Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 50, 16 December 1871 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA.

1 unukiia mai loko mai o ka Buke Arabia niai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii. UĒLU 6.

ENA hoa hoinainnu o keia mau la, e waiho iki kakou maunei i ke kamailio ana no Robiana Lo ma, a e kamailio iki hoi kakou no na pa kaua hui, oiano ka pa kaua Pelekane a me kn pa kaua F«rani, iloko o ke aupuni Liona, a o na hoa paonioni no ia 0 ka Aledana i na makahiki mamua iho o ke ku ana mai o ka moku huli alii. Aole no 1 pau ke kaua ana, aka, no ka eha e ana o ka Alihikaua Pelekane, nolaila, hoomaha ai ke kaua a hiki wale aku ai o Robiana Lo ma. A maloko no hoi o ka pa kaua Pelekane, i make ai na makua o Ekemiia ma, a mai laila mai ka lawe pioia ana o Ekemila mn, a noho kauwa ai na ka poe kamana.

Maanei hoi, e huli ae kakou i hope, a e nana aku ia Robian& Lo ma, oiai lakou ihiki aku ai ma ka hale inu rama, halnwai mua iho la o Ekemila me na Lutane!a Pelekane a Farani hoi, ka poe i kamaaina ia Ekemila iko lakou wa e noho pu ana. Ninau aku la nae kekahi Lutanela Pelekane, Nawai la i hookuu mai la oukou mailoko mai o ko oukou lawe pio ia ana ? Kuhikuhi aku la na lima o Ekemila ia Robiana Lo, me ka ekemu ole oka waha. Ninau hou mai la ka Lutanela Pelekane, Heaha ia ? Pane aku la o Ekemila. He haku a he kamalei no kakou, a oia nei no hoi ke keiki alua a Kini Uilama ma, i hoolahaia mai ai mamua, a o ka hanau mua, oia no kela e nohomai la me ka Aledana, ke keiki alii hoi ī ku ae ai inehinei, a olelo iho ai iwaena o ke anaina, He wahi keiki kauwa keia na'u, mai ko'u wa uuku mai kona noho pu ana me a'u,a hiki wale i ka wa ana i hoomahuka ai i na kauwa a

ka poe kamnna. He olelo hookae keia na ua keiki la, no ka mea, o laua a elua, ua hanauia mai mai ka puhaka mai o Ane, ka wahine a Kini Uilama. i ko laua noho ana a nui, ua ahewaia oia la e make, (Neba) a ua hooihia maluna 0 kek&hi lio ahiu ; a o ia nei hoi, (Robiana Lo) naauauwa mai ia 1 kealoha mahopeona, a loaa wale mai ai makou. £ ole nae o ia nei, ina ua make o ia la—he keu aku nae kela o ke keiki aloha ole i kona pokii, me he mea la he pili hanauna a pili aikane la hoi ka mea o ka hana ana pela. Oia nei (Robiana Lo) nae ka mea a ka Liona wahine i hoolei ai i ka Lei Alii 1 keia mau la iho nei, a e lilo ana i Hooilina Alii no ke aupuni Liona nei, a i kane hoi na ke Kaikamahine Alii* Aka, ke hopohopo nei au no ua h&ikua&na !a a me ka poe kokua mahope ona, oiai ko ia nei mau la e nee pono ae ai a noho iho iluna o ka noho alii o ke aupuni nei. A pau ae la na olelo a Ekemila, o ka ae like mai )a no ia o na Lutanela, a pane aku la ia Ekemila, £ hoihoi kokeia ke Keiki Alii 1 keia po iloko o ko kukou pa kaua. Ae aku la o Ekemila, a hoi aku la lakou apau iloko o ka pa kaua ia po. A i ko lakou hiki ana i ka pa kaua, komo loa aku (a no kekahi Lutanela iloko loa o ka rumi moe o ka Alihikaua i eha ai, A hai aku la, Ua hoi mai nei o £kemila ma iloko nei o ka pa kaua i keia po, a ua lawe pu mai hoi me ke Kamalei Alii o Pelekane, ka 1 mea i hooleiia e ka Liona wahine i ka Lei Alii, a ae mai Ja ka Alihikaua i eha. Kauoha ae la ua Alihikaua nei i na Luna nui o ka pa kaua, e kiia na pu aloha no ke Keiki Alii opiopio. I ka pili o ke ao, oia hoi ka hora 2, haawi ae la ka pa kr.ua Pelekane i na pu aloha no ke Keiki Alii, a puiwa ae la ko ke kulanakauhale a pau, no ka hao o keia pu kani o ke aumoe, a manaoia ae la he kaua kuloko, aka, i ka pau ana ae o ke kani ana, maopopo iho la he pu aloha Alii, aka. aole nae i ike ia ke ku ana mai o kekahi moku alii mai Pelekane mai ma ia po, a lilo iho la ia i mea na ke kulanakauhale holookoa e nunu olelo ai, aohe nae he maopopo o ka oiaio. 0 ka Aled&na nae, haupu wale ae Ia no oia no fiobiana Lo, a i aku la ia Neba, O

kela pu aloha alii i kani mai nei, aohe no īa he mea e aku, o Robiana Lo no, akahi okoa ka halialia wale mai la no ia'u, nolaila, ina he mea oluoiu i kou manao, e hahai mai oe i kona moolelo, he kauwa io paha aole paha. Ina oia he kauwa io, nohoalii no kaua no keia aupuni, aka, ina oia he alii niaupuni, ehia mea aloha o keia mau iwi, o ka mauna ana iho nei mamuli ou. Pane mai la o Neba, Mai maka'u oe a kanalua hoi, e hoopau i kou manao houpuupu, n e hilinai maluna o'u wale no, a hiki i kou la e noho ai ma ke poo o ka hanohano. 0 ua keiki la au e manao la, he keiki kauwa io no ia mai ka po mai, aohe mea nana e holoi e pau ai, a ke minamina la au i na pnuda i uhauha wale in mai la no e na'lii o ka pa knun, ma ke ano kuhihewa, ina no ua wahi knuwa io la ia mau pu aloha alii. Moe loa no o Neba i ka ole, a hiki i ka pau Pele pau mano ana. E na hoa, e waiho ae kakou no Neba a me kann mau olelo hoole manawaino, a e aui ae kakou no ka olelo kauoha a ka Alihikaua Pelekane, i i mai ai i ka Lutanela, E kii aku oe ia Ekemila ma a me ke Kamalei Alii hoi o Pelekane, Haku o kakou, ka mea hoi nona ka mauna ana i nei mau iwi, i loaa ai he puuoioina na kona mau kapuai e keehi iho ai ma keia aoao o ka moana, kahi hoi a ua kupunn ona i nai ai, uohe nae i hookoia ko lakou inakemake, a iho wale aku la lakou ma kela aoao oka honua. A ina oka mea keia nona na moeuhane e loaa mau nei ia'u, alaila, okt keia mau iwi a me ka eha nui o ka moe ana o keia mau la. A pau ae la na olelo a ka Alihikaua, hoi aku la ka Lutanela, a kono aku la ia Ekemila ma, e komo ma ka rumi moe o ka Alihikaua. A i ka hiki ana aku o Ekemila ma, haawi like ae la i ke aloha i ka Alihikaua, ma ka lulu lima ana, aka, o Kohiana Lo nae, kukuli iho la oia a hoomaikai aku la i ka Alihikaua. Pane mai la ka Alihikaua, E kuu Haku, aole o oe ke hoomaikai mai ia'u e pono ai, aka, owau ke hoomaikai aku ia oe, no ka mea, o kou kulana, ua oi ae ia mamua o'u, a he kanaka make au malalo o ka olelo a ko makuakane, no ka imi ana i pomaikai nou a me kau poe mamo ma keia hope aku. A pau ae la na olelo kaukau a ka Alihikaua, huli ae la oia a ninau ae la ia Ekemila, Nnwai i hookuu mai ia oukou mailoko ae oko oukou lawe pio ia ana ? Pane aku la o Ekemila, Na ke Kamalei Alii nei no. 1 hou mai la ka Alihikaua, E oluolu oe e hahai mai i ko ia nei moolelo, mai ko oukou halawai mua ana a hiki i ko oukou komo ana mai ika pa kaua nei. Hahaiaku la no hoi o Ekemila no na mea a pau e pili ana ia Robiana Lo, e like me ka moolelo i kamailio mua ia ae nei ia kakou ma na Helu i hala. A pau ae la ka Ekemiia hahai ana, kahea ae la ua Alihikaua nei i ka Lutanela nana i alakai mai. Nau no e malama i ke Kamalei Alii o Pelekane, maloko nei o ka pa kaua i keia po. Ae mai la no ka Lutanela, a hoihoiia aku la ma kekahi rumi maikai loa o ka hale e ku ana maloko o ka pa kaua, a malaila lakou i moe ai ia koena po, a hiki i ke aoana. 1 ke kakahiaka ae, hoounaae la ua Alihikaua nei i kana Ahaiolelo, E kii aku oe i na aliikoa a pau o nn pa kaua elua, e hoakoakoa mai imua o'u i keia kakahiaka. Kii aku la ka Ahniolelo, e like ine ke kauoha a kona haku. A i ka akoakoa ana mai o na alii koa o na pa kaua elua, hai aku la ua Alihikaua la i kona manao, I kiiia aku nei oukou e kuka pu kakou no ke Kamalei Alii o Pelekane, i hiki mai ika pa kaua nei ika po nei. Ke makemake nei au e hooili aku i ka'u oihana a pau maluna ona, a nana no e hana aku maluna o na aliikoa e like me kona makemake, a nanā no hoi e imi aku i ka lanakila ona pa kaua hui—a pehea ko oukou ma> □ao ? Pane aku la na nliikoa, Aohe o makon mana ma kau oihana, aia wale no ia i kou manao, a he hoolohe wale aku no ka makou. Hooholo like ae la lakou, e lilo o Kohiana Lo i Alihikauu no lakou a pau, a ma kana mau olelo, e hoolohe no makou a hiki wale i ka lanakila ana. I na aliikoa i haia aku ai, kuka iho la o Robiana Lo me ka Alihikaua, no na mea i hanaia mamua aku o ko lakou hiki ana mai. Hai mai la no hoi ka Alihikaua, i ka i ana ae, Ua loihi no ko makou kaua ana iho nei, a ua nui no ko makou poe i eha a make no hoi. Ninau hou aku la o Robiana Lo, Ehia ka nui o na ahi koa a me na koa i koe ? Pa-

ne mai ka Alihikaua, He kanuha tausani koa wale no i koe, a he umi tausani a keu wale no alii koa, ke huiia nae na pa kaua a i elua. Pane ae la o Robianu Lo, Aole paha e pio hou ana kekahi o ia poe a hiki i ka iamkila ana maluna o ke aupuni Liona nei. la wn koke no, kauoha ae la o Kohinna Lo ia Ekemila, E kaheaia na koa a me na alii koa, mamua ae o ka ainaawakea. I ka akoakoa ana mai o na koa a me na alii koa ona pa kaun hui, inah«le iho In o Ekeinila i na koa Pelekane a me na koa Farani, a hoouoho aku la ia Kale i alii maluna 0 na koa Pelekane, a ia Keoki hoi maluna o na koa Farani, a o na koa kaua lio hoi o na pa kaua elua, ua huiia ae la ia malalo o ke alakai ana a Ekemila. A i ka ike ana o Kobiana Lo, ua makaukau ko Inkou aoao, aohe hemahema e hiki ai ke kali, nolaila, hoouna aku la oia i ku Ahaiolelo, e hele imua oka Aledana, a e hai aku i ke kaua i ka la apopo. 1 ka Ahaiolelo i hele aku ai a ku imua o ka Aledana, a ninau mai la oia, Heaha mai nei kau ? 1 aku la ka Ahaiolelo, I hele mai nei au e like me ka hoouna a kuu haku, e hoomakaukau oe no ke kaua i ka la apopo. Ninau hou mai la no ka Aledana, lfa ola nue paha ka eha oka Alihikaua ? Hoole aku la ka Ahaiolelo. Ninau hou mai la no ka Aledana, A owai ka ke alakai o ko oukou aoao? I aku la ka Ahaiolelo, O Robiana Lo no, o ka mea a oukou e hoino nei ! 1 mai la ka Aledana, Mai hoopuka hou mai oe i kau haina mawaho ae o ka'u ninau, o hiki ole ia oe ke hoi hou aku ma ke alanui nui au i hele mai ai, a ike ole aku i ka maka o ua haku la ou, no ka mea, o kou ola i keia horn, eia no ia i ka poho o kuu lima. Ku iho la no ua Ahaiolelo nei me ka wiwo ole, a huli ae la oia ioa i o. Own Aleda* na nei, pukupuku ae la na maka, makue iho la oluna, a hiki ole ke hoopuka pono mai i na huaolelo, no ka mea ua ulupuni mai la oia i ka ukiuki no kn Ahaiolelo, ka mea nana ka huaolelo kaena.

A hala paha he hapalua hora ma ia hope iho ninau hou mai la ua Aledana nei, O Robiana Lo ke alii, owai na hope? Pane aku la no ka Ahaioleio rrre ka wiwo ole, O Ekeinila no, o Kale no hoi ame Keoui. Pane kikoi mai la no o Neba, " O ua mau wahi keiki pokeo nei no ka ! Aohe eha a kamalii, hookahi no eha he uwe wale. E hoi oe a olelo aku, mai hele mai imua o ke kahua kaua e hoohilahila ai t o lilo auanei na iwi i niau no na pu a na koa aupuni." Pane hou mai la ka A!edana i ka Ahai* olelo, O hoi a hai aku i ua haku ou, ua makaukau no au no ke kaua i ka la āpopo, aka, ina aole oukou e hiki mai ma ke kahua kaua i ka la apopo, e hooholo no au i ka lanakila ma ka aoao o ke aupuni nei, a o na koa a pau ma na pa kaua hui, e lilo no lakou i poe pio i ka poho o kuu linia. Hoi aku la ka Ahaiolelo, a hai aku la ia Kohiana Lo, no na mea a pau a Neba a me ka Aledana i olelo mai ai. Mahope iho o ka hoi ana aku o ka Ahaiolelo, kahea ae la ka Aledana i mau koa i 150,000 a me na alii koa he 50,000 no ke kahua kaua i ka la apopo. I ka ike ana o ka Aledana, ua akoakoa mai na koa a me na alii koa, huli ae la oia a pane ae ia ia Neba, Ua makaukau loa no ko kaua aoao, a i hakalia wale no i ka napoo ole aku o ka la, a i ke ao ole ae o ka po, haule aku i ke kahua kaua, nana aku na maka oka hoa paio. Nolaila, e hooikaika loa ana no au nou, a noho oe ma ka noho alii oke aupuni liona.nei. Ae mai ia no o Neba. E nana hoi kakou ia Ekemila ma, mahope iho o ka hoi ana aku o ka Ahaiolelo, hoo* komo ia iho Ia o Ekemila, Kale a me Keoki ina kapa koa no ka hele ana ike kaua. Ua haawiia mai no hoi ia lakou nei na pahikaua, aka, o Ekemila nae, haalele mai la oia i ka pahi i haawiia aku iaia. a unuhi ae ia i kahi pahi poomuku ana, a oielo kaena ae la, Aole ioa au e poina ana i keia wahi pahi kauiana a ko'u makuakane i hooili mai ai maiuna o'u, a ke hilinai nei au maiuna ona a biki i ka lanakila loa ana. A ike iho ia o Kobiana Lo, ua makaukau loa no no ke kaua i kakahiaka ae. Ai ke ao ana ae o ia po, a kokoke mai la hoi ka | manawa i oleloia no ke kaua, nolaila, kahea ae la oia ia Ekemila, Ua makaukau anei oukou ? Ae mai la o Ekemila. Kahea hou aku la o Robiana Lo, E kau ana oe maluna o ka lio o ka Alihikau, a alakai aku i ka mahele mua, a o Kale i ka maheleelua, a o Keoki i ka mahele ekoia. (Aole i pau.)