Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 33, 17 August 1872 — Page 2

Page PDF (1.77 MB)

This text was transcribed by:  Keanu Gregory
This work is dedicated to:  Kamehameha Maui High School

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

M@ o ia kanaka; He hana ikaiaka anei, makemake maoli; A i ole ia, oia anei ka mea e loaa mai ana ia oe mai kau keiki hoopaakiki mai, ina e ku ana me ka huipa hoeha ilio;

            Ma na aina naauao a pau ma ke ao nei, “ina e kakau kekahi kanaka I palapala hoopaa no kona  kino e hana @ku malalo o kekahi no ke makahiki hookahi, ina no me na olelo maio loa e hauhili ana iaia iho, aole no ia he mea paa ai ko ka haku mana hoomalu maluna o ke kino o ke Kauwa a me kona mana hana.” Aole ia he mea na kakou e hoohewahewa ai, no ka mea, na hoakakaie e ko kakou Kanawai, a maopopo ka hoopai a ke Kana@ai malona o ke kauwa, no ka Manawa a me kona kino iho.

           Malalo o na hooko ana a ke Kanawai e noonooia nei ano, aole loa e ikeia kela mau hewa, nolaila au e olelo nei, ua oi ae keia Kanawai hou mamua o ke Kanawai kahiko

            O ke kanaka e hana ana I palapala hoopaa e hana aku na hai, oia kona hoolilo ana i kana hana ma ke ano he waiwai kalepa, aole nae koa@ kino ; a ina aole e lawa ka hooko ana a ke kauwa no kona palapala hoopaa, e pono e hoahewaia oia ma ka waiwai, aole ma ke kino. “O kona kino, oia no ko ke Akua ano, ua laa oia no na hana pono a kona Mea nana I hana, e like me ka loihi o kona noho maluhia ana malalo o ke Kanawai nana e hoopaa a me ka malama I kona ola kino a me kona waiwai.” Ua hiki no paha I na kanaka ke hoemi iho I na pono pili kino, aka hoomahuahuaia nae ma ka pono Ki@ila. He mea pono loa no ka haku a me ke kauwa, no ka pomaikai o keia aupuni, ke hoopau loa aku I na dala olu mua e ukuia ana.

            He hiki anei I ke kanaka ke kuai aku I kona kuokoa? Ke hoahewa mai nei o @@ane Stu@@a M@a I keia hana. O ka poe naauao a pau I kakau I ko lakou manao no ka hiki ole ke kuaiia ko ke kanaka kuokoa, ua like loa ko lakou manao no keia hewa nui, ka hooliloia ana o ko ke kanaka kuokoa.  “aohe kanaka nana e hoamalu e ae iaia, o kona makemake wale iho no, a he mea nawaliwali a ole loa, ina e hoomaluia mai ana oia e kekahi kanaka e ae.”  Aohe pono o kekahi kanaka e kuai I kona kino iho, oiai ka hanu e koe ana, ina hookahi la, aole no @na wahi pono iki e kuai! Eia ka olelo naauao a ka Lunakanawai Kiekie o Honokaona, Samole kona inoa, “Ke ao mai nei na Alakai Karistiano ia kakou, na ke Akua I hana I ke kanaka ma kona ano iho, a hookomo iho la I ka hanu ola Hoko onoke ola mau loa. Pela no hoi i ikeia, o keia pono Karistiano, oia no ke Kanawai o Enelani, a o keia Panalaau ; @ o ka poe naauao o Europa o keia Au, ma ka lakou olelo, ke ao mai nei no keia mea hookahi i ko ke kanaka pono kaulike pili paa me ke kanaka ; aia wale no paha a hana kekeeia, alaila ano e. Ma kuu ano he kanaka a he Lanakanawai, he pono nou e ku ma ke Kanawai o ka aina, a e pane aku I ka haina o ka ninau : He mea pono anei, e like me ke Kanawai o ka A.D. 1871, e lilo ke kanaka I kauwa kuapaa, ina ma kona ae ponoi iho? Ke olelo aku nei au, he mea pono ole maloko o ke Kanawai, e like me ka Haku R. Phillimore olelo, ma kana buke mua, aoao 316, he loihi loa, aka, he pono paha e lawe @@@ mai ao I wohi malama olelo pene@ @ No keia oiaio nui, ua hula aku @a kona kaui na aina a pau, a o kona leo I na palena o kao nei. @ Aole I oi aku ka mana o ke kanaka I lawe I kona kuokoa iho mamua o kona laawe ana ke ole o hai.”

            O keia olelo hooholo, ka mea nana I hoo@@@ lanakila aku I kekahi pake I hopuia no ka lawe ana I ke ola o kekahi Kapena moku lawe pake paaua, a o kona hewa, he pepehi kanaka ma ke kai akea. O na moku la nona keia pake I ala ai e pepehi I kela Kapena, ua kaawale aku no ia ma ka moana. Ua ala like ae la na pake a pepehi ihola I ke Kapena a me na loma moku, a hoopae aku la I ka moku ma @apakahakai, a pakele aku la.

            Aole no keia ha pepehi kanaka ma ka moana, aku, ua hoopa@@a na pake maluna o kela moku ma kea no kauwa kuapaa, a he mano ko lakou e imi I lanakila no lakou e imi I lanakila no lakou ma ka moana  a i mea a pakee ai lakou, ua hoihoi ho@ ia maiko lakou kuokoa, a he pono ia lakou e hakaka aku me @a mea ikaika, a @ole ia, e lawe maoli I ke ola.

 E ninau iho oukou ia oukou, Heaha ke ola kino me ke kuokoa ole? Hoko o kou manao, he Ka@ima nui nou no ka mea e hoowalewale ana I ke kauwa e kakau I kona inoa malalo o kekahi palapala kepa I kakauia mulalo o ka Paoku 1420, o ko kakou Kanawai Kivila, no ka mea, ua hoolilo aku la ia I kona kuokoa no ka manawa ; a o ke nao o keia hoolilo ana I kona kuokoa maialo o ke Kanawai o Beretania, he hookauwe kuapaa no ia, e like no me ka@u I hoike e ae nei maluna, ma ka olelo hooholo a ka Lunakanawai Kiekie o Honokaona.

            I kolike ai hoi e like me ke Kamokanawai o keia aupuni Hawaii, aole no e hoopaaia ke kauwa kuapaa, ke komo maloko o keia aupuni; aka, o ka hoomaopopo ana nae I ke ano o ka noho@ma kuapaa maanei, aohe I maopopo, no ka mea, aole no he Kanawai e hoakaka pololei ana I ke ano o ke kauwa kuapaa.

            Ma ke Kanawai o Beretania, o ke ano kepa kanaka ana maanei ma ke kakou palapala ana, oia no ka hookauwa kuapaa a ka manao nei au, o ia ike a me ia noonoo, he pono no e laweia mai e hoike ma kekahi ano i ikeia ma ke aupuni Hawaii nei. O ka pono o ka waiwai kalepa iloko o ke kanaka, ua aeia e ko kakou Aha Hookolokolo Kiekie, a ua kukuluia keia kumu, owai la kea e e hoole mai I ka ike ole ia ana o keia mea, he kauwa kuapaa ma Hawaii nei?

            E ne mai oukou iau, e nana mai I kekahi olelo hoolaha I puka ae maloko o kekuhi o na nupepa o keia kulanakauhale a penei no ia: “Mamuli o ka mana I ae ia mai e ke Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, e kudalaia no ma ke akea, ma ka Poaono, la 7 o Sepat. 1867, ma ke alo iho o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, i ka hora 12 awakea, kela mau aina i ike nui ia, oia o Princeville, Emmaville, Kalihiwai, Kalihikai a me Hanalei. O keia mau aina a pau, no ka mahiko o Princeville, e waihu la ma ka Apana o Hanalei, mokupuni o Kauai, a he waiwai no Robert Crichton Wyllie, me na mea a pau o ka wili, na mekini, kaa bipi, lio, mea paahana, na palapala hoopaa kino o na k@@w@ a me na waiwai e ae I pili ia waiwai. Aia me keia mahiko, he hookahi tausani eka ko, a mailoko mai olaila, he 650 eka aina haahaa, a kokoke 6,000 eka wahie a aina kula. Eia ke ko nei, he 450 eka I paa I ke kanuia I ke ko, o ka nui o ke ko no ka makahiki e hele nei, he 630 mau tona. Ke ku nei no na hale noho, no hale wili a me na mekini, me ka maikai a me ka paa pono. O ka mea nana e hookaa i na huil@, he mahu, aka, he wili wai no kekahi no na mea e ae. Ua hiki I keia mahiko ke koohua mai i 1,000 mau tona ko paa I ka makuhiki. Aia ma keia mahiko. He 100 pake, no lakou na palapala kepa e pau ana iloko o Okatoba 1870; o ko lakou @ku, ho $4. No ka malama no ka pake hookahi. A o ka waiwai a pau ke hu@a, oia no kekahi o na waiwai makemake nui loa ia ma keia pae aina, a he pono e makaala ka poe dala. Oluolu loa ke kumukuai.”

Ma keia olelo hoolaha maluna oe, ua loaa ia kakou na bipi. Na lio a me na palapala hoopaa kino kanaka no na pake paahana a me na waiwai e ae, e kuaiiu ana. Ke hilinai nei au, aole paha hookahi o oukou, e makemake mai ana e ike ponoia na palapala la houpaa kino a me aa pake paaua, no ka mea, aia wale no I ke kanawai o na haku a me na kauwu kahi pono o huli aku ai, oiai ua hoopaaia ua poe pake la a hiki I ka malama o Okatoba1870, alaila hookuuiaa ua piha hoi ka manawa o ko lakou palapala hoopaa kino.

            E kikoa hou aku kakou imua, ma ka nana ana iloko o keia olelo hoolaha, a e loaa auanei ia kakou, aia maluna o ua mahiko la. He 100 pake paahana, a o ka waiwai o pau ke huiia, oia no kekahi o na toaiwai I makemake nuiia ma keia pae aina.

            Ma keia, ua luaa ia kakou ka paahana he waiwai. A e olelo mai paha auanei oukou, “He pake wale no lakou.” A pehea, ina he hiki ke kuaiia ka pake o Kina walalo o ko kakou Kanwai pela, heaha auanei ka mea e nele ai ko ke kanaka Hawaii kuai ia, ka mea I hoopaaia malalo o ia ano hoohookahi?

            Ke manao nei au, ua kukulu au he kahua maopopo o ka hookauwa kuapaa, e like me ke kuhikhui o na Kanawai o Beritania a me ka hoaholo ana a ko kakou Aho Kiekie, he waiwai ke kino o ke kanaka.

            Ua kaawale iki no ko kakou hookauwa kuapaa mai ko Amerika Huipuia mai, no ka mea, o ka lakou hookauwa kuapaa ana, he pau no ke ola; a o ka kakou ma Hawaii nei, he hookauwa kuapaa wale no no kekahi maui makahiki. A malia no nae paha, ua hoakakaia no ka manawa e pau ai, a hookuuia ka paahana, aka I kekahi wa, aole I hookuuia ka paahana e like me ia.

            I kekahi Kau Ahaolelo aku nei, ua waho ia mai imua o keia hale kakahi palapala hoopii mai kekahi poe paahana mai o Hilo, e hoohalahala ana, ua kepaia lakou no ka makahiki hookahi, aka, ua hooluhiia aku lakou a hale elima mau makahiki.

            Ua hoike mai o Hou. Wahine, ka Luna no Hilo mai o ia kau, ua ike paka oia I kekahi poe kane a wahine I kepaia mai keia kulanakauhele aku, a ua pau nae ka manawa malalo o ka palapala kepa, aka, aole nae I hookuuia mai lakou.

            E aeia mai paha au maanei, e kamaililio aku; ua haiia mai iau ka loao, mai kekahi poe mai o Hilo, e noho oihana aupuni ana, ua oi aku ke iao a me ka hewa o ka Apana o Hilo ma keia mea, mamoa o na apana e ae o keia pae moku. No ia mea. Ua pohihihi iki ke a po o ka hookauwa kuapaa.

            He hana kamima a nei ka hole ana o kekahi. Aole a ae I na olelo a ka paiapala hoopaa Ki@ia? Aole au I maamaa loa e hoopaapaa Kanawai aku ma keia mea. E like la me kou kokoolua, aka, ina e huli @e kakou a nana I kakahi mana nui, e ioaa no keia olelo penei: “O na hewa malu a me na ehaeha pili Kivila, he mau mea malu ia no ka pono Kivila e pili ana I ka ino; a o na hewa akea, oia ke hinaima a me kakahi ano e ae, he uhai ana ia I ka pono o ka leholehu a me na pono pili I ka nohona anaina. Ua like pahaia me keia; i@a paha eia iau kekahi aina kahi I paa ai, no kekahi kanaka mai, a I loaa iaia mailalo o ke Kanawai ia pono, he hoehoeha Kivila ia, aole ne Kanaima; aka, o ke kipi, pepehi kanaka a me ka aihue, na kappa pouoia lakou, he kanaiaia.” Aole anei o ke kahua mahiai ma kekahi aoaoao, a o ka luhi o ke kanaka ma kekahi, he mau waiwai, a ua pili ia I ke kino wale no? Oia anei kau I heluhelu ai; ina au e paa I ka luhi o kekahi kanaka mai kekahi kanaka e mai a ke kanawai I haawi ai I pono nona, he kanaima ia, a aole he hewa kivila, a aole e hoopaiia ma kea no kanaima. E koiia mai ana paha, o ka uhaiia ana o ka olelo aelike. He mea ia e huaui ae ai I ko ke anaina manao pololei ole, a e hoike mai keia koina e hoopaapaaia ano, e like me na poino plolei ole e hoopaapaaia mai nei ma kekahi wahi e ae o ka honua nei. (Aole I pau.)

I na Luna Kuokoa o Oahu!

Ma ka hebedoma mua o Sepatemaba e hiki mai ana, e haalele an aka Hope Luoa Hooponopono ia Honoiulu, a e hele ana ma Oahu nei a puni, e ohi mua I na dala uku pepa, a haawi ae ma ka lima o ka Luna e hele aku ana. Ua makemakeia no hoi na koena aie o na makahiki a pau I noho aieia, e huaponopono pau.

Ka Aupepa Knokoa.

HONOLULU, AUGATE 17, 1872.

Kau aku na maka ia hai e ola ai.

E ikeia malalo iho nei no olelo a ka nupepa haole o ke aupuni, me he mea la, ua ike I ko kakou nele, a ke puoho mai nei:

“Ua manaoioia e ka lehulehu, o na o@@ko o keia makahiki, e haahaa loa ana, a oiai, o ko kakou waiwai nui hookahi wale no keia e halihaliia aku nei mailoko aku o ka aina. E hookui mai no auapei ia me ka ehaeha maluna o kakou ma na ano he lehulehu; a ina e lona ana ia kakou I keia makahiki, he mau wahi moku okohola kakaikahi, iloko o keia awa e like me ka mea e upuia aku nei, alaila, o na ano a kakou e uku aku ui no na waiwai I hookomoia mai, e okiokiia iho ana a hala loa ilalo. Ina e ku koke niai ana na moku kaua o na lahui e ae maanei, e like me ka mea e manaoia aku nei, alaila, o lakou paha auanei ka poe nana e pale ae I keia nele no ka manawa, mamuli o na dala a lakou e lu iho ai muanei, a oia paha auanei ka mea nana e hoolohilohi iho I ka wa nele loa e hoohui ae I na mahiko, kalepa a me kekahi poe e ae, e hopu I keia emiana, oia hoi ka emi ana o ka waiwai a me ka popopo o ke kalepa.”

            E nana ka pae naauao, a e hookahua no lakou iho, a ua hamana ka puka e pane ai.

WUHOU KULOKO.

Oahu.

O ko makou manao pepa no ka Ahaolelo, e puka a na maloko o ke Kuakoa o keia pule ae.

O ke kuna kapili hou o Paka ina, ma kai o Ainahou, ke pii wikwiki ae nei ka paa.

Uu ike iho makou i ka holo ana aku o na mea hanhano J.O.Domiais a me F. W. H@@chinson I ka moku o Kama, ma ke Kilauea o ka poakahi iho nei.

Ma ka Poalua a me ka Poaha iho nei he kuai kudala nui, ma ka hale kudala o Adamu, no na waiwai o J. T. Waterhouse. (Halewai.) No kona huliu paha e holo hou i ka imi waiwai I Enelani.

A hiki loa mai I keia la, aohe no I hoea hou ae, kekahi mai puupuu hebena hoea hou ae, kekahi mai puupuu hebena ma hope iho o ka mai hope loa I puka ae nia ka la 30 o lulai. He hoailona keia e hoike mai ana I ka makaala o ka Papa Ola I keia wa.              

            Mamuli o ke ku ana mai o ke kiapa D.C. Murray I kela Poaono aku nei, I loaa mai ai he wahi mea makamaka hou no ka papaaina o ka noonoo.

Ma ka lai pohu o Waianae, ma na hona o ke aumoe o ka po Poaha iho nei, ua hookui na kuna Waiola me Naonaoula, a o ka mua kai hoameheu ia e ka eha, ma ka nahae ana o ka pea ihu.

            Ma kekahi olelo hoolaha e puka nei ma ko kakou aupepa o keia la, e ikeia, he puukani e ae no ka kekahi mawaena o na kaikamahine Hawaii, a e lohe mua ia ana kona leo ma ke kaaoina o Hauula, ma nap o o na la 23 a me 2@ o Augate nei. Nolaila, ke kono aku nei makou I na kuaaina o ia mau paia koolau e hoopiha nui aku I ka Hale Mele.

            Ke konoia aku nei, o ka poe puni lei papa, kala pepeiao e@a, a me na mea hoohie no a pau o ka noao paiop@l@, e komo mai ma ka Hale koai Buke o H. M. Wini, a e loaa no lakou a pau. 

            He @i@i he ninau, I na ua hiki ke hopa i aka poe pili waiwai ma ka pepa ma ko lakou wahi malu. Pehea la hoi ka poe e pahupahu mai nei I hopu ole ia’I he poe pili waiwai no hoi kela, ua likealike no ka hopena o ia mau mea.

            Ma kekahi la o keia pule aku nei, ua u@a wale ia ia ae ka eha maluna o kekahi keikikane a Mr. Poor, mamuli o ka haule ana mailuna iho o ka laau ma Ewa. Ua hoihoi koke ia mai I Honolulu no ka lapaau ana I kona wahi eha, a ke pii nei kona ola.

            Ua loaa ia P. Naua, ma ke alanui o Kooiau, ma ka la 9 o Augate, he eha dala me hapalua. O ka poe nana keia mau dala, e kii koke mai, eia no ma Hauula.

KE “KILAUEA “NO KAUAIA keia Poaha ae o hiki mai, e holo ana ko kakou mokuahi ma kana huakai kaapuni ia Kauai. Nolaila. He wa kupono keia, na ko iaila poe puni holo mai ia Honolulu nei.

HOAO K KAU I KA AMANA Ua lohe mai makou, ua hoao kekahi kanaka Hawaii e lawe I kona ola iho, ma kona ola iho, ma ka manao ana e li ia ia iho, no ke kumu, he hilahila I ka lawe ana I ko hai kappa komo, a waihoia ma kahi o kana ipo aloha, me he mea la no ua kanaka la ia lole.

Ua lono wale ia ae, e unuhiia aku ana kekahi o na moku holoholo mawaena o Honolulu nei a me Kapalakiko, a e hoihoiia aku ana paha no Kikane, ke uhaiia e na holo mua, e like me ka mea I manao wale ia, ke pipii mai nei ka launa kalepa a@a oia panalaau me ko Kaleponi.

O ka moku poino nana I lawe mai I na iwi Pake, I hoopaeia mai ai ma Honolulu nei, ua paa ae nei oia, I ka hana hou ia, a me he mea la, aole paha e hala ana he wa loihi I koe a au hou aku oia ina kana huakai aukai.                 

            Ma ke ahiahi poaono aku nei I hala, ua pau aku I ka hoomaha kekahi poe paahana o keia hale pai ma Lahaina a hiki loa aku papa I Wailuku, ke loaa he manawa. Ke puana ae nei makou, e hahaiia ka lakou huakai e ka oluolu a ia lkou hoi e huli mai ai I ka halau nana e hooluhi aku ia lakou no ke ola kino, e hana lakou me ka manao, ua loaa he wa hoomaha no lakou, a ua loaa pu koi na ea oluolu o ke kai.

NU HOU O NA AINA E.

H@ ke ku ana mai o ke kiapa D. C. Murray I kela Poaono aku nei I hala, iloko o na la he 16 mai, ua loaa main a nupepa o ia wahi o ka la 25 o Iulai, E loaa no na mea hou malalo iho ma na huaolelo pokole.

            Aole mea hou ano nui o Amerika Huipuia, o ka hoopaapaa pili aupuni wale no o keia kau koho Peresidena ae. I ka nana iho, me he mau kanaka ino loa la na mea nona na inoa e hoikeikeia mai nei e kohoia aku I Peresidena, Ke n@ku a ke hoino aku nein a nupepa I na inoa o Generala Kalani a me ka Lunahoupoaopono nupepa Greeley.

            Ma ka la 18 o lulai, ua waiho aku o Horace Greeley I kana Palapala ae imua o ke Kumite e lila inoa n aka aoao Democarata e koho halota ai no ka noho Peresidena I keia kau, me ka hoike ana I kona menao e hahai maohope o no kumu alakai a na Hawai o Cinitinati a me Balatimoa.

            Mai ka leta mai a Generala Seridana o na koa Amerika Hui, e noho la e kiai I na ilikini maka nahelehele o ia aupuni, I ke Keena Kaua ma Wasinetona, i keia mau olelo: Aole loa e hiki ia kakou ke hooki I keia poe l@ikioi hiuhiu mai ka lakou pepehi kanaka ana mai a me ka lakou mau aihue he nui, aia wale no a hoopai aku kakou ia lakou. Ina e pepehi kakahi kanaka ilikeokeo I kekahi mea kino kanaka e aku, e li ia ana ia; ina e aihue ia, e hoopaaia ane I ka Hale Paahao. Aka nae, ina n aka Ilikini e hana I keia mau karaima, eia ka kakou, o ka haawi aku I wahi mahiai no lakou a nui, a me ka hoolako aku I na huluhulu. Ke manao nei au, ina me keia mau kumu, e lohi an aka pii ana ne o keia lahui I ka noho ana au malamalama.

            Ke hoomakaia nei ka hookolokolo no keia Luna Aupuni kolhe o ke kulanakauhale o No laka, oia o Tweed, no ka limalima ana I na miliona dala Aupuni he 2 miliona paha, a puka malalo o ka eke a Hagai . He ewalu ka nui o kona mau loio nana e pale nei imua o ka aoao hoopii.

            Ua hoolahaia e kekahi poe, e kukolu ia ana I halawai ma Louisville, Kenetuke, no ke koho ana I inoa Democarata pololei ka lakou Peresidena, aohe I mea Ripubalika a luli wale ae no I Democarata.

            Ke hoomakaukau nei no ke Aupuai o Berazila no ke kaua I kona enemi, kekahi aupuni a pili koke la me ia ma ka Akau, a ua hole aku la I ka noho ana mai o ke Kohina o ia aupuni ma kea lo alii o Berazila.

            Ua waiho ke Kiaaina nui o Cuba I kona noho aha oihana, a na lilo ae la I mea e ma kona whi.

            O ka hana a kela Aha Hookolokolo kiekie ma Genera, ke hoomau ia la no. Ua haule oae kekahi koina a Amerika, a @a hoopololei@a mai la ma o a koina pololei wale ao. Me he mea la, o ke koina paha I koe, he  $25,000,000. E akolu a eha malama ana paha ka ioihi o ko lakou noho ana, ma ka ekolu a eha halawai ana o ka hebedoma.

            Ua loaoia ae, nohe I maha o  o Generaia Keremana o Amerika Hui poia I kona h@okipaia ana ma Berelina, I kekahi la, @a noi aku o Generala Keremana e ike I ka Emepera, aka, na pane ia mai oia, aole e hiki ia ma, oiai, e ike ana kekahi poe alii Imeperiala i na Em@pena la. I kekahi manawa, @a hoikeia ka Paikou ana o na koa Peru la e ka Emepeta, a ua konoia mai ua Generala ia, e hele aku e ike, aka, ua hole aku oia no kona hana mua ia ana mai. Ua pokole loa kona noho ana malaila. Eia kekahi I ka wa I haawiia ai e ke K@@ina Amerika he a@aaina. Ua hele mai o Gen. V@@. Molte a me ke Keiki Alii Kale, a he aloha wale no kai pakuiia mawaena o lakou, aole hoi kekahi mau kohaihai olelo.

            Ma Vaseile, ua hookipa maikaiia aku la oia e Peresidena Tiera ma kea no hoahaaina akea pili luna aupuni.

            O ke koikahi kalepa mawaena o Fa@ani a me Belegiuma I hoolala iho nei, oa uhaki pu ia @e la mawaena a lilo I mea ole.

            Ma ka leia a kekahi mea kakau nupepa mai Parisa mai, ua ikeia iho, ua ae o @amuku Makamahone e lawe I ka noho ana Peresidena o Farani, ke make a haalele mai o Tiera.

            Ma ka po o ka la 18 o @ulai, he pioloke nui loa ma ke kulanakauhale o Madarida, no ka hoaoia ana o ka Moi kane a me ka Moiwahine o Sepania, e powaia. I ka holo kaa lio ua mau Moi nei, a ia laua e hoi mai ana mai ka pa kanu pua alii mai, ua ki@@ aku la laua e kekahi poe powa I kukuluia ma ua kappa alanui, aka, aole nae o laua mea I ku mai. O na lio kauo kaa kai k@ I na p@ka pu, a ua pakele laua. La koke no, ua pepehiia aku e ka poe ukali o ke kaa alii, a make loa hookahi powa, a hoopaaia elua o ia poe powa, I ka wa I pahola kokeia aku ai ia lono, ua akoakoa koke main a kanaka he nui a hoike ae I ko lakou manao ino I keia hana makou wale, a ua piha pu ke kulanakauhala I ka pioloke. I ka wa e pioloke ana, aohe I pihoihoi na Moi, aka, ua noho laua me ka helehelena maikai. I ka wa I kuu iki iho ai ka pioloke, ua hoi aku laua I ka Hale Alii. Ua hopu hou ia he ekolu mau kanaka I manaoia he poe powa a me 27 poe a ae e pipili ana mahope o lakou. Ua loaa hoi maloko o ka poli o kekahi o keia poe, he mau dala nui, me he mea la, ua uku dala nui ia lakou e ka aoao kue. O ka poe no paha keia nana I powa o Gen. Parima.

HUNAHUNA MEA HOU.

KE HANALA NEI he um@kumamalua mau mokuhao ahi nui ma Delewea, no lakou na lilu e hiki ana I ka eono miliona dala.

            AKAHI NO @ ue ia mai nei kekahi paele e k@ lo@o imua o na Aha Hookolokolo o Amerika, mai ka mokuaina mai o Karulina Hema,

            AIA MA na wahi hoahu buke alii o na Emepera o Viena a me Berelina, ua ikeia aia ma ia mau waihona, he 500,000 buke pakahi. Aohe no I kana maai ua mea o ka hoahu ana.

            O KELA HAOLE Amerika waiwai nui I make ai niu Ladana, non aka inoa Geoti Pibode, I kekahi wa, ua olo oia he paila wahie okoa a pau ma ke kulanakauhale o Concord, Nu Hamshire, i mea e ukuia ai kona moe ana I ka po ma ka Hale Hotele. Eia paha ka haawina maikai a na kanaka ui e lawe ai, ina aole io e hiki ke uku ia kona uku moemoe. 

            KE OLELO ma I nei kekahi nupepa Irelani, me he mea la, e pau loa ana na kanaka o io aina I ka holo I Amerika e hookaua ai no ka makemake ole paha. Wahi a ia nupepa o kekahi Apana non aka heiuna kanaka he @,000,000 I na makahiki aku nei he 25 I hala, ano he 4,000,000 wale no lakou e noho la.

            I KA WA I mai iko nei ka Hooilina Kalauna o Beretania Nui, ua manaoia he kanaka pono oia, aka, iaia I ola aenei, aole oia I hoomaa ia hana e like me ka manao o kona poe hoaloha, I ua I hiki aku ai i Parisa maluna o ke kaa ahi, awiwi aku la oia e ike @ kahi o na hana keaka lealea, me ka manao ole I kona maluhiluhi o ia holo ana mai, a o ka mea mua iho la ka ia I kela Alii e hana ai, o ka lele ae @ komo aku iloko o na hana keaka haahaa loa, I manao ole ia he kupono nona.

            HE HOAILONA paha keia o ke kanaka e kaulana mai ana. He moolelo hou loa keia i ikeia ma Enelani. I kekahi la mamua aku nei, I ka wa I hoomakaukauia ai e wehe kekahi lanui kaa ahi, aia hot malaila kekahi Keiki Alii, o Arthor kona inoa, ke keikikane akolu o ke Koko Alii e noho mai nei. Mahope o ka pau ana o ka haipule, haiolelo a pela aku, haawiia aku la kekahi Ookope I kinohinohiia I ua Alii Opio la, a ua noiia aku oia e hou iho I ka lepo a kaikai ae iluna o ke kaa huila kahi. Hou aku la oia e like me he mea malama mahin@ai la, a hai ae la ka ookope I ka hou m@a ana no I kinohi. Lalau iho la oia I ka lepo ana I paeli ai me kona mau lima e paa ana I ka mikilima, a kaikai ae la I ka lepo iloko o ke kaa huila kahi.

            MA KEKAHI wahi o Ohio, ua make kekahi kanaka no ka inu ona, a ua hoopii kana wahine I ka mea kuai rama no kona poho, he $5,000. Ua hooholo ka Aha, e hookoia ke koi a ka wahine e kela mea kuai rama

            MA KE AUPUNI o De@emaka, ua kauohaia @a Lunakanawai e hahau I na Misionari Moremona a lawe ana I na kane a me na wahine e houluolu, mailoko aku o ia aupuni a I kahi e. Aneane ino ia aupuni no ka poe Moeremona.

            O ke kanawai hoole wai ona I hanaia ai ma na mokuaina komohana o Amerika Huipau, ke hoomaka nei I ka hana @ao@ @a hoopii iho nei kekahi wahine no 3@@ @@ ka hooh@inuia o kana kane @ ka wa@ana @ ua hoohoio ke kiore e aku ka me@ k@@ ma ona. Ua hoopii hoi kekahi makaa@one @@ ka powaia ana o kana keiki, mamo, @@@@ haawiia ana o ka mea ona iaia, ana po@@ kai oia I ka $10,000, oia no n@@ ka uku @@ koi ai.

Pane I ka olelo hoopunipuni a ka

 Lunamakaainana o kona Akan@ nei.

Ia oe e Simo@ K. Ka@ ko ma@na @@@ makaainana o Kona Akau ne@ A@@ha @e.

            Ua halawai mai @@@ kaa mau hana pono ole me makou na makaainana nana @@@@@ aku ia oe. Ma ka ike ana I na hana@@@ Ana Olelo ma na Nupepa, ke K@okoa a me ke Au Okoa. A ua ike iho nei hoi makou kau olelo hoopunip@ai nui. Nul@@a ma@@ e pane nei ma ke akea ma keia kama@oa@a au, @ ole e manaoio main a apana kono o ke Aupuni Hawaii nei, ua ho@p@ @o makea me kaa olelo hoopunipuni. Aia kau @@@ epa hoopuni a makou I ike iho nei ma ka mooloelo o ka Aha olelo la hana 49, @ @e@ pukaia ai ma ke Au Okoa, Heio 13 aoao A o ka buke 8 I hoopukaia @ I keia M.H. 187@

Aia ma ka hoopaapaa ana o na Hoa Ha@ nohano o keia kau Ahaolelo no ka Haawina o ka Hotele hou. Na ka pono o ka haaw@k@ ma ke kanawai I Dala no ka Hotele n@i

            Ka ae la oe iluna ma ka noho au I hele aku ai penei kau olelo ana a makou I kappa ia he hoopunipuni oe, a he epa hoi. @Ao e au e hilahila I ka hai ana aku, o ka anana kahi a@u I hele mai ai, ua halawai lakou, @ ua hoopano mai I ka haawi ana aku @ ke Dala no ka Hotele hou. Ea lalau mao@@e me he Aama pa pali la o ka lalau. I k@@ hele ana alaila olelo hoopunipuni aku ia oe.

            Ua hoapono ka makou ka Apana o Kona Akau nei ma kekahi halawai e haawi@ ke Dala (o ke aupuni) no ka Hotele hou. U hoi o ka ihu ia. Heaha la ia. He nani kela. Aole paha o ka hoapono io o makou e haawi I ke Dala no ka Hotele hou. Eia ka ninau ia oe e ko makou L. M. Hanohano.

            Mahea kahi a makou na makaainana a me oe I halwai ai a hoapono a ku ana makou imua o@ e haawi I dala no ka Hotele hou? E hiki anei ia o eke hoike pololei mai I oa halawai hui makaainana la o keia apana@.

            I ka L. H. nui a me ke K. O. o na  halawai la@ ka malama a me ka la@ Nolula @@@ki p@ha ia o eke hai mai ia makou anoai ua poina makou I kela halawai au e olelo nei.

            U@ hoapono aku no makou I ka haawi ana aku I dala no ka Hotele hou? Ke hai aku nei makou ma ke akea, aole a makou olelo hoapono a na makaainana o ka apana o Kona Akau nei imua ou o ko makou L. M. e haawi aku I dala no ka Hotele kou.

            He oleloa no. Aole ma kekahi halawai aole no hoi ma kekahi palapala hoopii. He oleloa no. I mea hoi e oia@o ai aole he kalawai hookahi a na makaainana o Kona Akau nei me oe, mai kou la la i lilo ai he L.M. ma ka@la koho balota a hiki I keia ia a makou e pane nei ia oe ma ke akea. Aole no a makou halawai niahone nei; e olelo aku ana; e hoopii ae oe I ka haawina o ke Hotele hou, aole loa no. Ua olelo hoopunipuni o@ oe, ua hoapono aku ka makou ka apana nana oe I koho aku I dala pokekeo no ka H@@e e hu. Aole io paha@o ka hoapono aku e haawi I dala no ka Hotele hou o na kahua. I ka @@lo, pe@ ka mai o kaulaula a kane.

            Aole io o ko makou makemake o ka @e hou aku I na haawina mawaha, I mea e @@@ nui ia mai ai o@ aohau, o ko makoa makemake o ka hoemi ia mai o na pilikia @@@@ maluna o makou na makaainana. N@@a la aole e like me ka @oe e@@@, @ na e hoemi i aka auhau kino I $50, kakau ia na ae a@e @a hoole, aia no oe ma ka $1.00, hoole m@ @ oe I ka hapalua dala I ka mea mama, a@@@ oiaio o kau olelo hoopunipuni e I mai nein a makou aku kau olelo. Ke manao nei makou I na olelo kuhi hewa. Na inu wahi ka a@@@ a paha ke oe, I kamailio hewahewa ola@a@ @ oe na makou aku kau olelo. Ke manao nei mak@ I na olelo kuhi hewa na inu wahi ka a@@@ a paha ke oe, I kamailio hewahewa ola@a@ @ oe na makou aku kau olelo @so ole, e (haawi I dala no ka Hotele hou.) hoole no k@ kau mau hana I na @uia o ka poe maikai e like me oe, kou hapala mai ia makou elee, @ i ka pau o ka Ipuhao. Nolaila aole a p@@ iki ka pau eleele o ka Ipuhao maluna o makou maluna iho no ia o ko@ poo noonoo @upo. Eia kekahi, no kou nele manau paha, kappa mai oe I kau oelol hoopunipuni na @@kou aku? No ko hilahila paha e I ae ai n@@ no kappa mai oe na makou aku. Eia kekahi, I k@ nana aku I kaa mau hana ma ka Nopepa aia no oe ma ka aoao hoopili o@ehoopili Kuhina, e lapa ai me he puhi la @o ka ala. I hapai ia ae ka hapa o ka uku o na kuhina a me ka Moi, ma ka ae no oe @ ka bila, aole ma ka hoemi, ka uku nui o ka Hope Kiaaina o ka Mokupuni o Hawaii @e $2,000, o kau hoi ka hookiekie ae, I $2,500, ahu @@ hoi ka nao ia oe I ke one o Kakuki@@wa, hooakua iho la o Kona. “O Kona kaiopua i k alai, Opua Hinano ua malie. Hio@o na wai Naoa a ke kehaue. I manao aku nei hoi e ola na iwi ia oe, eia ka e koe@e na iwi o hua I ka la. Nolaila, no kou hana ole ana I ko makou makemak@ kou mau Haku nana I hoo@na aku ia oe I ka Ahaolelo kau kanawai o ke Aupuni o keia M.H. 1872.

            Eia kekahi, aole o makou mahalo ia oe no ko hoopili mea ai a ke kuke (na Kuhina)

            Heaha iho nei no la hoi keia o makou? Ua ike no hoi ia oe i ka M.H. 1870, ia hele mua ana he L.M. no Kona Hema. E mea hoi kau I ka paipai a ka Luna Kanawai apana o Kona nei. Penei kana, “e hoa@ hou kakou @aS. K. Kaai I keia makahiki e