Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 49, 9 December 1871 — Ka Inu Wai Ona. [ARTICLE]

Ka Inu Wai Ona.

He kumumonao keia i kamailio nui ia ma Honolulu nei i keia makahiki, a pake)a aku hoi ma kekohi mou wahi e ae. Ua haawiia inai i kela a me keia kanaka ka lunaikehala nnna e honpololei i ko ke kanaka kuamoo. O ka makahiki e hele nei e pau, oia kekahi o na makahiki a ka ona i noho alii mai bi maluna o kekahi mau apana aina. Ua lohe pinepineia na leo e hookani ana no keia mea ino, aka, ke nawe | mai nei no nae ka hele malie ana. Ma oa apona o Kona, Lahaina a me Hanalei | ke keo, a ma Honolulu nei. I Ua kaukolo aku na lima aupuni e hopu, ua loaa iki no, a ua hoopaiia, a o ka nui, ua pakelo aku la. Ma Hawaii nei, kahi akahi e pii ae nei e hoomaamaa aku i keia hana, ka hapa o ka make no keia mea ino he wai ona, aka, ma naaina nui, ua ikeia he lehulehu a he mau huina nui o na ola kino kanaka a me na miliona o na waiwni i hooneoneoia. Ma ka haiolelo a Haku loane Russella o Beritania Nui, imua o kekahi Anaina Hoole Wai Ona ma Enelani, ua hoike maioia i k& nui o waiwai o ia lahui i uhauhaia ma keia mea ; a penei kana olelo ponoi: "Iloko o na makahiki elima i pau i ka 1870, ua hoomaunauna aku na [kanaka o Beritania no ka wai ona, he

$2,574,21 i,725. Ua oi pakolu aku keia puu dala i lilo mamua o na loaa makahiki o na Alanui Kaa Ahi o Beritania a pau ; ua papalua aku hoi mamua o na dala mn na Hanako Malama Dala ; ua oi aku hoi mamua o ka hapalua o ka loaa aupuni no ko makahiki ; a ua pakanalima aku hoi mamua o na loaa o na aoso hoomana a me na Ahahui Akamai." Oka mea minamina loa nae ka ike ana iho, o ka poe i hoolilo nui i ka lakou mau dala, oia no ka poe paahana. Ke hoike mai nei hoi kekahi Kauka akamai loa, o Kauka Edewada kona inoa no ka nui oka poe make ma keia hana ino, a penei no ia : ,l lna he 100,000 poe inu waiona e ola> ana, mai ka 15 a hiki i ke 70 makahiki, ke hoohalikeia me ka poe inu wai ona ole o ia heluna a i like na makahiki, he 32 o ka poe ona e make ana, a he 10 wale no o ka poe inu ole. Mailoko ae o 100,000 poe inu, e make ana he J5,907, mamua o ka hiki ana i ke 50 makahiki, a he 4,266 wale no o ka poe inu wai ona ole e make iloko o ia mau inokahiki. Mai ka «0 makahiki aku a i ke 60, he 6,419 o ka poe inu, a he 2254 o ka poe inu ole e make ana ; a niui ke 60 makahiki a hiki i ke 70, e make ana he 55,175 poe inu ona, a he 33,280 poe inu ole e pau ana i ka make. Ina ua hiki ole i ke kanaka, ka mea i haawiiu mai he ike a he noenoo kona, i keia niau mea e waihoia aku la, he poino no ke ola kino a me ka waiwai, alaila, heaha aku ka mea i koe ? E hoohalike anei me na holoholona uhane make pu ? O ka lohe ko oukou a nalu iho, he mea nui ke ola, a ua kapaia hoi he waiwai makamae. E hoopale ae kakou ika ahailono a ka make, oia o wai ona ma.