Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 52, 30 December 1871 — Koena o ka hana ma ka La Kuokoa ma Waimea, Hawaii. [ARTICLE]

Koena o ka hana ma ka La Kuokoa ma Waimea, Hawaii.

Ka wehewehe iki ia ka haoa a ke Kapena 0 ua moku manawa Parani nei, kana mau olelo hooweliweli ke ae ole Ka Moi, a me na'lii, i kana mau mea ī noi mui ai. He mau mea keia e pili ana i ka hoomana Kato!ika, a i ka hookomo ana mai o na waina me na barani Farani iloko o keia aupuni. A ina aole e ae na'lii i ni mea i noiia, a haawi 1 ,ke Kapena i 20.000 dala i mea e maopopo ai e ko ana ko lakou ae, alaila e hoomaka ana ke kaua, a e pau Honolulu i ke ahi ke ae ole. Nui loa ka pihoihoi—a wīkiwiki na iii e ae, i pakele ke kulanakauhale i ke ahi.

No ka loaa ana o keia a me kekahi mau pilikia e ae, hoomaka ka Moi Kamemeha 111. iloko o ka makahiki 1840 e noonoo nui ma na mea e Lilo ai kona aupuni, i aupuni Kuokoa. Ika mahuahua ana o kona noonoo, hooili aku oia iloko o 1841 i na leta ia Pilipi, ka Moi o Farani, ia Vikoria ka. Moi o Beretania, a la Mika Taila ka Peresedena o Amerika Hui, no ka pono o ka lilo ana o Hawaii nei i Aupuni Kuokoa.

I ka hoi ana o Mi Binamu kekahi o na Misionari mua i Amerika, ma ka makahiki 1841, hele oia i Wnsenetona, e liuka me kekahi mau iuna aupuni no ka manao o ke 'Lii no ke Kuokoa ana o kona aupuni—a, i mea 9 maopopo ai ua naauao Hawaii, ua ike i ka heluhelu &c., &c., ua haawi aku oia i ka Ahaolelo ma Wasenetona i ka Baibala okoa i paiia ma ka olelo Hawaii. Mahalo lakou i ka hikiwawe ana o ka ike ma Hawaii nei.

Ma ka makahiki 1842, no ka ikaika loa o ka Moi i ka imi ana e Kuokoa kona aupuni, koho oia me na'lii i mau elele ekolu, ia Mika Kikeke, i ka Haku ia Geo Simesona no Beretania, a ia Haalilio, he kanaka Hawaii i piha i ka naauao; a, ma lulai, hoouna aku oia ia lakou i Amerika, me Europa, e hui a kuka pu me ka Ahaolelo Aupuni ma Wasenetona, ma Ladana, a ma Parisa no ka lilo ana o Hawaii i aupuni kuokoa.

Hiki lakou i Wasenetona maloko o Dekemaba 1842. Ma ka wehewehe ana ika lakou hana i ke knmu o ko lakou holo ana ilaila, i keano o ke aupuni o Hawaii, me ka loohia pinepine la ana i ka pilikia, mai na aupuni e ae mai ; hoolohe pono Peresedena Taila r me na lala o ka Ahaolelo, a oluolu e hooholo koke e ae Amerika i ke kuokoa ana o Hawaii. Maloko o lanuari 1543 keia hooholo ana. A kohoia e ka Ahaolelo, Mika Keoki Barona i Komisona e holo a noho ina Hawaii, i mea hooponopono mawaena o na aupuni elua. Qia ke Komisona mua, He mau Kanikela Amerika mamua, aka, akahi uo a hoomakaia ka Oihana Komisono.

I ka lohe ana o ke Kanikela Beretania, o Kobeta Kaletona, ua hala na elele o ka Moi i Amerika, a īa Europa, ka waiho no ia o kana Oihana Kanikela ia Alekanekero Simesona, o haalele koke oia ia Hawaii, a holo aku i Beretania e keakea ma ka hoike paewaewa i ke kuokoa ana o keia aupuni. Aka, ma ka hoike a wehewehe pololei nna o na elele o ka Moi, ua paleia na hoike paewaewa o Kaletona, a ua hoahewa ka Ahaolelo Beretania ia ia, no ka haalele kumu ole ika oihana ma Hawaii—a ua hoopauia oia, b, kohoia Generala Miller, (ke Kanikela lima mumuku) i hope nona.

Ma Sepntemaba 1842, ku kekahi moku manuwa Farani ma Honolulu, a hoao e hoopihoihoi, a e hooweliweli i ke nupuni e koi ikaika nna e ae ka Moi i kana mau mea i noi ai. Ma ka nana ana o ka Moi, he mau noi kupono ole keia, nolaila hoole aku oia, aole hiki ia ia ke ae—a, olelo, ua hoouna aku oia i mau elele i Farani, a ma o lakou lakou, a ma na mea e hooholoiu'na, malaiia e hooponoponoia'i na hihia, ni pilikia a pau iwaena o na aupuni elua ma ia hope mai. A, ma ieeia mau huaolelo, ua hoolaulea ka Moi i ke Kapena Moku, a holoaku la oia. Ma Febuari 1843, ku mai la ma Honoluiu ka moku manuwa Beretani, o Karisefota, ka Haku Keoki Poleta ke Kapena. Ua like oia me ke Knpena La Palake, o ka moku manuwa Farani, i ku i Honolulu ma lulai 1839. Hooweliweli oia e puhi ia Honoiulu i ke ahi, ke ae ole ka Moi i kona mnnao no ka hooponopono ana i na hihia mawaena o Hawaii me Beretania. Hoole aku ka Moi i keia manao hooponopono—aole ae, no ka ike ana he pono ole loa no. 1 pakele Hono* lulu i ke ahi o na pukuniahi o Keoki Polete, ae oia e haawi aku i kona aupuni ia Beritania—a hiki ka manawa e naana mal ai Beritania me na aupuni e ae i ka pono me ka pono ole o kana mau hana, me ka olelo hoi, aia kona mau elele ma Beretania, e imi ana e kuokoa kona aupuni, me na mea e kuikahi ai, a e mau ai ka maluhia iwaena o iaua. A, noho Hawaii malaio iho o ka Hae o Beretania 6 maiama. Ma lulai 31, 1843, ku mai ka moku manuwa Beretania malalo o Ademarala Tomase, a nana oia i ka hana a Keoki Polete, a hoahewa, a hoihoi i ka Hae Hawaii, me ke auponi ia Kamehameha 111, Oia hoi ka la nui i ma\amaia ma Hawaii nei mamua aku nei. A ke mau nei oo ka malama ana o kekahi Noi ka na pilikia o keia aupani uuku. Aia no oa elele o ka Moi ma LaUana, a ma Parisa, e hooikaika ana e ae laua i ke Ku okoa ana o keia aupuni. Ma kekahi maoa. wa, noho 'ikou a loihi ma Ladana, He poe akihele a hoololohi loa na luna aupuni olailt—aole wikiwiki e ae e hooholo i kekahi mao me«. Pela hoi lakoa ma Parisa. Hoomaoawanoi nae na elele, aole paupauaho

mai lanuah no, a Novemaba, 11 malama, ke kali ana e lohe i ka manao o keia mau aupuni elua. Kali no qie ke kanaiua, me ka anoninoni, me k« puie nae i lanakila. Ma ka la 28 o Novemaba, 1843, ko ka makemake a rae ka imi ana o na elele. Oia ka la'hauoli nui no keia pae aina. Oia ka la i hooholoia'i ma Ladana, e na au* puni elua, e lilo Hawaii i aupuni kuokoa. Penei ka hai akea ana : Ka Mea Kiekie, Ka Moi o Beretania, laua me Ka Mea Kiekie, Ka Moi o Farani, no ka ike maopopo ana, aia no ma kn Pae Aina o Hawaii, he aupuni naauao, a hiki ke hooponopono i na mea e pili ana i na aupuni e ae me lakou, nolaila ke manao like nei laua, he pono ke ae e lilo ke aupuni o Hawaii i aupuni kuokoa, aole loa laua e lawe ia aupuni e hoohui me kekahi o ko laua aupuni, aole hoi c lilo ia i Panalaau e hooponoponoia e kekahi o laua, aole hoi e lawe i kekahi hapa o ua aupuni no laua.

A ke hai aku nei na luna i ka manao like a m Moi e kuokoa ano, a mai keia hope aku weaupuni o Hawaii. Hanaia ma Ladana, Nov. 28, 1843, ( Kakau Sila ia e Aberedena, ( Kuhina Beretania no na Aina £. { Sana Aulaise, \ Kuhina Farani no na Aina E. £kolu aupuni, Amerika Hui, Beretania, Farani, i ae e lilo Hawaii i appuni kuokoa ma ka makahiki 1543. Mahope mai hoi ae Beligeuma, Perusia, Husia, &c., e noho kuikahi pu no me Hawaii. Ua hoomauia keia kuokoa ana mai laila mai, mai Novemaba 28, 1843, a Novemaba 28, 1871; 28 makahiki. Aole imi hou na aupuni e ae e hoopilikia i keia aupuni. Hookahi wale no pilikia i loaa, he moku manuwa Fararu i ku ina Honolulu a hoohaunaele iki, a hana ino i ka Papu, a hoolei i na pu* kuniahi ilalo me ka ulupa ino no. He mau la no o keia hana, a puu no, a holo aku me ka hilahila paha.

He mau nene no i kekahi manno, he mau ohuinu paha no ke kuai aku a hoohui aku i keia aupuni me na aupuni e ae. Aka, ua pio no. Ake mau .iei no ke kuokoa, ame ka maluhia o Hawaii nei. O ke aupuni Farani nae, ekolu kahuli ana iloko o keia mau makahiki 28. Ma ka makahiki 48 kahuliia, a holo malu aku Pilipi ka Mol, a lilo ke aupuni Moi, i aopuni makaainana. A ma ka makahiki 1853, kahuli ke aupuni makaainnnn a lilo i Emppaira, Lui Napoleona Bonepate ka Emepera— Ma ka makahiki 1871, kahuli ka Emepera| a pio ka Emepera Napoleona, a lilo ka EMbaira i aupuni makaainana. ka pāa ana o Hawaii, aole' i kahuli? Malama no ka lanakila ana o ka Olelo a ke Akua maanei, a no ka makau ana o keia iahuikanaka i ke Akua, me ka malama i kona mau kanawai. Nui wale na mea e ae i weheweheia ma keia Haiolelo Hao|e, aole pono ke kakauia. Ua lawa paha kein. Na'u na Āloha Hawaii.