Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 42, 19 October 1872 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA.

I unuhiia mai loko mai o Ua Buke Arabia t mai ka olelo 13eritani<i a ka olelo Ilawaii. | MAHELE 11. ! lIELU 43. j I 110l uuii la lakou a iiiki iiuuo o Lo Wa-1 II len;j, parjc oku la oia. Lla pau lon ! 'iuii l.i no nae paha ke dala a nie ke ila o Inko o ka lua ? Pone n>ai la ua " Pumaikai ma, Aohe i laua mni, oi hoi c o kana rnai. Pane hou aku o Lo Waiena, E amo no oukou a hiki i kai, a e M*e no me ka nui o ka ke kunnka mea e nuamo ni, pela no hoi ka nui o kona maii. le, a o ke koena elala e wniho mai nei ti >ko o ka iua, na oukou no ia. Eia nae K .'u kauoha ia oukou, īna kokou e iiiki i Rai, a i ninau mai na wahi kanaka no U (L»lu i koe iuka nei, hooie aku no oui.'Mi, aohe dala i koe, ua pou loa mai nei n > ; a na'u no e hoolimalima nku ia iaua i inau waiū lioa iiele no'u. A ina hoi e !i ii aku, he dala no koe o uka nei, a o| k«» luua la hoololohe no ia, a loaa ole hoi' k t'u man wahi hoa iiele. Kia nne kuu olelo hope ia eiukou, o k la puu <laln nui i loaa iiio nei ia oukou, » i iiiea nana e hapai ia oukou moi keia kulanu a oukou e ku nei, a hiki aku i ke Miiana o ka poe hanohauo, a e lilo ana «>ukou i mou hoa olelo no na Moi o ko i»tik«iu aupuni. I ka pau ana o ka Lo Walena mnu 010-I<>, 1<>, liuoiio ae ia ua poe nei me ka oiioli, a iik* ia mau leo huro, i lolie nku ai na ili'uni eiwa tausiui, a nahoio like mai la iakou n ku ana imua o Lo Walenn, me na I ia pana waie no mai ka mua a i kn hopf, me ka manao e iawe i kona ola ma k i miika o ka lakou mau pua pana, a e ! nvo liilii i ko ianei mau io, a haawi aku i a na iioloholona olala o ia uluiaau. K nana pu ae no iioi knkou i ka Ria- ; u nlii o ka lewa a me kona mnu ohun monu ; o ka auna manu no keia i kamn- j i ioia e kakou ma Fnrani, a ua ukuli mui | ma ka huakai heie a Lo Walena, a no | ko liikou ia lele loa ana ae i ka lewa, noinln, aohe kanaka i ike tiku la lakou, a inki waie i keia liui hope ana o Lo W r a« li'uii me keia poe ihkini, aknhi no a ikeia : ku ka h k* pohni nna mni o un iiuna mai u nei, me ke kupopou iike o na poo iln- ! . me ka munao no palia e kokun ia Lo | W iilenn. | 0 nii konuka nae, ua hoio wikiwiki aku J likou i kai, a o Lo Walena hoi, huii papu oku la kona alo imub o nn ihkiui, me Miii.-i nianao e luku aku ia lakou me koi i wahi kuikuinn pahi, nolaila oia iunuhi ni a paa i kona lima, o o ka mann \a uo la i leie makawalu mai ai ua pua paii(. n na iiikini, n o ka manawa no ia i ike i i nku ai ka nuku o na manu, e kiko pakiilii ana i na pua i lele mui imua o Lo Walena, a huli ae la na maka o na iiiki'ii a nuna iluno, a ike ae ia i ka lilo ana ka lakou mau pua pana ma ka waha o na maiiu o ka lewa, aole hoi i ku aku i ke keiki i ka lakou mea i inonao ai e pai.a ti.ku. Ia wa, hono ae I» na ilikini i ka p;ina ana i na manu e lele pohai ilio ai»u maiuna o iakou, aoiie nae i ku hoo« kaln nianu i ka iakou mau pua. 1 kel i wa nae a na ilikioi e lilo ana i k'i pana i na manu, holo kiki aku la hoi o Lo Walena iinua o na liikini, a luku nku ia i na ilikini me kana pahi wakawaka ma o a maanei, a lioao mai ia kekahi mnu iiikini e hopu lima i ka pahi a Lo j Walena, me ko laua manao p«ha he wa« j lii opana laau wale no, aka, puu ae la nao ! lima i ka muumuu, a holo aku la me

k i uv\e ku-n, a make iiku i<» iloko o ka nahelehelo, ii o ke koena iho, pau l«>a »ho la i ka luku ia, aole kekahi niea o lakou pakele aku. A ike o Lo Walena, aohe ona enmi i koe, huli oe la oia a hoi aku la i koi, o loaa aku la no ka poe auaino dala e iho ana, iho pu nku la lakou a liiki i kai. A 0 na wahi kanaka } alaualelo hoi, e noho ona i kapakohakoi. neenee rnai la luua, no ka ike ana niwi, ua k.iunieiha lakou nei me ka manao nae aole heelal.i, he liaua ; hoopunipuni wole niai no na lakou la, n nolailo laua i pnne oku ni, Heaha 110 la ka oukou i puniaku nei inamuli o ka olelo a kela keiki hoopunipuni, a ina oukou e pii loa aku 10, inn ua pau oukou i ka make. He mau eke pohaku aha ia a oukou i lawe mai nei ? No ka nele anei o Farani i ka pohaku ole, ke kumu o ko| oukou lawe ana mni nei i na mea hoopi-! ha moku, me he mea la no oukou ponoi' ka moku. Aohe i pau ka nukunuku ann o un mau ! wahi kanaka nei, hoomaka koke ilio la n<> o Lo Wolena e mahele i ke daln a me ke gula a kela n me kem kanoka, n lu li-| ke ae la na mea n pau i ka lakou mau eke,; a nann nku la ua ioau wahi kanaka nei, - n ike nku la i kn j u Hulali o ke gula nnapa i ka la—e." \ Iloko o ia wa. kuhi aku a kuhi mni laua ; 1 ka mea hewn o liiua, n lilo loa laua ma i kn hoopanpan, a o ka hoolnle iho la no ia j i nn ai u ka ui. Ia wn no i lele aku ni o i Lo Wnleua a uwno ae la, "hilinni Opae" j hoi kela poe, hihihina lua i ko palekai, | oiai, | " Aohe hann n Kauhikoa, Un knu na wua i ke aki.'' j Pau ue lu ka hakaka anu o ua mau wa-! hi kanaka nei, hele aku la ke knuwahi j kanakn, a ninau uku In ia Pokeokeo ina, j Ua pau io no na ilikini i kn make i ke ke- j iki ea ? Ae, ua pau loa i ka luku ia enai j nei e kela keiki iknikn lua ole. Pane hou j nku un wahi kanaiia nei, Ka ! mnkena j maoli ua d.ila a oukou. Ua pau loa mai! nei 110 nae paha keia dala ? Pane mai la j 0 Pokeokeo ma, L a pau loa mai nei no, j oohe wahi hunahann i koe oku. Punej nku ua o Houa, Inn he dala koe, inu ua pii no ou nno. Pnne mai lakou la. 1 4, Un hala ka puulena nia i Ililo." Un paa kn munao o Lo W r alena, e hnalele in nwn ma ia la no, nolaila, hele aku la oia e kuai waapf» no na dala elimn haneri, a hoi mni la, nonoi nku la oia no na wahi kannka, Aolie nae pahn o olun makemake e holo pu me n'u. a e uku no au e like me ko olua makemake ? Pane mai i ua mau wahi kanoka nei, He ae no ma- | ua, ke uku mai nne oe. i eono haneri a'u i a i eono hai»eri a ia la. Pnne mai o Lo | Wulenk, Ua mou ia. Ein nue, e halihnli | olua i kein mnu uknna n pnu ilunn o ka j wnnpa. Ae mai la ua mnu wuhi knnaka | nei, a hele fiku la, a hele hoi keia e kuai pannna n buke holomoku lu-i. j A Uko na hem.iheina a pau no ka holo ana, hnawi like ne la lak«>u i ko lakou mau aloha hope, n holo nku la, o Lo Waiena no ka hookele. Holo aku lakou nei a hnla nn puie elun, pn nna keia men ma ka aoao o kn wanpa, » hooholo iho ko ia ; nei hana, loan iho la he huahua limuka- ! la a he lala laau pair.ii- Pane aku keia i kona mau hoa. Kokokekakou e pae i ka ' aina. Pane mni Uona nuu hoa, Ke aha ! la ? Pane nku kein, Ke ike nei au i keia ; mau mea, uole keia mea no ka moana ; nei, aka, no ka nin.i mai no, a i hakalia I wale no kakou ike i ka aina, i ka pna i ka noe, a ina e mao ae ana, e ike no ka- : kou. A hala paha elua hora ma ia hoI pe iho, mao ae la ka noe. a ike aku la laj kou nei i ka aina, ua kokoke lon. Holo j aku lakou nei a pae iuka. lele aku la keI U, a hnli n»ai la e ninau i kona maw ho«i, ; Owai ka inoa o keia aina ? Pane aku la laua, Aohe maua i ike, o kakou malihīni ; no keit, I Pane mai mae o Lo Walena, E nono \ olua a hele aku €i kuni i mau mea ai na 1 kakou e ai iho ai a e bolo aku ai hoi, a e I hele ae hoi au e ninau i na kamnaina i

ka inoa o keia amu. Aka, i kona hele ' ona a hiki o»awaena o ka !toina alaoui Helu 4, ike aku la oia i kn paapu u ai o na kanaka u\u ke alanui Helu 5, hooniau loa aku la no keia ma ka hele ann, o hnlawai mua oia me keknhi wahine kauioaina, a lilo tnun no ka ninau ana ia laoei. Heaha kela mea e paapu ia inai la ? Pane mni ku wnhiue, He wi»hi kanaka Aigupila nie nui i na kamaaina o Konoanu nei, u no ka hiki ole iain ke hookna, noleiila, ua nakiikiiia i ke keula, a oia in ia ; , e kauo hele ia inai la i o a ianei, a ua nia- ' ke loa mni la pana, nole pnha, hoi e mai nei hoi au, no ka manaonao mu ka nana aku i ka lakou mau hann hooniainoino, j nie kn ike ole i ka hewa a me ka pono o 1 : ka lakou mau hann. I ka lohe aua o Lo Walena i na olelo ■ u kn wahine, huli fie lu oia a holo wiki- i jwiki aku la keia a ku nnn inuwaho o kn : 1 puuluulu'knnaka, me konn u anao nae e ; loaa ann iaia ke ola o ua wahi kanaka la, Inka, i kona hiki nna nku, ua lele loa no ke ao o Olepau, a e waiho ana ka lepo i | ka lepo. Ku iho la oia ma ke poo o ka j | mea i make. u ninnu aku la nae i ka poe j • e paa ana i nn kaula, Heaha hoi ko ou- j : kou niea i liana hoomainoino iho nei i ka | ! mea uhane n ke Akua i hana ui e like me j jknkou ? Pane mni hoi lakou la, No ka I ;nui o ka nie o keia knnaka ia makou, ao- | ; le oia i hookaa moi a hiki i keia In, noln- ; |ila, e nho konn make mainoino ana iinua j !o mukou. Pnne nku o Lo Walenn, lle j j poe aloha ole ka oukou, a make ua una I ! keiu kiuaka iloko o ko oukou nauupo, n j | me he la, mniloko mai oukou o ka hana- ■ ! una o na holoholona, i hiki ole ai in ou- I jkou ke hoomnnnwunui i ke ola o keia kainuka, no ka mea, o ke ola o ke kilnuka. i - ■ ;aole in e lona i na miliona dala he umi. |I mai la kekahi komaaina, Ina kn pnha • aohe i make iho nei ua wahi kanaka aie jnui nei, ina ka paha ua lilo nau ka hoo- j |koa nna i koua aie la makou ? Ae aku ; I ! | la o Lo Waleua, Ae, he minamina loa j |au i ke ola n ke kanaka i hoopoino wale j jia iho nei e oukou, no ka mea, un oi aku ko oukou minnmina i ke dala mamua o |ke ola o keia kanaka i aie in oukou, a j i na'u no e hookaa uku, ke hahai pololei j | mai noe oukou i ko oukou mau inoa me j : ka hoopunipuni ole mni imua o'u, a o kn j i mea e hai hoopunipuni mni i kona inoa j j ia'u, e kau no ka hoopai ino loa nmluna j ! ona e like me kana hann. j A lohe nn knmaaina nokeia mau olelo ; ja Lo Walena, olioli loa iho la lakou, u ku I pakahi mai la kela a me kein, e hai nna i i ; na inoß a me ka nui o kana mau dala, a ; hai wale mai la no hoi kekahi i kona inoa ! a me ka nui o knna inau dala, he umi tau- ; sani ma ke nuo hoopunif>uni, a knkau iho la no o Lo Walena, n kakau iho la no i keia maluna n kekahi wnhi palapala i ko lakou mau inon a me kn nui o na daia, a I he 31 iuoa, n he £45,000.00 —aole nae oia i minaininn i keia mau dnla, momua ; ae o kona minnminn i ke oia o ke kanaka, ka men i mnke mainoino. A pau knna mnu hooponopono ana ma ia mea, ike ae !a oia i kekahi innu makai ; e ku ana, pane ne Ia oia, He meu kanaka maikai olua, a iie oihana maikai hoi ka |oiua e inalama nei, aia ma kn poho o ko olua mau lima ka maiuhia o ke oupuni a me na makaninnna, nolaila, ke nonoi aku nei «u i ko olua lokomaikni, e heie olua a ma kahi o ka waapa o makou e kau la, ' a e oleio aku oiua i kekahi o na kanaka ! e noho la, i hookahi o laua e heie pu mai : me olua, a e lawe mai i hookahi eke dala ; a i hookahi eke gula. Ae mai la no hoi | ua niau makoi nei, a heie aku la laua me | ( ka manao kanaiua no keia hoouna a ke keiki opiopio, a iakou i ike oleai mamua, he daia io paha kana aoie paha. Aka f ) ( mn ko laua hoea ana aku, ike aku la laua j , i ka waapa a me na kanaka elua e noho j mai ana t akahii no iaua a iioomaoao ae | > no na oleio a ke keiki, koe nae ko Uua : i hooiaio ana no ke <lala a me ka ole. j | Ia laua nei nae a Siiki, ninau koke aku i \ la no, O olua anei na kanaka i holo pu

niiai nei ke keiki opiopio 7 Ae niai la no he': iaua la. Ninau aku ia na mnkai, Oiiai in konn inoa, a no liea mai ia ia ? Hi-i niai 11 kekaln kanaka. OLo Walena kona inoa, a no Pelekane mai, holo ae nei nne a hiki i Paniolo, a mailaIn makoa i holo pu mai nei a liiki iane:. Pane hou aku na mnkai, Ua kauoha mai nei lioi palia ia maun, e kii mni maua i elua eke duia, i hookahi eke dala guia, n i hookaiii eke dila maoli, a e hele pu no : nae kekahi o oluu me maua u hiki nnua j ona. lie oiaio no nnei, he djla io no ka- ; "'i ? A inn nohe ana d;ila, he mea make- , hewa loa ka hele ana o kekahi o olua me jmauu. Pane mai un mau walii knnaka j nei, He nui loa ke d;»la a ua keiki la e ;aiiu mai In iluna o ka wnnpa, n henhn la ke kumu i huouna mui nei la olua i daln? ' I nku na mnkni, No kona aioha i kahi kanakn nie nui, n un olelo nnnn e hookaa. Ma keia olelo a nn mnkai, kii nku la keknhi kanaka elun eke, u uuamo aku In a hiki iiiiua o Lo -Walena. i [Aele i pau).