Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 42, 19 October 1872 — Ka Moolelo o ka hoomaemae ana o Ka Ekalesia ma Enealani, e REV. J. BIKANELE. [ARTICLE]

Ka Moolelo o ka hoomaemae ana o Ka Ekalesia ma Enealani, e REV. J. BIKANELE.

He poe pegana ka iahuikanaka o Eneiaoī i kinohou. L r a manaoia, i ke keneiuria eiua i hiki aku ai ka Oleio a ke Akua io iakou ia. Ua uiu pono ka oielo i ka hookumuia ana o ka Ek»les;a. O lesu Kristo wnie no ka Poo i hoomaopopoia. A i ka hoomana ana o ka poe-haipuie, aoie lakou i hoonoho i na kii kalaiia i mua o iakou i mea e nana aku ai, a e kulou aku ai. Aka, e iike me ka ka Paiapala Hemolele i imiiiai; 4> He uhane ke Akua ; a o na poe hoomana iaia, he pono no iakou e hoomana aku iaia me ka uhanea me ka oiaio," peis Ukoa i hana'i. Aok lakoo i: manao, he waiwai ke kii leo ole. Ua hoowahawaha loa Sakou ia mea. Paa no ka Ekalesia iloko o keia noho' maemae ana, a hiki i ka wm i hoopioia'i ko-l na malamalama e ka mana o ka Pope. I ke kenetuna eooo, oia hoi ka M. H. 565,! hoio aku la o Koiumeha m<? kona poe hoa ? haipuie, a ooho ma lona, he wahi mokupu&i,

uaku ioi, e pih an\ u Sekotia. He keiki ahi o Kolumeōa no IreUnt ; a'«a. ua koho ota ī ka oihana Kahunapule, nie ka man»o e oi aku kona pomaikai ma ka innUm» ana ia oihana. hemolele. ikaika oia a me kooa poe , bos nia na b«na a ki Haku. Hookumu !a-. kou i kekahi kuia Kabuna v a be manawa o!e, ua hiki aku ka lakou poe mssionjiri roa Farani, ma Geremania, a oie Heieritia. Ua kapaia ua wabi mokupuni nei o lona. •• O ka malamalama o ke komohana." No ka makemake o ka Pope Gregorio ka iN'ui e ianakiia maiuna o na £kalesia a pau ma ia mau wahi, nolaila, kauoha ae ia oia ia Augustine, ka bihopa ana i hoonoho ai rna Ladiina, e hooikaika e hoohuii mai i na haipule a pau ma Beritania maiaio o ka mana o Koma. Aia ma Banegora, he kuianakauhaie o Waie, i noho ai kekahi poe haipule. Ua oieioia, he ekoiu tacsani ka nuio iakou. O Dionoth ko iakou kaho. He ka-' huna akahai oia, me ka manao nui i ki po- : no. Heie aku la o Augustine e hoohuli iaia j me ka oipio aku ; " E ae mai oe i ka mana o ka Bihopa o Roma." Fane mai ia o Dionoth i iaia, " Ke aioha nei makou i na kanaka a - pau ; a e iike me ko makou aloha ia oe, pela i nloha'i i ka niea a oukou e kapa nei he Pope. Aka, aoie o makou manao e ae aku i kona mana ; ao!e hoi inakou i makeinake e' noho malulo ona.'' Hoka ae U o Augustine i keia hoao mua nnn. Aole nae oia i kanaiua no ka hann hou aku. I ka M. H. 601. hoakoakoa oia i na Kahunopule Beritania ina VVigorntii. Malaio o ka malumalu o kekahi kumulaau o ka halawai aua. Koi mai ia o Augustine i na Ka-' hunnpuie Beritania e ae aku i ka mana o ka ; Pope. Hoole ikaika loa iakou me ka hoike; inai i ko iukou manao hoowahawnha i na ' imna hooinanamana ma ia aoao. Hoi wale aku la na kahunupule i ko iakou mau hale j me ke kaumaha o ka naau. no keia koi anai { a ka Pope. O Dionoth kekahi o iakou. j I keleahi halawai ana mahope mai, koi hou ! 0 Augustine i na kahunapu'e Beritania e ae | 1 ka mana o ka Pope. Hoole hou lakou,; '• nole o makou haku e ae, o Kristo wale no." j Weia ae ia ko Augustine huhu, i mai la ! oia ia lakou, 44 Ke hoole nei oukou i ka noho : hoahanau me makou ; nolaiia,e lilo ana ma-; kou i poe enemi, a e inake ana oukou i ka : pahikaua a ka poe pegana." j Mahope o keie, heie aku la o Edelfrid ke-1 kahi o na Lii pegana o kn nina, a luku ia Banegnr«i me ka pahikaua. Ua make o Au-; gustine ia wa ; aka nae, ua oleloia, nana i kono nku i ua Lii nei mamua o kona make ana, e hele e luku aku i na haipule, i ko ka-! na wanana. Mai keia manawa ka hele moa ; ana o ka mana o ka Pope. , He iehulehu na Lii o Enelani ia wa, e like nie Hawaii nei mamuo aku ia Kamehameha 1. Aka, ma ke kaua ana, ua lanakila : maluna o ka hapanui o ka aina, o Oswy ke keiki a Ede;fr d, ke alii nana i luku i na , haipule ma Benegora. He Aiii puni koko oi Oswy, Ma ke koi ann nae o knna wahine, | ua hoako.ikoa oia ma \\ r hitby, i na Uahuna-ī pule Beritani.i. a me na knhunapule Pope, i» ike oia i ka aoao hoomana, ana e koho ni no' konn aupuni. E like ine ko Ukou ano inau, : ua hana na kahuna Pope me ka inaalea, a ua koho aku ke alii ia aoao, no ka puni hanohano. I ke koho a.ia o ke al»i i ka aoao Pope, lu- 1 lu mai la na Kahunapule Beritania i ka lepo 0 ko Inkou mau wawae, a hoi aku i ko lakou ; mnu kihapai. ; iloko o keia kipi nna i ka pono, ekoiu rr.ea | 1 kaulana, o Oswy ke alii, o kana wahiue, a | me Wiepia. kekahi kanaka Enelani i hooka-j hunaia tna Romn. j Paa iho la o Eneiani i ke kaula hao a ka j Pope, koe o Sekotia a me lona kn puu ho- [ nun. I 1 ka hiki ana aku o keia nu hou ina Romn, hoohauoli iho ia o Vitalinn ka Pope. a me ! kona poe Bihopa. Wahi a lakou, '• Owai ia j hoi ke ole e hauoli i ka huli ana inai o keia I niii, a me kona poe kanaka malaio o ke Akua ! Mana Loa." \ Ka! ua huii mua hoi na kanaka i ke Akua,: eia nae, akahi no lakou a ae i ka mana o ka j Pope. No ka nui o kona hauoii, ua kakau leta ; mai ka Pope ia Oswy, a me ka hoouna pu ; mai i kekahi mau iwi kupapau i oleloia no' Petero, no ioane, a me kekahi poe haipuie e ae. He ole ka Baibala ma Roma ; o na iwi; . kupap*.u waie no ka mea malamaia, a i hoounaia mai i ke aiii me ke kauoha, e hooika-1 ika e hoohuli mai i kona poe kanaka a paui rua!alo o Roma. Ua like keia hana a na kahuna Pope ma Enelani, me ka iakou mea e hana nei iwaena o na lahuikanaka i hoonaauaoia i keia wa. O ko iakou ake nui, oia ka hookahuli' i ka pono Kr;stiano iiokoo ka nanu o ka poe haipule, a noiaila, ke hahai mau nei lakou maniuli o na Misiona Euanelio. Peia iakou i hana'i ma ka Pae aina Borabora, pela ma i S4moa, peia nva Poiunesia Komohana. a peia hoi ma Hawaii nei. Ma ka pae aioa Boraboni, ua haohihia maoli ua poe kahuoa Pope nei i ke aupuni o ke Aiiiwahine Pomare, a iilo ia Farani. Hoole ikaika o Poraare, & me kona hhuikaoaka ia lakou, aka, heie aku no na kahuna ; Pope me ka UilahUa ole. a noho ma kooa alo e hoikeike ai i ka la«c«u mau haoa hoo- ; i manamana. Ma ka lakou hana no, ua aneane iiio keia j ouponi Hawaii ia Farani. Ua oleloia, o« pakele o Hawaiii ma ka hookaa in ana aku o' na dab he iwakalaa tausini « ka Farani t' uku mai ai. £ pooo oe e Hawaii, e hoomanao ia men, a hookanaka ia oe iho. j

0 Ad»mnan ke kjihu o ka EkaW?s*a nui lona ia wa. He kamka naauao oia, aka, ao!«* na? i kuoo mit ka pono e hke eie Dio- j noth. nui k» poe Pope <? hoohuli iaia me ka manao, i n* huii mai oia, aiaiia,| e loaa koke i& iakou o laoa a me Sekotta n ! pau. 1 hekahi hele sioa ona i Enelaoi e ikel i ka Moi Alfred, koi ikaika mai »*aia na ka-1 huna Pope o ke aio aiīi, e hu!« aka i ko ia-1 kou aoao ; a mahope, ae oia. Hoi aku laa | oia i lona e hoohvili i ka Ekiiesīa malaila,? aoie nae hiki. |tipaku mai na hoahanau ia-1 ia ; aoSe o lakou makeinake i kana mau oie-! io. No ka hoka ana o kooa manao, anokn | hilahili no hoi, helo aku ia oia i lreiani e noho ai. 1 ka ike ana o n:i Lahuna Pope, aole i hoio ka b!kou hana roa o Adamnan ke kahunapuie, nolail-i, hoopii aku la iakou ia Naitam, ke aiii oka poe Sekotia. I aku !a lakou laia, loa iiio mai oe i iala no ka ekaiesia Roma, alaila, e oi aku kou hanoh*no, a me kou nani, mamua o ka mea e ioaa ia oe mai keia ekalesia .Mihuue au e maiama nei. I hou mai iakou. " He ekaiesia aiii ka ekaRoma, a ua kupono kona kuiana a me kona hanohano i na Lii." Puni iho la ka Moi i keia olelo, a ae mai| ia e lilo i h&umana no ka ekalesia Koma.i Kahea oia i na Lii, a me na kanaka e nkoakoa mai ma kona nlo„ a ma ia halawui, kauoha ne la oia ī na kahunapule e kahi i ko lakou lnuoho, e iike me na kahuna Pope, i| hoailona no ka lilo ana o ke oupuni ma'aloo ka malu o Petero, « me ka Pope. | Lnnokiia ae la ka Pope ma Sekotia ina o ua aiii. E like me na hipa, pela na tnaka-j ainana ī kauoia'i e ke alii malalo o ka malu ! o Ruina. ; Hoopaakiki no o lona. Ua kupaa na hoahmau malaila ; aole lakou i hooiohe i ke kauoha aka Moi Muitam. Aka nae, ua pio iakou mahope inai, ma ka hnopunipuni lua ole a Egbert, kekahi Moneke Enelani mai. (Aole i pau.)