Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 50, 16 December 1871 — Page 1

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Laporte
This work is dedicated to:  To Kilohana Silve

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

English Column.

 

            As late as 1790, girls were not permitted to attend public schools in Boston. The world has moved a little since then.

            A learned Hindoo lady, who is lecturing in England, says the vice of intemperance was unknown in India until the English introduced it there.

            The North Carolinian is informed that the “Walter Raleigh vine” on Roanoke island is nearly 300 years old; that it covers an acre of ground, and that from it last $3,000 worth of wine was made. A big vine-or a big story.

            We may obtain some idea of the number of stitches now considered necessary to put into garments from the fact that last year there were over half a million sewing machines manufactured in the United States.

            “Hans Breitmann’s” popularity has crossed the water and taken root, and a newly started comie journal in England bears his name and has his figure mounted on a donkey on its title page.

            Hall’s Jourual of Health says:-“The old and young delight in warmth; it is to them the greatest luxury. Half the disease of humanity, would be swept from existence if the human body were kept comfortably warm all the time.”

            There are no less than seven expeditions now engaged in Artic research-two from Germany, one from Sweden, one from Scotland under Lamont, one from England under Leigh Smith, one from France under Pavy, and the expedition from the United States.

            Some ingenious Yankee has invented a process by which maple sugar can be made out of common New Orleans molasses, flavoring it by steaming maple wood. A contemporary says: “The next thing we are looking for from that land of prolific ideas is a process whereby they will make honey from cod liver oil flavoring it with beeswax.

            Young Wing, a Chinese, who graduated at Yale College in 1855, has been engaged by the Chinese government to take charge of thirty students to this country, and has received a grant of $1,500,000 to met expenses for the ensuing ten years. The number of students will be yearly increased by installments of thirty.

            Rio Janeiro advices to October 8 th , give the full text of the emancipation bill. It frees all children born of slaves after its date, and all slaves of the government, and establishes an emancipation fund for the benefit of existing slaves. The government has been congratulated by all the foreign ministers, and felicitations are pouring in from all parts of Brazil. There are already evidences of improvement among the owners in the direction of converting slaves into free tenants, of freeing them upon condition of a few years service.

            THE POPE AND HIS FUTURE RESIDENCE.- The announcement is again made that the Pope intends leaving Rome. Some three or four months since it was stated that His Holiness had determined to quit the city, and that the French Government had placed the island of Corsica at his disposal. The authority on this present occasion is a Parisian Catholic journal, la France, and this now avows that Thiers has offered him the Castle of Pau for a residence. The French Government continue to have Minister resident at his Court, and Thiers has shown every desire to assist him so far as is consistent with the national courtehies due to the Court of the Italian King. The spot now said to be selected is one of the most picturesque in the country, and it has long been noted as a famous resort for tourists. The town of Pau is the capital of the Department of Basses Pyrenees, and is situated on the right bank of the Gave de Pau. It possesses a healthy climate, and is surrounded by charming scenery. The castle was originally built in the tenth century, and stakes, or paus, were placed around it to mark the limits of the town, and from there it took its name. In the fourteenth century the castle was rebuilt, and it was enlarged during the sixteenth. It was embelihshed and renovated during the reign of Louis Phillipe, the citizen King, and was one of the favorite summer resorts of the ex-Emperor.

 

HE MOOLELO KAAO

-NO-

ROBIANA LO

KA HIWAHIWA O KE KOA,

HELU AKAHI O KA IKAIKA.

 

I unuhiia mai loko mai o ka Buke Arabia mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii.

 

HELU 6.

 

E NA hoa hoinainau o keia mau la, e waiho iki kakou maanei i ke kamailio ana no Robiana Lo ma, a e kamailio iki hoi kakou no na pa kaua hui, oia no ka pa kaua Pelekane a me ka pa kaua Farani, iloko o ke aupuni Liona, a o na hoa paonioni no ia o ka Aledana i na makahiki mamua iho o ke ku ana mai o ka moku huli alii. Aole no i pau ke kaua ana, aka, no ka eha e ana o ka Alihikaua Pelekane, nolaila, hoomaha ai ke kaua a hiki wale aku ai o Robiana Lo ma. A maloko no hoi o ka pa kaua Pelekane, i make ai na makua o Ekemila ma, a mai laila mai ka lawe pioia ana o Ekemila ma, a noho kauwa ai na ka poe kamana.

            Maanei hoi, e huli ae kakou i hope, a e nana aku ia Robiana Lo ma, oiai lakou i hiki aku ai ma ka hale inu rama, halawai mua iho ia o Ekemila me na Lutanela Pelekane a Farani hoi, ka poe i kamaaina ia Ekemila i ko lakou wa e noho pu ana. Ninau aku la nae kekahi Lutanela Pelekane, Nawai la i hookuu mai ia oukou mailoko mai o ko oukou lawe pio ia ana ? Kuhikuhi aku la na lima o Ekemila ia Robiana Lo, me ka ekemu ole o ka waha. Ninau hou mai la ka Lutanela Pelekane, Heaha ia ? Pane aku la o Ekemila, He haku a he kamalei no kakou, a oia nei no hoi ke keiki alua a Kini Uilama ma, i hoolahaia mai ai mamua, a o ka hanau mua, oia no kela e noho mai la me ka Aledana, ke keiki alii hoi i ku ae ai inehinei, a olelo iho ai iwaena o ke anaina, He wahi keiki kauwa keia na'u, mai ko'u wa uuku mai kona noho pu ana me a'u, a hiki wale i ka wa ana i hoomahuka ai i na kauwa a ka poe kamana.

            He olelo hookae keia na ua keiki la, no ka mea, o laua a elua, ua hanauia mai mai ka puhaka mai o Ane, ka wahine a Kini Uilama. I ko laua noho ana a nui, ua ahewaia oia la e make, (Neba) a ua hooihia maluna o kekahi ho ahiu ; a o ia nei hoi, (Robiana Lo) naauauwa mai la i ke aloha mahope ona, o loaa wale mai ai makou. E ole nae o ia nei, ina ua make o ia la-he keu aku nae kela o ke keiki aloha ole i kona pokii, me he mea la he pili hanauna a pili aikane la hoi  ka mea o ka hana ana pela. Oia nei (Robiana Lo) nae ka mea a ka Liona wahine i hoolei ai i ka Lei Alii i keia mau la iho nei, a e lilo ana i Hooilina Alii no ke aupuni Liona nei, a i kane hoi na ke Kaikamahine Alii Aka, ke hopohopo nei au no ua kaikuaana la a me ka poe kokua mahope ona, oiai ko ia nei mau la e nee pono ae ai a noho iho iluna o ka noho alii o ke aupuni nei.

            A pau ae la na olelo a Ekemila, o ka ae like mai la no ia o na Lutanela, a pane aku la ia Ekemila, E hoihoi kokeia ke Keiki Alii i keia po iloko o ko kakou pa kaua. Ae aku la o Ekemila, a hoi aku la lakou a pau iloko o ka pa kaua ia po.

            A i ko lakou hiki ana i ka pa kaua, komo loa aku ia no kekahi Lutanela iloko loa o ka rumi moe o ka Alihikaua i eha ai, A hai aku la, Ua hoi mai nei o Ekemila ma iloko nei o ka pa kaua i keia po, a ua lawe pu mai hoi me ke Kamalei Alii o Pelekane, ka mea i hooleiia e ka Liona wahine i ka Lei Alii, a ae mai la ka Alihikaua i eha.

            Kauoha ae la ua Alihikaua nei i na Luna nui o ka pa kaua, e kiia na pu aloha no ke Keiki Alii opiopio. I ka pili o ke ao, oia hoi ka hora 2, haawi ae la ka pa kaua Pelekane i na pu aloha no ke Keiki Alii, a puiwa ae la ko ke kulanakauhale a pau, no ka hao o keia pu kani o ke aumoe, a manaoia ae la he kaua kuloko, aka, i ka pau ana ae o ke kani ana, maopopo iho la he pu aloha Alii, aka, aole nae i ike ia ke ku ana mai o kekahi moku alii mai Pelekane mai ma ia po, a lilo iho la ia i mea na ke kulanakauhale holookoa e nunu olelo ai, aohe nae he maopopo o ka oiaio.

O ka Aledana nae, haupu wale ae la no oia no Robiana Lo, a i aku la ia Neba, O keia pu aloha alii i kani mai nei, aohe no ia he mea e aku, o Robiana Lo no, akahi okoa ka halialia wale mai la no ia'u, nolaila, ina he mea oluolu i kou manao, e hahai mai oe i kona moolelo, he kauwa io paha aole paha. Ina oia he kauwa io, noho alii no kaua no keia aupuni, aka, ina oia he alii aiaupuni, ehia mea aloha o keia mau iwi, o ka mauna ana iho nei mamuli ou.

            Pane mai la o Neba, Mai maka'u oe a kanalua hoi, e hoopau i kou manao houpuupu, a e hilinai maluna o'u wale no, a hiki i kou la e noho ai ma ke poo o ka hanahano. O ua keiki la au e manao la, he keiki kauwa io no ia mai ka po mai, aohe mea nana e holoi e pau ai, a ke minamina la au i na pauda i uhauha wale ia mai la no e na’lii o ka pa kaua, ma ke ano kuhihewa, ina no ua wahi kauwa io la ia mau pu aloha alii. Moe loa no o Neba i ka ole, a hiki i ka pau Pele pau mano ana.

            E na hoa, e waiho ae kakou no Neba a me kana mau olelo hoole manawaino, a e aui ae kakou no ka olelo kauoha a ka Alihikaua Pelekane, i i mai ai i ka Lutanela, E kii aku oe ia Ekemila ma a me ke Kamalei Alii hoi o Pelekane, Haku o kakou, ka mea hoi nona ka mauna ana i nei mau iwi, i loaa ai he puuoioina na kona mau kapuai e keehi iho ai ma keia aoao o ka moana, kahi hoi a na kupuna ona i  nai ai, aohe nae i hookoia ko lakou makemake, a iho wale aku la lakou ma kela aoao o ka honua. A ina o ka mea keia nona na moeuhane e loaa mau nei ia’u, alaila, ola keia mau iwi a me ka eha nui o ka moe ana o keia mau la.

            A pau ae la na olelo a ka Alihikaua, hoi aku la ka Lutanela, a kono aku la ia Ekemila ma, e komo ma ka rumi moe o ka Alihikaua.

            A i ka hiki ana aku o Ekemila ma, haawi like ae la i ke aloha i ka Alihikaua, ma ka lulu lima ana, aka o Robiana Lo nae, kukuli iho la oia a hoomaikai aku la i ka Alihikaua. Pane mai la ka Alihikaua, E kuu Haku, aole o oe ke hoomaikai mai ia’u e pono ai, aka, owau ke hoomaikai aku ia oe, no ka mea, o kou kulana, ua oi ae ia mamua o’u, a he kanaka make au malalo o ka olelo a ko makuakane, no ka imi ana i pomaikai nou a me kau poe mamo ma keia hope aku.

            A pau ae la na olelo kaukau a ka Alihikaua, huli ae la oia a ninau ae la ia Ekemila, Nawai i hookuu mai ia oukou mailoko ae o ko oukou lawe pio ia ana? Pane aku la o Ekemila, Na ke Kamalei Ahi nei no. I hou mai la ka Alihikaua, E oluolu oe e hahai mai i ko ia nei moolelo, mai ko oukou halawai mua ana a hiki i ko oukou komo ana mai i ka pa kaua nei. Hahai aku la no hoi o Ekemila no na mea a pau e pili ana ia Robiana Lo, e like me ka moolelo i kamailio mua ia ae nei ia kakou ma na Helu i hala.

            A pau ae la ka Ekemila hahai ana, kahea ae la ua Alihikaua nei i ka Lutanela nana i alakai mai. Nau no e malama i ke Kamalei Alii o Pelekane, maloko nei o ka pa kaua i keia po.

            Ae mai la no ka Lutanela, a hoihoiia aku la ma kekahi rumi maikai loa o ka hale e ku ana maloko o ka pa kaua, a malaila lakou i moe ai ia koena po, a hiki i ke ao ana.

            I ke kakahiaka ae, houna ae la ua Alihikaua nei i kana Ahaiolelo, E kii aku oe i na aliikoa a pau o na pa kaua elua, e hoakoakoa mai imua o’u i keia kakahiaka. Kii aku la ka Ahaiolelo, e like me ke kauoha a kona haku.

            A i ka akoakoa ana mai o na alii koa o na pa kaua elua, hai aku la ua Alihikaua la i kona manao, I kiiia aku nei oukou e kuka pu kakou no ke Kamalei Alii o Pelekane, i hiki mai i ka pa kaua nei i ka po nei. Ke makemake nei au e hooili aku i ka’u oihana a pau maluna ona, a nana no e hana aku maluna o na aliikoa e like me kona makemake, a nana no hoi e imi aku i ka lanakila o na pa kaua hui-a pehea ko oukou manao ? Pane aku la na aliikoa, Aohe o makou mana ma kau oihana, aia wale no ia i kou manao, a he hoolohe wale aku no ka makou.

            Hooholo like ae la lakou, e lilo o Robiana Lo i Alihikaua no lakou a pau, a ma kana mau olelo, e hoolohe no makou a hiki wale i ka lanakila ana.

            I na aliikoa i hala aku ai, kuka iho la o Robiana Lo me ka Alihikaua, no na mea i hanaia mamua aku o ko lakou hiki ana mai. Hai mai la no hoi ka Alihikaua, i ka i ana ae, Ua loihi no ko makou kaua ana iho nei, a ua nui no ko makou poe i eha a make no hoi. Ninau hou aku la o Robiana Lo, Ehia ka nui o na ahi koa a me na koa i koe ? Pane mai ka Alihikaua, He kanaha tausani koa wale no i koe, a he umi tausani a keu wale no alii koa, ke huiia nae na pa kaua a i elua. Pane ae la o Robiana Lo, Aole paha e pio hou ana kekahi o ia poe a hiki i ka lanikila ana maluna o ke aupuni Liona nei.

            Ia wa koke no, kauoha ae la o Robiana Lo ia Ekemila, E kaheaia na koa a me na alii koa, mamua ae o ka ainaawakea.

            I ka akoakoa ana mai o na koa a me na alii koa o na pa kaua hui, mahele iho la o Ekemila i na koa Pelekane a me na koa Farani, a hoonoho aku la ia Kale i alii maluna o na koa Pelekane, a ia Keoki hoi maluna o na koa Farani, a o na koa kaua lio hoi o na pa kaua elua, ua huiia ae la ia malalo o ke alakai ana a Ekemila.

            A i ka ike ana o Robiana Lo, ua makaukau ko lakou aoao, aohe hemahema e hiki ai ke kali, nolaila, hoouna aku la oia i ku Ahaiolelo, e hele imua o ka Aledana, a e hai aku i ke kaua i ka la apopo.

            I ka Ahaiolelo i hele aku ai a ku imua o ka Aledana, a ninau mai la oia, Heaha mai nei kau ? I aku la ka Ahaiolelo, I hele mai nei au e like me ka hoouna a kuu haku, e hoomakaukau oe no ke kaua i ka la apopo. Ninau hou mai la no ka Aledana, Ua ola nae paha ka eha o ka Alihikaua ? Hoole aku la ka Ahaiolelo. Ninau hou mai la no ka Aledana, A owai ka ke alakai o ko oukou aoao? I aku la ka Ahaiolelo, O Robiana Lo no, o ka mea a oukou e hoino nei ! I mai la ka Aledana, Mai hoopuka hou mai oe i kau haina mawaho ae o ka’u ninau, o hiki ole ia oe ke hoi hou aku ma ke alanui nui au i hele mai ai, a ike ole aku i ka maka o ua haku la ou, no ka mea, o kou ola i keia hora, eia no ia i ka poho o kuu lima. Ku iho la no ua Ahaiolelo nei me ka wiwo ole, a huli ae la oia i o a i o. O na Aledana nei, pukupuku ae la na maka, makue iho la oluna, a hiki ole ke hoopuka pono mai i na huaolelo, no ka mea ua ulupuni mai la oia ka ukiuki no ka Ahaiolelo, ka mea nana ka huaolelo kaena.

            A hala paha he hapalua hora ma ia hope iho ninau hou mai la ua Aledana nei, O Robiana Lo ke alii, owai na hope ? Pane aku la no ka Ahaiolelo me ka wiwo ole, O Ekemila no, o Kale no hoi a me Keoki. Pane kikoi mai la no o Neba, “O ua mau wahi keiki pokeo nei no ka ! Aohe eha a kamalii, hookahi no eha he uwe wale. E hoi oe a olelo aku, mai hele mai imua o ke kahua kaua e hoohilahila ai, o lilo auanei na iwi i niau no na pu a na koa aupuni.”

            Pane hou mai la ka Aledana i ka Ahaiolelo, O hoi a hai aku i ua haku ou, ua makaukau no au no ke kaua i ka la apopo, aka, ina aole oukou e hiki mai ma ke kahua kaua i ka la apopo, e hooholo no au i ka lanakila ma ka aoao o ke aupuni nei, a o na koa a pau ma na pa kaua hui, e lilo no lakou i poe pio i ka poho o kuu lima.

            Hoi aku la ka Ahaiolelo, a hai aku la ia Robiana Lo, no na mea a pau a Neba a me ka Aledana i olelo mai ai.

            Mahope iho o ka hoi ana aku o ka Ahaiolelo, kahea ae la ka Aledana i mau koa i 150,000 a me na alii koa he 50,000 no ke kahua kaua i ka la apopo.

            I ka ike ana o ka Aledana, ua akoakoa mai na koa a me na alii koa, huli ae la oia a pane ae la ia Neba. Ua makaukau loa no ko kaua aoao, a i hakalia wale no i ka napoo ole aku o ka la, a i ke ao ole ae o ka po, haule aku i ke kahua kaua, nana aku na maka o ka hoa paio. Nolaila, e hooikaika loa ana no au nou, a noho oe ma ka noho alii o ke aupuni liona nei. Ae mai la no o Neba.

            E nana hoi kakou ia Ekemila ma, mahope iho o ka hoi ana aku o ka Ahaiolelo, hookomo ia iho la o Ekemila, Kale a me Keoki i na kapa koa no ka hele ana i ke kaua. Ua haawiia mai no hoi ia lakou nei a pahikaua, aka, o Ekemila nae, haalele mai la oia i ka pahi i haawiia aku iaia, a unuhi ae la i kahi pahi poomuku ana, a olelo kaena ae la, Aole loa au e poina ana i keia wahi pahi kaulana a ko’u makuakane i hooili mai ai maluna o’u, a ke hilinai nei au maluna ona a hiki i ka lanakila loa ana.

            A ike iho la o Robiana Lo, ua makaukau loa no no ke kaua i kakahiaka ae. A i ke ao ana ae o ia po, a kokoke mai la hoi ka manawa i oleloia no ke kaua, nolaila, kahea ae la oia ia Ekemila, Ua makaukau anei oukou ? Ae mai la o Ekemila. Kahea hou aku la o Robiana Lo, E kau ana oe maluna o ka lio o ka Alihikau, a alakai aku i ka mahele mua, a o Kale i ka mahele elua, a o Keoki i ka mahele ekolu.

(Aole I pau.)

 

PEPEHI KANAKA MA LANAI.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :-

            Ua hai aku nei au ia oe, no ka pepehiia ana o Palau, o Lanai i make mamua, a ua kiiia aku nei ua poe pepehi kanaka la, e lawe mai i Lahaina nei e hookolokolo ai, no ka hoohiki ana o Maewaewa, ka wahine a Palau, imua o ka Lunakanawai Hoomalu o Lahaina nei. Eia na inoa o ka poe nana i pepehi : Mailou, Kahinalua, Naehu, Kamai a me Lupeloi he wahine ia. O keia ka poe nana i pepehi malu o Palau- na kekahi no o keia poe i hui pu, oia no o Kamai, a nana no i hai ae nei.

            Penei nae ka moolelo o keia pepehi ana : Ua ao lakou i ka lua, a no ka ailolo ana keia, oia ka mea i pepehiia ai. Na Lupeloi i hoolei i ka ikoi a paa, a na Kamai i pepehi, aole nae i make loa. Na Mailou a me Kahinalua i hoomake loa. Oia iho la na olelo a ka hoike e lauwili nei, a heaha la ka hopena.

                                    L. KELIIPIO.

            Lahaina, Dek. 2, 1871.

 

KE KAU KOHO BALOTA M. H. 1872.

 

            Ke kokoke loa mai nei ia wa no ka poe i aeia ma ke Kanawai, a ke liuliu e nei na wahi puolo o ka poe e makemake ana e kohoia aku ; ke hoomakaukau e nei na wahi lihi e lou ai ka i-a i ka la lawaia ; ke imi e nei na wahi maunu maikai e apo ia mai ai e ka ia nui.

            E Hawaii holookou !  E maliu mai !! E hoolohe mai!!! Eia ko kakou wahi hanu ia, ke nape nei iloko o ka poe i wae ia e ke Kumukanawai e pono ai ke koho balota ; a i huhewa ka lakou koho ana, papapau kakou.

            O ka balota, he pepa liilii ano waiwai ole no ia ma ka lima o ka mea noonoo ole. Aka, he waiwai nui nae ia. O ka balota hoi, he mea ole ia ma ka lima o ka mea makapo, aka, o kou ola no ia e Hawaii. O ka balota, he mea mama a me ka lealea wale no ia ma ka lima o ka mea haawi aku, aka, o kou make ana no ia e Hawaii.

            Ina he oiaio keia mau manao, he waiwai nui ; a he ola ia, a he make hoi. Ke kau leo aku nei au ia oukou e ka poe koho, e malama pono i ko kakou waiwai, ko kakou ola, ko kakou mea e make ai. Ina e kiola wale ka mea noonoo ole i kona hila dala i haawiia aku nana, o kona nele no ia a hoka loa ; pela no na kanaka koho balota, ke kiola wale lakou i ko lakou balota i ka Lunamakaainana hoomaunauna dala, e hoopiipii pono ole ana i ka uku o na luna aupuni, mai ka poe poo kiekie a i ka poe haahaa ; a me ka hoolilo dala nui wale aku i na mea e pomaikai ai ka poe uuku a me ka poe o kahi e ; a pela e lilo aku ai kou waihona waiwai i ka uhaia e na palaualelo.

            He ola io no na balota no ka lahui, ke hele pono na balota o ke koho ana i ka mea aloha io i kona lahui iho. He uwao, he kokua, he paku ka mea aloha lahui, alole ia e ae ana i kahi apana kaumaha e kau hou mai iluna o ka lahui ; aole no hoi oia e ae ana i ka lawe hou ia aku o na pomaikai i loaa mua mai ka lahui aku. Ke ae aku nei oia e komo mai na pomaikai hou no ka lahui, alaila, kani ka aka e Hawaii, piha na waha i ka hoomaikai, i ke koa kupaa nou e Hawaii, a e olelo iho auaunei oe, “Ua ola makou, ua pomaikai”.

            He make kou, he make kanu e Hawaii, ke huhewa na balota a oukou e koho mai ai. Ke aili wale nei no oe e mauliawa ai, a ua hele oe a kohu mai opuohao, he mai ola ole i ka lapaau ; ua hele oe a piliaiku, e nawe wale ana no ; aia a loaa ke kahuna oo, hemo na pilikia. He mai kou e Hawaii, ua hooiloiloia e kahuna, ua moa ko maunu, ina no kapuahi ka lehu, ke kiai mai la no ua mau kahua kuni la.

            E Hawaii, aia ia oe ka pala laui, a o ka io, aia i ka palaualelo; o ka wahi kau, o ka palahaku, aia ma huha. O ka Liona o ka Pakipika ka imi aina, a o oukou no na hooilina ; o oukou no kana e kapa iho ai i ka la o ka make, “E na pokii, i nui ke aho, imua no a make, aohe hope e hoi mai ai !” Eia oe la e Hawaii a me au pulapula i kulakula ; a ke huhewa oe e ka mea koho, a pela a puni, e loaa ana ia oe ka make kauoha ole.

            I na Apana koho 7 o Hawaii o Keawe, a me na Apana koho 5 o na hono o Piilani, a me na Apana koho 4 o Kakuhihewa, a me na Apana koho 3 o Mano, e ku oukou iluna me ka naau lokahi, e nana maka nui i na koa kupono na kakou no keia kau e hiki mai ana.

            U a kamaaina no oukou i ko oukou poe iho, a e wae, a e kanana i akaka ; ina no hoi ua hele mua mai, a ua lolelua kahi palu, mai koho hou mai : a i lele no ka hauli ma ka ike ana, he hele hikaka, mai koho mai, o hoohilahila auanei i ka apana ; a ina no i ike mai oukou, ua nui ka opu i ka ai i ka loaa o ka noho oihana aupuni ana, mai koho mai, o hina ae no kela ma kela aoao, he makole.

            Kuka ia, waewae ia, a ike no i ko oukou makamaka i ike i ka mea nui a i ka mea uuku, he kupono ia. E nana aku no, a he mea i aloha puni i ke kino a me ka uhane, o kou makamaka ia.

            E nana aku no a he mea ake oihana ole ke hiki mai, e aho no ia. E ninau aku i kana mau hana i manao ai e komo i ka Ahaolelo.

            Eia kekahi mau mea e pono ai ia oukou ke noonoo :

            1. Mai koho aku i kekahi ma ka pili makamaka, a hanauna paha, ina ua ike oe i kono pono ole;

            2. Mai koho aku i kekahi ma ka ike ana, he mau haku paha, he inoa alii paha ma ka hanau ana, o haaleleia oukou i Puna.

            3. Mai koho aku i kekahi, ma ka hooikaika mai a kou mau hoaloha, ina ua lohe oe, ua uku ia oia i ke dala e ka mea ana e hooikaika la.

            4. Mai koho aku, ina ua uku ia mai oe i ke dala i mea e koho ai oe iaia.

            5. Mai koho aku, ina ua hoolako mai oia i ai a i i-a i maona ko opu.

            O keia mau mea, a ke ike oukou pela e hanaia mai ana ia oukou, he mau hoailona ia o ka ino.

                                    IMIPONO.

 

HOIKE KULA SABATI.

 

            Ma ka la 25 aku nei, ua hoikeia kahi Kula Sabati o Kona Waena nei, maloko o ka luakini o Lanakila, a ua hele mai na hoa a pau o ia Kula Sabati, me na wahi puolo i hoomakaukauia no ia la. I ka nana aku, ua kuliu no.

            I kuu manao, o kahi Kula Sabati uuku loa keia o na Kula Sabati a pau. Ua hoomauia keia Kula malalo o ka noho Kahu ana o Mr. Kini. Ua hoomakaia na hana ma ka hora 10 ½ me ka pule a Kaapu. A pau ia, he haiolelo na David M. Kahauoneki, no keia Kumumanao, “Owai la ka poe kupono e lilo i mau Kahu a i mau Kumu Kula Sabati ?” Maikai no, waiwai na Kula Sabati, ke malama ia mau manao a hai ia mai. Noloila, e hoomanao kakou i na mea a pau loa i alakaiia imua o kakou i keia manawa, a e hapai like kakou i keia hana nui, a e holo imua a loaa o Iesu Kristo, ka puuoioina o na mea a pau. Aohe huakai e nele i ka pomaikai i na e hiki ana oia ilaila me ka maluhia, a o ka palekana no ia.

            Mahope aku, he wahi lulu dala, a ua loaa he $45.75 ma ia lulu ana, ke huiia ka na kamaaina me ka na malihini. O kekahi o keia mau dala, ua ukuia no na “Alaula” he 70 i laweia, a me na lilo e ae o ka la. A pau keia mau hana, ua noi ia na Kula Sabati owaho mai e himeni, a ua hookoia. Mahope iho, ua hoopauia ka houpo lewalewa o na makaikai, ma na wahi mea paina i hoomakaukauia e na kamaaina. A hala ka hapalua hora, ua hoomaka hou na hanu me na himeni a ko waho mai poe. A he mau Ninau Raibala hoi na ke Kula Sabati o Kona Waena nei. Ma ka hora 2 ahiahi, ua hookuu a ua hoopauia na hana. Aka, hookahi nae mea a’u i kanalua ai, o ka himeniia o na himeni a kekahi poe owaho mai, me ke ano lealea, kupono ole no ke Kula Sabati. E kapae loa ia na ano himeni o ia ano maloko o na Kula Sabati a pau maloko o keia mau pae moku. E hoomanao e na hoa.

                                    MAKAIKAI.