Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 32, 10 August 1872 — Ka Nupepa Kuokoa. HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO

KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA.

j lunuhiia mai loko mai o ka Buke Ara I ; &ia, mai ka olelo Deritania aka i olelo Hawaii. m i | MAHELE 11. j HELU 33.

ĒIA HOI, i kn lohe fii)a o lulelH mamua iho o ko l&kou akanka nna, no noi koke ae la oia i kn huhu» ki i ka Lunapaahao, a haawiia moi la. Ia wa no, kono koke ae la nooluletaika Lunapaahao me ka oluolu loa, E hele pu no kakou, i kuhikuhi rnai ui oe i ka rumi i hoopaaia ai. Koino uku /a lakou, a tve-1 lie ae la i ke pani o ka rumi o ka Imd j-i nio, a pela n« hoi i ko Finitu f n hoino] (nai la laua. I ka Inidanioa me Finita i : hemo rnai ai ike mai la laua ia lulelaa; me na koa o ka Helu 1., olioli lou iho la • laua a me lakou a pau. j lo monawa niw.u «ku la ka lnidanio i| ka luna o ka halepaahao a me luieta,j Auheu la o D»abolo, un make anei ? Aole, i make wahi a ka Luna Halepaahao, Ua, loln ma ke an» kino m.inu onn, a aia la ihea kahi i leleai, ia olua no i hoopaaia'i ! ia manawa no ka U;le ana. Nmau hou j aku la no k;i Inidanio, Auhea la nn lio! ino ono ? Hai mai In ka lun« o ka hale-I paahao, Aia no i Keahialoa, iloko o ua hale lio. Ninau hou aku la no ka lnidanio, E hiki anei ia oe ke alakni ia'u a hiki ilaila i keia enanawa ? Ae mai la no ka luna huiepaahao, Ae he hiki no. Lohe ae la o luleta i ka a hiki ana a ka luna! hale pnahao hoolaau ae la ia a olelo ae la j 0 kakou pu no ke hele. Ae mai la noj ka Luna halepaahao. O ko lakou ma-j nawa no ia i hele ai. A hele pu ak-u la I no hoi me F»nita. A i ka hiki ana aku o! iakou nei i ka puka o ka pa o Keahialoa, ! hana aku la ku luna halepoahao e like me i na rula e wehe mai ai i ka puka, a henio! mai !a, o ko lakou nei komo aku la no ia > a heie ioa aku la no lakou a hiki i ka hale| lio. Nuiau aku la ka Inidanioi ke kahu; lio, Auhea la na iio o Dīaboio? Ike mai la ke kahu iio o ka mea no keia nana i pe-1 pehi na'lii koa he umikumamakahi hai mai| ia me ka oiaio, Eia no iioko o ka rumi kau- i oha aku la ka lmddnio, E wehe oe i na| pani, ano makau iho la ke kahu lio, hoo-i iohilohi iho ia, Bka, hookikina aku ia kt> Inidanio i ka leo, a o ka wehe aku la no ia i ke pani o ka ru<ni i hoopaaia'i o kona iio i lele mai ai. Lnlnu ae la ka lmdanio 1 ka pahi kaua a luleia, a paa ma kona, )ima. Olelo hoalohaloha aku la ka lmdamo imua o ka lio, Nui ko'u malama ana ia oee nei lio, ma ko u hanai ana »a oe i na ai maikai ioa o 111» Aupuui Ehiku o Wakawak», aohe mau ito t maiama nui ia maiaila e iike me oe, eia ka he lio itio loa o9j a mai mnke au īa ina e pepehiia iho ia miunwa, aka, no ka nu; o ke aloha o Alahe ia'u ola ai au. Nolaila ke hoohiM nei au ma ka inoa o Aiahe la. aohe ou mea nana e hoopakeie ae inai kuu limi ae i keia !a. Ia manawa heleiei inai ia »a wauoaka o ka iio, a ane aloha aku b hni o luleta ma. He kulohewa no hoi ko luiela oia, i kii mai no U hoi e hoihoi t na ho i na Aupuni Ehiku o Wakawaka. Eia ka e pepahiia ana. Ia manawa e oki aku ana ka lnidanio i ka( pahi kaua mi ke poo o ka lio kaikaina, j ka make iho U no la. Kauoha ae ta ka; lnidanio ia Fintta, e oki oe i ke poo ©• j kou līo nana oe « ahai uiai, a roai makei pu kaua. 1

L.;*PMI aiilli llni i, Hnita k j*uhi i». ku o\a a = kamaiiio a|ij ka j 5 113^ 06 >na » oUs%ie j ia (tt«3roVi'kahi a kaua ou hana ®*°^ a °te ♦ rfn-4 ia'u, a moku ke kaui&waha i kou loI koino, nolaila e niake ana oe ia*u rne kuu ' mmamiaa no nae īa oe, u lohe ana roai o ka lio, haloiioi inai la na waimeka '• k e Q'o»ia paha lii Dcbolo. Ao kn hahau | i aku la no la o Fimta i ka pahi kaua ma ! i kfl a naha apana ae la ke poo, makei iho )a. Haalele uku la no lukou ike ku-j ■! papau (> na lio iloko ona rumi. \ | Huli mai )a lakou e hoi mai lohe aku; | la lakou i ka nukunuku fnai a kahi kahu ; i (io, Kupanaha, I hele niai nei ka keia poe \ \ e pepehi i na lio o Debolo, ka i no e ai ; nui iho ona, haalele iho nei i nei mea pi- • lau, nawai la e kanu ka lakou mea kau- ; maha oka pepehi ana. E ike ann ouko.u •

, e noho ana au a i hoi mai o Dtboio, e i hai iii ana oukou e a'u, e ike anf\ oukou , e kolikuli ola ia ana oukou.a e holeliole 1 maka ia ana n?t iwi o oukou, ua ike nku j nei no au o Pikauahiamokio no kekuhi, o| : Luna Halepaahau o Aina Hoki, a nialai /na, mamuh ivi ka niho. I kn lakou la ! | loheana inai i na huoolelo koa ? pane mail j la o Finita i ke kahu lio, | lk Kulii mai ko waha, | | Mai pane mai oe, &e. j ! Olelo ae aku (a ka luna halepaahao, ae [ | oiaio, aohe a oukou, he hoi lon aku no ko • | onkou i na Ehiku o Wnkawaka, j | owau ka hoi, aole e pao i ana kela olelo a ! ke kahu lio no'u. E ko ana no. I hakn-; lia no i ka hoi niai o L)tbolo, owau ke i maiooino ouu. OJelo oku la o lulela,! He mea ole ia, aohe oiaio. Olelo hou ae: i I» »o Uu luna halepaahao, Ka, nawai ka j ! hoi ka ole, ua lohe pu aku la no kakou J i i ka hoopukaia ana mai nei o ko'u inoa. | Nolaila ea, e ponw ue e kii ae oe pepehi i j iaia la, a aohe mea nana e liai aku la De-! bolo, ke hoi fn«i. Ae mai la o luleta, a hoi hon aku la i hope me ka pahikaua mi kona liiua. i ko ia la ike ana mai make j loa kela i ka uwe kapalili, a i ka hiki ana j aku o lulela, a hopu iho la i ke kahu lio, | a nonoi au la kela, E aho e hoopakeleia I wau i mea nona e kanu na lio. Lohe! mai la ka Inidinioika leo nonoi a ke! kahu lio, Kahea mai ia ia ia Juleta, oiaio,; e hookuu ae oe i ke kahu lio, a e lawe ! loa no kakou iaia nei iloko o na Aupuni; Ehiku o Waknwaka, u na kaua no e inamalaena i ko ia nei ola, Lohe mai la no! hoi o luleta, a hookuuia ae !a, ke kahu lio | i n»ea nana e kanu i na lio i mea nana e \ aoao aku ia Debolo, a hoi loa aku la la-i kou nei. a ia lakou no e hoi ana, pane j hoonana hou mai iu no kahi kahu lio, ahe | e kuhi ana oukou aole e hiki aku ana oj Debolo ilaila ke hoi mai ia. 1 mai la oj lulela, He keu wale no oe o ke kanaka ! hoonuna, i hoopakele aku nei hoi inakou 1 ia oe i mea nnna e knnu na lio, hookeke! hou mni no oe. Pa« iho la ka nuku o ua wahi kahu lio nei, a hoi aku la lakou nei. A ohi ako I.j i na wahī okana o pau a Pi- ; kauaihtaniokio, a houluulu ae lu i na laina ; koa, a hoi loa aku la i na Aupuni Ehiku ; o Wakawaka. Ia iakou ne» nonne e ho> ana e huokae ana no kekahi mau luna-; hanen koa a n»e kekahi mau honen koa, j no keia kanaka e hoihoiia nei i na aupunt o Wakawaka. A i k« hiki ana aku i na Aupuni Ehi-, kuo Wakawak*, tke mai la ke Kuinna Kaua i ka {iiid iiiio. u Fmita, haawī mai ■ la na Kuhina t ka hoooiaikai ana n«> lu-: leu, no ka iwe*, «kahi wale no a hoouna) ia keia kanaka ma keia ano. a ua ko oae ka inea i 4»oounaia. I ka ike ana mai o ke Kuhina Kaua a. me eia Kuhina a pau i keia kanaka a-i io- j ihi, hoowahawaha iho Ukou. Hooma-i nao iie la iakou he kanuka t la«re pio la l mai, a e ii īa aoa 1«, e hke m« ka L»eha- • •ela. A haohao iho ia nae i oa waHi po-; 010 a me ka lioopaa ole ia hoi. NoUHa | ninau «ko li ke Kuhina Kaua, E ka ioi- \ dinto, he kanaka a-i loihi aha keia ī lawe^

*yl »i»hi ī i t ti>aijutvu iuiO*! * a*u ! t k«t luid4Uio unua o na Kuluu», i \ i»ku (a. I (awe !ua mai neī <n»kou i keu | j:t}ttaka. me ka iokahi o ko makou ma- « aao, no me«, o keia kauaka ka inea i j ioaa ai oko maua mau eoemi. i\a t ia no i aiakai la makou mai Ama Hoki }■% komo i Keaiiiiiloa, i ioan «i la maua na i lio o Debo(o, a make inai nei ia maua. I nh 1(1 he aua ona Kuhiua ika hua make :p lio, ninau alawiki inai lu kt» Kuhina Kaua, |>ehea, na lio hea o Debolo ? Hai aku la no hoi ka lnieianio, Ona iio no *)oi o Dcbo)o u kakou i mnlama iho nei i anei, pepehiia tnai nei e maua a inake. No ka mea aohe mau iio inoe aea maua i ike ai e iike me la mau iio. Oke ku<nu no ia o ko maua pilikia ana, a e pepeima iho no ninua e Dtbolo ia nianawa, pio Uke a!ui, pau la ka hana, aole la e ike i ka oina hauau nei. I ka iohe ana o na Kuhina i ka moo-

olelo o u»i kanaka ai ioihi la, kuka iho la lakou no kn apono aku i ku hana a na aiii koH, Inieianio, a hoolioio iho ia, Pane ; aku i.i irnua o iukou, Ua pono no, nnlaila j ke haawi aku nei makou i ka hoomaikai | ia oukoa a me ia iu, Eia ka makou olelo | hooholo i ko makou kuka ona, He pono j no ia kakou ke haawi aku i ku hoomai- i kai i keia kanaka, A e iioihoi no j nue iloko o ka Pakaua o Aina Hoki mai i ioko aku o na Aupum Ehiku o Waka- j «'aka nei.# ; s ; I i;a lohe ana niai o i | Ka hoihoi hou ia i Aina Hoki, Hefelei iho j la na uaimaka a kuiou iho ia ilalo nie ka j uwe hauloulou ana. Ike aku la ka Ini- } danio i ko ia ia uwe hanloulou mai, nui ; ioa iho ia ko iakoo aioha, ia manawa i ku i aku ai ka iniehnio imua o na Knhina a | pane aku la, Ile hooloii ka'u i ka olelo • hooholo. O ko'u mnnao nole e pono e I hoihoi mia nei i Aina Honi. na'u no e j muiama iaia nei iioko o na Aupuui iiui j nei. Kokua mai !a o Finita ma. Ike j inni ia nn Kuhina i ke ano pankiki o ka j Inida , nio, ue mai ia, aoie e pono e hoihoi j hou i Aina Hoki o make io ia Debofo ke i hoi n»ai. Olelo aku l;i ke Kuhina Kaua j i ka Inidanio, Pono io no kau, eia ka'u ! ia oukou, he pono no ia oukou ke kuku- ) iu kaawaie i wahi iiaie nona mawaiio ioa ; aku o na pa knua nei. No ka mea ua i ike nooukou he hookae loa knkou i na ! men o waho moi. Pehea in ia ? Lohe j mai la no nae ua a-i loihi nei i na hua- i olelo hooknawale mawalioo na pa kaua. ! Ia manawa pane okoa mai ia no, Ua iike ! no ia hookaawale ana me kuu hoihoi hou ia no i Aina Hoki, no ka mea, aoie mea nana au e hoopakele ae mai ko ia )n iima ! ae, ke hiki mai kela. Aioha wale au. Ae mai la no ka Imdanio, Ae oiaio no ia aole makou e ae ana e knawale oe mai 0 makou aku e iike me kau hana maikai ana ia makou, e hana maikai ai ia oe, no ka mea un olelo au la oe ma o Alahe la, na'u oe e oialama. Hooie puakiki mai l.i nae na Kuhina j me kn manao lokahi, a iiooie no iioi na ■ alii koa. U manawa hoopii aku la kn I Inidanio ke Alii Wahine. A hai aku la : 1 ki* mooieio a puu mai kona nluain ana ' ta Dcbolo a hiki i kona hemo ana mai i ioaa ai i ka luna halepaahao, a i ka make : »na o na iio o Deboio a nie ko takou lioop«apa» ana n»e na Kuhina no ke kannka nana ī lu»oko kona makemake. I ka lohe ana o Manu Si!ika i na olelo : hoopiii kauoha ia mai la ke Kuhioa Kaua ) t ka hiki ana aku o ke Kuhina Kaua imua ; o Manu Silika t hahai aku U no hoi i ka lakou m;iii olelo a pau. Noonoo iho !a ; ke Aiu Wahine i na olelo a na aoao elua a h»opuka mai la i kaoa oieio hooholo. : ° I kuu noonoo maikai ana i na oielo a < olua, a ma kuu kaupaona like ana i ka ka : aoao hoopn a me ka ka aoao paie oa ike j au i k»'u oklo e hooholo ai. A o ka'u | olelo hooholo ia. Aole e hookaawaleia | mawaho o na Aupuni hui > wahi hale \ okot, aole no hoi e ooho pu iioko o ko ! kakou lahttt r aka ma ka ia nei hoohiki i hoohiki ai, be pono no iaia la ke eli i lua

a p>K>fM'o mulalo o ko i ;<Li kuke i» niaiaihi no ia I k« .< u.r! kr &<* uif ka ike oie iii aku. Noiaiia e hvu oiua a hooko aku."' la manawa hoi aku h ka Inuiimo ame ke Kuhina Kaua. Hahai aku la no hoi ka Imiianio i na oleio a puu ia Finiu ina, a hahai aku !a no hoi ke Kuhina Kaua i na olelo e iike me ka kn inidamo iiaiiai ■ ana. tka lohe ana o lu(tta, hai aku ia ia m Piknuahiamokio, E noho ana oe maiaio oka hale kuke, iloko o kekahi lua peopoo. Pehea la kou mana»», oluoiu anei, kaumaha paha ? Pane mai ia keia e aho la mauiua o kuu kaawale ana aku mawalio o ua pa kaua nei, ioaa mai au ia Dcbolo, pau poo, pau hiu. Eliia iho ia ka iua, a poopoo, a hoomaikaiia iho l* o Pikauahiamokio a hoonohuia iiiola oloko. E na hoa heluheiu, n haaieie iuakakou! ia iakou nei a mahope aku iialuwai hou, ; E hoi hou kakou ia Robiana Lo ma a me Puakinamu i ke Aupuni Daia. Ia Robiana Lo a me Puakinamu e lioo- : walewaieia nei e ka manu, ia lakou e ku» i wiwili nei i ka po a me ke ao a hookau j | kaunu no hoi. Ike iho la oßobiana Lol |ua maikai ka noho ana o na Mii a me na I makuainana. Nonoi oku ia ia Puakina-j | mu, E ue mai oe ia'u e hele e ike ia Eke-j | mila ma a rne ko kakou poo a pau, no ka| | mea o ke kolu keia o na makahiki o ko i kakou kaawale ana me ka ike ole aku o ; kekaiii i kekahi. Ae aku )a no hoi o\ j Puakinnmu. E, ka» poe heiohelu, hookahi waie no; \ * j a keia manu e Hoomakakiu nei oka ieke ta(ena wale no i keia mau makahlki | elua a keu. No ka mea ia Robiana Lo j ma i hiki ai i ke Aupuki Daln. i ka lua o !ka la, eii iho la o Rohiana Lo i lua mal lalo iho o ko laua wahi inoe, kapili iho ia |a paa ioa me ka ike oie ia, a huua iho ia [ i ka eke taiena pa'ni iho ia paa, aole no| i hoi i kii iki ia ia mau makahiki. ' | | Ai ka makaukau ana e iele e ike ia | Ekemila ma, kii nku la o Robiana Lo i ; |ka noho lele i walii nona e lele ai ia po i i iho, nin no nae iloko oka eke ta!ena. A i I he inea mau nae ma ka Puakinamu wahi! e hele ne ai maiaiia aku no o Manu De-! boio, a peia no i ka Ilobiana Lo wahi e naue ae ai, Pela īho ia ka hana maaleaj ana a Manu Debolo. | (Aok i paw) |