Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 34, 24 August 1872 — Ka Nupepa Kuokoa. HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO

KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA.

[unuhiia mailoko maio ka ISuke Arabia, mai ka olelo Beritania aka oklo Hawaii.

i ■ , MAHELE 11. HELŪ S5. IA wa no i ninou koke oku ai o Debolo. | Heaha la na meu hou i hanaia maho- j pe iho o ko'u hele loihi ann aku nei ?j Pane koke mai ia no ke kahu lio, O ka ! . hemo ana o ka Inidanio n me Finita. a o , ka make ana o na iio lele. | v la lohe ana no o Debolo i ka hua ma-; |cke o ua lio, kaumaha loa iho i<\ kona ma-' nao me minamina, a ninau hou aku ia no, Henha ka mea i make ai o na iio ? Pane liou mai ke kahu lio. No ka hemo ana o ka Inidariio a me Finita ? Pane jhou mai no ke kahu lio, Aohe &u i ike i | ika mea nana laua i hookuu mai, aka, ua j ike nae au i ka mea nena i niHkui mui j iloko nei, oia hoi ka luna o ka halepoa-' hao. Ninau hou aku o Debolo, Oia no nae paha ka mea nana i pepehi na iio ?' I mni la ke kohu iio 1 Aole nnna, na ka ! Inidmio no i pepehi i kona lio, a na Fi-; nita no hoi i pepehi i kona. I Ia mannwa, ukiuki )oa iho la o Debo-1 10, pii ae ia ka uia o kona mau maka aiu- ; iaiu, uwi ae ia na popa niho, a kaikai ae | ia i kona lima akau iiuna, a hoopuka ae ia paha i ka huaoleio hoino, a kui nku! io i hookahi puupuu, pulaha ana ka halej )io i)alo. ! O ke kahu iio nae a me ke kiai hale, j he mea weliweli ia laua ma ka ike ona J 'aku, ua ulupuni loa o Debolo i ka huhu, jno ka mea, ua hau-opi ka waha, hepa hoi; ;ka ieo, weli na mako, ine he maka ia nol ika popoki ma kuono, a haaiulu hoi kfe j : kino, no ka piha i ka inaina i ka lnida-| |nio a me Fmita, a i ka luna paahao hoi, j 'ka mea nana i oiakai aku. | ! A no ko laua noonoo kuhihewa, e ko- ! ; mo pu ana laua iloko o ka hoinoia, noia«| iia, kuka iho ia iaua, e hoao ma ka ma-. huka ann, aka, ia hoao ona. aole nae he | | ' . ! holopono o ia nianao anu, nolaila, kahuii; t hou ae ia ko laua manao, a hoopuka ae! Un i kekahi olelo hooholo, i ka i ana iho,: . E mahuka no kaua, e oia a e make, e no- \ ho 110 hoi, e ola no a e make, aka, ua oi j «ku nae ka pono o ko kaua noho ana a ! make imua ona, o nana no ia e kanu iho' •i kana mea i pepehi. mamua o ko kaua| mahuka ana a n>ake aku i ka nahelehele, t a pomaikai waie na manu e me na hoio-; holona i ko kaua mau 10, u o ko koua ?mau e kiulnlii ana. A no ia oielo ' 1 hooholo, hoao iho iaaa i ka noho ano, o ; loa i ka hnakiln* me k« hoolohe aku ' no hoi i na oieio o Deboio. I kela manawa tio o Debolo e uluponi Una i ka huhu, hele aku la oia a nmau \ na kiai puka o Keahialoa, Henha ko ou;kou <i>ea i hookomo mai ai i ka Inidanio , a me Fiaila iloko nei o Keahiaioa ?. Pai >tm mai ia kekahi koa kiai, Na ka luna o ik« halepaahao i hoopunipum mai »a mA* ' kou, a oona wale no ko inakou wea i we--1 he kuhihewa ai, me ko makou manao oia ; wale no, eia ka o na paahao kekahi, i ike i Sa i ke komoana mai. Heaha ka ko ou- ! kou mea i kue oie aku ai me ka ikaika. | no ka mea, ua ike hoi au ia oukou he poe ; ikaika, a oia hoi ko'u mea i hoonoho «i ' t īa oukou ma ia wahi, eia ka hoi he poe ! ikaika loa ole hoi oukou ! Poho he«ra i oi kuu d»la o ka lilo aoa no ko oukou

'ihu uiainna, h |'.in iu-K'n hoi k i'u >ii a me ku'u i-a. Pane uiai kekahi koi k»u. i ko niakuu ike a»<*'ku no 1 ka hmiinio, welinel/ loa makou, a piiipu ihoia me ka maka'u nui, a hiki oie ke hoopuka aku i huaolelo kue. C> ko makou m»ka'u is ee, ua emi niai in, pakeu (rm aku nae ko makou maka'u no ka Inidanio. Haalele iho la o Debolo i ke kamailio ana me na koa kiai, hele loa aku la oia iloko o Aina Hoki, a haiawai pu iho la me na koa a me na ahi koa i eha ai la fuieta ma. \inau aku la oia, Heaha ia na mea i hanaia maloko nei o ka pakaua, ; mahope iho o kuu hele ana 1 A nawai ia ho» i hookuu i ka iniiUnio a u»e Pinita ? Pane mai ia kekahi a)»i koa i eha, Aohea oe, i ka pau ana no o ke anahuiu ia i mahope iho o kou hala ana aku, ua hoo- , unnia mai he mau tuusani koa kaua l:o mai na aupuni ehiku mai o Wakawaka, I a o luleta ka mea nana i alakai mai. A 1 | ko makoa ike ana, hoomakaukau pupua- ; hulu īho la makou e paie aku ia manawa,! ! no ka mea, ua hemahema ko makou aoao, oiai ua hanaia kela kaua me ka hooholo mua ole ia, aka, ua like loa ia iuku j ia ana o makou, me he hoopai ana la no | (una mai. A no ko lakou lo makaukau lon e ko j . mo mai iloko nei, oiii koke aku la o Sa-J laiina ko makou aiii, a o ka hakaka koke; iho la no ia me ka lulela, a moku iho ia ke poo o Sutalina, o ke komo koke mai i la no ia o na koa o Wakawaka, a o ko ; hakaka koke ihola no ia o makou, a pau 1 iho h ko makou aoao i ka eiia a make. A io mnnawa no i kiiia ai ka Inidanio a ; oie Finita, a hookuuia ae ia. i A lohe o Debolo no na hana i hannia,i ( ' ; | ninau koke aku la oia, Auhea ka hoi ka j j luna Imlepaahao ? I mai la noua aiii koa j ; nei, Ua iawe pu ia no e ka fnidunio i na j ! aupuni ehiku o Wakawaka. Pane aku o j I Debolo, E kuhi nna ka palia ia, aole au i ! e hiki aku ana iiaiia ? j ( lioko no o ia manawa, hoopnka ae la i | 0 Deboio i kana oleio kauoha, i ka i ana j iho, E malama no oukou 1 ka pa kaua j | nei, mahope iho o ko'u hele loihi ana, no! j ka mea, aole au i ike pono i ko'u manai wa e halawai hou ai me oukou. A pau oe la kana oielo kauoha, hoi.hou ! aku ia oia a hiki iloko o Keahiaioa, ninau i koke aku la no i ke kahu lio, Auhea la j j iioi ke kino kupnpau o na lio ? Kuhiku-; ! hi wale ae la no ke kahu lio me kona | ; mau lima, a mahope, hoopuka aku la oia I i ka huaoleio, Aia no ma o la, ua kanuia i e a'u b nalo, no kuu manao o piiau ma» I auanei, a huhu hoi oe ia'u, oia hoi auaj nei he pilau no ke kanaka no kau mea i I makemake ai, ina la ua pono, ao)e no la | hoi e kanuia e a'u. A no keia mau mea, kena koke iho ia i oia i ke knhu lio, E kii oe e hue hou, no i ka mea, e makemake ana au e hana i pa- ! hu no ko iaua mau kino kupapau. Ae ; mai la ke kahu lio, a hele aku )a e hoo- ; ko e hke me ke kauoha a kona haku. A j hann iho )a o Deboio i pahu, ua hooheei heeia ke Hahi keokeo n»e ke dala guia» a | awiliia, a lilo ae !u i gula meieinele. Ua ! hanaia keia mau pahu e i»ke roe ka bale- . ia, he elimo k*pum ke kiekie, & ua hanar« he m.iu puka poepoe nm na poo 0 na pahu. :S Ma keia mau pahu a Deboio i hana'i, > me kona manao nße, e hnpkomo pu ) ke ; kino o ka Inulaniu a nie Finita iloko o na : pahu, me ke kiuo pu o nn ho. A paa maikai ua mau pahu nei, kao* oha ae ia oia i ke kahu lii. i ka i ana iho, ; E hookomo oe i kekahi lio iioko o kekahi pahu, a peia no hoi ka iua o ka lio, iioko 110 hoi o kekahi paho, a hana sho la no . ke kahu lio e Uke me kona kaooha. A pau ka Debolo mau oielo kauoha, kii aku la oia i kona kapa manu • tne ka : eke talena, a lele aku la iloko o na »opuni ehiku o Wakawika. A hiki oia ma ka pakaua, a komo aku 1 la iloko, a ike aku la i ka inwianio e no--1 ho ana, wehe ae la oia i kona kapa m«-

fio, i htri»' aku l;t ma k#* hn«• kanaka. n>e ka r-ie ttle<ia m i k«»m lnnn. ikemai la ka lmdjoi«>, i keia kanaki e iku ana. we ka eke talen* ma konīi it na. leie ae la kona hauii, me ka manau >nu oe i ko eke taienu a Ekeimia . ina. vna l»e oiaio oia, o Debolo ae no kela kinaka e hele ma* nei, a he mea makeiwwa īoia ke hoao aku e hakoka me ia konika. Heie mai ia no o Debolo a ku ana hoi ka Inidanio. a inrua hoi o ke annina alii nui e haiamu ana. a pane ae la i 1 ka !oidanio, Nau no anei i pepehi i kuu iio punahele? Ae mai la no ka lnida- ! nio. Pane hou n.ai la o Deboio, E like | me kou pepehi ana i kuu iio, peia no oe j e noho pu ai iloko o ka pahu me ke kino ; kupapnu o kuu lio, i hookoia t oi kuu hli nnamialuna ou. Hoohamama koke aku | la oia i ka waha o ka eke taiena, a komo ; mai la ka lntdanio. < Huii ne ia oia a ninau i ke anaina e | ku makaikai mai ana, Auhea ia ka wahine ā ka lnidanio ? Ku koke ae ia nae ka wahine kauwa, a komo aku la iloko o ka eke taienu. O keia wahine, he kauwa oia na ka Inidanio a me kana wuhine, ua noho loihi iioko o na makahiki he nui, mai ka wa ' keikr oie a kona mau haku a kani Ako, no kona ike ana, ua komo oku.ia kona haku kane iloko o ka eke taiena, a e komo pu aku ana no me kona haiiu wahine, a e koe ana in a me na haku kamalii, aka, ua kupono ole nae inia ke maioma i ko iakou a me na pono kioo, noiaila, kuai akii la oia i kona ola nokona hoku wohine, a i makona nui hoi no ka laua mau hana maikai. Hoohuli hou ae ia o Debolo i kana eke talena, a komo mai ia o Finita a me kana wahine, o luleLi me kana wahine. o ke Kuhina Kaua me kana wahine, o ke Kuhina Kalaiaina me kana wahine, a me ka wahine kilokilo me kana kane. O na keiki a keia poe, ua hooneieia i ka makua ole, a ua iilo ka maiama ana i na pilikoko. Aole i piha ka eke lalena, aole no hoi i na ka inaina o Debolo, noiaiia, pii aku ia oia i ka hiku o na anpuni, kahi hoi e noho ana ke Aliiwahine Manu-Siiika, ko- | na puiakaumaka o na la i hala, aole nae he hookoiu, aka, ma kela ia, ua paholo | mai la kela iioko o ka eke talenn, we ka ! hoopuka ole i hookahi huaoielo. Ia Manu-Siiika i komo ai iioko o ka j eke tolena, me ka ike maka mai noo ka j wahine kauwa i ke komo ana. pane mai i ia oia me ka olelo kikoi, Kahaha ! nohea | ia hoi keia kanaka makaa-a a mahaoi no I hoi ! O kau loaa iho la ka ia o ka hele i ana mai nei a hookomo aku ia i kuu ha- ; ku iloko o kau eke ino! (He ike oie nae i ko ka wahine, o Debolo la keia kanaka, ī a me ka eke taiena a lakou i lohe mua i ; ai, aka, ua laki nae oia no kona komo e i ana, oiai kona hoomaka ana e ike, a ko- ; mo koke no.) Pane aku o Debo!o, He ike oie paha feou ia'u a me kuu eke taiena nei e« ? ; Ae mai ia no ka wahine. me ka i mai, i l)a lohe waie no au no Debo)o a me ka i«ke talena a Marina, ke alii o ke aupuni < Maamaama, a loaa i kahi knikaina manu | o.Puakinamo» a lilo m Robi«na Lo» ke | Keiki Alii o Peiekane. A ina he oiaio t peia, e kala mai oe no ka'u mau olelo kij koi imua 00. Pane mai 1« o Debolo, Ua jtae no wau i kau, nn ka mea, no kou »kc mua ole io no ia'u ke k»imu n kou olelo ino ana. Aka, mamoa ae nae o kua ka- ' la ana aku ia oe, e hookomo mua au iu | oe iloko o keia eke talena, i hookota ai mea i hoohiki mua ae nei nou, a e hookomo ana au ia oe ano iloko o keia ; eke, i ike ai oe, o ua eke ulena nei keio. Hoohamama ae la keia i ka waha o ua > eke laiena nei. a haia ae he mao minule, i hoop»ka hoo la mai la, a haawi ako 1« o ■ Debolo i kana olelo hope, i ka i ona iho, ■ Aoo, ke hoohlo nei ao ia oe i Moi oo ' keia auponi, a e noho oe maloko o keia . Hale Ahi, a oau ka hooponopono ana o

keia H'.puoi. maniuii nue «» k*u ni«u kuhik»?»'. ;< n» ! o'u ut*i. »- n'»ho «:•«; kn lanakiie. aone »,:»«'»*■• i;ui utv ae nana e hoooaoeue i kou hanohano ma keia u»anj aupun.. A no koua houinana*» iou no ka luna halep3ahao. hoi hot» aku l.i oia ilaio. komo aku la ilokoo ka pakoua. a ninnu aku hi i keknhi poo. Auhea ia ka iuna oka hale{>aah«o, a ke Inūi<tnio i iawe mai ai ? Haua mai ke ke kuene a ka lnid»nio, L a hoopaaia maloko o ka hale kuke. la wr, kauoha ae la o Hehoh», E kii koke aku, a e lawe mai. Ku aku la ke kuene, a hookuu ae la. A i>o ia iiookuuia ana, lilo iho la ia he inea olioli na ua kanaka 'a-i Joifii la, n;e korm inenaoiana kuhihewn nae, e hookuuia ana me ka maiuhia, ia ua hnla ia o Debolo. eia ka auanei ao- • le. Oia nanea hele no ko ia nei, n ku ana imua o Debolo, he mea e kona weiiweli ;nui, no ka ike kumaka ana ia Delwi«», a 0 kona hina kua aku ia no ia, kikii ana ike alo iluna, iele ae ia ka hauii. a whiho a make aku la. Pane iiiola nae o Debo;lo, (i oe ke kanaka ino loa iloko o Aina iHoki. E panaiia ana kou ola i uku no ikuu mao iio. a e ioaa ona la oe ka make 'weliweiī ion ma keii hope aku. A pau ae la kana nukunuku ana, hooi hamamn ae la oia i kana eke talena. a poholo u»ai la ua imia halepaahao nei iloko. Ninau liot> aku nae keio, Auhea ia hoi na aiii koa i koe oioko nei o ka pakaua ? ; Hooie ia mai in. Aohe aiii koa e ae i koe iho mai ke auhee iiilii ann, a wale ; no i koe, no ke kukonukonu loa o ko'u ;eiia. noiailn, ke nnho nei au me ka hooimanawanui i ka mnkau a me no ea inoi.no (» ka poe make e waiho mokaki mai . nei. Hoopau ae la o Deboio i kona kamailio ana me ke alii koa, a o kona kino manu koke iho la no ia, a hoi aku ia a hi;ki i Keahiaioa, a ninau aku la i ke kahu jiio, Auhea ko kino kupapau o ua mau |lio nei ? Hai inai la ke kahu iio. Eia iloko nei o na pahu au i kaHoiia iho ai ia'u, ( a i hakalia .vale no ia oe. , Mahope iho oia wa. nanao iho la oia 1 ka noho kie iloko o ka eke lalena, laiau aku la iio huī i ka pahu o na lio, a kau iho la iluna o ka noho lele, a lele aku la iiloko o ke aupuni o ka poe Kini, a hoo;kipa pumehanaia aku la keia me ke alojha paumako, oiai akahi no iakou a hui hou, mai ka noho knaweieana no kekahi manawn io>hi i hala. Aole i pau.