Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 40, 5 October 1872 — Page 2

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Hawaiian Historical Society

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NO KE AWA O HONOLULU.

La.                      Kai Maloo.                  Kai Piha.

 

Oct. 5              H. M.                           H. M.

Oct. 6              0   10 Aumoe              7  20 Kakahiaka

Oct. 7              1   10 Aumoe              8  30 Kakahiaka

Oct. 8              2   00 Aumoe              9  40 Kakahiaka

Oct. 9              3   00 Kakahiaka         11 00 Kakahiaka

Oct. 10                        4   00 Kakahiaka         11 40 Kakahiaka

Oct. 11                        5   10 Kakahiaka           0  20 Auina la

Oct. 12                        6   20 Kakahiaka           1  00 Auina la

                      C. J. LAIANA.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, OKATOBA 28, 1872.

Ka Pele o Mokuaweoweo ma Mauna

Loa Hawaii..

 

(Kaena mai kela @le mai.)

  Ua waiho e aku la makou i na lio he elua haneri iwilei ka mamao malalo aku o na hale lole o makou, he wahi ia e malumalu iki ai no lakou mai ka welelau mai o na makani huihui, aka, ua loaa aku nae lakou ia makou e haukeke ana, a aneane hiki ole ke eleu mai.  O kekahi o na holoholona o ka poe i pii moa iho mamua e makou, ua poino, oiai, ua akiaki iho paha lakou i na kaula i hiki@ia ai, a ua hemo, auwana wale aku lakou i ka po ma ka pali, aka, ua loaa aku nae lakou malalo aku.  Aole i nawaliwali ko makou mau holoholona, aka, ua haawiia nae he wahi ai uuku kupono no ka po, me ka hoohainu ole i wahi wai, aka, ua eleu loa lakou i ke kauia ana iho a hoi, i oi ae mamua o kekahi wa ka hoihoi.  O ko makou iho ana mai ka piko iho e ka mauna a i ke oioina mua, he eono wale no hora, oia hoi, he hookahi hora ka emi iki i ka wa i pii ai.  Maanei, kilihune mai ana ka ua, a pela i hoomau aku ai me ka hoomao liilii ne i ka la mahope iho.  Hiki aku makou i kahi o Kapena Eliki i ka hora 4 o ke ahiahi, a loaa aku la, ua makaukau e hookipa aku ia makou me na kiaha ki welawela.  Hoi e no nae kekahi poe o ka huakai mamua me ke alakai ole, a nalowale iloko o ka nahelehele ke alanui, a ua poeleele hiki nui mai ana i kahi o Kapena Eliki.  He mea pono ole i kekahi poe e hoaanoe pii a e hoi mai paha me ke alakai ole.  No ka mea, aia iloko o na ulunahele, helehulehu loa na manamana alanui e holo ana i o a ianei, na ka pipi nae ia mau ala liilii, a he mea kupono ole i ka malihini ke hookolo aku ma ia mau moali, no ka mea, o ke ala hea la auanei kana e koho ai.

  He mea maikai m@anei ke huli aku i hope a hoohalike ae i ka makou mea i ike ai me ka Wilkes laua o Kauka G. P. Judd, na mea i pii iluna o ua mauna la iloko o ka hooilo o ka 1840.  Ua haalele laua ia Kilauea ma ka la 18 o Dekemaba, a pii aku la me ka huakai nui o na aliimoku, na luina a me na kanaka Hawaii.  A hala na la eha o ka pii wawae ana, hiki aku la lakou iluna o ka mauna ma ka la 22.  Ua paa oluna i ka hau, a e pa ikaika ana ka makani; a o ka mea ana anu keia, (thermometer) ua haule iho ia i na po a pau a lakou i noho ai no na hebedoma ekolu, i ka 13 o, 15 o’, 17o, 18o.  Ua kokoke e pau loa na kanaka Hawaii i ka haalele mai, a pau aku i ka hoi no ke anuanu loa.  Aka, o na ehaeha o na luina me ka hoomanawanui no.  Eia ka Wilkes olelo ma kana buke:  “Ua hoomau aku o Kauka G. P. Judd a me a’u i ka iho no na mile eha.  Malaila, loaa in maua ka hapa nui o na kanaka e noho ana iloko o ka hale pea no ka manawa.  O kekahi poe o lakou, ua loohia i na mai o ka mauna, a o kekahi poe, e luai ana; o kekahi poe, ua loaa i ka mai hi, a o kekahi poe, ua hele a maopaopa no keia huakai hookikinaia, a na lakou i hoike mai ia’u i ko lakou mau kapuai, e kahe ana na koko a me na alualu kamaa ole.  O ko lakou nanaina ia wa, me he poe hapa pegana la, ua hele na umiumi a loloa, ua hele hoi na wahi aahu a nekoneko a nahehae – ua ano e loa ae mai ko lakou ano mai i e noho ana iluna o ka moku, aka, he mea e ko’u haallu i ka loli ano e ana ae o lakou iloko o ka manawa pokole.”  He elua mau mea i make ma ia pii ana, he luiaa haole a he kanaka Hawaii, no ka mea, o waenakonu ia o ka hooilo.  He pomaikai paha no makou i keia mau la, no ka mea, he nui loa na lio paa i ke kamaa hao a me na kekake lawe ukana

  Mai ka moolelo mai i halii ia aku imua o oukou maluna ae, e ikeia, aole loa he mea keakea i ke kane a wahine paha i maamaa i ka holo lio i na mile he 60, ke makemake oia e pii e makakai i ka piko o Mauna Loa.  He holo lio maluhiluhi ana keia i oi ae i ko Haleakala, aka ma na kiekie no ka mea i oi aku ai a me ka mamao o kahi e hele aku ai.  O ka papa helu malalo iho, aole paha ia e kuhikuhi paewaewa mai: 

Mai Kaalualu a i Waiohinu     -           -           -           -           7  Mile.

   “    Waiohinu a i Kapapala   -           -           -           -           24   "

   "    Kapapala a i ko Kapena Eliki wahi        -           -             6    "

   "    Kapena Eliki a i ke Oiou@a       -           -           -             9    "

   "    Oi@ina a i ka Piko Mauna         -           -           -           15   "

                                                                                                  --

Huina mai Kahakai a ka Piko Mauna                                      61  Mile.

Mai Hilo mai a Kilauea (polo@ei 29@ mile)              -           30    "

  "     Kilauea a Kapena @ki    -           -           -           -           19    "

  "     Kapena Eliki a i ka Piko Manua             -           -           24    "

                                                                                                  --

Huina ma Hilo mai a ka Piko Mauna                                      66 Mile.

  O ke ala nui mai Waiohinu mai a Kapapala, oia ke kokoke a me ka maikai.  Aka, ua manao o Kale N. Spencer, kekahi mea i pii me makou, malia paha he ala pokole no kekahi, ma Waiohinu ponoi ae a i ke kualono Hema o ka mauna, maloko aku o Kahuku.  He manao kona e hele ma ia aia me kekahi poe i makemake e hele me in, a malia paha, he 30 a 40 wale no paha mile ka loihi, a hiki no i ka la hookahi, me ke akahele.  Ina e oiaio ana keia, alaila, o Waiohinu ka pahu e hoomaka aku ai e holo.

  Aole he pono i kekahi, ke makemake ia e pii iluna o ka mauna, ke ole oia e makaukau no na mea e halawai mai ana me ia, oia ke koekoe ino, u@ a me ka noe.  O na aahu hoop@mehana a me ka lehulehu o na huluhulu i kuka lima nunui. (over coat) kuka pale ua, oia na mea i makemakeia no ka mauna.  O ke komo hou ana i kapa ke pulu kekahi i ka ua, oia ka maikai ; a e lawe wale no ia mau mea iloko o ka paiki, aole ka hoopiha wale iho i kekahi mau mea e.  O ka ai no ekolu la maluna o ka mauna, he lawa no ia mai Honolulu aku e lawe ai.  Eia na lilo o ka hele a@a :

Uku moku Kilauea (holo a huli hoi mai)                                 $25  00

 "  Lilo no ka pii ana a hoi mai                                                15  00

 Na lilo pakui, ke uilani ae ka manao e holo i Hilo a i

       Kau.                                                                                     5  50

Uku alakai ma@na mai ka                  $2  00 a ka                       5  00

 "  o na kekake lawe ai me ua kauwa hooonauna,

       pakahi mai ke                               $3  00 a ka                       5  60

 "  Ai no ke k@nika hookahi mai ka   $3  00 a ka                       5  00

 "  Noho ma ka Hale Hookipa, hookahi

       po me ke @                                                                          5  00

Na lilo e ae o ka hua@ai, mai ka         $5  00 a ka                      15  00

                                                            ------ -                           ----------

                           Iluina                        $60  00                        $80  00

  I ka poe hele makaikai, e hooinanao oukou i ka poe kamaaina nana e hookipa mai ana ia oukou ma ka aina malihini.  I kekahi wa, he pale ikaika loa mai lakou i na dala e haaw@a aku ana, aka, ina hoi e hoi mai oukou ianei, alaila. e pakui aku no ko lakou aloha, ma ko oukou kuai ana i na buke kii a ano e ae paha, i mea e hoopili paaia ai ko lakou aloha me ko oukou,, a e loihi ka launa ana no na makahiki e hiki mai ana.

  Ma keia a hou ana mai nei o ka Pele o Mokuaweoweo, ua ano e loa hoi ka lua o Kilauea --i kekahi mau la, piha loa ka lua o Halemaumau i ka pele a kahe maluna, a i kekahi wa aku, aole loa he wahi huna ahi i ikeia aku.  Ua manao kahi poe ua hui na pele elua o Kilauea a me Mokuaweoweo, no ka mea, ina e a@ kekahi, alaila emi ka a ana o kekahi.  Ina he oiaio keia, alaila ua hoaloha loa laua.

  O ka lua pele o Mokuaweoweo, ina he ikaika ka a ana, e like iho nei me ko keia, oia kekahi o na nanaina nani loa i ike ole ia ma keia honua.  O ka hiki pololei ana o ka makou huakai ilunu o ka piko, e hoike mai ana ia, he au hou o ka pii ana, a pale ae i na lono wawa wale i hoea ao mamua.  Aka, o o ka poe i makemake e hoao ma keia ano huakai, e makaukau mua oia no na keakea, e like paha me ka makaukau no na lealea o ka huakai.

  O keia moolelo maluna ae, na ka Luna Hoopuka no ia o keia Nupepa Kuokoa i kakauia ma ha olelo haole a hoopukaia ma ka nupepa olelo haole o ke aupuni, a ua unuhi ia no ka pomaikai o ka poe heluhelu o ke Kuokoa.

                       H. M. WINI.

 

Ke Kula Kahunapule.

No ka mea, mamuli o ka olelo hooholo a ka Ahahui Euanelio Hawaii, ua wae ae ka Papa Hawaii, a ua loaa i ua Papa la ma ke kuai maoli, he apana aina me na hale kupono no ka hoomaka ana i ke kula Ao-Kahu-napule.

  A no ka mea, ua hooholoia e ua Papa la e weheia ana ua kula Kahunapule la, a e hoomakaia ana na hana ma ka la 1 o Oct, a iloko oia mau la paha:

  Nolaila, e hooholoia;  1.  E kapaia keia kula, "O ke Kula Ao Kahunopule o Hawaii."

  2.  E kukuiu ka Papa Hawaii, a ma keia ua kukuluia, keia mau lala o ke ao ana, i mahele pono ia no ke ao ana i na makahiki 3 o ka noho ana:  Oia hoi.

  1.  Ia Rev. H. H. Pareka ka mahele-ao,

  No ka Haiolelo:  Pili i ka Haiao.

  No na oihana.  Kahu Ekelesia.

  2.  Ia Rev. B. W. Pareka: Ka mahele-ao:

  No ha hoike Akua Karistiano,

3.  Ia Rev. J. D. Par@sa:  Ka mahale-ao.

  No na Palapala Pili Hoomana.

  4.  Ia Rev. D. Balauina.  Ka mahele-ao.

  No ka Moolelo Pili Baibala a me ka Ekalesia.

  A e hoohoioia no hoi:  E hoolakoia keia mau mahele no me na kumu-ao e ka Papa Hawaii; a o ka poe e noho kumu ana makeia mau mahele-ao, e lilo lakou i Papa Kumu no keia kula i oleloia.

  A e ili maluna o keia Papa kumu i hoonohoia ma keia ano ka hana o ka hoike ana i ka poe e makemake ana e komo, a e ae aku e loaa na pomaikai o keia kula i ka poe a.  lakou e manao ai e ikaika ana ma keia hope aku ma na hana o ka hai-euanelio e pomaikai ai kanaka.  A e ili no hoi maluna o lakou ka hooponopono ana no ke no ana, a me ka malama pono ana.

  E haawiia no hoi i ka Papa kumu ka mana kono aku i kekahi poe e kokua mai ma ke ao ana, ma ka wehewhe Baibala a ma haiolelo-ao, a ma haiolelo-ao paha i hoomauia e pili ana i na lala okoa o ka naauao, a me ke kakau palapala ana, ma ke ano na Misionori kuwaho, ma ka hoike Akua oihana lapaau, a me na lala e ae o ka naauao i manaoia he mea e pomaikai ai ke kula, malalo nae o ka hooponoia mai e ka Papa Hawaii.

     Honolulu, Sept. 17, 1872.

 

Na Hunahuna mea hou o Koolau-loa.

  E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:--

  Ooe no ke kumu lehua i muimuiia e na manu, ka iei hala aala i ka a-i o ka ipo ahi, maanei kaua e honihoni iki ae ai me ka eeke ole.

  Mai ka lae o Kaoio, a hiki i Waimea i ke ahu a Hapuu.

  Ke mau nei ka ulele o ka welelau o ka ohe ma Laie, iwaena o na Moremona, "O ka nehe ka'u i lohe, kapalili i ka lau lima," pela ka'u e lohe nei ia poe haku himeni Hawaii, pehea la hoi ke kaona?  Ua helu pono ia paha na Pa, mai lu@a a ilalo ke kawewe.

  No Kahuku ka aina i holo i ke mele a na ai@, oia paha keia.  "Aole i pilia a ka lae o Kahuku."

  Ua papa loa ia ka we@au o ka ohe ma keia aina, e ka mea hanohano, J. K. L. A. o Koolauloa, a me na makai o keia ap@na, a me na Luna Ekalesia, o Kahuku nei.  A ua hoolohe mai no lakou ia mau leo kauoha aia poe, no ka mea, o lakou no na puukani opio oia wahi. 

  NA AHAAINA KAULANA O KAHUKU.-He mau ah@aina kaulana kai hanaia ma Kahuku, o ka mua, ma Nanahu. o "Lei Kohala i ka nuku na kanaka," ka inoa oia ahaaina.

  O ka lua, ma Paukio, o " Hilu, a he ia noenoe," ka inoa oia ahaaina.

  Eia kahi mea nani loa, ua hai-a-mu na pua me he hookahi kani ana la i ka manawa a ua ike no hoi au i na iwa o ka ulu hala o Kahuku nei, oia ka ahaaina i kapaia ka inoa "Au ana puuloa i ke kai, ka huila niuniu i ka makani."  A ke hui nei lakou i na inoa a pau i hookahi inoa nui, oia o "Nalo ilo."

                     C. K. M. N.

  Kahuku Oahu Sept. 24, 1872.

 

NU HOU KULOKO.

Oahu.

     Ke maumaua mai ne no ka lohe no ka papaa la o na aina mahiko o Maui, mai Wailuku a Makawao.

 

     Ma na lono hope no ka pele o Mokuaweoweo, me he mea la, e emi iho ana paha ka lapalapa ana a nalowale.

 

     He hoopaapaa wai ma Wailuku i Maui i keia pule iho nei, mawaena o ka hui a Wilipaona a me Mr. Bele opio.

 

     A keia Poakahi ae, e haalele ana ke Kilauea ia Honolulu a holo aku ma kona mau awa ku mau ma Maui a kaapuni ae ia Hawaii.

 

     Aole i mihi Ke Au Okoa no kona lawe wale i ka hai, aka, ua pii ae ma ka lapa manu ole, me ka hoonalonalo no kana hana i hoohalahala aku ai.

 

  KE KAU KIURE O HONOLULU.--Ua loheia mai nei, ma keia Poakahi ae, e hookolokolo mua ia ana na hihia i hoopiia i ka Baneko, a ma kela pule aku e noho ai ke kiure k@naka.

 

  KU MAI KE KIAPA "MOIWAHINE ENMA."--Ma ke kakahiaka Poalua iho nei, akahi no a hohiki mai kela moku maluna ae i keia; wa, mahope o ka hala ana o na la holo he 22 mai Kapalakiko mai, me no ukana no keia awa.

 

     Ma Hanalei i Kauai, ua loaa aku kekahi kanaka e hana wai ona ana.  Ua hopu ia oia, hookolokoloia a ua poohu ka lae ia kanaono dala.  E mahaloia ka poe makaala ma ke kinai ana ia hewa.

 

  KA WEHE ANA O KE KULA KAHUNAPULE.--Ma ka hora 10 kakahiaka o ka Poalua iho nei, i kulike ai me no hoolaha ana, ua weheia ae ke Kula Kahunapule Hawaii, me ka haiolelo a Rev. J. D. Parisa, ma ke keena halawai o Kawaiahao malilo.

 

     Ma ka holo ana aku a ke kuna Ka Moi i Kahului, ua ike iho makou, aole no i lehulehu wale na mea i holo aku e ike i ka weheia ana o kela Hale Hoole Wai Ona hou ma Wailuku.  He umi wale no paha ka nui ke helu ole ia na wahi keiki liilii.

 

     Ma ka hora 7 paha o ke ahiahi Poalua iho nei, ua hooho ae ka bele pau ahi, i kana hana, he kahea he ahi e ! he ahi e! O kahi ahi i wena ae ka ula, he wahi hale pili uuku no ia ma Koleaka i komo ole iloko o ka heluna.  Aka, ua eleu ae no nae na keiki o keiki o ke ahi i ka holo.

 

  AHAHUI LUNAKAHIKO O MAUI.--Ma ka halawai hope o ka Ahahui o na Mokupuni o Maui, ua hooholoia e halawai hou ma ka la 27 o Novemaba ma Molokai.  Nolaila, ke kauohaia aku nei na kahu, na lala, na haiolelo a me ka poe a pau i kuleana, e hele ilaila.  Ma ke kauoha a ka Luna Hoomalu.

 

  KE PUHI OHE MA KA POAONO.--Ma kela Poaono aku nei i haia, ua puhi nui na keiki puhi ohe o ke aupuni ma Emma Kuea, aole hoi ma ka Poaha e like me mamua.  Ua nui loa na makaikai i haiamu aku malaila e hoolohe ai, a ua nanea a pau wale.  E hoike mai ana i ka maikai oi o keia hoeioli aua ae nei i ka Poaono.

 

  KA MAKE ANA O MRS> LAURA F. JUDD.--Ma ka hora 1 o ka wanaao o ka Poakolu iho nei, ua hiamoe aku la ka mea nona ka inoa maluna, a wahine mare hoi a Kauka G. P. Judd, mahope iho o ka hala ana akahi makahiki o kona onawaliwali, ma ko laua home ma Nuuanu.  Ua hanauia oia ma ka la 2 o Aperila 1804, ma Plainfield, No loke, a no ia mea, ua make aku la oia iloko o na makhiki loihi o ke oia ana, he 68.  Ma ka malama o Maraki 1828, ua hiki mai laua ianei, a maanei laua i noho ai, o oonei no ko laua home pipili loa a ka manao, no na makahiki h 40 a oi i hala aku la.  He wahine naauao keia, no ka mea, i ka wa e noho kuhina ana kana kane no ke aupuni nei, he kokua nui oia no kana kane.  He aloha oia i ka Moi a me na alii a me ka lahui.  Ua waiho oia mahope, he poai o na keikikane, kaikamahine, he mau moopuna a he anaina nui o na hoaloha, e uwe aku nona.  Ma ke ahiahi Poaha iho nei, ua hali ia aku kona ki@o kupapau e hoonalo aku mai ka ike ana aku a kona koolua a me keia anaina holookoa.

     Ma ka Poalua iho nei, ua huli hoi aku ka moku kaua Amerika Resaca i Kapalakiko, a ua lawe aku oia he eke leta mai keia awa aku.

 

  No ka hoolewa ia ana o Kauka Wahine i ke ahiahi Poaha aku nei nolaila, ua hoopaneeia ke puhi ohe o na keiki Hawaii, a hik@ mai i keia ahiahi.  Aia no ma Emma Kuea, e kanikaoi ai ka lakou mau mea kani.

 

     O kela poe o Lanai i manaoia ai ua pepehi ia Kamai a make, a i waiho ia ai no ke kau kiure iho nei i hala, ua hoopanee hou ia aku a keia kau ae, alaila hana.  Aka, ina ua hana io keia poe i ke karaima, e hele ululu ke kanawai maluna o lakou e pono @i;

 

     I ka wa e hoi mai ana ke kaa wai Helu 1. mai ke alanui Papu mai mauka iho o Kaukeano, aia hoi, e holo paukiki aku ana o Jno. McNestry, ne lala no ia ka wai, aka, hookui oia me ka poe o mua loa a hina iho la i ka lepo, a nana huila hope i iniki ae i kona wawae a loaa iho la iaia ka eba.

 

     Ua lohe mai makou, he ahaaina luau ke malamaia ana ma ka la 10 o Okatoba nei, ma Kalaekao, Puuloa.  A malaila paha auanei ke Kuini Kaleleonalani e hooluana ai.  E pono e nauwe ae na maka palupalu a pau me kahi lau oliva a ke aloha.  E hoahuia ana ma ia ahaaina a mea o na ahaaina Hawaii a pau.

 

  AOHE NO I KAE MAI.--Ma ka hookolokoloia ana o na mea nana i kipu i ke pukiki ma ka pali o Nuuanu, imua o ka Aha Hoomalu o Honolulu nei, ua oluolu i ka Aha ka hoopai ana aku i umi dala pakahi no na mea elua nana i lawelawe me ka mea kaua.  Ua ahona ne ina hookuuia.  He hoike paha auanei keia, e i mai ana, aohe malumalu o ke ola o ka lahui Pukiki ke komo mai maloko o na kaiaulu o Hawaii nei.

 

     Ua ike iho makou i ke pale a D. Kaukaha nona, aka, ke pee nei nae malalo o ka papalu uhi maka, me ka olelo aohe ia i olelo he nupepa ino ke Kuokoa, o kona mau hookole ka pono ole.  Heaha la ke kaawale, ina ua hoino ia na mea nana e lawelawe a mahea la oia e mahalo ai i ka laua hana ? Mahalo makou i kona olelo ana mai aole oia e pehi mai ana i ke Kuokoa, ke ole oia e hookamani.

 

  HE KULANA HANOHANO.--Ua lohe mai makou, ua haawiia aku ia Generala Samuela C. Limaikaika, e noho kumukula luna la no ke kula o na negero ma Hampton, Vireginia, e ke aupuni o Iapana, ka oihana ao palapala o ia aupuni, aka, ua hoole kela me ka hanohano.  Ua ahona no wahi ana, e noho e malama i ke kula o na paele ana i hoomanawa@i iho nei a ku.  O ka uku no ka oihana ao palapala o Iapana, he $15,000 no ka makahiki.  Aole oia i puni i kela puu dala nui.  He oiaio ko ke keiki Hawaii aloha i ka poe ana i kaua ni e kuokoa lakou, a lilo he pio na ka Hema, a hookuuia ma ka panai like ana

 

  O KA HOOMANA MOREMONA.--He mau ninau e pili ana i ka hoomana Moremona, he pono e makaala na mea a pau i keia mau ninau, a e hookani i ka pu i loheia.  Eia ua mau ninau nei, penei: 1 Nohea mai la ka hoomana Moremona? 2 Inahea la ka hookumu ana oia koomana? 3 Owai la ke kumu oia hoomana? 4 O ka Baibala hea la ka ia hoomana? 5 O ka himeni hea la ka ia hooomana? 6 Ma ka manaoio hea la ka ia hoomana? 7 Ke kukulu nei anei ia hoomana i ka hale uhane? 8 Ma ke kahua hea la kana kukulu ana? 9 Owai la ke Akua oia hoomana? Oia iho la na ninau; aia a pane ia mai na haina; alaila, e wehewehe aku au i ko'u manao, no ka hoomana Moremona.

                    J. HULU.

  Koloa, Kauai, Sep. 27, 1872.

 

  NA LUINA HAWAII.--I kulike ai e like me ka olelo hooholo i hooholoia e ka Ahaolelo i hala a me ka aponoia ana e ke Moi, no ka uku ana aku i na luina Hawaii i pau ai na moku i ka paa i ka hau ma Arita i ka 1871. a hoihoiia mai ai e na moku okohola pakele, nolaila, ua uku aku ke Kuhina waiwai hou ma ka la 17 o Sepatemaba i na ona a agena o na moku nana i hoihoi mai, ma ka hapalua dala o ka la, a penei:

Midas, 6 kanaka, 39 la.                                   $117.00

Lagoda, 45 kanaka, 40 la.                                 900.00

Daniel Webster, 18 kanaka, 40 la.                     360.00

Europa, 24 kanaka, 40 la.                                   680.00

                                                                          ---------

          Huina.                                                   $2,057.00

 

Olelo Paue ia C. Holokahiki.

E KA NUPEPA KUOKOA E: Aloha oe:--

  Aia ma kou Helu 36, Buke VI, o ka la 7 Sepatemab@ nei. ua ikeia na olelo haanui wale a C. Holokahiki, nona ke poo "Na hiohiona o Kohala Akau."

  Aia iloko o kekahi o kona mau manao i puka ma ke akea, ua ikeia, aole i oiaio, ke hoike nei kela; penei: "Na ka wi, he nui ka wi o na kanaka i keia wa."  Ke hoike nei au imua o ke akea, a imua ou e C. Holokahiki, aole wi ma Kohala Akau nei, he nui ka ai, ke lawe mau nei na waapa i ka ai o Kohala Akau nei i na Kona, i keia pule keia pule, aia mawaena o ke 30 a hiki i 40 paona no ke pai ai hookahi no ka hapaha, a he pomaikai no ka lilo ke kalewa aku ka ai oia ano ia, oia ano ai no e laweia nei i Hilo, a hiki i Kau, a i Kona ma@ hoi. maluna o ke mokuahi Kilauea; Pela anei kau ike e C. Holokahiki, ua wi io o Kohala Akau nei? E hoihoi hou oe i kau, ke hoike hou nei oe. ' ua ikaika loa na kanake ma ka palaualelo."  Ke hoi@e nei no oe no kou hoopunipuni nui aole paha oe i ike ia P. Kamakala, Esq., no na ka loi ai i paho wale aku i ka lepo, i hiki aku paha kona kumukuai i ka ($300.00) a oi aku, a me na kanaka mahiai e ae o Kohala-loko, a me Kohala-waho. no lakou na eka kalo i poho wale aku.  He palaualelo anei ia i kau ike ana?  E mihi oe ia oe iho e C. Holokahiki.

  Ke hoike hou nei no oe, "No ka hula puili, oia ka hana hookohi ma keia wahi, o ka hana hookahi iho la kela a na kane a me na wahine, o ka leie kowali kekani hana nui."

  He kamaaina au no Kohala Akau nei, aole au i ike, o ka hula puili a me ka lele koali ka hana nui a na kane a me na wahine o Kohala Akau nei, o ka'u mea i ike, o ka hana lima o na kane, wahine, malalo o na haku hana o lakou; ua ike no hoi paha oe ia D. D. Boluina, J. J. Moealoka, Kanakanui, Kuke a me P. Kamakaho Esq., aia malalo o lakou na kane a me na wahine no ka hana lima, aole no ka hula puili, a me ka lele koali au e hoike wahahee nei.  A o na kane i komo ole iloko o na hana a na haku hana, aia lakou ma na hana lima e ae e pono ai ka ohana. a o na wahine hoi, aia kahi poe i ka humuhumu kapa apana, a i ka hanai keiki kahi mau wahine, aole e like me kau e C. Holokahiki e hoike nei, o ka hula puili a me ka lele koali, ka hana nui a na kane, na wahine o Kohala Akau nei.

  Ua akaka no kou hoike hoopunipuni loa, ma kou huna ana i kou ina@ ponoi, aole au ike, ai lohe hoi i kekahi kanaka i kapaia kona inoa ma Kohala Akau nei o C. Holokahiki.

  Aole au i manao e pane ia oe, i na ua ike ia ka oiaio wale no o kau i ko ike ana aenei, aka, no kuu ike ana, aole i ku i ka oiaio kekahi o kau mau manao i hapala mai ai, nolaila au i hoike ai a pane aku ia oe, me ka @ aku, e pono oe e hoihoi hou aku i kau mau olelo io ole maluna iho o kou poo ia mea.  Owau no me ke aloha.        J. B. KAOHI.

  Kohala A. Hawaii, Sept. 11, 1872.

 

Kau Ahaolelo Kupanaha.

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:--

  Eia mai ke ala o ka Mura, a me ka Lipano , ke hele aku la imua ou.  A na ke ahonui ia o kou L. H. e kaupaona iho i ka mea hiki ke hoopuka ia, eia noia, e like me ka mea i hoakakaia maluna o keia kukulu manao ana.

  Oiai he mau mea nui no kai hanaia iloko o keia kau Ahaolelo, aole hoi pela i na kau i hala, no ka mea, mai a Luaehu mai a hiki ianei, M. H. 1872.  Akahi no a ikeia na hana uso ole a na Lunamakaaina o kakou i keia wa, a ua ikeia na hana kupanaha  oia hoi; ka hoopauia ana o na Kohina, o pokeokeo ma; make o Hon. Kupakei, pupule hoi kahi poohina hoopilimeainu o Hana, oia hoi o M. Kahananui, a loaa ke alina o ka maewaewa, a me ka hoopunipuni, a maluna iho o ke poo o ua Kahananui nei, o ke koko a me ka hala, maluna iho no ia o na lauoho keokeo o ua wahi u@u la, a o Kupakei hoi, ke moe la kela i ka hale kaupaku ole a ka hanohano.

  Oiai he mea ua ikeia, a ua hoomaopopoia no hoi, mamua ae o ko lakou komo poo ana iloko o ka hale Ahaolelo Hanohano o ko kakou aupuni, ua hoohiki ia lakou a pau e ka Lunakanawai Kiekie, E. H. Allen ma ka inoa o ka Haku Iesu Kristo a me na olelo kauoha.

  A pau ae la ka hoohiki ana, eia na olelo, kauoha, e hana me ka pono a me ka pololei a@ma ka pololei wale ne e hahai ai, a ma ka hoopono wale no e pomaikai ai, aka, ae no ka waha, kunou no ke poo, aka, o ka naau, ua aua i ka hooko ana, me ka hoopunipuni, imua o ke Akua mana loa, a hahai ma ke alanui o Palaama ka hoa aloha o Palaka, ke keiki a Peola, a mahope kamaaina iho na Luna Makaainana ma ke keena, a hui kalo i ka nawao hukiia ae la e ka Hanohano kiekie ke poo iluna, komo ka paka kika, kiaha rama, a kapakahi kahi papale, a nukee kahi waha, a pela aku.

  Nolaila, ke manao nei paha ua poe L. M. nei, he mea mau ka hanohano a me ke kiekie, a me ka waiwai. Aole! aole e mau ana, e hiolo ana ia me pali hanee la i po'aia 'e e ka wai malalo, oiai aia i kela ao ke'li@ o na 'lii, a me ka Haku a na Haku, ka mea nana e kaupaona mai na naau.

  Nolaila.  mai manao iho na L. M. i koe no ka hoolaha ole ia o ko lakou hoaponoia, ua lanakila lakou, ma ka mea a lakou i hoo hiki ai, me ka i iho, aole makou e pilikia ana, aole hoi e haule iho ana ko makou mau ohohina i ka lua, ke i aku nei ka mea kakau manao me ka pololei; aole e nele ana ko oukou ahewa ia mamua o ka iho ana aku o ko oukou mau ohohina me ka haumia iloko o ka lua kupapau.

  Oiai hoi, ua ae oukou ma ka waha, me he ae ana la na ke kamalii iluna ke alo, aka, aua nae ka naau i ka hooko pololei ana, me ka hana pono. aia malaila ko oukou puu nui a me ke kee, a oia no hoi ko oukou mea e haule hia ai i keia kau Ahaolelo.  He hoao ana keia a ke Akua i ike mai ai kela i ko oukou kupaa ana mamuli ona, a me ko oukou kekee ana mamuli o ko oukou pono iho, aole ma ko hai pono, a he k@mu ao keia no ka poe hou e manao ana e koho balota hou ana ma ka M. H. 1874.

  No ka mea, ua ae pololei aku o Mr. Kupakei, e hana pololei ana oia, a e hana ana oia e like me kona hoohiki paa ana, eia ka he hoohoihoi makuahonowai, a me ka hoohoihoi Kuhina, i loaa mai kahi oihana, eia nae, ua haawiia mai no kana oihana he Lunahelu, a ua make e ako la kela, a hoi aka la i ka lepo, no ka mea, no ka lepo mai no ia, a ua lilo aku la kana mau oihana i mea ole, a ua komo aku la paha i ka hale Ahaolelo, a me ka Lunahelu, a me ka Lunakanawai no ke aupuni o laua me Satana @e alii nui o ka pono mau loa.

  Pela no hoi o Mr. Kahananui, ua ike mai ke Akua i kona kiekie, me ka hookano, a me kona haalele ana i ka mana oiaio o na makaainana o Hana, ka poe nana ia i koho aku e hele i uwao mawaena o ke aupun@ a me ka Lahui Hawaii. eia nae, ua hele aku nei kela e uwao, mawaena o rama a me kini a i ka hoi ana aku nei o ua wahi u'u la. a mahope iho, ua pupule oia, a lilo paha i Lunakauawai no na uhane haukae o ke kula o Kamaomao.

  Nolaila, ke noi ia aku nei ka lokomaikai o na makaainana o keia Lahui, e hoohiki mua oukou i ka oukou mea i koho ai ma @ Baibala, mamua ae o kona hele ana i @ Hale Ahaolelo e hoonaukiuki ai, i na makaainana o ka Lahui.  Aloha oukou.,

                    S. W. B. KAUALANIMOKU

  Kaakopua, zHonolulu. Sept. 30, 1872.

 

He Pepehi kanaka mainoino.

  Oiai, aole i pau ae ka menemene a me ka manaonao no na pepehi kanaka mamua iho nei, aia hoi, ma ka auina la o ka Poalua @ho nei, Okatoba 1, ma ke alanui hele o Wea a ma kahi kapaia o Kalauao, ua pepehua iho la o Rosario, he hapa Mekiko a Ilikiai, e ke kanaka lima kakauha nona ka inoa Andres o ia ano lahui hookahi.  He mau malihini laua maanei, aka, no ko iaua neho loihi ana he mau makahiki, he pono no paha ke kapa ia he mau kamaaina.  O ko laua aina makua, o Kaliponia Lalo no in.

  He nui na lono i pahola ae no keia pepehi mainoino, a e like me ka meu mau i na kanaka, ka alunu olelo, pela no paha i keia, aka, e aho no nae kakou e lawe i keia moolelo iho, i loheia mai.

  He poe nui keia a he huakai paniolo hoi o ka haalele ana ia Honolulu nei ma ke awakea o ia la, malalo o ke alakai a kekahi o na keiki a Kapena Miki.  Mamua o ka haalele ana iho i ke kaona, ua komo e mai ia na k@aha wai ona a ka hoowalewale iloko o na opu, a e hio ana lakou.  I ka huakai nae e holo ana ma ke alanui Ewa, aia hoi, ua mama loa aku la kekahi poe o ka hele ana me ka Ilikini i poino iho la mamua loa, a o kekahi poe hoi, e hele akahele ana; a o ua hapa Ilikini la nana i pepehi iho la, oia paha ka hope loa.  No kona ano laka ole mai i ka poe e ne, a no ka oua loa hoi paha kekahi, ua lapaku ae la ia me ka hoaano, a e paa pu ana hoi ma kona ili kalapu kana pahi pepehi.  I ka ikeia ana o keia ano, ua hoounaia aku la kona hoa o ka lahui hookahi e k@, a e hele mai e hoomalimali malia paha o oluolu mai, no ka mea, e hana ino ana ia i kekahi mau mea o ka hale kahiona i luana iho ai.  I ka huli hope ana mai o Rosario a hiki i ka hale ana e noho ana, ua hopu e mai la ka mea pepehi i ke kaulawaha o ka lio a paa loa iaia.  Ua hou ae o Rosario i ke kepa i kona lio, aole nae hemo, a ia wa no ka hou ana mai o Andres me kani pahi a moku ma ka lima a o kekahi ma ka iwi hoehoe, a malia paho mailaila mai ke kumu i make koke ai.  He elima wahi moku pahi o ka mea @ make.  Iloko o keia wa e hakaka ana, ua haukae loa mai la ua Andres nei i ke koko, a o kona hoa, ua lele e aku la no ke aho.  Uahoouna kokeia ka Hope Ilamuku Dewidi @ ke kahua o ka popilikia, a ua laweia mai ke kino make i Honolulu nei, ma ia ahiahi no.

  Ma ka Poakolu ne, ua hoounaia aku ka imi e hopu i ke kolohe, a ua loaa aku ia, e moe a lealea ana i kona home i uka o Halemano.  I ka oleloia ana aku, i kiiia aku ia e hopu, ua haawi pio mai kela iaia iho.  Ua hiki mai oia ma ka Halewai, ma ka hora 3 auina la Poakolu.

  Ma na lohe he lehulehu, ua hoikeia o ka ona rama kekahi kumu o kona hoaano loa i ka pepehi, a

 malia paha pela io no, aka oiai aole i laweia na olelo ike a ka poe i ike aku, nolaila ke waiho nei kona hoahewaia aia ma ka olelo a na mea ikemaka ia hana weliweli ole.  Ke ike pu ne la no kakou i ke ino a ka ona, a no ke aha la, e hookuli nei ka lehulehu.  Ua hoopaiia mai nei kekahi haole kuai rama ma Oregona, he umi makahiki e hoopaahaoia ai, no ke kuai ana i ka rama i ka Ilikini.  Pehea hoi kakou, i hoopaahao wale no ka hoopai no ka mea kuaii ka rama i ka Hawaii

 

He pau ahi nui ma Makawao, Maui.

E KE KUOKOA; Aloha oe:

  Ke noi aku nei au i kou lokomaikai, me ke ahonoi ia mai e kou Luna Hooponopono. no na mea i hoikeia ae la maluna, a me@e@ no ia, ke ahi mua, aia no ia ma kahi kokoke i ka hale kula o na keikikane.  O ka nu@ o kahi a ke ahi i honeoneo ai, aneane hane@i eka a oi, u ke a nei no ia ahi a hiki i keia la a'u e kakau nei, ka lua aia ma kahi o Henere Balawina, ua hooneoneo ia kekahi mau apana mahiko, ekolu paha eka a oi, ua aneane tausani paha ke poho. a oi; ke kolu, aia ma Puuoehu, kokoke no e pili aku me Pi@holo, a ua nui no ka poino malaila; ka eha, aia ma ke alanui aupuni, kokoke i ka punawai o Puupane, ua @ui no ka poino o na aina e pili koke ana malila.  Ua lohe mai au, ua pau loa ka aina o kekahi haole, nona ka inoa o @oe kaikaina o Hopena, a ua kipaku ino oia i na bipi, i ole e pau ; ke ahi, a ke a nei no ia ahi, a hiki i keia la a'u e kakau nei, a eia ka mea kupanaha a keia mau