Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 36, 7 September 1872 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO

KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA.

I unuhiia mai loko mai o ka Ihike Ara• biz, mai ka olelo Beritania a ka * olelo Uawaii.

i MAHELE 11. ; HF.LC 37. HOIHOI hou iho h o Lo \Va(ena i ke kwmu patn ilnko okaiii paiiu, u wehe ae la « ka buke, a hooiuakn ilio la e (ieluhelu, ike iho la i ku moolelo kauiana o kona m*d!i inukua, » hu ae l<i ke uloiia iloko o ua keiki nei, a helelei iho la ka waimaka, a nn ka hiki ole i:iin ke hooma» nawonui, nolaila, hele aku li ia a malalo j 0 ka maiu o na lanu e holoholo oi, e hoonana ana i ke aloha o ka makua, ike mai la na« o Sav t iila kona mukuakane hanai u* ano q na helelielen i o kana hanai olii ! me he 'la uo kaumaha luuluu oiu i ke alo* iia no kona m«u makun. kaliea aku la oia e hoi (ii.ii, aka, iuhluii waie mai la no oia . 1 kona poo me ka hooie mai, palua a pa- j kolu ke kahea ana a Sivaila, a aole no i he w.ihi meu a mahu ia inai, uiuiia, huli j ,ae h o S.iVaiia u oielo'aku ia ia Mere j Duke. no ke«ha no la kou mea i haawi j ai i ka buke i ke knki ? ano, ua nno e ! tn»)i nei na helehelena oke kt i iki, no ka | mea, o ka (noolelo iloko o kela buke ( lie , mea no i-i nnnn e paiphi i ka manao o ke I ! keiki, e ukali uku i ka hnna a na makua. < liia ka ine» kupanuha. He opipio loa ke j kino o ke keiki i keia mnnawo, a knpono j ole ka hana a n i makua kohooiii ihoma- ; luna nna. Ia inanawa, [>ane mni la o Me;re Duke. Aoie na'u i haawi, aka, nuna ;no » hni mni ne», i ka manawa ana i hoi mai lu i mni ku kulu inai, a nolaiia ko'u inea i iiuawi uku nei, me kuu manao, he

pono keia hanwi »na nku nei a'u, eia ka | Hole. Eia iine, la laua nei nae e koina- J kaniHilii) nna, uiu iini e lolie mai ana no | OLo WaleiiH. Ia ma.nuwn, ka wehe ae I 1 ' ! ■la iio ia o Lo Wnlena i ke kumu o ku Pa- j , lii Wakaw«ka, mailoko ae o kahi pahu, j ,a ovvjlmrli ne l;i, la nmnawo i <>ih mai ui | ke kino ht»l«»okoa o ka l'ahi, ana iho la o Lo Wulena i ka loa, a me ka (aula, a ua like no me na hua palnpnla i knkaum ma ! ke kumu o ka Pahi, a kakou i olelo ni mu f3<i helu i aui aenei mahope. A o.'ili ae 11 oLo Walena i na ki hoano e i ka Pani, a ike-a ae la na niho Wawnwoka o U3 Palii neī. i hele wnle a l-uimaia. i like koim nani ine ka ivaiu o Mauna Loa. j La «♦«n'iwa, p'ino iho U<» Lt» Walena, !o ko'n iniili pokii no «>e, A e knpa no au

i kou inoa ruio, o Lo Pahi, A i hni ia mai ka oiani o kou mao niho Wakawaka me ka ikaika « kun mau Inna, nlaila, o loa» una no o Dtbolo la knua, ka mea nana i lawe kolohe ī ko k»ua tnau makua, la nianiwa » nnupu ne at ka Uila inailoko

ae n ka Pahi Wukawaka, n puiwa ae ta o Lo \Yttlena, me kona manao kuhihewa mai k« lewa lani mai fceia LHla, a i kona Uoomaopnpo ioa ana ihi», Eia ka maiioko ;<nai no o kona Pokii Pahi, nlnīla paa 86 ia oia i ka Pahi nm kona lima. n heleaku ! ia imo* o kon» makuukane tianni t Suvaiia, a ) kona hiki kiuo aha aku, pane aku ia oia »a S*f.iila. Owai kou »nau enemi ma 8 ma na nupuni e ae o ki ' (lonua nei i Pane mai ia u S4Vnila, aole o'u ene<ui e ae» hookahi waie no» oia ka Moi o lUlia oei, no ka mea, mamua o ka Uwe aaa mai a Mere Duke ia oe mai Aiabia 9nai f He Oihana Kuhina K«!i»iaiua ka'u no nei nupuni, a mahop* o kou hiki ana ia nei, ua Uwe ia aku $i*t> oihana mai o'u aku nei, a ua haaniia ia S»hoe • hiki i keia a kaua e kamaiiio nae au i hai mua »ku *• oe. P«ne »ku ia o Lo Wakna, i keia la, a ka : ia »popo f t »«>ho ana oe maluni o ka No- ' tio Moi o ke'w eupuni, mamuti o ka ika-

ika o k«iu inau hma, tt Hje k* m'inn L6' ; Pahi. A hoomaka aku lu oLo Walena e he!e, aka, pono t»le iho la keia » ka mar.ao o S iVai!:i. a kahea koke aku ia oia i kana a!n e hoi mai, no ka mea, eole hiki na hana tio«»iksika iUa wa opiupio o kou kino, a luliluli mai la ke poa o ; Lo Walena, me ke pale mai o na lima, me k.i olelo u»a», e hoi oe, A n&'u r»o e mii i ka uku panai no kou malaina maikai ana ia'u a lnki i keia la. A hoi aku la o Sj\dila, a hele l»»a oku la no » Lo ! \\ alena a hiki i ka puka o ka pa aln, u kikeke aku ta i ko puka, me ke kahea aku. ; Nuiau mai lu na koa kiai puka, Owni ) ;navvoho ? Owou no, wohi o Lo Walena. j Kii miii la keknhi kanaka a wehe i ka • puka, me ka manao e ninau aku i ke kumu o kona hele ana mai, a e nana aku ; hoi i konu mau helehelena. ; I k;i wa no nae okj puka i heino ai. o i ke komo e nku la no la o Lo Walena ilo- j | ko, A pono ole iho la nae ia i kō manao ! i o ke koa, no kona hai ole «ku i ke kumu i 0 kona iuki nna ilaila, a me kana hana, ; nohiiln, papale liio aku la ke koa, me ka olelo aku, e hele oe i waho. I ka wa nae j 1 pale aku ai ke koa ia Lo Walena. o ka j mannwa no ia i hopu nku ai o Lo Wale- ( na i na lima o ua koa nei, a hnhai ae I», a j ho'.u.iiu iho la ilalo, a uwe ne la nae ke ; koa, Auwe ! Make au !! A i ka lohe ana i inni o kona mau hou koa, o ko lakou ma- ! nawa no ia i iiolo like mai ai me ka hooI ponopono ole, a me ka ninau mua ole nku j | hoi ia Lo Walenn, A hahnu iho la no i j |ka lakou mau pahi kaua maluna oLo i Walena, la wa i pale aku ai o Lo Wnle|na me ka Puhi Wakawaka, a pau iho la , ka pahi a na koa i ka hakihaki, a mamna lae nae o ka haihai ana o ka p:ihi a na I koa, ua kahea mai nf) keknhi wnhi kon i j lohe mua i ka nioolelo o Robiami Lo ma, j i ka i ana m»i, £ akahele aku oukou i ke Pukonakona o Pelekane, no kH mea, o ke keiki no na a ll<*biana Lo, a aole no hoi pnha oukou i poina i kona moolelo iloko o. na la loihi a kakou i hooinakaleho iai, oole no hoi he mea i ekemu mai, moe jaku la 110 ko lakou poo niiuu, a hiki i ko I lakou wa i pau ai i ka eha, a i ka mnke lia Lo Walena, aohe o lukou mea i koe. ! i . . j Ia nianawa nae, liolo mai la ua wahi koa j j nei, a ike iho la iu i konn poe hon, e ahu | jmokaki ana ike alunui. Pane iho lu ua { : Wtthi koa nei, a 1010 i ka oukou mea i ma- ; kemake ai, o ka'u no ia i kahea mai nei lin oukou, mo-momoe no na poo oukou jimua, a papapau oukou la, he a-a ko ka j hale. | Ia manawa nae. ninau aku la oLo Wa- . lena i kahi koa, Ehiu la ko lakou nei nui, !a makou i hakaka iho nei ? Pane mai la : kahi koa, Eknlu haneii n.e iwakalua ko - lakou uui, Kauoha nku la o Lo Walena, ī.e helu oe i ka nui <> ka p<»o i make. a me ka poe i eha, ne mai lo kahi kon, a heiu iiho lt, ft uiaofKipr> inia, hai mai la oia ia ! L» Walena, Elua hnneri ka poe i make, hanen iwakalua ka poe i eha, Ninau hou aku U o Lo Walena, A ehia ka nui o nu

; koa nnna e kue mai m'u ma ka pa ahi nei ? Hnole mni I» kaln koa f aoie koa : hookohi nana « kue mai ia «*e. no ka men, ; owau wale no ko«. I ks w» nae a Lo ; Walena e hakaka ana uie na k'oa, u« ike jmai no ka M>>iwnh»ne iU»ko o k» Hale | AH>, kau e mai ia ka nnUu maluna ona. t A * hele ana aku o Lo W*lenu a hiki 1 ioiua o ka Moiwahioe } pane mua mai la ua Moiwahme )a t n»c ka leo kaaiuiu, E 1 pono uo oe ke lawe aku i ni mei a pau, |a koe moi ke ola o ka'u kane a Qi9 a'a, i pane i»a* la o Lo Walena, He ae noau, , ke kaliea ia na Kuhīna a pau o ke napu- : ui, a me na laina atii, ae mai la ka Moi* I wahine, n kauoha ae la i kana kauwa e I kii i na Kuhina a me na Uina alii, heie laku la ke kauna « hke me ke kauoHa a ! kona haku, a haUwai mua oia me Siiio«, : a hahai uku i§ i ke kauoha » ka Moiwa* htne. Ninau aku la b*)i o Lo Walena, s Aohea ka Moi ? Pane mai !a ka Moiwn» j hme, £i ae no iloko o ka nimi rnoe. E !kit t»iua *ka oe inia mauiua o ka hiki ana

mai o na iuns aln. »ah« t Lo Waiena, Ae mai ia ka Moivrahme, • kii aku la. | a iko hua hiki ana mai, haawi aku la o ; Lo Walen» i ke aioha oluolu * ka Moi, a aloha ni3i la no hoi keia, a i ka akoakoa ana mai hoi o na Kuhioa a me na ahi. ■Ku iho !a o Lo Waiena, a hoike 1 kona inanao, i kn i ana uku, ua haawi mai nei ka Moiwahine i na mea a pau ia'u, a koe aku nae ke oia o kana liane, A pehea ko oukou manao 7 Kuiou iho ia nae na aiiī ; ilalo, no ka inaopopo ole o ka lakou mea l| pane aku ai, a no ko lakou hoomanao ae kekahi i ka moolelo o R«'biana 1,0 « lakou i lohe mua ai, Kau e iiio ia 110 ka ; makau maluna o lakou, a o Sihoe nae ka mea i nui loa ka mukau. Ku ae i,i la e I htii nku i kona manao, i ka i ana nku, e ; aho maluna no o'u na hoaheweiia, no kn | mea, he kanuka kuaaina no, a he kanaka | lawaia hoi mamua, a mahope iho, hooili jia inai ia'u kn Oihann Kuhina. Ninau 'akoia OLO Walena, Nawai i hooili iho i I ker Oihana Kuhina maluna ou ? kuhiku- | l»i oe (a na lima o Silioe, me ku olelo mai, na ka Moi no i hoonoho ia'u maōnei. la pane aku t.i o Lo Walena, ina| e noho ana o Savaila ma ko ka Moi; wahi, a o kahi koa hoi nana au i.kokuu nei ni(fke alanui, oia ke noho ma ko'i wahi, a o oe hoi, e hoi no oe nia kau dMJ»na mua o ka lawaia, a o ka uku iho o ka oukou hoohoka nna i ko*u mnhnnui, Ae kōl«c hiui ia no nae o Silioe, a kokua pu ae la me na laina niii, a kauoha koke io nku la no o Savaiin, e hoi mai e lawelawe i kana oihana. A i ka wu nae a Lo Walena e knmailio nna me Stlioe, lohe mai ln no ua wahi koa nei i kona poinaikai nui mai ke Keiki aiii inai, liuliu e iho la kela iaia, o ka wehe Jae la no ia i ke kapa koa, a kiola aku la, ja kakali aku la o ke kahea la aku o kona inoa. Ai ka hiki nna mai hoi o Savaila, pane aku ia o Lo Wuiena, e nohonnaoe ma ka Noiio Moi i keia la, A e poniia oe i ka la apopo, mahope iho o ka akoakoa ana o na nlii n me n& makaainana, ae mni la o SaVdiia« a noho ihola iiuna o ka Noho Moi. Huli ne la hoi o Lo Walena, a kaliea aku ia i knhi koa, n hele mai ia no hoi kalii koa a hiki imua o Lo Walenn, aiaila, pane nku la o Lo Wulena, e noho ana oe (na ko Sihoe wahi i keia la, e lawelawe ma kana oiimna, ia manawa, o ka ae koke mai ia no ia o ua wahi paiaualeio

I nei, me ko olioli loa ninnu houj aku ia o Lo Walena, Owai kou inoa ?| H«i fnai l<i keU, o Kalenn Koa, kouoha! uku l(i o Lo Walena, Nuu no e malama j ka Moi, a nau no e kauoha' aku i mau! koa kiai no ka Hulo Alii nei, ae mai In no| hoi o Kalena Koa,n hoi aku la o Lo Wnlena, a h<u no hoi nn Inina nlii. A l ka' h'.ki ana aku o Lo Walena ma kona wa-! ] hi, ike inai ia <> Mere Duke, ua hoi aku kana hanai ut»i nie ka lanakila, olioii iho la ia, a ninau luai ia ia Lo Waiena me ka oloolu lon. Heah4 na mea i haoaia maluna o kou makuakane i keia ia } Aio oia maluna o ka Noho Moi i keia U. b c poniia ana oia i ka la apopo, w-ahi a Lo Walena. A i ka hiki an« mai i ka rnanawa i kaheu .ia ai na alii a me na ma» kaainana, mamuii o ka olelo kuahaua a | Kalena Ko«, ua akoakoa like mai no na I mea a pau ma ka haie o pomia ai o Sa- | vd»la, i na 110 kumu Hoole Pope t poni, e ; like me ke ano m»u o ka ponna nna o na laiu aimoku, a mahope iho o kn poni is ' ana o Sarail», ku mai la o Lo Waiena, a 1 ' ; hai mai la l kona manao imua o na ain, a me na makaamana, i ka i ana mai, Ua hoonoho au ta Sjvatla inaiuna o ka Noho MOl o keia aupum, mamua o kuu hele ana e huii i na kepuai wawae o Debilo, A ke hoohiki paa nei au, aoie au e ho* hope to«i ana m* fce aUnui a'o i hele aku I ai, ke ole e ioaa o Deb<ilo ia'u ; eoni 1 kipi mahope iho o kuu heie an», he mau enemi ino !oa no ia oo'u, oe like enai la oa mea a pau mai 010,1 hoi aku U kela a me keia t a hoi pu aku la no hoi o I Lo Walnna me ka Moi SiV4ila, a me Ka-

% . : lena K<>a kahi Kuhina hou. A» ka hiki ana ma ka hale, pane koke aku la o Lo Walena, ua makaukau au i ka holo aku i Pelekane » keiii la, hoole mai ! * o Sn*d»lu, no ka pokuie loa oka manawa o kona noho ana maluna oka Noho Moi, aUila, p>ine aku la o Lo Walena. Aole ou , kuleana e aua mai ai la'u, no ka mea, ua hai aku nei au i ko'u maoao nnua <t ka ! lehulehu. ; ■ Irc tiio ia nae o Savaiia \ kona hoka,. komo koke aku ia kela lioko o ka ruint: kakau palapala o ka Hale Alu, a kakou 1 ' iho la i kekahi palapala na ke Kuhina Kalaiaina o Pelekane, e hai aku snn i ka i ; hele ana o ke Keiki alii a Robiana Lo a ' ine Puakinamu i hanau ai, o Walena hoi j i lawe ne ai i Arabia, A i ka paa ana o; [ keia painpala, heie pu nku ia o S»vaila | | me Lo Walena, a me Mere Duke no hoi.; '■ Paa pu aku ia o Savaila i kekahi hae ahi,; ; u hele aku ia lakou nei a hiki i kahi o kn ' I meku, i inakaukau ka holo i Pelekane io | ! la- Hele mua uku la o Savoila e hui me! i ke kapena, a hnnwi aku la i kn pahpaia | i n me ka hae alīi, me ke kauoha pu aku, > E huio ana ke Keiki alii me oe i keia la,! a ina e hiki ka moku i Pelekane, nlaila,, | e kau mua ne oe i ka hae alu, a e iehei I mua aku no oe i ukn, a e haawf aku i pkuu palapala ma ka lima o ke Kuhina. j Kalaiaina, mam\)a o ka iehei una aku o ! j ke Keiki alii, ai ka Hale Aliī * j nona, ae mai (a no Wi' ke i ke; "kauoha aka Moi Savaiia. Oke kauiho ; ; la no la o Lo Walenn ilunn o ka moku,, j me ka haawi aku i kona a!oha hope loa i j I nu makua, a me na uht, a me nu mukaai- ■ i nana, a holo aku la, Ekolu auahulu la ko ; ; lakou holo ana a hiki i Pelekane, huki | i mua ae ia ke knpenu i ka iiae nhi e iike j ■ me ke kauoha a Sav t iiln. Ike mai !a nae | ! o uka i ka hae o na olii Pelokane, hoo-! j manao ae ta lakou o Ilobiana Lo ma no paha, oiai uohe mau alii e ae o Peleknne j i hele aku a huli rnai la hoi e hoi, n i ke ; komo nna mni hoi o ka moku i ke awa, I lehei koke inai la no ke kapena i uko, a j ninau mui lft ko uka poe, Owai la ke aiii j | Pelekane o iuna okn moku ? Pane mai ! la ke knpena, o Lo Walenn, ke Keiki ; alua n Robiaua Lo a me Puakinamu i ' iianau ai, i ka lohe ana ne o na mea n pau | o uka, olioli iho ia lakou, oiai, aohe alii o j Pelekane ia manawa, pii ioa aku ia no j hoi ke knpena n hiki imua o ke Kuhina | | Kalaiaina, & haawi aku la oia i ka pala- I | paia a Savaila, wehe ae la ke Kuhma Ka- j | laiaina a heiuheiu iho ia, o i ko ike ana oj l ke Kuhina Kalaiaina i na mea a pou a| ; Savaila i knuoha mni ai, Ninau koke aku | la ke Kuhina ike kapena. Ka ino pa- ! ha un komo pu aku o Wf»lena me k« ha- ; nai aiii ana iloko o ka Eke-t«iena, iiooie ! mai Uke kapena, aole. Ua iawe mua ia ae ke Keiki ulii i o ko Wa- ) iena komo ana i ka Eke-talenn, a ua ike i ole ho» o Debolo i keia Keiki, oia kona t «»ea i pakele ai. ( Aoleipau.)