Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 42, 19 October 1872 — No ke ola o ke kino. [ARTICLE]

No ke ola o ke kino.

" Hygiene." He luawina weheweheia j keia imua o ka Ahahui Euanelio Hawaii, i| ka mulama o lune i ha!;i ae nei, e Kauka | Kamikn, nia Koloa Kauai. A pau kana wehewehe ana mai,ua maha* loia e ka Ahahui, a noi lakou i kope e pai ma ka nupepa Kuoko*. Akahi no a hikimai kekahi mokuna o keia haawina maikai. '• Hygiene " —Haikiene. He huaolelo malihini paha keia i ka poe heluheiu nupepa Kuokoa. Nin\u mai paha | oukou, heaha la ke ano o keia olelo, llaikie- \ 7ie'l Un pili keia olelo i ka malnina ana i ke kino i ka wa e ola maikai ana, i loohio ole i ka mai, a e mau ana ka ikaikn. Ua pili ka oihana lapaau, i ka (nalauia ana i ke kino i ka manawa uv»i. " Aole no ka poe ola ke Kahuna lapaau, no ka poe mai no." o ka m»l tma ana i ke kino i kona wa nia ikai, ua kapaia ma ka olelo haole (Hygiene) Haikiene. j Ua ike kakou i kekahi poe kanaka e noho | nei, ua n:\waliwali mau no lakou, palupalu j ke kiuo, a «maimai ; eole lakou hiki uku i k« eleinakule, e make e ana no. Aka, keka» hi poe, ua okoa loa ko lakou ola kino. ua iUaika, hoihoi i ka hana ; ano maikai ke kino a hiki i ka wa elemakule loa. He waiwai nui ke ola maikai ana o ke kino ; o ko kakou makemake nui paha ia. j He nui na rula, a me na kanawai no ka I mnlama ana i ke ola kino, a ua kakauia he \ inau buke ma ka oielo haole. a ua hoolahaia j no ka oihana Haikiene. Aole hiki ia'u ke | unuhi ae i keia mau irula a pau, me he mea | la he aina palahalahai ioa ka malama ana i! ke ola kiuo ; aka, ke Una nei ko'u manao e j hai aku i kekahi mau kumu o ke ola, i mea j e hnoala mai ai i ka manaoo ka poe akantai i kn noonoo ana. I. No ka hn7iu ana. Ua ike kakou he mea mau ka hanu ana o ke kanaka. Mai ka la i hanau ai a hiki aku i kona la e make ai, ua mau no kona hauu a«a ; a ina paa ka hanu, o ka make no ia. A eia ka ninau, beaha la ka wmwai o keia haou mau ana ? E noonoo iki kakou. Ma ka hanu ana, ua komo ka ea iioko o ka puka ihu, a ili-ko o ke ake maina, a malaila ua huiia me ke koko, a o kekahi hapa o ke «8, kapaia kona inoa o oxygcn, ua komo iloko o ke koko: a kekahi hjpa o ke koko. kapaia kona inoa o carbon, ua huiia »ne ka ea, a puka aku mai ka waha aku. Mamua o ka hano ana, oa eleele ke koko ; a mahope o ka hui pu ana o ka oxygeti, o.i ulaula ke koko a maiKai. A o ka ea e puka mai aua mai ka waha mai, ua ino. ua hauoa i kekahi manawa ; a ina mai ke kanaka, u* ino lob, no kela m«?a ino o ke koko t! hoopuka ia mai. Nolaila, uaakaka, okal haou ana, he mea ia ® maemae ai ke koko;: ® »na uai maikai ka ea i hana ia, alaiia ua| boomaem*eia ke kokn, si maikai kekinoi okoi : aka, ina ua ino kaea,aisi!a ua hema*; hema kana hana ana m<iloko o ke ake. ! Oa maopo{K> paha keia, ke ee aku oe malo- j na o kekahi moko, a komo oe īiokoo kona iua ma kahi hohono ka eai, a noho iioiio iki oe «na ia w?Lhi» a eia ka liope—naiolu koa poo, maloeioe ke kino~aol» piiha oe makemake e paioa ma ia wahi. Heaha !a ke kuwu o j kem nnlulu ? o ka ea © ka moko au i hanu | ai, ua ino, ao!e kopono i kn hoomaemae aoa j o ke koko, a noiaiia oat pilikia ke kino okoa.! Eia nae ;; ina psi kakoui malooa o kekahi ku-* «hiwi ma. kahi kiekie, u haihoi ka ea, a maeinae. malaila ono loa kn ai ke loaa, a mama ke kino kanaka. a heihōi kona maoao no ke no maikai o ka ea ma ia vrahi kiekie. |

A ina ua poioīei kei\ wehewehe fi:n. !i--lU maopopa ka hewa o ka moe an.i r> n\ m. ' oaka he lehuiehu ms!oko o ka rumi hc;-'«r Ina he mau kanaka umi paha ka nui. v \ nku i ka umi m?i ka hale houkahi—a [•/* .• | fetao mai, a ua pnniia n.n puka, aele kon .• k.\ makani o waho. a e hanu nau aoa keu ir,ata kamka he umi, puka mau m:ii ka hanu mo eoailoko mai o fia waha, a piha ka haie i kj ea »no, a hanu hou iakou i keia ea ino, a hafnu hou aku no, a pela ako a ao ki po. A> !i» \ anei keia he mei e pomo oi ke ota kino ? { A eia kem hewa, ka pulou ana oke p<Do ka %va e hiamoe oi. No na makika'paha, uhi n>ai kekahi poe i k« poo i ka wa moe He huiuhuiu pah«, be kapa maoii p;iha k* mea i kau ia maluaa oka poo. A pehea k « hano ?—he wahi ea uuku moloko ohe kapa a oia e», ua hanu ia, a hanu hoo u. & pe.a aku a pau ka hiamoe ana ; aole i hoomaemae la ke koko ma keia hanu ano, a p*m\o kr oia kino. A eia hoi keia hana naaupo iwama o l%ekahi poe, o ke kan ana i kekahi apana lo,e maluna o ka maka o na keiki liilii, i ka wa e moe ai ke keiki. Ua ike pinepine au me ka eha o kuu naao, ua uhiia ka maka o n » ! keiki iiiiii loa i kahi apana kalakoa enanoa- | noa. Aole loaa pono ke keiki ika ea, a noj laila ino kona hanu ana, a palupalu loa kona kino liilii. O kekahi kumu keia oka make nuiana ona keiki Hawaii. E na makua, ka poe i aioha i na keiki, mai kau i ka lole ma- ! noanoa maluna o ka maka o na keiki. O ka j lo!e lohilahi loa ka pono—a kau a kiekie | maiuna, a he rumi maioko i nui ka ea e ha- | nu pono ke keiki. (i