Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 7, 17 February 1872 — Ka Nupepa Kuokoa. HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA.

I unuhiia mailoko maio ka Buke Ara• hii mai ka oUlo Beritania a ka olelo Hawaii.

HELU 14. IKA nioku o kakali nna a hnla na la ekolu, aolo nae lie hoi mai o Rr»biana Lo, nolaila, hoomau hou oku la ka moku i l>e kali ona n hala na lu ehiku, halawai mai la me lakou ka moku o Marina, ke Keiki Alii o ka aina Maliimolema, a ninnu mai la, Mai liea mai ko oukou moku, n i holo mai oukou ike aha ? Pane umi ke Knpena, Mai ke aupuni Liono mni nei makou, o mnkou no a me. ko mako\i nlii. Pane hou mai o Marina, Auhei» la lioi ua nlii la o oukou ? Pane hou uku no ke Kapena, Aia iuku, a «•« kauo;ia ilio nae, e kali makou i na la ekolu; ihi liala aku nei ia mau la, a o ka elua kauna keia o na la o ko makou kali ana. A lohe o Mnrina no keia mau olelo, i inai 1 1 oia, E hoi oukou, no ka inea, o na nien a pau e lele iuka o keia aina, ua puu lnkou ika make. Ae rtiai la no ke Kapena, a hoi aku lu. Ei;i hoi, i kn moku o Ilohiana Lo ma e hoi nna, ukali pu oku la o Menna me kona moku mahope. A hala keknhi mau la, ku nku la na moku i ke uupuni Liona, a he mea e ka mahalo a me ka maknhehi o Mariua i kn nani o ke aupuni Liooa, a he nani no hoi i oi ae mamua o kona aupuni. I na moku nae o ku ana ma ke awa. ua ike ia inni la e ko uka poe, o ka moku, no o Robiano Lo, aka, i hnohao wōle ia nn i ke kau ole o ka hao alii. I ke Knpena i lele aku ai iuka, ninau koke mai la no na'lii o me na mea a pau ii° Uuhinna Lo, aka, aole nne i hoike koke nku ke Kapenn i konn manao imua o nn'lii a me kn poe ninau mai, aka, kau nm loa aku la no kona inanao e ike i ka Moiwahine ame Kale. Ko ia nei hele l('a nku la no ia a ku nna imua o ka Koe kn Moiwahine a nie Knle hoi ka Hope Moi, n kukuli iho la ua Kapena uei ilolo, pane ae la, Ma ka inoa o ke Akun, ua auhee kakou, ua mske o Robiana Lo i

ke aupuni Po. ! I ka lohe ana o kn Moiwnhine, naau-| :u)wa iho la oia, a wehe ae la i kona ka-l 'iiko alii, o aahu iho la i ke kapa kupono, ole iain, a ulupa aku la i na nieu hiiona-i ni oloko o ka Hale Alii, n lilo iho la na j n>ea a pau i mea ole. | la wa no, hoouna aku la o Kale i kej Knpenn, e heleaku i na Lunn o na Hale i : Pai Nupepa, e hoolaha aku no ka make| nnn u Robiona Lo, a iaha koke nku la no | : <na na wahi a pau o ke aupuni Liona, o | Uoohapaia iho la na hae a pau o ke ao*| i puni. | O Marina hoi, ke Keiki Alii o ke au~j ; puni Manntaama, lele nni la oia iuka, a| iiele loa aku )a no a komo iloko o ka pa' ; o ka Hale Alii. laia nae i hele aku ni a i Inki ma ka puka o ka pa, kipaku mai la i na koa kiai, hoopaa aku la no keia, me I ka olelo aku i na alii koa kiai, Owau ke ī ahi o ke aupuni Maamaama, nolaila» eae I oukoa ia'u, e komo akt» eu iloko e j| launa pu me ke Aliiwahine. Hoole mai | !a no na koa. Ia wa nae, pane aku la o Marina, Ina oukou e hookuu ole ia'ue | hele aku e ike i ke Aliiwahine, alaila, e pau loa ana oukou iloko o keia eke ta!ena. Paoe aku la oo ke alii koa, E hele koke aku oe pela, o !awe koke ia auanei

kou ola 6 a'u i ke»a wa. A hoohamama aku la o M«rino i knna eke ta!ena, o mikiia aku fa ke alii koa a me na koa pu, a poholo ana iloko o ua eke Inleun nei, a o ko ia nei he!e loa aku lu no is o halawai , me ke Aliiwahine, a hai aku la i ka make ana o Robiana Lo. A lohe ke Aliiwahine, pane mai la "ia, \ O ko'u kaumaha nui loa ia e noho nei, a e nana mai oe ia'u a me na mea hoonani ! 0 ka Haie Alii nei, ua ulupa iho nu me ka minamina ole. Pane mai o M»rifia, i , sfai kaumaha kou manao nona, no ka mea, ua pau aku la ia pilikia, a owau no kau kane, he ulii nui nu no ke aupuni ; Maamaauia, e ua hanau alii ia no hoi e ; ; like me oe, nolaila, e ae mai o*e, e lilonu ' ( i knne nau, ao ov hoi i whhine na'u. la j I wa, pane mai o Roe, Mai ac no au i kau : j noi eke alii, ina no hoi ua hala kekahi ! i mau ia loihi o ko'u noho kane ole ana, ! : _ | a ua pau la hoi na la o ka noho kumake- j na ana o ke aupuni, ina no la hoi ua po- j no, aole ka auanei, inki mai nei no ku lo- ! ino make, a hiki pu mui la no hoi oe me j j kau mau huaolelo, nolaila; nui loa ko'u j kaumaha ; a eia hoi, i kuu lohe ana mai j nei no, ua make kuu kane, hoohiki iho ; la au, e noho iloko o ke kanikau ana : a hala na mahina ekolu, a pehea la oe e 1 • hiki oi ke hoomanawanui a hala ia muna- i « i ,wa ? Eia wale no ka mea pono i ko'u ■ ! manao, e ku oe n hoi koke i keia wa, no i ■ ka meo, aolu au e ae aku i kau noi e ke ! alii. Ia wa, hoikeike aku la o Marina i ; ' kana eke lalena, me ka i aku, ina aole | oe e ne mai, e komo koke ana oe iioko o j ■ keia eke talena. Pane mai o Roe, Aole | no hoi paha ko'u komo iloko o na wahi ! eke uuku. ; ; Wehe koke ne la o Marina i knna eke ; j i . (alena, a poliolo mai lu ke Aliiwahine ilo- | i ko, a auwe like ae la no hoi na'iii a pau, | Auwe ! Auhea iho la la ke Aliiwahine ? j j Pane mni o Marin«i, Eia iloko nei o kuu ] | eke talena. Pane mni hoi na'lii, E hoo--1 kuu mai oe i ke Aliiwahine, nlua hoi aua- . | nei a makou pilikin e kanikau ni, a na : makou ia e noi aku e noho pu olua. la ; manawa, hookuu ae Ia o Marina i ke Ali- ! ! wahine, n puka ne lu iwaho me kn ma- , ka'u nui. Pane koke mai )a no na'lii 1 wahine, E ae mai oe e noho pu me ia j nei o pnpnpau auanei kakou i ka make. ; Pane mai nae ke Aliiwahine, E ne nnn no nu e lilo i wahine nana, mahope iho ,i nae o ka hala nna o na mahinaekolu. Ua ! ninau ia o Marino, a ua por.o iho la no ia i kona manao. Ia wa, hookuuia ae la na ,lalii koa a me na koa pu i poholoai iloko. ,j Maanei e knmailio kukou no Ekemila, , j oiai oia e noho ana ma Farani, hiki aku ; la ka lohe no ka uiake ana o Robiaua Lo a me ka lilo nna o ke Aliiwnhine a me jl ke aupuni Liona ia Marina ke alii o ke

aupuni Ma&mAama. Ma keia lohe ana o Ekemila, okalakala ae Ia o Ekemila, a o ka hooili koke ia iho la no ia o na koa a me na alii koa, a 0 ka holo mai la 110 ia, a ku ana i ke au- ! puni Lele koke iho la no o Ekemila iuka me na alii koa, a hele loa aku la no a komo i ka pa o ke alii, e ku ena ! no o Marina ma ka puka o ka Hale Alii, :a ninau mai h ia EkemiU, Owai oe ? A j heaha inai nei kau o onei 1 Aole i pane | koke aku o Ekemila, aka, lalau Htua iho ] la oia i kahi pahi poomuku ana a unuhi jae )a, me ka i aku, I hele mai nei au e j hoopai aku i kuu pahikaua maluna o ka j mea pakaha wale. Olelo mai hoi o Ma)rina, Ae, e hoopai oe i ko pahikaua ma--1 lona o ka mea pakaha wale, a e hooha- ! mama aku hoi au i ka waha o kuu eke ! talena i ka mea komo wale maloko o kuu t ' pa net. | Ia Ekemila e hoomakaukau ana e ht- | hau *ku i kana pahi maluna o Manna, e hoohamama e mai ana o Manna i ka waha o kann eke talena, o ki mikiia mai ia no ia o Ekemila, a poholo ana iloko, hala j ae Uka palena o ka pono, lilo iho la ka . mana o ka pahikaua \ mea ole. . Ninau inai la o Manna i na koa i hek | pu mai ai me Ekemila, Pehea hoi oukou,

a heaha hoi ka oukou i hele mai nei r A pane aku la na koa me ka moka'u, Aole, i hele ri»ai nei no makou inahope o ko makou aln, a ua paholo aku la hoi iloko o kau eke t;ilena. Pane aku o Marina, Ina pela, e puka koke aku oukou maiio- . ko uku nei o kuu pa. i Ia Ekemila nne e knmailioana me Marina, lohe mai h ke Ahiwohine i ka leo .o Ekemila, holukiki mai la n.e ka man-o | e hoopakele i» Ekemila, aka, poholo e laku la nae o Ekemila iloko o ka eke lena, nolaila, nouoi koke ae la oia (Roe) ia Marina, e hookuu ia Ekemi!a,uole nae ; he ae iki o Manua, aun loa no poln i mea ; ai nana. ' Maanei hoi, e waiho inalie kakou me jka hoonioni ole ia Ekemila maloko o ka : eke talena, a e nana nku kakou i ke Alii- | wahine o Farani, oiai, i ka hoi ana aku o ;ka moku a hiki i Farani, a lohe lauia ia jae la ka make ann o Ekemila iloko o ka !eketalena, nolaila, naauauwa koke iho | la ke Aliiwahine, nt) ke aloha i kana ka- | ne, nolaila, ua kaheaia ka Ahaolelo, e j noho koke ia manawa, e noonoo i ka po- , i no n ine ka pono ole o ka hele ana o ke ; Aliiwnhine. Aka, ma ke kuka nna, ua | hooholo lakou i ka pono o ka hele ana o !ke Aliiwahine, a me ka ili ana iho o na | hooponopono a pau o ke aupuni muluna ' o Keoki. i Ika makaukau ana oke Aliiwahine e i kau iluna o ka inoku, hoopuka ae la oia ; i kana olelo hope, E na'lii a me ha ma|kaainana mai o'u kupuna mai, e ku ana jau a hele, a make pu me kuu : kane iloko |o ka <?ke talena—Auwe kuu kane—e. i Kau ne la ke Aliiwahine iluna oUn jmoku, aholo aku la. A l.ala na la hu • uini ma ka moana, punia iho la ka moku |e ka inonui,a hiki ole iho la i keKapena jke hoomaopopo i kahi aka moku e holo j nei ; a hula elima la, mao ae la, a ike ia ! aku la ke nupuni Omaomao. Ninau aku ke Aliiwahine i ke Kapena, Ua ike mua ;no nae naha oe i keia aupuni ? Iloole aku la ke Knpena. Holo loa aku la no lakou nei n komo ana iloko o ke uwa. I ka moku e ku ana, hoouna koke aku ,la ke Aliiwahine i ke Kapena, me ka i akn, E holo oe iuka, n e ninnu nku i na kamaaina i ka inoa o keia oupuni, a hoi | koke mai no oe, holo kakou. Ike Ka- ! penn i holo ai a hiki iuka, a nana aku la | ia, hookahi no hale e ku ana, n hele loa |aku la no keia a ku ana i ka puka o ka jpa, a ike aku la i kekahi kaikamahine ui ■ lua ole e kui pua ana, hapai ae la oia i | keia mau l.ilani mele : Maemae ke kai ka pua o ka liala, j Ua mamae wale ika pua oka hiwa, j Hiwuhiwa lipolipo Papalauahi, O ka nani hemolele kuu mea aloha."

| la Puakinamu nae e kulou ana ilalo, b ea ae )a iluna, iko mai la oia i keia mea i e ku nna, a hoomanao ne la oia no kana mea i ike mua ai, o o ka helu elua no ia 0 kona ike ana i ke kanaka, nolailn, ka- ! hea mai la oia e komo foa aku iloko, a komo aku la no hoi keia. I un Kapena nei nae i hele aku ai a komo iloko. ninau mei la o Puakinamu, Mai hoa mai nei ko oukou moku ? Pane i aku la keia me ke ano I (> Hoinainau mea ipo ka nahele, Haukokoe ka maka i ka monni, 1 ka ike i na pua hoomahie luno," ) Mai Farani mai. Olelo mai la o Puakinamu, Ka ! inai Farani roai no iioi ia moku i ku mai ai mamua, a o Robiana |Lo nae ko luna. Ae aku la ke Kapena, me ka olelo aku, Ci ac ka wahine a laua 1 \ la, ua !ohe ae nei i ka make ana o Robiana Lo i ka Ainapo, a o Ekemila hoi, aia ! , iloko o ka eke talena, nolaila, naauauwa : irai nei ka wahine i ke aloha o na kane. I ka lohe ina o Puakinamu, olelo mai la oia, £ kii hoi ha oe i ke Aliiwahine, | no kc mea, he wahine hoo *ahine no hoi iao ta na Robiana Lo. Hoi aku la no hot ke Kapena a hiki i ka moku, a oleloaku la i ke Aliiwahine no na mea a pau a | Puakinamu i olelo mai ai iaia t & o ka bo<y ! makaukau koke iho la no ia no ka holo lana iuka. i

— - i i — I ke Aiuwahiue Far;tm i hik» ukuai , kahi o Puakinunn , n uloha aku alohi i ; :nai, a hooluana knu-nlio wale iho la no. 1 la iaua uo e kainuilio ana, hoikeike m.n ila o Puakinamu i ke komo, me ka i nri,\ ;Ua iko no unei oe i keia komo mamua ? !Paneaku ke Aliiwahine, Ae, no Robiuna Lo k«na komo a'u i ike ai mamua, a ua makemake no hoi au e lilo ia'u, a no ;kuu hilahiia, aoh: nue au i noi aku, eia kn ua lilu i.i oe. Pane mui o Puakinnmu, Aole no hoi au i noi aku, nana no i haamai, a haawi aku la no Imi au i ko*u !komo iaia, a o ko maua hoohale no i i. | Pane mai ke Aliiwuhine Farani, HeaIha auanei ka hewa o ia, ua pono iho la )no, he mea kipa ka hale. Eia nae ko'u imanao ia oe, e holo pu katiaj ka pihkia | o na kane a kaua. Ae inai la no o Pua-' kinamu, n nonoi mai la nae i ke Aiiiwa. ! hine Farani, i kn i'lina mai, E kali iki knua i hookahi la, nokamea,ua lohe au, :he eke Mlenn ka ke Keiki Aiii oka aina i Maamaama ; ina aia ia eke ke komo ana 0 ko kane, nole e loaa nna, no kn mea, ihe eke mana un eke la. E hoao nau knjuai hookahi la, e hoouna nu i kuu kai;kaiuii inanu, a i hoi mai oia me ka po- ! maikai, nlaila, hiki kaua ke hele. Ae aku la ke Aliiwahine me ka olioli nui. ; E waiho iiu kakou no nu Ahiwahine, n e nana o<? kakou i na hoa i hanau pu la .ai me Puakinamu—he hiKi i ka manu ke hele ma na wahi a pau a Puakinamu e hoouna ai ; a o ke nno o ka pua, he aniiaui wule no, heumani mawaho, a he ani-i |ani ka pua maioko, a ua omuuia tue ke. pine auiaui. lua e wehe keknhi ike pine i omauia ai, aluila, e mohuhi koke ae iio ku waha o ke aniani, a e umiiia iloko' o ua uniani '.i, a lilo iho la i mea uuku loa iloko oka pua. A o ku Kuuekaru : hoi, iio ka Ainupo mai ia, u he hiki loa iaia na hana a pau oka Ainapo. He hi;ki i kona koko ke hoolilo i ka wela o ke| ;ahi i mea ole, a he hiki iaia ke hana i no ; 1 men ni o na nno n pau, a nana no hoi e' hana ka Puakinamu mau mea ai. , | Mahope oko loun paina ahiahi ana.i |kii aku la o Puakinamu i ka pua nuiani,; !a olelo aku la i konn kaikaina manu, E' 'lele oe i ke aupuni Liona, a mn ka Halel | Alii i noho ai o Marina, malaila oe e hoo-| inakakiu ni iaia ; a ina oe e ike aku, e : hoolei iho i ka pua aniani a kaua ; a ina : oin e komo iloko o ka kaun pua, alaila, e lawe aku oe o ke nupuni o Nalobatianai ma, alaiia, e hoohuli iho oe i ka wnha o kti pua ilalo i ka wai, a malaila ia e haule. ,ai, alaila, hoi koke mai oe. j ; A pau kana kauoha ana, lele aku la ka; iinnnu me ka pua aniam, a hiki ma ka pa j alii la po, a ma ke kumu luau ma ke alo ipono iho o kn Hale Ahi, molaila konal wahi i kau ai. A ma ka wannao, hooma-

ac la oia e kani me na kani nno ole, a kulikuli loa iho la o Marinn, n hiki ole (iaia ke hoomau aku i na hiamoe hooniponipo o ka \va kakahiaka, a he mea mau iaia ka hiamoe loihi ana a hala ka wa kupono, aka, ma keia kakahiaka, ua hikiWnwe loa oia ma ke ala ana,a puka aku la iwaho,a ike koke &ku la no i ka manu e kau ana ilunao ka laau,a e huli pa'pu mai ana kona umouma. Komo hou &ku (a oia iloko, a lawe m&i la i ke hakaka me ka pua pana, a pana aku la i ka manu. a hala aku la ka pua, a hoohaule ;iho la ka manu, me he mea la ua ku i ka ' pua. 1 ka nianu i haule ai ilulo, pili ae |Io oia malalo o ka pua aniani. A oo ka manao hoi o Marina, ua ku la ka manu i | ka pua, kii aku la oia, a ike iho la he pua wale no, aohe manu ; lalau iho la oia, a wehe ae la i ks kuiomau, a mohala ae la ;ke aniani, a umiiia iho la o Marina, a nalowale aku la iloko o ka pua aniani. Lele aku la ka manu me ka pua aniani i ka Iwaha, a lawe loa aku la iluna i ke aupuni akua o Nalobotiana ma, a kioia aku !& I ii Marina,a hoi mai la a hiki imua o kona kaikuaana. | LaUu aku U o Puakinamu i ka pua ;aniani, a nana iho la, ua hemo ke kui iomau, alaiia, olelo aku la oia i ke Aluwa-

, lun«, Ei neie.ua pomaikai kaua e naIna mai paha ot la, ua !te(tto fcti| oniai». ' Un lilo ahu'la ua keiki alii la o ke aopuni Mal.imaiamu, ka mea nuna ku ske taienu I |)u;i ui k» kune. niu uku la iiunu o ke oupuni akua o Nalobjtiauu. Ohoh l«>a iho ia ke AhiA'uhin» > , a i aku la ia Piakinumu. E holo koke no hoi ha kaua ? Ae maī iu o Puakinamu. i o ka ho!o iho la no ia. Ano ka muikai oku makaui, ua hikiwawe h»a ka holo ann o ka moku a ku ana i ke «npuni Lit»na, a lele no hoi o Puakinamu ma mka, n hele aku la hoi a komo i ka Hale Ahi, a halawai pu me ka Moiwahinu Ro«, a uwe nui iho la I.»kou nei no nu kane. Maliope iho o ko l &kou uwe ann. kuhikuhi ae la ke Aliiwahine Farani ia Koe, i ka i ana aku, Eia ka punalua a kaua ia, o ka wahine hoowahine keia a Kohiana Lo iloko oke aupuni Omaomao. Nana mai la boi o Roe, a ike mai la i k* komo, ae mai la me ka i mai, Ua hai mai no o Kobiana Lo, oiai j maua maluoa oka moku. (Aole i pau.) j