Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 43, 26 October 1872 — Ka Moolelo o ka hoomaemae ana o Ka Ekalesia ma Enelani e REV. J. BIKANELE. [ARTICLE]

Ka Moolelo o ka hoomaemae ana o Ka Ekalesia ma Enelani e REV. J. BIKANELE.

(BTo«raa mai k^apkiemm.} Penei ka moolelo o kana hana: I kekahi 0 n» makahiki hope o ke Keoeium ehika, holo aka la o na Egbert nei i iooa, mai Eoe» iaoi aku. U« hookipa olaolu » oia ena hoahaoau. Mahope oka haawi aaa ia la,koa na makana i hooonaia roai e oa Alii o Eoeiani, a. me Ireiaoi, i aku ia oia ia iakou, " He eleie aa mai ke Akoa mai, a ua kaooha ia au e hoohuli ia oukou maialo o ka Pope. 1 manao au e hele pa me kekahi poe kahooa, a e hooheii i na pegaoa raa Geremaoizi. Mamua nae oko makou heie ana, hiki poai kekahi uhane hoano, inai ka lani mai, io kuu hoa hele, a i mai iaia, " E olelo aku oe ia Egbert. e heie i lona, e hoopololei i ka oopalau o ka Ekalesia malaila, no ka mea, aole i pololei ka lakou oepalau." Aka, hookuli au, ine ka papa "aku i kuu hoa, ma! hoike i keia h'hio. Ai ko makou holo ana ma ke kai, pa mai la ka makani ino ikaika, a holo mai ka moku iuka ma ka aina, maka'u iho ia au i keia, manao iho ia au no'u keia inakani iuo, a ua like au me lona ke kaula, o ko'u huli koke no ia a hele mai io oukou nei, a eia au. Nolaila, eae oukou i keia leo mai ka iani mai, a e huli mai malaio o ka Pope." iNo ka manao, he oiaio keia oleio a Egbtrt 1 hai aku ia iakou, ae iho la na hoahanau e noho malalo oka Pope. Haule iho iho la o lona. Oka lilo no ia o kona maluinalama, ame kona kuokoa ana maialo o lesu. Aloha ino ! Ka puliki ana keia o ka pouli o ka pope ia Beritania Nui holookoa. Pakaowili ka lahuikanaka iloko o keia pilikia uhane, a haia kekahi mau haneri makahiki, alaila, iioea hou mai ka malamalama o ka Euaneiio. Iwaena o keia mnu haneri makahiki, aole no i nele na hoike a ke Akua. Ua ku mai kekahi poe i hoomalamalamaia e ka uhane, a hoole i ka Pope. O loane Wickliffe ka mea i kaulana loa. Ua hanauia oia i ka M. H. 1324 ma Yorkshire, Enelani; a ma ke kula nui o Oxford i iioonoauaoia'i. 1 ka M. H. 134S kekahi mai ohulau ino. Ua oleloia, ua lukui» e ia ka hapalua o na kanaka ma Asia ame Europa. Ika hoea nna o ua mai nei ma Enelani, hoopuiwaia ne la o Wickliffe, a lilo nui oia ma ka pule ana i ke Akua e kala mai i kona mau hewa, a mahope, loaa iaia ka maha, a me ka lana ana o ka maeao, ma ka huli nna i ka Palapala Hemolele, »ne ia mnnaolana i loaa iaia mailoko mai o ka huli ana i ka I'alepaln Hernolclr, hoomaka ue la oia e ao i ka Euanelio, ma na la noa, lilo kona manawa i ka paio nnn rne ka poe naauao, a ma ka la Sabati, haiolelo oia imua o ka iehuluhu. No ka oi o kona naauao, ano kona ano hemoleie no hoi kekahi, ua mahalo nuiia oia e na kanaka, kue ikaika oia i na kahuna, a me na moneke no ka lakou mau hana hewa, a no ko l ikou hoonaiowale ana i ka Palapnla Hemolele, oole i haiia ma na halawai. Ona kaao wale no a kanaka ka i haiia. 1 ke kanaha o kona mau makahiki, looa iho ia ka hoopaapaa nui iwaenn e ka Pope a me ke aupuni Enelani. Ke kumu o keia hoopaapaa una, oia no ka olelo ana o ka Pope Urban V, he panalaau o Enelani no Roma, a he kuleana ko ka Pope iioko o ka noho alii oia aupuni. Kokua o Wicklitfe ike aupuni, a ua laweia kana mau oielo paie imua oka Ahaolelo Aiii. No ka inahaio, koho mai la ka Moi Edward 111, ia Wiokii(fe i knhuna haiolelo ma ke aio alii; a mahope, haawiia mai kona kihapai ma Lutterworth.

He kahun* wiwo o!e o Wickli£fe. Ma kana mou haiolelo ana, o ka Palapala Hemolele wale no k«ina i hapai. " He mea ole ka Pope," wahi ana. No keia mau olelo koe \ ka Pope, ala mai la o Courtenay, ko Bihopa ma Lad.tna, a hoopii ia la imua o ka aha; kahuna i hoonohoia ma ka Luakini o Sana Paulo. Ma ka la 19 o Feberuari 1377, akonkoa raai la ma ia Luakini, he ahak&naka nui. Ha kokuaia o Wickiiffe e ka Haku Percy, ka Luna makai nui o £ne!ajpi, a ine ke Duke o' Lancaster, ke kolu o na keikikane a £dward 111, 1 ka hiki ona o Wickliffe imua o na Bi- ! hopa, loaa koke iho la ka hoopaapaa ino iwaena o Courtei»ary ka luna hoomalu o ka j aha, a me na Duke 0 Lancaster, o ka uluaoa I ae la no ia o ka ahakanaka, a hiki ole ka ! hana hookolokolo ia la, ua hookuuia nae o WicklifTe me keia oleio papa, "mai hai hou ; i ka olelo kue i ka Pope." | Aole o Wick!ifie i hoolohe i keia kauohai a ka poe Bihopa. Ua oi loa aka kona ika-; ika mahope mai i ke kue ana i na !bana ioo [ a ka poe Monekt. A i ka malama o luoe ! 1377, palapiila pakahi mai la ka Pope Grs-! gorio XI i ka iloi o Enelani, ke Akihihopa ! o C»ntetburv, a me ke Kula No; o Ozford, | « kauoh* uoa ia lakou e hoekolokolo iaj WiekliAe me he kanaka hihia karaicot aihue; la. Aok kii Moi a me ke Kala Noi i eke- { mii ae. O !ra Aiihīhopa wale »o kā mea i j boopii ia Wkkl»fife. I lk« !a i hooholoia 56ka t»ooko!okoioaoa,I liele akula o WkkliAo i ka luakmi okal Ak»bihop» oa Uoaberta. Oia va!« ro ma [ keia hele ani. Aol« h» aiii i heie po m* ia! e iike me lea, hookolokolo mua ana. Ab, I iwaeoa o na booniakaokau ana a oa Bihopa j e heokolokolo iara, hiki mai la imoa o ko la. I

' koa aha, o Sir Lotm CV ETorti, ka elele a * t Momahiae Inoenike, % papa oii ta īa lii- i koo, mai hookulokolo w Wīckiiife. Kufo« . iho Esa Bibopa »ko iiakoa m»u poo ii«rlo i ī me ka oiakao. O ko Wicitltde hoi aku ia no | I ia i ka hale. ) He noi ka Wicki?fie inau otea i h»oa iii ; :oo k« pooo; aka, oo k» makemake e hoopo-1 ; kole i keia mooieio, nolailu, aole hiki ke hii j pau aku. Oka hooeon papaiaa aoa i km,ml mau hauenaoa mioi kuiannkaahaie o j , Enelaoi e hai i ka Euanelio, a me ka hooLi.ha ana i ka Baihola iwaeoa o na kaoaka, o ■ kana roau hana keia i oi. Ua kauiaoa oia no keia mau hana. No ke ao aoa, aale ka bereoa ahaaina a ka . Haku, he kino maoli no lesu, hoopii hou ia oia. I ka malama o Novemaba 1382, heie ak« ia o Courteny i ke Kula Nui o Oxiord, a hoakoakoa oia maiaiia ī na Bihopa, oa Kumakuia, ame na h&umana kula. Kahea ia o Wickliffe e hele inai imua o lakou e hookolokoloia. I keia manawa. aneane haaleie niai na mea a pau iaia no ka enakau. Ua eiemakuie ioa o WiekiiAe, aka, ku wiwo oie oia īmua o Courtenay, a rne kana aha hookoiokolo, a hai i ka oieio kue i ka !akou mau haoa ino. 1 ka pau ana o knna haioieioana, huii oia, a e iike me lesu ma Naznreta, heie aku la mawaena o lakou, aole he mea i aa e keakea mai iaia. Hoi ka aku la oia i kona kihapai ma Lutterworth. Ua kaii no oia me ka manao e hookaheia nna kona koko; uka. i ka iokomaikai o ke Akua, ua pakeie oia, a ua make oiuoiu no mawaena o kona ohana hipa i-ka ia hope o Dekemaba 1354. " Pomaikai ka poe make, ke make iloko o ka Haku, ma keia hope aku ; he oiaio, wahi a ka Uhane, e hoomaha kikou i ko iakou iuhi ; a ke hahai nei no hoi ka iakou liana ana mahope o iakou." Hoikeana 14: 13. I ke Keneturia 16, i ka hoea anaae o Lutero ma Geremania, ua mnkaukau kekahi poe he nui waie e apo i kana mau okb ao. oka wa nae i hoomakaia'i ka hoomaemae ona ia Eneiani, oia keia wa a WiekliAe i ao 01 i ka Euaneiio. Kika.nele.