Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 40, 5 October 1872 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA.

/ unuhiia mailoko mai u ka I3uke Arabi i, 7/iiu A*« olelo I3i'ritania a ka oleU) }Jitw<iii. MAHELE 11. HELU 41. 11 K K kokoke biiq aku e hiki i Farani, liuki tuum ue lu ke kupena i ka i»ae o ke Keiki Ahi, n «naman iho nae o ka ii iki ia (iiiu o ku line alu, ua ilio tnua moi u t nianu (alii o ka lewa, me kona mau i.'unli, he mnu mniui i munno waieio, ua i.iui fiku ko lakou heiunn i ka miliona, n «• l«:le pohoi ann lakou maluna iho o ka iiiokuiiinn o Farani, a na Inkou no i pnni aku kn inainmnlamn o ka la ntu ua lu 'ia. () kekuhi t)(j|)i nae o na manu, e pna ana lakou n pau me na Ipu U>la, a o kekahi !i;i[);i iioi, e pna ana me na hua hekili, a im hookokoke loa iiio lakou mnhvnn o kn ilale Aiu, n o kn iwunu nln hoi, ua poui i t ne iu oia e ka lehulehu o na manu, me ko(u knhiko nani ion, a iieono eehia i ko m' no nei ke ike nku. Iloko nae o ka ike ia ana o keia mea k iiiiaiino mn ke aupuni o Farani, un hooho ae la kahi kanaku kuaaina o Peiekane kn leo nui, i ka i nnn ae, Me alii kt>n • l'iopio ka maiilii e inki hkh ana i keia ia, i i ..iou[;u{ia hoi a ka mnnu aiii o ka ieu,i. u kakou no lioi e ike rrei i keia In. ( ku wa uue e hehi ni konn mau kapuai v\;iwne i kn lepo o Famni nei, in wa no c liuuie mni ni na hu:i hekili mnluna o ka liMiu, a e hoike mai ai iioi na olapa uwila i kooa iiiuiumuhniia eehiu, n ia wa e pili pu ni ka hanu o nu'ln u me na makoainan.i. noiie kanaka koa n iknikn hoi e hiki i.iin ke hookuoo ilio mamuli o kona ikaikii. oiui ua hoomaiuie ia ke kino o na un n iknikn a pau mn in mnu horn. Pela wali- [īii i kukuln hele ne ni un walii knii ikn kuanma uei a pum ke kuiannkauin!c holookoa. K kn mua UeluUeU:. aoie pnim oe ipolu i no kein wnhi knnakn, oiu ihei *io kaiii u.'iouku kuaaina i aaiiu iaia iho me ka iiae l\ li kiuio, a iie huhui puu nia kona lima, a kaiu» waiu makniiu waie iho la no ia i heh' aku ai o hookupu imua o Lo Peki, oi-ii «»ia hoi kn hi i fw>ike io ai o Lo Peki imi i o koua mau nmkuu a u>e (inMii, ma--'i■■■■pe i)• • > o ka hala aua o na makah)ki eiiiii i n Kki l'eki ima i hanai a» ia Lo Peki mi> ka maal^a. A o keia manu aiii Woi, oia «o ka manu i ioiin ai ta Ane ina ka mneuhane, i ii.nnu ai oia i na keiki hua, a i ke kiko niKi iie, aia ka o Roli ana Lo a me Neba, i oleloia e knkou ma na helu mua o ka miiheie i linia o keia moolelo* lioko nae o ko manawa a kahi kanaka kuuainn o Pelekone « hele kokaia ona, ua iil(i hke mai na mea a "pau o ke kulanakauhale, a liaka pono aku la na maka i kn monna ; a i lui aui ana ae o ka la, ike i3 aku ia he mea keokeo nui e maalo ne miii maloko o ka lae* laau e ulu ana ma kn noao hema o ka nuku o ke awa. Aka Ihm. i kona kaaloaoa ae mamua o ka ululaau pnina, ike ia aku lu ka moku holo- < koa, a he hae alii ke pulelo liaaheo ana iinua o ka makaoi. Ala like mai la hoi ko ua wahi a pau o ke kulanakauhale, a hooho ae <a, He moku aiii! He moku ahi V. . Ma ko Keoki iike ana aku i ka moku a cn« ka hae alii, akahi no oia a hooiaioi ka o(eio kuahaua * kahi kanaka kuaaina o Pelekane, i kulkal® hete iho ai ma na a pau o ke kulanakauhalealii o Farani—oi kukaia «iku ua wahi kanaka nei mai ka wa leo a hanapUo, a Kunou waie eku ia no me he poo ko(ea la, me ke ku-

hi no nae o na iuna i ka moku, n kuhi ee la no hoi i ka pohai manu e knu j>ono iho nna malunn o ke kuUnakauhaie. la 1.0 Waiona e ir : aknuknu ana no ka lele iuka, aia hoi, ku ana o Keoki nie ke kaa Moi, o ka mnnawa ih> ia i hoomaka iho ai na kilihuna uq maoli, n rnao ae la, haule mnkawnlu tnai la keknhi h«j>a o na hua hekili a me kekahi hapa o nn ipu uwila. A i kn mao ana ae, le!e aku la »» Lo \\ alena, n haawi aku !a i kona aloha ia Keoki, a kau ae la ma ke kaa Moi, a holo aku la i ka īlale Ahi. I ka hiki ana aku o Lo Walena i ka Hhlc Alu, o kn mona»a n»> ia i ihki pau iho ai nu uwila mn ka hoanapu ana a «ne na hua hekili hoi ma ka iho makawaiu ana mai, a he nui loa na hale a me na I mea nla i hoopoinoia ms ia ia. I na aln a me na makaainana e akoakoa ana ma ka Hale Alii ia wa, ku ae ia; 0 Lo W'alena iluna, ti hoike ae la i kona; imauao nnun o na mea a pau, i kn i ann 'aku, Owau nei o Lo Walena, ke keiki a; Robiana Lo me Puakinamu, u no kuu| [aioha i kahi u o'u makua e luana ai a me ! I ke ake nui o kuu mnnao e ike ia Lo Sa-| miia nei kuu hoa aiwaiu,n ia Lo Mila no| hoi kuu hanau mua ma ka hunuu ana, a ! i ' i he pokii hoi no'u ma ke kuiuna o nn ma-i ,kua, a in Keoki nei hoi ka hoa make o kuu makuakane, ka puupale hoi o keka- j i hi mau la hoowka kaua, aka, ke noho nei t ; ; oe me ka hanohano, ke ai nei oe a ke inu | |nei hoi ine ka oluolu, aka. o na mea na- j 00 i nai i kein mau pomaikei. aia iuua ke! | noho maila iloko o ka pilikia, a no iaua! hoi keia mau k»j)uai palupaiu e mauna! ae nei mahope o ko Inua meheu, a make! a ola pnha. Nolaila, ma kuu aina i hanaiia ni, ua liooluki ae au, aole au e hoi iiope mni ana ma ke alnnui n'u e hele aku 1 ;ai, ke ole e loaa o Debolo ia'u, ka mea! Innnn i iawe kolohe i ma makua o makou,! ! na'hi hoi o oukou. 1 i | I ka pau ana ae o :aa olelo a Lo Wa- ; jlena,aoiie mea nana i kokua mai kanal mau oleio, a haia he mau minute, ku mai ; la kalii kanaka kuaaina, a hoawi ae ia i; kona aioha ia Lo W r »lena, a i na alii hoī | ia me na makaainann, a j>ane oe ln ia'Loi | Walena, i ka i nna aku, L ke keiki oj»io- ; j j>io, ke hoike miii nei kou iuuu ouli ia oe| |iho, a he koa lanukih» oe ma keia hope ! laku, uohe ou lua ma ka hoouu nei n ma i ika lani, a o na kannku koa o keia no n ine na kupua o ka iewa, he mea pnuni | wale tio ia na kt>ti wuhi pokii pahi, i hni; | pu ia me ka ikaika o kou lima a me na {kokua e loaa aku ia oe ma ke aianui maImuii o kau mau iiana maikai. He oiaio, !e loaa nna no o l)eb<»lo ia ov, n e lih» ana no la oe ka eke l.iienn, a e ike ana no oe 1 ou mukuu. | Mai keia lu aku nne n hiki i ka la e ko a» keia olelo, e puhi koke oe ia Deboio a; ine ka eke lalena i ke alii, mni hoolohe oe i ka olelo a ou mokua, o lilo auanei ' ka eke lalena iu Kiaimakani, a o ke olu; . no ia o D«ebolo. a o ko ia la unki mai no ia, a komo liou ou poo makua Uoko o ka eke talemi, a helu akahi l:oi oe ma ke ko-i |mo ana, a o ko wahi aikane hipa ka mea' Inana e hoopakele meii ia onkou, a o ka ; Ipaiena paha ia o ka Deboio hoopaa ana,! ;a mahope aku. e hlo nna ka eke talens i 1 :na olii pows o Me«ikct, • o ka palena ho|pe loa o ka lilo ann, ia Manna no ia ka niea nana ka eke lalena, a ma ia hlo ana | nae, owau kekahi e komo ana, ke ole oe | | e hoomaopopo pono a hooumnao iioii; ji keia inau oleioa'u, e ko io ana no keiaj Iwanana, a o Lo Samila nei no auanei ka . imea nana e hoopakeh» ia kakou. Noia- | ila, o keia mau olelo a pau a"u e wanana net, e liloia i paie no kou u.au kapuai |wawae, a i uwila hoi e hoopoiwa ana i ikou lunailiehala. Hoopau oe la kahi ka-| naka kunaina, i kaoa mm olelo, a nonoi j aku ia i ke Akua,eha«HĪ mai i ka hoo-! maikai ana no ke ko<» opiopio a o\e na ipomaikaii ma ke alanui imeni wahi a| ! pau una e heie aku ai, ; | Mahoj>e iho o ia uiannwa, ku ae la oj IKeoki, a pane mai la iit Lo Waiena, mei

kfi ninau nt»a n>ai, { F«iri*im u«;i 110 <>e i keia mau t-i i»ku nei, tn:»hia;i utai oi kekahi moku Fiirant, a waih<» iho i keka!n bila d;»la ma ka iiu»a ke K»»pena, a pela (io iun ma kahi oke kanaka inahiai, a iiie he im?a la, ntulaila paha kou wahi i moe ai ia po. A 110 ko makou haohao,, ua hoopaam ke Kapeno <na kn halepaahao, a o ke kīHi.ika inahiui hoi, ua rnoraki mai o*a i ka liapa o koua waiwai, a kewaiho nei ia inau inea i.nua o ke aupuml i keia >vm. j Ku ae la o Lo Walena iluua, a hoohi-l ki ae la ino ka inoa o ku Mea Mana i wa i ana ae, He oiaio, mnanei no wau i: ua mau la la, a na'u io no i/i mau bila, e' no kuu ano manaonao t kahi a kuu mau makua i noho ai, noiaila. kipa ole inai ai au maanei, a hele auwana aku la a hiki i kahi o ke kanaka mahiai, a malaila ko'u I wahi i moe ai ia po. A ma ke uo ana ae,' loaa ia'a kekahi moku e holo ana i Paniolo, me ko'u kuhihewa e holopono ana ia j manao, eia ka auanei, e halawai ana makou me kekahi makoni ino, ,n puhiia aku la, a ku hou ana i Pelekane, kaln o'u i, hiki mua ui, a mai laila mai nei a ku hou! ana ianei, a ke hui nei kakou i keia la. Eia hoi, ia 5 u ma ka moaua, h'iahewa iho la au no kela mau bila a'u i hana ai, no ko'u huna ana ia'u iho imua o na poo aupuni, a e ili ana ia hewa maluna o na' mea a'u i waiho aku ai i ka bila, a e oia-j io ana no ka. Nolaila, ke nonoi aku neil au, e kala moi ia'u, a e hookuu maikaij aku hoi i na meii i manaoia ua hewa, n ; Va ka uku palua iho mamua o ka mea i ha-. naia e a'u ma ua mau bila la, i loaa ai he uku knulele no ka'u hewa i hana ai. ! A i ka po ana iho, moe iho la o Lo: Walena ma ka Hale Aln ia po, a ke hoo-! mau nei no ka hoohanohnno ana a ka : manu alii a hiki wale i k>» hora aLo Walena i kau ai iluna o ka moku, niilowale ' aku ai ua poliai mnnu nei. lie ekolu la ko Lo Walena noho anai ma Farani, a i ke kakuhiaka o ka ha oj ka la, hiki mai la ka papa kuhikuhi o na i inoku holo o ia la, mai ka Hale Leta mai, i e kuhikuhi ana i na awa kahi e holo ai. Aka, maloko nae o na papn kuhikuhi lm, ike iho la o Lo W T alena, he moku e' holo ana i Paniolo, knhi o k«)on manao i i kau nui ai. I ke kokoke ana mai i ka hnra e holo j ai, haawi ae l.i o Lo Walena i kona alo-' ha i na'lu u me na makaainana e akoakoa j ana ma ka Hale Alu, a hoohnahna iho la 5 oia if»ia iho, a hele aku la mu ke ano he ohua eemoku, a kau oku la iluna o ka i inoku, a holo nku la. Ma Forani oia i waiho iho ai i kona ' ano alii, o he'e aku la ma ke «no koa, me 1 ka huna loa aua i kona ano alii, aka, ma j kekahi o kana mau hana kaulana, ua kii-; ena ae no oia ia Pelekane, me ka hoopu- | ka pu ae no i Ikona inoa a me ko na ma-! kua. fa lakou nei e holo ana a hala kekahi i mau la, ninau ae )a o Lo Waiena i keka- J pena, Pehea 1« ka loihi o ka manawa e holo ai kakou i» ku oku iku aina ? Pa-1 ne mai ke Knpena, Ina he maikai ka ma- i kani, hookahi no inaluna « ku kakou i ke aupuni Paniolo, aka, ina he ino ka makani, e haia ana hookahi uiohina a me na j pule eliia. lloko nae o kein wa a iaua e kamailio; ana, ke hoomau nei no ka pa maikai ana j o ka makam i ka po a me ke ao, nolaUa,: he elua wale no ]pu)e i hala, ike la aku la; ka ama, a i ke aui ana ae o ka la, hoo-i komo ana lakou nei i ke awa ku moku o Panioio. | A pau ae fa ka hooponopono aoa i na i hemahema o k» inoku, lele aku ia ke Ka-; pena iuka, a o Lo Walena pu kekahi ma; ia lele ana. { O ke awa k«hi a Lo Walena ma i lele| aku ai. he neo waie no, he ano waoakua nae i ka naoa aku. a he mau hale hoahu! 1 i waiwai no ka f>oe kalepa ke ku »nt, a o ko iaila poe kamuaioa, aia oo i ke kuahi-: wi. (Aoleipau)' l