Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 35, 31 August 1872 — Page 1

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Michael Winslow
This work is dedicated to:  "Billy V" or Billy Van Osdol. In honor of his

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XI   HELU 35        HONOLULU. AUGATE 31 1872       NA HELU A PAU 56

 

 

@ OLELO HOOLAHA. Mele Labui Hawaii.-() KEIA MELE I @@@@

 

HONOLULU DISPENSARY.

K @@@  GP. JUDD (Kauka).

 

Kaui a Hoolimalima pah!

@@@@@

A. SINOFR

Siaha Hale

 

@@

 

J.W. Keawehunahala, W.H. Davis & Co

Lelo’ Lolo’ Lolo!

@@

 

JUDD A ME LAYTON.

@@@

NAMEA KUAIMEA AIONALAKO ALA

@@

@@ Hale Mu. Alanal Papa, Honolulu.

475 ly

 

EIKE @ @ pau, owauok, mes @@@@@ aina kuai. O K10 @@@@

 

EIKE@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

Eiae @ @ @ a pau. Ke papa aku nei au I ns @@@@ o kun aina ku@@@@ I Lahaina, Maui, cis @@@@  Pialani w. I h@@@@@

 

@@@@

 

Eike @@

 

(the entire far left column is very difficult to read, hence, all the “@” marks instead of any wording)

 

 

 

 

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HE MOOLELO KAAO

NO

ROBIANA LO

KA HIWAHIWA O KE KOA,

HELU ALUA O KA IKAIKA.

 

I unuhiia mai loko mai o ka Buke Arabia, mai ka olelo Beritania aka olelo Hawaii

MAHELE II.

HELU 36.

 

E NA HOA kuana o nei mea he moolelo, e hoomanawanui iki kakou maanei, a e kamailio ae kakou no kea no o ke aupuni Kini a me kona kulana, orai aole pahn I lohe mau kekahi poe o oukou I kona inoa a me kona ano, nolaila, kewaiho laula aku  nei au imua o oukou, a na oukou no ia e kaana iho, ua oiaio paha ka Debolo hana ana aole paha, aka, ma @ kuhikuhi a me na alakai ana a kokakou moolelo, he oiaio no, a no ia oiaio, eike ana oukou, a eia mai no ia:

            O ke aupuni Kioi, he wahi aupuni auku no ia, aia ma ka welau akau o ka honua nei, mahope iho o kona kipakuia ana eke Akua mai ka iani mai, no kona hookiekie. Ua Kukula lima ia ua wahi aupuni nei e Debalo I kona wa opiopio, mamuli o kona mana ano anela.

            O keia aupuni, he dala no ia I awili pu in me ke gula, oia hoi ka papa hele olalo, a ua hoouluia ked ala, ke gula a me ke daimana I mau mea ulu malaila, a o ka nahelehele wale iho la no ia o ia wahi aohe nahelehele e ae, aole lepo, aole no hoi he pohaku malila. O ko laila @ a me na puka, he momi wale no.

            O keia aupuni no hoi, he aupuni no ia I hanaia e Debolo ma kea no hoohuakeeo, I kulike ai me kona wahi I noho ni ma ka lani a kipakuia mai ai.

            O na kanaka o ia wahi aupuni, he kanaka liilii. he ekolu kapuai ke kiekie. A o keia poe no kai noho pu me Debolo I ka @ ma ka lani, a no ko lakou huli ana mahope o Debolo a hiki I ka wa I kipi ai, kipaku pu ia mai ai lakou. Ua kapaia ko lakou inoa he poe Kini, he noho wale iho no ka lakou aohe hana, he poe alii wale no lakou a pau. O na keko a me na mapu ka lakou mau kauwa, aole he mau ano holoholona e ae malaila.

            Ua manaoia hoi, o ka laha ana o ke dala, ke gula, daimana a me na momi ma ke ao mei a puni. Mailaila mai no. A o ke kumu nae o ia laha ana, oia no ka wa I luku ia ai ko kea o nei a pau e ke Kaiakahinalii, a helana pu @ ai ka aina e ka wai, a oia no ka wa a ka waii lawe lulu ai ma oa maanei a puni ka honus. @ ka hus o ked ala, he gula, @@ mans a me ka @, a oia ka ka laha ana ma na @ a pau.

            Hana no o Debolo I keia aupuni me ka pa ana a pia I ka pa, I oi a eke kiekie maluna o na mea kanu oloko. O keia pa ana nae a kiekie, no kona mano, o pa ia mai e kekalu makani ikaika, a puhi aku I ka hua o na mea kanu, a laha aku ma na wahi a pau; nani no nae ia manao ana peia, aka, aole nae pela koke Akua manao.

            A mahope iho o keia mea, ike iho la o Debola, ua hemahena kane hana musana, @ I kona manao, e hana @ no ua aupuni ia ona, I ole e hikihou I koke @ mana ke hoino hou I ua @ la, ke @ hau mai oin I ke Kaiakahinahi me na makani ikaika mai oa kukula mai o ka @, a puhi aku I ka hua a me ha @ o ke gula, ke @ a lilo ia i mea e laha ahu @ ma na wahi a @ palulu @ no ke @ me kona manao aole la @ I laha I ka wa o ka @ honua eku wai, eia ka @, “Ua kupu, ua ulu, ua lau, ua laha aia i Hawaii.”

            Hanaia @ la @ hao, @ kukulu kunihiia iho la ma @ aoao o ke aupuoi Kini, i mea e pululu aku n ii ka makani, a kunpoi iho la @ i ke aupuni @ maluna o ke aupuni Kini, a pau ae la ka ike ana a ko @ poe i @ la, @ a me na hoku, a in a ano @ a pau o ka lewa. A no ka ike ana o Debolo i ka pitikia, aohe wahi o ke ea e komo aku ai, nolaila, hana iho la oia i puka poepoe nui maluna o ke kunpoi hao, i wahi hoi e hoomaha ai. O ka malamalama o ka lau o na nahelehele maloke, ka mea nana i hoomalamalama mau malaila i ka po a me kea o.

            I ka hoopau ana a Debolo i keia hana, hahai aku la in i ku poe Kini i ka moolelo o kona hoi ana aiai ilaila a me ka paa ana o kona mau enemi iloko o ka eke talena.

            Wehe ae la oia i ka wahn o ka eke talena, a hookuu ae la iwaho in a mea a pau mai o a o, me kona makaala no nae i ka malama ana i ka eke @. Hahai maopopo aku la oia, me ke kukikuhi ana @ kona mau lima i kela a me keia a me kona mau enemi ino loa.

            @ nae o keia wa, @ ike ai o Robiana Lo ma ia lakou iho, na make @ keiki, na kane me na wahine, a noho iho la me ke kaumaha, me ka hoohewahewa nae i keia wahi nani lua ole, me ka manaolana ole ae he wahi e ola ai, he make wale no ka olelo.

            Ia lakou nae e hoolohe ana i ke kamakamailio a Robiana Lo no ka pilikia, pune mai o Ekemila, E ke’Lii, E ola mau loa oe. Ua pono no kou make ana he hookuli, a ua olioli oe, ua nui na moepuu mahope au, a o makou nei la, ke minamina nei makou i ko makou mau ola. O ka’u no hoi ia i noi aku a ii o la honua, na’u e malama ka eke talena a kaua, palua a pakolu ka’u noi ana aku @ oe, pakela aku oe i @ hialoloa ua mea he make. Nani no kein pilikia ia oe.

            Ia lakou nei no e hamumumu liilii ana no ka make, pa ana kahea a Debolo no ka Inidanio a me Finita, a hele aku la laua a hookomoia aku la iloko o ka pahu me na lio. O ke kino a me na lima iloko, a o ke poo, ua hoopukaia iwaho, a o ke pani o ka pahu, ua hana pukaia a pili pono i ka a-i, a pela no hoi o Finita.

            Ia robiana Lo ma nae e nana aku nei me ka weliweli, me ko lakou manao kuhihewa nae, e hoohalikeia ana lakou a pau me ko laua la, a pela iho la la e hanaia @ ai ia lakou a pau. Aka, ia lakou nae i lohe pono aku ai no na olelo a Debolo, e olelo ana, he mau enemi ino loa olua no’u! no ka pepehi ana i kuu mau lio, nolaila, maanei olua e paa ai a hiki i ko olua la e kupapau pu ai me o’u mau ho.

            Huli ae la o Debolo a kamailio mai la imua o Robiani Lo ma, I keia la, le hoohiki nei au nia o’u iho, e like no me ka’u i hoohiki ai @, e noho no oukou iloko o keia eke talena a hiki i ko oukou, make ana. Aohe akua @ ka lani, aobe aumakua o ka honua, sole hoi he kupua o ka lewa, e hiki e hoopakele ia oukou mei ka mena aku o @ lins. Pau ae la kana kamailio ana, hookomoia mai Ia lakou nei a pau iloko o @ eke .

            A o @ Inidauio a me Finita, hoihoia aku la iluko u ka halepouh, a kauoha ae @ i ke @ kiai hale, e malama ia laua, a e hoohuu hoi ia @, i hookah @ i kela a @ keia la. E malama nae oe ia oe iho, oiai he mau kanaka ino loe keia. Aole no paha laua e hana oluolu mai ana ia oe, i kou wa e hookuu ai ia laua mai luko @ o ka pshu kupapau o na lio.

            No keia mea, noonoo iho la ke keko no @ mea e hana aku ai, nolaila, nonoi aku la oia ia Debolo, i ka i ana aku, Ina pela, e haawi mai oe i kekahi mans @ Manawa @ aku la o @ @ a iho la ma ka huelo o ke keko.

            Ia Manawa no, kouoha iho la oia i ke keko. Ina e hana ino mai laua ia oe me ke kue mai, @ e hahsu no oe ia laus me keia mau pahi i hoopaaia ai @ kou huelo. Ae mai la ke keko, a hele aku la e malama i kona kouoha.

            O Rubiana Lo ma hoi maloko o ka eke talena, hoihoi ia aku la iloko o ka hale daimana, a waihoia iho la ka pahu mabala malalo o ko Diabolo wahi moe.

            E ka mea e heluhelu ana, mai uluhua oe, oiai e haalele loihi ana kakou ia Robiana Lo ma, e moe kau moe hooilo @ o ka eke talens, @ o ka malu o Debolo, a e hoi hope ana kukou i Italia, i o Lo Walena la, ke kupueu o ka La hiki a me ka la kau, ka mea nana e hoonaueue na wahi paa a Debolo i hole ai, Aohe akua i ka lani, aohe aumakua i ka honua, aohe no hoi he kupueu ma ka lewa, e hiki ai e hoopakele ia nukou mai ka mana aku o kuu mau lima. He kuhihewa paha keia o Debolo, no kona ike mua ole ia Lo Walena, ka mea hoi nana e puhi in a iwi ona i kea hi.

            He 12 makahiki o Lo Walena ia Manawa, a o ka 8 ia o kona mau makahiki iloko o ke kula, a ua lew eiaia na mea paakiki o ka nanuao; o na @ a pau o ka lani a me @ honua, ua ahuwale loa imua ons.

            Mahope iho nae o ko Walena komo ana iloko o ka eke talena, ua holo aku o Mere Duke i Arabia, a ua lawe pu mai oia i ka pahu i waihoia ai o ka pahi wakawakn, a ke malumaia nei no e laua me kana kane, aole nae i hai iki aku i ka laua hanai Alii.

            I kekahi la, hele aku o Lo Walena i ke kula, halawai aku lo oia me kekahi o kona mau hoa kula, e kamailio ano hoopaapaa ana no ka moolelo o Rubiana Lo. Ku iho la keia e hoolohe, aole nae oia i ike i ka nolopono ana o ka laua hoopaspaa, nolaia, ninau aku la keia, Pehea la olua i ike ai i ka moolelo o Robiana Lo? A owai hoi ia? He buke no ka kuu mau makua, a ua lohe no au ia laua, a o keia keiki ka hoopaapaa makehewa. Ua lohe no hoi au, he Keiki Alii o Robiana Lo no Pelekane, a @ ka kou makuakane. I aku o Lo Walena, Ua kuhihewa io @, aole no o Robiana Lo ka inoa o ko’u makuakane, aka, o Mr Savaila, a o Mere Duke kuumakuahine. I mai kele, Aole, he mau makua hanai wale no ka ia nou. I aku o Lo Walena, Aole au e hoolohe i kau, ke ole nae oe a kii i ka buke au e olelo mai nei.

            I ka nana ana o Lo Walena i ua buke nei, a ike iho la oia i ka oiaio o ka kekahi, i aku la oia, Ua pono oia nei ka mea buke, a ua hoka @ no kou nale ana i ka buke. Hele pu aku la no lakou nei a hiki i ka hale kula, noho iho la keia heluhelu i ua Buke moolelo nei, a he mau pepa wale no i koe, o ka huli no ia o ua buke nei, aka, aole nae e hiki iaia ke hoomau aku ma ka heluhelu ana, oiai ua ih iho maluna ona na haawe koikoi a ke kaumaha no ke aloha makus, nolaila, ua hoihoi aku la ois i ka buke a he @.

            Hoi aku la ois a hiki i ka hale, me ke kan nui o @ manao no ka buke, ina he @ he buke ka kona mau makua. Nolaila, ninau aku la oia i ka makuahine, Aole anei he buke moolelo no Robiana Lo i loaa ia @? I mai ka makuahine me he ano hoonalonalo, Pela peha, aka, ua poina @ au, o Papa paha ka mea i maopopo. I mai o Lo walena. Ina pela, he mea kupanaha ko olus nele ana ia ano buke, oiai olua ma ke kulana hanohano. A loss nae ia ano buke i ka mea @ haahaa loa.

            A ma keia olelo a Lo Walena, kulou iho la o Mee me ka hilabila, a i mai, He Buke no, ua huna @ ia ano buke ia oe, me @ manao nae, aia la hoi a nui loa ae oe, @ maua @ aku, me ka hahai pm aku i ka @ he kaikunane @ no hou miakuakane. A i hoa wa i hanau ai, haawi hlo @ mai oe na Wulens @ ka mea i kappa ia ai kou @ ma ka hapa o kou @ makuskane hoi ko’u @. A @ lilo ana iaia, lohe au. Kiiia aku ai oe e a’u a loaa oe i Alapia. A holo @ ai oe i keiki na maua a hiki i keia la, @ wale no ike ana o kou mau @ ia oe. I koa hanau ana a mamua @ ko laua hoi ana i ahi no ke aupuni @ a aole hoi i liuliu ko laus noho @ ana. @ eke talens a laua ia Debolo, ia Manawa no. lohe aku in o Lo Walena i ka hlo ana o ka eke talena, a us @ ia Debolo @ a pau me ka makuakane hanai. A @ pau aku nei pahs i ka muke, @ holo hou aku nei au i Alapia no kuumanao nu ii ko’u kokoolus i hanau pu ia’i, a i ki’ hiki ana aku nei hoi, loaa aku nei @ no o ka pahu kappa o ka @ kahi i waiho ai_ A lawe ia mai nei no e a’u, sole no nae maua i hai aku ia oe.

            A no ko La Waiena haohao in a olelo hope a Mere Duke, minau hou aku la oia, he keikiknne anei, he kaikamahine paha? I men aha ia o he kii ans a lowe mai, a heaha no hoi ka men i kanu ole ia ai? Pane mai la o Mere Duke, E! auhea oe! Aole loa pela, aole i hanau kanaka ia e like me ko kakou anu, aka, u a hanau kupanaha ia, He kumu u ka Pahi Wakawaka.

            Ia lohe ana o Lo Walena in a olelo a Mere Duke, ! koke aku  la ia, e kii aku oe ia mea, a me ka Buke Moolelo mai, e nana ae au ia mau men, A kii’ku la o Mere Duke, a hahhali mai la a haawi ia Lo Wulens. Wehe mua oe la o Lo Walena i kahi pahu, a lalau iho la i ke kumo o ka Pahi Wakawaka, a nana iho la a heluhelu iho la in a hua palapala i kahakaha ia, e like me pa hua palapala a kakou i heluhelu ui ma@ helu i hala ae nei. Nanau hoomaopopo @ aku la o Lo Walena ia Mere Duke. Hookahi io no anei makuahine o maua i hanau pu ia ai me keia Pahi Wakawaka @ ae mai la o Mere Duke, me ka olelo mai, oiaio o oe no ka mua, a o na mea mai no kou muli.

(Aole i pau.)

 

KA MOOLELO

O

KAAHAOLELO 1872

(@ mai kela mou pule mai.)

La hana 70 lulai 23

 

            Hoomakaia na hana e iike me ka mea @.

                        Hoike mai ke komite pai no kekahi mau Bila i pau i ke paiia a hoapenoia.

            Hoike mai ke Kakauolelo, ua pau i ke kope poepoeia na Bila malalo iho: 1 E hooloh ana in a pauku 184 a me @ o ke kivila. 2 E hoololi ana i ke kanawai no ke kuai ana in a laau make. 3 E papa ana i ka hoohamama ana in a Hale @ na abiahi Sabati. 4 E pili ana in a mokuahi holoholo @.

            @ mai o Mr Kuihelani e heluheluis @ Rila i hooleia @ , a hooleia.

            Waiho mai o Mr Kipi he olelo hoohole, e kono aoa i na @ o ka Hale Ahaolelo e hele i ka @ wahine. Hooholoia.

            Hapaiia ne hana o ka la. Oia ka heluhelu akolu i ka Bila e hoololi ai i ke kuai ana i ka laau make a hooholoia

            Heluhelu akoluia ka Bila e hooponopono ai i na daia i waihoia aku ma ka waihono o ke aupuni a hooboloa

            Helubeiu akoluia ka Bila e noi ana i @ bolo pili aina hou a hooholoia.

            Helubeiu akoluia @ Bila e papa ai i na hale inuki aole e @ ma na ahiabi Sabati a booboloia.

            Helubelu akoluia ka Bila e hoololi ai i na pauku 184, 185, 186, o ke @ .

            Heluhelu @ ka Bila e hooponopono ai i na @ pauko me kekabi hoololi.

            @ $250,000

            @pauku 1417 o ke @

            Heluhelu a @ Ruis a Mr Cushing a @.

            @ noonoo ans @ Bila papa ai i ka @ hope o ka hoapaspas ans. ua hoopance @ Hale.

 

La Hana 71 lulai 21

            @ na hana e like me ka mau

            Hoike mai ke @ ua pau : @ pe poepoeia na Bila malalo @:  1-E @ ke hoaie i puu dala nui 2—E kauoha ans e pai buke ia ka Buke Ruls a Mr Cushing Waihoia @

            Hoike mai ke Komite Wao no ka @ luina Hawaii poino ma ka @ mai, e apono ana @ Hawaii pakahi i @ la pakahi no ka la. @ hana o keia la.

            Waiho mai o Mr Lonosea he @ holo. e lawe na Makoninsus i na Buke hanawai i hooiako @ mai ma na papakaukiu Hooleia.

            Waiho mai o Mr @ he olele @ koko aku @ Papa Ola @ Kauke kasheie no Kau. Waihoia ma ka papa.

            @ na bana o ka la. oia ka noonoo ana no ka Bila Kaokao, a us hoopanee los ia mahope o ka noonoo ana.

            Hoike mai ke Kakauolelo, us pau i ke kope poepoeia ka Bila e hooponopono ana i na moni a meka Bila e hoomalu ai i na @ elua i hoopaaia malalo @ pauku 1417 o ke Kivila.

            Heluhelu akoluia ka Bila a ke Kuhina Waiwai e noi inai ana e aie ke @ dala mahuahus, a ua hooholoia.

            Heluhelu akoluia ka Bila e @ buke Rula a Mr Cushing a hooholois.

            Heluhelu akoluia ka Bila e hoomalu @ na @ elua i hoopaaia malalo o ks Pauku 1417 o ke Kivila a hooholain.

Heluhelu akoluia ka Bila e hooponopono @ i na moni a hooholoia.

            @ ka noonoo no ka lawe mai i ka hoike a @ Komite i ka uku o no luina Hawaii poino i hoihoiia mai ai, a ma ke noi, us waihoia a ka la apopo.

            Heluhelu alunia ka Bila a ke Komite @ na hou ai malalo o ka Pauku 1417 o ke hi vila, aole i pau ka @.

            Hoopanee ka Hale.

La hana 72-Iulai 25.

            Hoomakaia @ hana e like me ka mau.

            Waiho mai o Mr Nawahi heolelo hooholo. e hoolako aku i na hoa @ me @ kope pakahi o ka Buke @ a Mr Cushing. Hoopanee loa is.

            Waiho mai o Mr Kipi he olelo hooholo, e hoolako aku ke Kuhina Kalaiaina i @ o keia Ahaolelo me akahi kope @ o ke kanawai o keia Abaolelo. Hoohelois.

            Heluhelu mai ke Kakauolelo he olelo hooholo, e kohoia ka Peresitens o ka Hale! komite e hai aku i ka Moi e hele mai e hoopau i ka Ahaolelo. Hooholois

 

            Waiho mai o Mr Keo Kaaka he ole o hooholo, e kauoha ana i ke Kuhina @ e @ aku i na ona o na moku nana i @ mai i na luina Hawaii ponoi ma ka hapalus dala pakahi o ka la. @ ma ka papa a noonoo pu me ka hoike a ke komite.

            Hapaiia na @ o ka @. ana no ka pauku 3 o ka Bila a ke Komite wae i waiho mai ai no ka @ elua i hoopaaia @ 1117 o ke kivila a @

            @ ka noonoo no @ wae i hooholo ia @ 50 keneta ka uku no ka la no na luina Hawaii poino @ ia mai ai, a hooholoia.

            Ma ke noi a Mr. Keo Kaaka, ua hapa i hou ia ka noonoo no ka Bila e hoololi ana i ka pauku 1423 o ke @. Ua noonoo hou ia. a hooholoia me kekahi hoololi.

            Ma ke noi a Mr Keo Kaaka, ua @ ia aku i ke Komite Hooiaio kanawai ka Bila i hoihoiia mai ai.

            Hoopanee ka Hale.

                                                            La hana 74-lulai 27

            Hoomakaia @ hana e like me ka mau.

            Hoike mai ke Kakauolelo, ua pau i ke @ na Bila malelo iho: 1 E hooioli ai i pauku 1423 o ke kivit. 2 E hoakaka hoo ans i ke ano o ka @ 1417 a me 1418 o ke kivila. 3 Ka oleio hooholo e kauoha ana @ Kubina Waiwai e @ 50 keneta @