Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 42, 19 October 1872 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Tyler Brede
This work is dedicated to:  Dr. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HE MOOLELO KAAO

NO

ROBIANALO

KA HIWAHIWA O Ke KOA,

HELU ALUA O KA IKAIKA

 

I unuhiia mai loko mai o ka Buke Arabia, mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii.

 

MAHELE II.

 

HELU 43.

 

 

Hoi mai la lakou a hiki imua o Lo Wa-lena, pane aku la oia.  Ua pau loa mai la no nae paha ke dala a me ke @la o loko o ka lua ?  Pane mai la ua o Pomaikai ma,  Aohe i laua mai, oi hoi @ o kana mai.  Pane hou aku o Lo Walena,  E amo no oukou a hiki i kai, a e like no me ka nui o ka ke kanaka mea e @ua@o ai, pela no hoi ka nui o kona ma@@le, a o ke koena dala e waiho mai nei @@ko o ka lua, na oukou no in.  Eia nae kau kauoha ia oukou,  Ina kakoue hiki @ kai, a i ninau mai na wahi kanaka no ke d@la i koe, ua pau loa mai nei n@; a nau no e hoolimalima aku ia laua @ mau wahi hoa hele nou.  A ina hoi e @@iaku, he dala no koe o uka nei, a o ko laua la hoololohe no ia, a loaa ole hoi @@a ma@ wahi hoa hele.

 

            Eia nae kuu olelo hope ia oukou, o keia p@u dala nui loaa iho nei ia oukou, ka mea nana e hapai ia oukou mai keia kulana a oukou e ku nei, a hiki aku i ke kulana o ka poe hanohano, a e lilo ana oukou i mau hoa olelo no na Moi o ko oukou aupuni.

 

            I ka pau ana o ka Lo Walena mau ololo, hooho ae la ua poe nei me ka olioli, a me ia mau leo huro, i lohe aku ai na ilikini eiwa tausani, a naholo like mai la lakou a ku ana imua o Lo Walena, me na pua pana wale no mai ka mua a i ka hope, me ka manao e lawe i kona ola ma ka maka o ka lakou mau pua pana, a e lawe liilii i ko ianei mau io, a haawi aku na na holoholona olala o ia ulul@@u.

 

            E ana pu ae no hoi kakou i ka @ianu alii o ka lewa a me kona mau ohua manu ; o ka auna manu no keia i kama@la e kakou ma Farani, a ua ukali mai ma ka huakai hele a Lo Walena,  a no ko lakou la lele loa ana ae i ka lewa, nolaila, aohe kanaka i ike aku ia lakou, a hiki wale i keia hoi hope ana o Lo Walena me keiapoe ilikini, akahi no a ikeia aku ka lele pohai ana mai o ua @una ma nu nei, me ke kupopu like o na poo ilale, me ka manao no paha e kokua in Lo Walena.

 

            O na kanaka nae, ua holo wikiwiki aku lakou i kai, a o Lo Walena hoi, huli papu aku la kona alo imua o na ilikini, me kona manao e luku aku ia lakou me ko@a wahi kaikaina pahi , nolnila oia iunuhi @e ai a paa i kona lima, a o ka mana@a no ia i lele makawalu mai ai na pua pana a na ilikini, a o ka manawa no ia i ike @a aku ai ka nuku o na manu, e kiko pakahi ana i na pua i lele mai imua o Lo Walena, a huli ae la na maka o na ilikini a nana iluna, a ike ae la i ka lilo ana o ka lakou mau pua pana ma ka waha o na manu o ka lewa, aole hoi i ku aku i ke keiki i ka lakou mea i manao ai e pana aku.  Ia wa, hoao ae la na ilikini i ka pana ana i na manu e lele pohai iho ana maluna o lakou nau pua.

 

            I keli wa nae a na ilikini, a luku aku la i na ilikini me kana pahi wakawaka ma o a muanei, a hoao mai la kekahi mao ilikini e hopeulima i ka pahi a Lo Walena, me ko laua manao paha he wahi apana laau wale no, akam pau ae la nae na lima i ka muumuu, a holo aku la me

 

ka  awe ka@@, a make aku la iloko o ka nahelehele, a o ke koena iho, pau loa iho la i ka luku ia, aole kekahi mea o lakou pakele aku.

 

            A ike o LO Walena, aohe ona en@@i i koe, huli ae la oia a hoi aku la i kai, a loa@ aku la no ka poe auamo dala e iho ana, iho pu aku la lakou a hiki i kai.  A o na wahi kanaka palaualelo hoi, e noho ana i kapakahakai, neenee mai la laua, no ka ike ana mai, @a kaumaha lakou nei me ka manao @ae aole he dala, he hana hoopunipuni wale mai no na lakou la, a nolaila laua i pane aku ai, Heaha no la ka oukou i puni aku nei mamuli o ka olelo a kela keiki hoopunipuni, a in a oukou e pii loa aku la, in a ua pau oukou i ka make.  He mau eke pohaku aha ia a oukou i lawe mai nei i na mea hoopiha moku, me he mea la no oukou ponoi ka moku.

 

            Aohe i pau ka nukunuku ana o ua mau wahi kanaka nei , hoomaka koke iho la no o Lo Walena e mahele i ke dala a me ke gula a kela a me keia kanaka, a lu like ae la na mea a pau i ka lakou mau eke, a nana aku la ua mau wahi kanaka nei, a ike aku la i ka

 

            ʻʻHulali o ke gula anapa i ka la-e." Iloko o ia wa. kuhi aku a kuhi mai laua i ka mea hewa o laua, a lilo loa laua ma ka hoopaapaa, a o ka hoolale iho la no ia i na ai a ka ui.  Ia wa no i lele aku ai o Lo Walena a uwao ae la,  "hilinai Opae" hoi kela poe, hihihina lua i ka palekai, oiai,

 

ʻʻ Aohe hana a kauhikoa, Ua kau na waa i ke aki."

            Pau ae la ka hakaka ana o ua mau wahi kanaka nei,  hele aku la ke kauwahi kanaka, a ninau aku la ia pokeokeo ma, Ua pau io no na ilikini i ka make i ke keiki ea ?  Ae, ua pau loa i ka luku ia mai nei e kela keiki ikaika l@a ole. Pane hou aku ua wahi kanaka nei , Ka ! makena maoli ua dala a oukou.  Ua pau loa mai nei no nae paha keia dala ? Pane mai la o Pokeokeo ma, Ua pau loa mai nei no, aohe wahi hunahuna i koe aku.  Pane aku ua o Hoaa,  Ina he dala koe, in a ua pii no au ano.  Pane mai lakou la,

 

 

ʻʻ Ua hala ka puulena aia i Hilo."

            ua paa ka manao o Lo Walena, e haalele ia awa ma ia la no, nolaila, hele aku la oia e kuai waapa no @a dala elima haneri, a hoi mai la, nonoi aku la oia no na wahi kanaka,  Aohe nae paha o olua makamake e holo pu me au, a e uku no au e like me ko olua makemake ? Pane mai ua mau wahi kanaka nei, He ae no maua, ke uku mai nae oe, i eono haneri au a i eono haneri a ia la.  Pane mai o Lo Walenk, Ua mau ia, Eia nae, e halihali olua i keia mau okana a pau iluna o ka walenk, Ua mau ia. Eia nae, e halihalii olua i keia mau okana a pau iluna o ka w@apa.  Ae mai la ua mau wahi kanaka nei, a hele aku la, a hele hoi keia e kuai panana a buke holomoku hui.

 

            A lako na hemahema a pau no ka holo ana, haawi like ae la lakou i ko lakou mau aloha hope, a holo akula, o Lo Walena no ka hookele.  Holo aku lakou nei a hala na pule elua. pa ana keia mea ma ka aoao o ka waapa, i hooholo iho ko ia nei hana, lo paioa.  Pane aku keia i kona mau hoa koko kakou e pae i ka aina.  Pane mai kona mau hoa, Ke aha la? Pane aku keia, ke ike nei au i keia mau mea, aole keia, mea no ka moana nei, aka, no ka aina mai no, a i hakalia wale no kakou ike i ka aina, i ka paa i ka noe, a ina e mao ae ana, e ike no kakou.  A hala paha elua hora ma ia hope iho, mao ae la ka noe, a ike aku lalakou nei a pae iuka, lele aku  la lakou nei aina, ua kokoe loa.  Holo aku lakou nei a pae iuka, lele aku la laua, Aohe maua i ike, o kakou malihini no keia.

 

            Pane mai nae o Lo Walena,  E noho olua a hele aku e kuai i mau mea ai na kakou e ai iho ai a e holo aku ai hoi, a e hele ae hoi au e ninau i na kamaaina i

 

            ka inoa o keia aina.  Aka, i kona hele ana a hiki mawaena o ka huina alanui Helu 4, ike aku la oia i ka paapa @@ai o na kanaka ma ke alanui helu 5, hooniau loa aku la no keia ma ka hele ana, a halawai mua oia mw kekahi wahine kanaaina, a hilo mua no ka ninau ana ia ianei, Heaha kela mea e paapu ia mai la ? Pane mai ka wahine, He wahi kanaka Aiqupita nie nui i na kamaaina Kanaana nei, a no ka hiki ole iaia ke hookaa, nolaila, ua nakiikina i ke kaula, a oia ia la e kauo hele ia mai la i o a lanei, a oia ia la e kauo hele ia mai la i o a lanei, a ua make loa mai la paha, hoi e mai oei hoi au, no ka manaonao ma ka nana aku i ka lakou mau hana hoomainoino, me ka ike ole i ka hewa a me ka pono o ka lakou mau hana.

 

            I ka lohe ana o Lo Walena i na olelo a ka wahine, huli ae la oia a holo wikiwiki aku la keia a ku ana mawaho o ka puuluulu kanaka, me kona manao nae e loaaana iaia ke ola o ua wahi kanaka la, aka, i kona hiki ana aku, ua lele loa no ke ao o Olepau, a e waiho ana ka lepo i ka lepo.  Ku iho la oia ma ke poo o ka mea i make, a nihau aku la nae i ka poe e paa ana i na kaula,  Heaha hoi ko oukou wea i hana homainoino iho nei i ka mea uhane a ke akua i hana ai e like me kakou?  Pane mai hoi lakou la, No ka nui o ka ane o keia kanaka ia makou, aole oia i hookaa mai a hiki i keia la, nolaila, e aho kona make mainoino ana imua o makou.  Pane aku o Lo Walena, He poe aloha ole ka oukou, a make ua ana keia kanaka iloko o ko oukou naaupo, a me he la, mailoko mai okou o ka hanauna o na holoholona, i hiki ole ai ia oukou ke hoomanawanui i ke ola o keia kanaka, no ka mea, i na miliona dala he umi. I mai la kekahi kamaaina, Ina ka paha aohe i make iho nei ua wahi kanaka aie nui nei, in a ka paha ua lilo nau ka hookaa ana i kona    aie ia makou?  Ae aku la o Lo Walena,  Ae, he minamina loa au i ke ola o ke kanaka i hoopoino wale ia iho nei e oukou, no ka mea, ua oi aku ko oukou minamina i ke dala mamua o ke ola o keia kanaka i aie in oukou, a nau no e hookaa aku, ke hahai pololei mai nae oukou i ko oukou mau inoa me ka hoopunipuni mai i kona inoa iau, e kau no ka hoopai ino loa maluna on a e like me kana hana.

]eia, e hai ama i na inoa a me ka nui o kana mau dala, he umi tausani ma ke auo hoopunipuni, a kakau iho la no Lo Walena, a kakau iho la no keia maluna o kekahi wahi palapala i ko lakou mau inoa a me ka nui o na dala, a he 31 inoa, a he $45,000.00  aole nae oia i minamina i keia mau dala,  mamua ae o kona minamina i ke ola o ke kanaka, ka mea i make mainoino.

 

            A pau kana mau hooponopono ana ma ia mea, ike ae la oia i kekahi mau makai e ku ana pane ne la oia, He mau kanaka maikai olua, a he oihana maikai hoi ka olua e malama nei, aia ma ka poho o ko olua mau lima ka maluhia o ke aupuni a me na makaainaana, nolaila, ke nonoi aku nei au i ko olua lokomaikai, e hele olua a ma kahi o ko waapa o makou e kau la, a e olelo aku olua i kekahi o na kanaka e noho la, i hookahi o laua e hele pu mai me olua, a e lawe mai i hookahi eke dala a i hookahi eke gula.  Ae mai la no hoi ua mau maki=ai nei, a hele aku la laua me ka manao kanalua no keia hoouna a ke keiki opiopi, a lakou i ike ole ai mamua, he dala io paha kana aole paha.  Aka, mako laua hoea ana aku, ike aku la laua i ka waapa a me na kanaka elua e noho mai ana, akahi no laua a hoomanao ae no na olelo a ke keiki, koe nae ko laua hooiaio ana no ke dala a me ka ole.

           

            Ia laua nei nae a hiki, ninau koke aku la no, O olua anei na kanaka i holo pu

 

mai nei @e ke keiki opiopio ? Ae mai la no ho? laua la. Ninau aku la na makai, Owai la kona inoa, a no hea mai la ia ? H@ mai la kekahi kanaka, O Lo Walena kona inoa, a no Pelekane mai, holo ae nei nae a hiki i Paniolo, a mailala makoa  i holo pu mai nei a hiki ianei. Pane hou aku na makai, Ua kauoha mai nei hoi paha ia maua, e kii mai maua i elua eke dala maoli, a e hele pu no nae kekahi eke dala maoli, a e hele pu no nae kekahi o olua me maua a hiki imua ona.  He oiaio no anei, he dala io no kana ? A in a aohe ana dala, he mea makehewa loa ka hele ana o kekahi o olua me maua.  Pane mai ua mau wahi kanaka nei,  He nui loa ke dala a ua keiki la e ahu mai la iluna o ka waapa, a heaha la ke kumu i hoouna mai nei ia olua i dala? I aku na makai,  No kona aloha i kahi kanaka aie nui, a ua olelo nana e hookaa. Ma keia olelo a na makai, kii aku la kekahi kanaka elua eke, a auamo aku la a hiki imua o Lo Walena.

 

(Aole i pau).

 

Pane ia paakiki lalau ma.

 

(koena mai kela pule mai.)

            Oia like ole o ka olua olelo no ka pohaku kihi a oukou i hilinai ai, oia ka hoike pololei a makou e olelo aku nei, ʻʻ He pohaku kihi hoopunipuni, he apuka, he ini apa, a he lalau."

           

            Eia kekahi ninau malaila, i ko olua ana ana mai nei i ua pohaku kihi nei, pehea, ua komo oai nei nae paha kahi i hoopaapaai, oia h@@na loi elua, ka pauku auwai, a me ka hapa kula, Aole ! Aole ole !! No ke aha hoi ka mea i komo ole ai? No ka oiaio ole no hoi paha, pela io ka hoi, a pehea iho la hoi ka lakou kukaliki i olelo ai, e hoopii ia oukou? pahea la, ua hoomoe paha ma ka papa, a i na e hoopii io ana lakou la, pehea oukou? hooiho hui makou, kulukapii, heaha ka hana i koe? he mahi aku i @@ki, kanu aku paha i ka huli, a pehea hoi lakou la ? ke nuha nei, ua jhaalele i na hana. ua hookeekee kekahi mau mea o iakou, a o kekahi poe hoi, he oluolu mai no.  Heha la ka mea hanai peli? ko ke kanaka mau no ia.

 

            3. Olelo ae , ʻʻ O ke kahunapule kekahi hupo ma ke ana aina," he olelo ia na ua mau ana aina nei, noloko ae o ko olua naau kanaka i piha i ka ino, aole no ka oiaio, i ike ai no nae oe e kalauhaihai, oia olelo au i hoopuka ae nei, he hoino pili kino, o kona ike ana aina, aole no i ike muaia e makou, no ka mea, aole i halawai kekahi hana oia ano mamua, akahi wale no; I ka wa i waihoia aku ai keia hihia hoopaapaa palena aina imua on a, mahope iho o ke ana ana a Naili me ke panana, ua hele oia e hoao me ka lipine lole,  ( aole lipine pepa e like me kau.) nona na roda 4.  I kona hoao ana ma na kihi a kamaaina i kuhikuhi ai, oia no hoi na kuauna kahi i anaia e Naili, ua maopopo ia ia, ua kupono i ke nana aku i ke kii o ka aina o kamolinli. a me ka loa o na moe ana o ua aina la, ia ka pono o a palena a Naili, oia ke kupaa o kona olelo no ka pono o ko kamapa aoao a hiki i kena la.

 

            A eia ka ninau malaila, ua lilo anei kana apono ana no kaiapa i mea ole ? Aole, ke ko nei e like me kona ike ana i olelo ai.

 

            Auhea iho la ka oiaio oia olelo a olua e ana aina kuanui ma ? Me ka lipine wale no kona kiani ana , Puka ae ai kana olelo hoi pono a hiki i keia la.  O ka olua ka hoi he panana ka mea e pololei ai, a o ke ko ole iho la no ia o ko lakou nei paakiki me ko olua ana aina.  Nolaila, aole i lilo ka apono ana a ke kahunapule i mea ole, e maopopo ai la hoi he hupo io kona, e like me ka olua i waha lepo mai nei.  Nolaila ea, he hoino pili kino ia a olua me ka oiaio ole.  Ua paa ka oiaio o ka aoao a ua kahunapule nei i apono ai, a ke mahalo nei makou i ka pololei o kana olelo hooholo no ka aoao o kaiapa.

 

            4. Olelo ae, Ua haulehia makou iloko o ke kuhiewa a pela aku.  Eia mai ka oiao pau ole, ke kehakeha aku nei, Ua ili makou maluna o ka lunakila, a ke hauolioli nei ko makou uhauhan, no ka pono o loaa i ko makou aoao.  Alaila, mahea iho ia hoi ko makou haule ana i ke kuhihewa ? Iili ole kau mau olele: E aho oe ke hoopili ae i ko oukou aoao, no ka mea, oia ka aoao i haule pu, aole o ko kaiapa.

 

            3.  Olelo ae,. E heakea i ma maka o makou, a e nana i ka lalau o ka mea a makou e hilinai nei.  Eia mai ka oiaio: O olua e ua mau ana  aina kuanui nei, ke lenalena ae i na maka o olua, malie paha oa haiki ka ike, a nolaila ka ike ole i ka pono o ko makou aoao e kalelemuku nei. Ina ua lilo ka pono o kamoiliili ma ka Naili ana ana. (ka mea ike ole wahi a olua) alaila, heaha hoi ka mea i ko ole iho nei o kamoiliili ma ko olua ike kuanui ? Ke eha nei ko lakou nei naau no ke ko ole o ka makamake ia olua. Ana mua no olua, like no me ka Naili mau pono; hooia mai nae olua, Ua pono. Palua hou iho ka olua ana, kupilikii loa ko lakou nei manao, no ka pono ole.

 

            Nolaila, mai hoopuka hookamani mai olua i ka olua i ka olua mau olelo hoino oiaio ole, malalo o kela inoa hookamani. Kalauhaihai.  Aohe kanaka o keia aina i kapaia ma keia inoa. On a olelo, ua ikeia no e makou, na olua no e na ana aina a kamoiliili ma.  Ina e hoole mai olua, he mau hoike ko makou no ia mea.

 

            He nui no kau mau olelo e kalauhaihaiwale, a makou no e wae pono aku ai la, a ahuwale ka ino, sks, no ks pili ole i ke kumu hoopaapaa, nolaila. ke kapae ae nei ma kula: a no ko makou manao, ua ike mai ia no ka lehulehu i ko makou hoakaka ana no kekahi o kau mau olelo io ole a me ka pono nui hoi i loaa i ko makou aoao.

 

            I hoeu papa leo hou mai kena aoao ea, o koonei olioli no ia, ke makemake nae e kamailio oiaio, aole o ke kamailio hoino me ka oiaio ole.  A e like me ka makou olelo mua ana, oa ka oiaio no e hoike nona iho, a nana no e pili ma ka aoao i pono, a haalele i ka aoao paakiki lalau ma.  Me k mahalo. Aoao o

 

Kaiapa.

 

Pane ia James H.

 

            Ua ikeia na pane a J.H. ma ka helu 40 o ke kuokoa, e uniki pau paka ana i kona akamai ma neia mea he hooponpono hemahema ninau.

 

            O na hooponopono ana a J.H., he ole loa ia mau hooponopono ana, no ka mea, ua pololei no na olelo o ka ninau a ka mea haku ninau, aia iho la la hoi ihea kahi hemaheme ia oe e J.H.i lawe mai ni i kela mau hemahema liilii iike ole ia ka hemahema iloko o keia mau ninau i hoounaia aku ai, no ka mea. i na ua ike ka mea nana ka ninau he hemahema, heaha la kana mea e hoouna aku ai, no ka maopopo maoli no i ka mwa nana ka ninau, aole hemahema, nolaila, hoounaia aku ai.

 

            No kou poohakahaka maoli no paha ke kumu o kau olelo ana mai nei, he nui na hemahema maloko. Nolaila, e hoopahu wale no oe i kela mau owili pauda, aole oia e pahu, no ka mea, he hawawa kou noonoo ma ia mea, a i na e pahu ana kela mau owlili, e pau ana ou maka i ka makapula, no ka mea, aohe he noonooo kou poo, he poo hakahaka. he piha i ka lepo o Lahioaluna.  Oia iho la kahi olelo ia oe e J.H., @ pee mai nei i ko inoa.

 

            Aole no hoi he hai mai o J.H., huna wale iho no, a he mea aha lama o ka huna ana, me ko manao iho paha, e ikeia mai ko inoa e Kawai, a hele mai o Kawai a halawai pu me oe.

 

            Nolaila, i na no oe ua ike e boka ana i keia mau pohaku. he makehewa wale iho no ka hoopuka ana i na olelo lapuwale maloko o ke Awokoa.

 

            Eia kekabi, i na he makemake kou no ia hana, alaila, owau no kai aa e hele pu me oe e hui ai, a i maopopo ai hoi na mea o kaua e boka an, oiai, ua ike no au ia oe he wahi keki lolelua no keia mea @@@@ , a he auku kou wahi ike, aka, mamuli wale iho no o ka nui o ko leo. a me ka liki ana, ua manaoa aka he @@@@@@ aole ia o ka hoailooa, aole lakou i ke ia ano he liki  pau paki , akabwlw a noho malie, a o ka poe hupo, hana no lakou e like me na holoholona ka hoo@opopo ole i kana mea e hanai pela hoi paha oe i lele hupo mai nei.

 

Aloha No o@.

J. Naherlua.

Molokai, Oct. 11 1572.

 

            Komo ana o ka Lunakini ma Kaopa.

 

E ka Nupepa Keokoa E: Aloha oe

            Ma kala 10 iho nei o Oct., ua komoia ka luakini ma kaopa, he hale nui keia a maikai, he 24 kapuai ka loa. 15 kapuai ka laula, 8 kapuai ke kiekie o ka pae poa, a 9 kapuai ka loihi o ke oa.  O ka nui o na dala paai keia hale, he  $147.90.  Ua hoahu@@ ke dala o na hoahanua oia apana i ka malama aku nei o mei hala, a ma  ka la 17 @ Iune, ua kiia ka laau e ohi ma kahi o Lui, a i ka biki ana o na lako a pau o ka hale,  ua lalau like mai na lako a pau e hookana i ke koena aie, a ua puehu aku la.  Ua ku ae ke kahu a kukulu ae i ua hale nei me kona makaua kamana, a ua paa i na paia 3.  Ua pomaikai. loa ke kamana, aohe e lilo i ke kamana e aku.

 

            A ma ia hope iho, ua baiolelo mai ke kahu, aia kana haiolelo ma II Ohiana ili 6: o ka pule hoolaa luakini a solomona ma Ierusalema, a o na himeni ma ka buke hou. o ka himeni mua 504, himeni alua 505, a o ke poolelo no ke komo ana, aia ma hagai 1:8, a o ka himeni hookuu, 602, a ua hookuma ka hana me ka pule a ke kahu.

 

            He mahalo nui kou i keia wahi Ekalesia. no ka holo o ka hana, a ua kapa aku lakou i ka inoa o holokahana, (oia no ka inoa o kahi hale halawai no lakou.

 

G.B.Pahea.

Waimanalo, Koolaupoko, Oct. 11 1872.

 

Ka mai pake.

 

            E ka nupea kuokoa e ; Aloha oe :  He mau makahiki i hala ae nei, ua laka nui ae keia ano mai iwaena o kakou, a ke laha nei no, aohe i akaka pono ka hopena  Ua hookaawale nae ke aupuni i wahi e mamaia aia ka poe i loohia i ua ano mai la, aia ma kalihi ae nei a me kalawao i Molokai.

 

            He ema maopopo pono ole i na kauka ke kumu o ka laha nui ana o keia mai iwaena o keia pae aina.  Olelo nae kekahi kauka pake, Ma ko makou aina, o ka poe i loohia i keia mai, in a he kane ma mea i loaa, aole no e loaa kana wahine ; aka, in a e maie aku kela wahine me kekahi kane e, e loaa ana no i keia mai, a in a hoi e hui aku ua wahine nei me kekalu kanaka. Pela no hoi, in a o ka wahine ka mea i loaa i keia mai, aole no e loaa i kana kane, aka, in a e launa kela kane me kekahi wahine e, e luaa ana no kela wahine," a pela aku.

 

            Mawaena o na kauka o kakou, aole i lokahi ko lakou manao no ke kumu i puka mai ai keia mai ma keia pae aina. Ua manao kekahi, no ka loaa ana i ka mai pala, noho maloko o ke kino, a mahope, puka mawaho o ke kino he mau puupuu. Ua manao hoi kekahi, ua lawe ia mai keia mai, mai na aina e mai, ma ka lole, ma ke kino a me na ukana.

 

            O keia mai, he mai hou ia ma Hawaii nei. I ka wa kahiko loa, ua laha no ma Aigupita, Tureke, Kina, a ma ka aina o na kanaka ili ulaula ka nui loa.

 

            Ma keia pae aina hoi, he mea mau ka laha ana o keia mai mawaena o ka poe ilihune malama ole i ko lakou kino iho a no ia mea, ua ili no maluna o na keiki a lakou ke hemahema o ka lakou mau hana.

 

            Ua hoole na kauka o ke aupuni, aohe laau lapaau e ola ai keia mai, in a mai pake oiaio, aka, ina paha no ka inoino o ke koko, malia paha e ola no.

 

            I ka nana ake, o ka ke Akua hoopai no paha keia i ka poe malma ole i ko lakou mau ola kino.

 

            Eia ke Kauka Farani (Troussau) me kakou, ke laha nei ka lohe, hiki no iaia ke lapaau, no ka mea, aohe mai i nelo i ka laau.  E aho e hoao i ka hele ana aku i o na la, i pau kuhihewa ia Hilo.

 

John W. Kaluaokela.

Kaakopu, Oct. 10, 1872.