukuluia ae la eha noho iwaena o ke anaina, a malaila lakou i hoonohoia'i. Nana mai la na'lii a me na makaainana, a ike mai la i ka nani lua ole o ko Kohiana Lo mau helehelena ; a ia wa i lou aku ai a lou mai na'iii wahine, a hene iho ia ka aka. Ku ae la ka Puuku iluna, a kahea aku la i ke kiai puka, e hookuu hou mai i ka Liona wahine. Weheia ae la ka puka, a puka mai ia ua Liona la iwaho, a nana pono mai la ia Eohiana Lo, a hele malie ioa mai la a ku imua o Kohiana Lo, a hoolei aku la i ka Lei Alii. Kukuli iho la ua liona nei, a uwo ae la me ka leo nui, a lele aku la mawaho o ke anaina, owiliwili ae la i kona huelo, a hahau iho la i ka honua. A ma ia hahau ana, ua like ke kani me na pukuniahi he haneri i kiia ika minute hookahi. Huli ae la oia, a hoi aku la ma kona wahi mau. I Mahope iho oka hoi ana aku oka liona, ku ae la o Neba me ka hilahila ole, a nana ae la ma o a maanei, a puana ae la, "E na'lii a me na makaainana, ua ike pu ae nei no kakou i ke kuhihewa nui o ka liona, i hoolei iho nei i ka Lei Alii maluna o kuu wahi keiki kauwa. Mai kuu wa uuku mai no ka noho kauwa ana o keia wahi keiki ine a'u, a hiki ī kuu wa i halawai ai me ka poe kamana. Nana no hoi i hoomahuka i na keiki kauwa a ka poe kamana, a o ia ke kumu i hoopaapu ia ai lakou i ka halepaahao, a hiki wale mai nei ianei." 1 ka pau ana o ka Neba mau olelo hookano, ku ae la ka Aledana me kona ano kuhihewa, & pane ae la imua o ka lehulehu, Ina pela, he moolelo ino loa ko keia keiki opiopio, a ua kupono ole oia ke lilo i kane na ke Alii Wahine, a noho mai hoi i mea nui maiuna o kakou. E pono no e laweia mai ka iei mai luna mai ona. Hoole like mai la ka iehulehu mai o a o, me ka i mai, Aole e hiki ia kakou ke hoole i ka makemake o ka mea nana ke kaikamahine, anoai ua ike no paha oia, ua kupono no keia keiki ke lilo i haku maluna o kakou. Eia hoi; oke kulana o keia keiki, aole kakou ike, a ua ike no paha ia, nolaila, e hookuu aku no kakou i na hana a pau maluna iho ona. Ku hou ae la no ka Aledana, a hoopaakiki mai la no ma kona manao maa, ia manawa, ulu ae la ka hoopaapaa a nui. Ano ka nui loa o ka hoopaapaa mawaena o na'lii a me na makaainana, ia wa i ku mai ai ke Kiaaina ilona, a hai ahu la imaa o lee anaina, He pono no e iaweia ka lei alii mai luna mai o ke keiki opiopio, e like m? ka manao o ka Alihikaua ; a i ka la apopo, e akoakoa hou mai na'lii a me na maka-ainana, a ia wa kakou e ike ai i ke kuhihewa a kuhihewa ole paha oka liona. Ae like mni la ke anaina.

Hopu aku la ua Kiaaina nei i ka lima o Robiana Lo, a olelo aku la roe ka hookamani. Na'u oukou e malama p hiki i ka wa e akoakoa hou ai maanei. Ae aku la o Robiana Lo, me ka manao hoi he pono kana, eia ka he uhiuhi lau mamane. Hoi aku lakou nei i ka hale o Kaakaikimaalea, (Kiaaina) a ma ia po iho, ma oa hora o ke aumoe, hoala aku la ua o Lnkoino ia Robiana Lo, ika i ana iho, Eia nei e moe nei, e ala ae, a e hele kaua i ka Hale Alii, mamuli o ke kauoha a ke Alii Wahine. Ala ae la o Robiana Lo a haele aku la. la laua nei i haele ai a komo i ka ululaau, ike aku la ua o Alohaole i kekahi kumu laau nui, kalai aku la a poopoo, me he rumi liilii la, a hunakele ia aku la ua o Robiana Lo, papaniia aku la a paa, a hoi aku la ua kanaka ino nei. 1 ke kakahiaka ana ae, hiki mai la ka hora i oleloia, akoakoa mai la na'lii a me na makaainana, mai na kamaaina a na malihini. O Ekemila ma hoi, aiakaiia aku la lakou, a hoonohoia iho la ma ko lakou wnhi i noho ai ika la mua. lke mai la ka Ilamuku, aohe ke kolu o na keiki, hele mai la oia a ninau iho la, Auhea hoi ke koiu o oukou ? Pane ae la o Ekemila, Aohe makou i ike, me ka elemakule no ika po nei. Ninau ae la ka liamuku ike Kiaaina, Auhea hoi ua keiki nei ? Olelo mai la ua Kiaaina nei, Aohe no kakou i ike pu, o ka liona no paha ka mea i ike, a nana no e hai mai ia kakou. Kahea ae la ka llamuku i ke kiai puka, e hookuu mai ika liona. Hookuuiā mai la ka liona, a hanu hele ae la iloko o ke anaina, a poai hele ae la mawaho, aohe nae he loaa o kana mea i makemake ai. Hanu hele ae la oia ma o a maanei o ke kulanakauhale, a nalowale aku la. Noho iho la no ke anaina e kakali no ua liona nei; a he mau minute ma ia hope iho, ike ia aku la keia mea nui e panee mai ana. A i ka hoea ana mai, ike ia aku la ua liona nei, me ke kumu laau nui ma kona kua. O ke kumu no o ka lau, ku ana ma kahi o Ekemila ma e noho ana, a moe iho lu. Ku ae la ka Ilamuku iluna, a ninau ae la ike Kiaaina, no Robiana Lo. Pane mai la ua Kiaaina nei, Ua huna wau i ke keiki opiopio maloko o kekahi kumu laau, a ina oia keia, e ike pu auanei kakou a pau. Hele aku la ua Kiaaina nei, wehe ae la i ke pani, puka mai la o Robiana Lo, a ku ana iwaho. Ku ae la ka liona iluna, owiliwjli ae la i kona huelo, a hahau iho la i ka honua, a ua like ke kani me na pukuniahi he haneri i ki ia ika minuie hookahi. A pau ka hoomaikai ana a ka liona, hoolei iho la oia i ka Lei Alii ma ka a-io Robiana Lo. (O ka Lei Alii mua no keia i hooleiia ai ma ka ai o Robiana Lo, aka, no ka hookae o Neba, i kokuaia e ka Alihikaua a me ke Kinaina, ua hoihoi I hou ia ka lei alii i ka liona.) I ke kau ana o ka Lei Alii iluna o Robiana Lo, kukuli iho la ia, a uwo ae la me ka leo nui, a lele aku la. mawaho o ke anaina, holo poai ae la a puni ke anaina, a owiliwili ae la i kona hueio, a hahau iho la i ka honua, a ua like ke kani me na pukuniahi he hookahi haneri i kiia i ka minute hookahi. Hoi aku la ka liona ma kona wahi mau. A ike ia ae la ke Alii o ke aupuni, ke kane hoi a ke Alii Wahine Roe, hilahila loa iho la o Neba ame ka Alcdana. Ku ae la ke Kiaaina iluna, nonoi aku la i na'lii a me ke anaina, Na'u no e malama ke kane a ke Alii Wahine, a hiki i ko inua wa e hoohuiia ai he kane ahe wahine. Ae mai la no kekahi poe alii, aka, o ka hapanui o na'lii a me na makaainana, hooho mai la lakou me na leo nui, Aolee pono nau e malama, oo ka mea, ua ikeia ka pono ole o kau hana. A ina e lilo nau e malama, he oiaio, e haawi ana oe i kona ola ma ka iima o kekahi poe e aku, i hookoia ai ko oukou makemake. A no ka pakela paakiki loa o ke Kiaaina, ua lilo no ka malamaia ana o Robiana Lo ma iaia. Hookuuia ae la ke anaina, a hoi aku la kela a me keia. Hoi aku la o Neba a me ka Aledana ma ka hale, kuka iho la laua no Robiana Lo. ka mea i honlii ia. Ninau ako la o Neba ika Atedana, Pehea la kaua e hana aku ai no Robiana Lo i keia po ? Pane aku la hoi ka Aledana, E hoouna no au i ko'u mau koa ikaika loa i keia po, a na lakou no e lawe aku e pepehi ma kahi mehameha lea. Ae koke aku la no o Neba, Hoi ae la ka Aledana ma kona keena kakau, a kakau iho la i kekahi palapala ; a penei na olelo i kakauia maloko: I ka Mea Hanohano, Anaru Q. Fota, Kiaaina oke aupuni [ Liona: )

Aloha oe—Ke hoouna aku nei au i ou !a< i ko'u mau koa ikaika eha, malulo o na Kanawai koa o keia aupuni, e haawi mai oe ma ko lakou lima i ke Keiki Alii, a hookuu mai i o'u nei e lijke me na Kanawai. Na ka Alihikaua Nui e mulama ka Hooiiina Alii. (Kakau inoaia,) Aledana, Alihikaua. Haawiia aku la ka palapala i na koa, a lawe aku la ; me ke kauoha malu aku oua Aledana la i na koa, i ka i ana aku, A i loaa mai o Robiana Lo ia oukou, alaila, e lawe loa aku no oukou a kahi mehameha, a e pepehi iho no a make, huna a nalo loa, alaila, hoi mai oukou. Ae aku la na koa. A i ka hiki ana aku o ka palapala imua o ke Kinaina, heluhelu iho la kela, a hai aku la ia Kohiana Lo, i ka i ana aku, E hele pu ana oe me keia mau koa i keia po, e like me ke kauoha a ka Alihikaua nui o ke aupuni. Ae aku la no o Robiana Lo, Ae, ke hele pu nae au me kuu mau aikane, a ina he huakai no ku make, o ko makou make pu no ia, he ole hoi ko'u make hookahi aku. Pane mai ke Kiaaina, Aole i kauohaia mai me au aikane, aka, o oe wale no ka men i makemakeia. I aku o Hobiana Lo, O ko'u mau hoa make no keia iloko o na puu make i hala, a ina aole lakou e hele pu ana me a'u i keia manawa, aole no au e hele. I mai la ke Kiaaina, E hele pu no oukou. Ia lakou nei i hoomaka aku ai e hele akoakoa, pane ae la na koa, Aole pono oukou ke hele akoakoa, no ka mea, he alii kela, a he mau kauwa oukou. A pehea la ka auanei lftTpono? wahi a Ekemila. Pane mai la na koa, E hookaawale i ke Alii mamua, a o makou aku, a o oukou mai mahope.

Ae mai la oEkemila, aoka hoomaka aku la no ia e hele ma kahi a na koa e alakai nei. A no ka ioihi ioa o kahi o ka hele ana, haupu wale ae la no o Ekemila, a ninau aku la ina koa, Pehea ka loihi o kahi i koe a hiki aku kakou i kahi o ka Aleeiana ? Hoomau aku la no iakou i ka hele ana imua. A i ka ike pono ana o Ekemila i ka nahelehele q ua hala aku la kahi o ke au-kanaka, a ke hele nei lakou i ka lauaa ole, Ninau hou aku la no oia i ka poe koa, Auhea ka hoi ka hale oka Aledana ? Pane hou mai la no na koa> CJa kokoke loa kakou e hiki aku. Hoole aku la o Ekemila, me ka i aku, Hoopunipuni maoli no oukou ! Kahea aku la no o Ekemila ia Kobi»na Lo, E Robiana Lo, hoi mai oe mahope nei. Hoi mai la no o Robiana Lo, a hui pu mai la lakou ma kahi hookahi. Pane koke aku la no o Ekemila ina koa, 1 lawe mai nei no ka oukou e pepehi ia makou. Pane mai hoi na koa, heaha la auanei ka hewa, aohe o oukou mana i koe, eia ko oukou ola i ka poho o na lima o makou, a heaha oukou imua o inakou ? Pane aku la o Ekemila, Aia no paha ia i Ina hana ana a kakou ; eha no ka hoi oukoa, I a eha no hoi makou, a he mau keiki kane nae, aka, o ka mea hilahila loa nae, ina oukou e eha ana a make paha ia makou, no ka mea, he poe kanaka kahiko auwae lenalena oukou, a he kamalii opio no makou. la Ekemila no e olelo ana, nonoi malu aku la o Kohiana Lo i kahi elau a Keoki, a haawi malu mai ia no hoi o Keoki. I loa no.a pau ae na olelo a Ekemila, o ka hakaka koke iho la no ia. 0 Robiana Lo no ka mea i hahau mua īa mai i ka pahi e ke koa, pale ia ae nae e Ekemila, ku aku la i ka elau a Robiana Lo, a haule iho la ua koa nei ilalo. Hahau hou mai ia no kekahi koa ia Robiana Lo, moku e nae i ka pahi a Ekemila ma ka a-i, a hina iho ia ilaio, aole nae i make ioa, aka, na Robiana Lo no i houhou iho i ka elau, a make loa iho la. Ike mai la hoi ke kolu o na koa, i ka make ana o keia luau koa, emi loa aku la oia i hope, aka, hoio ae ia o Kale, a lalau iho ia i ka pahi a ke koa i make, a hahau mai ia hoi kekahi koa ia Ekemila, moku e aku la nae ia Kale ma ka poohiwi hema ; huii ae Ia hoi e hahau ia Kale, ku e i ka pahi a Ekemila, a make ioa iho la. Alualu aku la boi o Robiana Lo a me Kale i ke koa i holo, a no ke poliuliu a ko ia la pakela mama i ka holo, aohe o laua nei pilipili aina aku, haia loa aku la kela, ahai ka ua ika pupuhi. "Ao no ke koa, ao no ka holo," wahi a ka olelo. Huii aku la o Robiana Lo ma e hoi, a komo aku la i ke kulanakauhale, a ike aku ia i kekahi hale hoohainu wai ona, e a ana ke kukui mawaho; aia no maloko olaila na Lutanela Pelekane a Farani hoi o loko mai o na Pa Kaua Hui. (Aoleipau.)