Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 40, 5 October 1872 — He pau ahi nui ma Makawao, Maui. [ARTICLE]

He pau ahi nui ma Makawao, Maui.

E kk Kuokoa ; Aloha oe : Ke noi aku nei au i kou lokoii aikai, n-.e ke ahonoi u mai e kou Luna Hooponopu io, no na mea i hoīkeia ae la uialuna, a me/ t-i no ia, ke ahi roaa, aia no ia m a kahi ke i k;i hale kula o na keikikane. U ka rp.t: okah» a ke ahi 1 honeoneo> ai, aneane hanen eka a oi, u ke a nei no la ahi a hiki i keia h a'u e kakau nei, ka lu* aia ma kahi o Henere Halawina, ua hooneoiaeo ia kekahi mau apana mahiko, ekolu pahu eka a oi, ua «r;eane tausani paha ke poho.aoi; ko ma Puuoehu, kokoke no e pili aku me Pii* holo, n ua nui no ka poino malaila ; ka eha. aia mi» ke alanui aupuni, kokoke i ka punawai o Puupane, ua aui no ka poino o na ain« e pUi koke ana malaila. Ua lohe mai au, ua> pau loa ka aina o kekahi haole, no»>a ka inea o Koe kaikaina o Hopena, a us kipaku ino oia i na bipi, i ole e pau > ke ah», a J ke a uiei no ia ahi, * hiki i keia la a'u e ka- i kau nei, a eia ka raea kupaoaha a keia mau '

] ahi i tioike in ja maluna, aohe i ike ia ke' i.anaka nana i puhi kolohe, a eia no hoi ke» kahi no ka ikaika loa o ka U, iloko o keia malama, oui ka ikaika o ke «hi, a ke ike mai la oe e Hawaii holookoa, mai hoohalike me keia poe kanaka puhi ahi, o opea ia na ke kua, a peku ia aku ka lemu i ke kamaa, a hou ia ae ka aoao i ke kepa, me be lio la, a h;ki aku hoi oe i ka hale paahao, hoopaaia ka lima i ka hao, o keaha aku ka pooo i koe aoie anei o ka make wale no malua ou ? do- ■ !ai;a, e o'u mnu makamaka ili keokeo, ooa «no a pau a me oe hoi e Hawaii ponoi, e ba- ; u inai oukou a nana iho i keia maa manao i hoike ia ae la maluna, e pono kakou e roah iu, i ka mea maluna, oiai o kona mau mah'i, aoie he wahi nalowale iaia, nana no e : h' ia oe ina mea i huna ia ma kahi nalo. ■ Nuiailn. e makau kakou, a e weliweli hoi,: i oiai oka makau ia lehova oia ka moie oka | inoie oka īke, ka noonoo, ka naau kanaka | ,','i'ikua, ke aloha i kou hoalauna, a pela aku^' | iio ka inea, ke pii nei oe e Hawaii ika pane f p••.<■> oka malamalama Keritiano. Nolaila. n Uti pne hookuli, a hoolohe ole i keia manao k innenae. f. hoohalike koke no au iaia me k'-liahi puaa inomona mi»ikai i kupaluia, ka ike aku no i kona imu i ka a mai, aole nae ; oia i manao o kona manawa ia e niake, a ; I el i iho la ke ano o ka poe hookuli, a makau ; o.e. Me ke Aloha no. D. K. Kaulanaula. Makawao. Maui, Sept. IG, 1872. I

I ka Mea Hanohano P. Nahaolelua, ka Peresidena o ka Ahaoleio o ko Hawaii Poe Aina : Ke woiho hanhaa aku nei ke Komhe o iia Aha Hookolokolo, i ka fakou hoike n«> ka palapala hoopii a S. YV. Mahelona a nu: kahi poe koho balota he lehulehu o ka Apana o Ewa a «īe Waianae, Mokuj)uni o Oahu : Ma ka Poaono, Mei 11, 1872, ua noo- | noo ia keia pol»i|>ala hoopii e ke Komite, ! ma kahi halawni ehiku hora ka loihi o ka noho ana. Ua hiki ae o Mi Mahelona n»a ia halawai ana me na hoike eiwa, a o ka Lunamnkaainana i kohoia, ua hiki pu ac oia me kona inau hoik<; elima. Ua ae ia e na aoao a i elua, ua loaa ia J. Komo-| ikehuehu mei Ewa, he 98 balota, a he 16 mau balota ma Waianae; a ua loaa hoi ia S. W. Mahelona, hesB balota ma Ewa. O ke kumu wale no o ka hoo[>aapaa, no | ka nui o na i lona ia Mi Mahelona ma Wnionae, no ka mea, ua olelo oin, he | 61 ona mau balota m»laiia, a ua hoike mai ka Papa Nam Koho, he 51 wale no. ; 0 ka huina pau o ko Mi Komoikeiiuehu j n.au balota, hc 114; a ina ua lona ia Mi; Mnhelonn, he Gl mau balotn ma Waia-1 imi', alaila, ua loaa iaia he liuina pau o, 1 11) mau balotn, oia hoi, he 5 ka oi i ko j Mi Komoikehuehu. J Hu poe noho Hope wale no na Luna | Nana a pau ma Waianne, no na Lnna | kupono i hoakakaia ma ke Kanawai, a | penei: O Kaula ka Hope o ka Lnnaka-j nawai Apana, o Kaawaloa ko ka Luna-j uulinu, a o Aarona ko ka Luna Helu. i Ua hoohikiia keia poe a pau, a ua iio- 1 ike mai imua o ke Komiie. Ua hoike mnopopo mai o Kaawaloa a me Aarona, | he S0 mau kanaka haawi balota, ekolu mau balota 'i hooleia, koe he 77 ; a iloko o keia, ua loaa ia Mi Komoikehuehu he 10, a ia Mi Mahelonn he 61. O Kihikihi, oia kekahi hoike. ho luna a he hope holo balota pahano Mahelonn. Ua hoohikiia, a ua hoike mai : E noho ana oia i ka wa a Kaawaloa i kukala mai | ni ma ka inoa o ka Papa Nana, (o un KaI nwnloa nei no, he Kakauolelo pu no hoi ma ia la koho) e olelo ana, ua lona he 61 balota ia Mahelona,a he 16 no Komoikeiiuehu. Ua like ka hoike ana mai a keia mau hoike ekolu, na Kaula i helu na balota. 111 n lui hea pakahi ona, a hoolei iloko o na papnle kaokoa elua, a na Kaawaloa i kakau koke i ka palapala hoike o ke koho ana, e Uke me na mea i hoikeia maluna. Alaili, ua kakau inoaui e na Luna Nana ekolu, a ua hoouna aku ia nhiahi no ma ka lima o Kihikihi, e lawe aku ia J. R. Wil3i:ims Esq., ka Lunakanawai o Ewa a me Waianae, e noho ana ma Halawa. Me keia olelo hoike, ua hoomahe ka aoao lioopii, a ua hoopuka maoli mai iki keia (iiuu kanaka, ua loaa ia Mi Mahelona he 61 mau haloia, a ua kakau lakou ia maa huaolelo ma ka palapala hoike i hoounaia mai e lakou. Ua waihoia mai imua o ke Komite keia palapala hoike. Uu kakauii» mamuli o ka rula a ke Kannwai i kauoha ai, aka, i ka manao o ke K-omile, ua ikeia na hoailona kuhihewa ole, ua hoololiia ae. Malalo iho oka huaolelo tl 6 " i kakauia me ka lima koikoi, ua ike maopopo ia luī huaolelo o malalo hoi o ka niua o «a huahelu "1" o ka 77 (ka huina pau ia o na balota) ua ike ia ka huahelu "6." Ma ka nana aoa me ke aniani hoonui ike, ua ike mao|>opoia, he okoa ka wai e J ka wai o kn inika ma ke kikau hope i ke i ke kakau inua ana, aia hoi, ua lik€ loa ka hoike ann <> na inea a pau, hookahi ne

peni, hookahi no ipu imka i kakauia ai ma k«hi koho bdi«ita. Ke hoike nei keia mau kanaka, o Kaawaloa a rne Aaiona, aole no i hooloiiia a kakau hou ia paha keia aiau huahelu i ka wa i kalkauis ai keia palapala hoike. O ka Luna Nana i koe, oia oG. B.! Kaula, ua hoohiki inaoli mai oia, ua kukala oia, he 51 ba!oia i haawiia no Mi Maheiona, a i ka w;i i kakau ai oia i kona inoa i ka palapala iioike, e kau ana he 5I balc»ta no Mi Mahelona, ahe 16 hoi no J. Komoikehuehu—ua kokuaia mai keia niau inea e na hoike, Keaona, Pua- i hiki a me Kauho'la, ka poe i hoohiki «nai t ; he poe kamaaina lakou no Waianae, ua ; noho pu rnai lakou ma ka heluia ana o; na bn)ota, a ua lohe i ke kukala ana o Kauir3, He 51 m&u balota no Maheiona, a he 1G no Komoikehuehu ; ua hooho ae na mea a pau, L'a puka o Mahelona, ua wawa kokeia ae la ma o a maanei oia | Apana. | Ua kaumaha loa ko oukou Koinite,no| ka ili ana inaluna o lakou ka hooholo an? I no ka iioohiki wahahee o kekahi aoao o keia poe hoike, aka, ua ioaa kekahi mau ! kumu e konoia mai oi inakou e hoike aku | i ko makou mnu inanao oiaio, iie 51 wa-l ie no inau baiota i loaa ia Mahelona ina | Waianae.

i Ua hnawiia kn palapala hoike o ke ko-i J ho ana ma VV r aianaei, mu ka lima o Kihi-j j kihi, n ua hoomaka oiu i ka liele ana nku ; : i o J. R. Wilhams, aka, ua moe e oia ma ; ■ knhi hale ma Wniawa ; ua nulowale iaia | i | ka inoa o ka meu nona ka hale, a hiki \ 1 wale i ka wa i kokua ia aku ai ka inoa o : I i ua mea hule la, ua puka e mai la me kn | manao ole ia aku, o Mi Mnhelonn pu no j kekahi ma un hale la ia po hookahi ! ! 1 kekiilu la ae, ua hoomau mai la no o ! Kihikihi i kana huakai hele a aui wale i ka la, hiki i Aiea, i ko Mi Mahelona hale, he ekolu a eha mile ka mnmno o kann wahi i hele mni ci,a malnila oia i haa- i wi mui ai i ka paiap.-ila hoike ia Mr. J. D. ! Holl ka Lunnauhau. • Ua hoike mai o Mi Kaula, kekahi o na ! Luna Nuna, ua hookomo [iu ia meua pa-; lapala hoike nei, i ku papa inoa o ka pne i koho, a ma ia mea, e hoike ana he 67 , wnle no. j Ua hai mai o Mi Kihikihi a me Kaananna ka Luna Makai o Ewa, i ka wehe ! ana ae o Mr Holl i ka wahi, o ka palapala hoike wale no ko loko. Ua ae mai no hoi na lioike a puu, aohe i hoopaaia na ; pupua o ka wnhi leta, n pela no hoi ka helehelena ma ka nana ana o ke Komite, a he hiki wnle no ke unuhiia mui ka pe-! pa me ka mnihi o!e ia ne o ke sila uwepa. j Hoike mni o H. U. Mahi iaia me Mr. j J. It. Williams, i kekahi la mahope iho o! ka balcta ana ma ke ahiloa i Ewn, ua lo- j he mai oia mai knnuka mai o Waiunae, e j hele mni nna, ua loaa ia Mi Mahelona na ] balota he 51. Ma knhi o Mi Williams, I i ike ai oia i ka pulapala hoike, a hooma-i opopo oia i ke ano maopopo lea o ka hoo-! loliia nna o na huahelu, mai ka 5 a i 6. j Ua hoopuka pu mai no hoi keia hoike ij kekahi kumu maopopo lea, i ka halnwnij ana o Mi Komoikehuehu a me ia me Ka- i awaloa i hai mua la, (Luna Nana) ma kej aluloa, i ka hi mahope ilioo kona ike ana ! i ka palapala hoike, a ninau aku la inia, { i Ehia ka nui o na balotu o Mahelona ? Ua j , pane mai o Kaawaloa, He 51. Ninauj j hou «ku la no o Mahi, Aole nnei he mau j ibalota hou aku o Mahelona ? Pane mai j : la o Kaawaloa, Aole. Imua wale no anei! 0 ke akea ka haonia ana. | ! Hoike mai o J. R. Wilhams, ua hele mai! ] oia i Honoiulu nei i ka la mahope iho o ka ' balota ana ; a iaia ma ke kaona nei, ua lono | oia mai kanaka lawe ia kuai mai o Waianae,'■ ; he 51 na balota o Mahelona. I kona hoi ana jaku i loaa ai iaia ka palapnla hoike, aua i j manaoio ai, ua luma hoopunipuniia. Maboj pe iho o ka ninaninau pono ia ana o na Lu na Nana o Waianae a me knhi mau hoike e ae i ninaninauia e ia, he mau lamahope iho, ua hooholo oia i kona manao, he 51 balota wale no o Mi Mahelona ; a ma ia mea i haawiia mai ai ka palapala hookohu ia Mi Komoikehuehu. O Hon. W. P. Kamakau a me ; John D- Holt koria mau hoa o ka Papa Na-! ! ua, ua hoohololike ko laua ma u manaouiei 1 kona, mahope iho e ka ike ana i ka olelo ho-, ike ana i hoopaa ai. i He kupono no ka hoopuka ana ae, ua ole-1 io iuai o Hon. W. P. Kamakuu, aoie oia i! j hooma>opopo pono loa i ka oleio hoike, ua bi-j ;iinai «irale no oia uia ka Mi Williamaa mea ! i hahai aku ai iaiia uo na mea e pili aua i ka : hihia a mahope maī o *a nioaninau pono ia ana ia Mi Kaawak>a a roe Aarona, ua hoomakaukau a kakiu inoa oia i kekahi palapala hoike e hookehu ona ia Mi Mahelona ; akn, ua hoole kona (uau hoa o ka Papa Na-j na, i lee kakau inoa ana U ine«. |i Ua maimo ko oukou Komue, he enea ano nui pa ha ka lawe ole ia ana uaai o lra papa j inoa i hoopaa pono ia o na baloU, a waiho j mai imua o lakoii, a ua kaumaha no hoi ke j 1 Komile, o na baiota 9 like m« ko lakou hoo* | . komoia ana, aoh<s i malaeoaia ie na Laoa Na* | i oa, oo ka helu hoo ia ana imuia o ke Kotnite. | '

La hoike mai no o Kaawaioa, he puoio a me na haloui he 61 enaioko, no Mi Mahelon», aoa i oieio mai ai, aa loaa mti ia Kaaihoiei mai„ (ka hoahanaa o Mahelona) ka mea nooa ka papale i hookomoia ai ī ka wa oka heluin ama. Aole e manao aiia ko oakou Komite„ he hoike kupono ia o ka ioaa ana he 61 baiota no Mi Maheiona, no ka mea, aohe i malainaia ua mau bilota ia ma kahi paa kupono. Mahope iho o ke kaupaona pono ia ana i na hoiike ana a pau i waihoia mai t ke hoike nei ko ooieou Koraite me ka mahaio. ma ko lakou manao, ua hauie ka hoopii a Mi Maheiona a me kekahi poe e ae, he 212 i kakauinoa mai, a noiaiia, ke waiho aku nei iakou i ka manao, e hoopanee ioa ia ka noonoo aua i ka hoopii, e kue ana i ke kohoia ana o Hon. J. Koinoikehuehu, ko Lunamakaainana o Ewaa me Waiasae, Mokupuni 0 Oahti. A ke waiho pu aku nei no hoi i ka manao imua o ka Ahaoielo Hanohano, e hapai aku 1 ka nanaini o ko ke'Lii Loio Kuhma ma na kumu i waihoia mai imua o ke Ko(rite, me ke noi pu aku iaia, e naua pono ia mau mea, me ka hoomokaukau ana i na hoopii no ke kakau kolohe me ka hoohiki wahahee, eiai ua menao ko oukou Komite, «ohe mea i oi ne o ke kupono no ka pomaikm o keia & me keia nnainn, «n«imua ae o ka mnemae o na koho ba!ota ia ana o na Luna Kau Kana* wai. Ke waiiioiia aku nei me ka mahalo. A. Franc!s Judd, L. Aiiolo, D. H. Hitchcock*, P. Nui, J. Ad.\mu Kaukau. Honolulu, Mei 15. 1572.