Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 50, 14 December 1872 — Page 1

Page PDF (1.54 MB)

This text was transcribed by:  Emma Reyes
This work is dedicated to:  Vika Cho, Emma Leialoha Reyes, Katelynn Kehau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

LALAU iho la o Kanaika Abe i ka hainaka Moi, a hookowelo ae la imua o ke anaina holookoa, me na huaolelo ma kona waha, Eia no ka hainaka Moi, ka hooilina hope loa a kuu makuakane i haawi mai ai ia'u, a make pu au me kona mau wai hooluu nani loa ole, a l@ha ole hoi ma keia aupuni, oia no ka'u i haawi aku ai me ka minamina ole iaia new, (Lo Walena) i mea puolo no keia apana elelo o ka moo, e like me ko ia nei makemake. A o kekahi no hoi keia o na hoike oiaio, e hoohilahila ai ia Bone Le.        

Ia manawa no, ku koke mau la o Bone Le, a haawi ae la i kona aloha hookama*i i ka Moa a i ke anaina hanohano hoi e hili@ai muku mai ana i ka peleue o na noho, me ka hopuka ana ae i na huaolelo, e i ana, Ua oiaio no keia olelo a Ka@aika Abe, mahope iho nae o ka ma@ mai ana no ua keiky malihini nei la. Kahea koke mai no o Kanaika Abe ia'u, E lawe mai hoi oe i kekahi apana elelo o ka moo, i mea hoikeike na'u i na'lii a me na makaainanana. Ae aku la no au, a lawe mai ua apana elelo nei @ kakou i ike pu ae la. A i kuu wa no nae i haawi ake ai ia Kanaika Abe, wehe koke ae ana no kela i ka hainaka Moi, a puolo iho ana no i ua apana elelo nei-aole nae hoi au i ike i ka haawi ana aku ma ka lima o ke keiki, lilo e aku la no ai i ka hooponopono ana i ka moo, me kuu manao aole la i make loa, oiai e onioni mai ana no ka huelo.   

A no keia mau olelo alun@ a Bone Le, ku ae la o Kanaika Abe, a puana ae la pahu i keia mau lalani mele:

"Hookohu Kauaula,

Ka makani o Ulupau."

            Mahope iho o ia wa, ku mai la ke Kuhina Kalai@ina, a hooia ae la i na olelo a Bone Le, i ka ana aku, He oi@io loa no na olelo a Bone Le i olelo ae nei, ke ku mai @ae kekahi hoike, a hai mai i kona ike maka, no ka haawi ana a Kanaika Abe i ka hainaka Moi, ma ka lima o ke keiki malihini, alaila, aohe hana i koe a kakou e kali aku ai, oiai kakou ma kahi i hanaia ai keia hewa.

            Ia wa, ku mai la ka Moi, a ninau @e la ia Bo-Le, i ka i @na aku, O oe no anei kakahi malaila i ka wa a Bone Le i lawe mai ai i ka apana elelo o ka moo a h@@wiia aku ai ia Kanaika Abe? Hoole mai la o Bo-Le, @e ka i mai, Aole au i ike i ka lawe ana mai o Bone Le i ka apana elelo o ka moo, a o ka hainaka Moi ka'u i ike aku, ua popia a paa, a kiolaia aku ana ma kahi a ke keiki malihini e ku koke mai @@u, a l@chei iho la ua keiki malihini nei mai luna iho o kona lio, a lalu iho la i ka mea a Kanaika Abe i kiola aku ai. Aole no hoi au i hoomaepopo loa aku ia mea, no ko'u manao nui loa i ka n@n@ i ka moo.

            A ma keia mau olelo ike maka (ole wale) a Bo-Le, i kahuli ae ai ka manao o ka Ahaolelo, a hooiaio mai la i na mea a pau i hoopuka ia.

            A @@ ka manao m@kee loa o ke Kuhina Kalaiaina ia Kanaika Abe, pane aku la oia imua o na'lii, i ka i ana ak@, Aole no a kakou mea e ae e hoomaopopo ai, oiai ua ike maka ae la no kakou i ka nani kilakila o ke keiki malihini, he kanaka maikai l@a ole, i oi pakela aku kone ui imua o na keiki punahele o keia aupuni e hoomomoa ia mai nei- aole o hoi paha he wahine e nele ana i ka hoomakaleo ana iaia, a hookule wale aku no i na waiwai makamae, i loaa i us wahine la, a pela no hoi paha o Kanaika Abe, i kiola wale aku i ka hainaka Moi, ma kahi ana i makemake a, i kumu e loaa ai iaiai ke keiki malihini.

            Ku hou ae la ka Moi, a hooponopono i kana olelo hooholo, oiai ma kone noonoo iho, ua maopopoka pono ma ka noao o Bone Le, a pane aku lo oia imua o na'lii, i ka i ana aku. He olelo hooholo ka'u ma ka aoao o Bone Le.

            E ka mea heluhelu, e nana mai kakou i ka Moi, ka makuakane hoi o Kanika Abe, ua puhipuhi laau ia paha oia, a i ole, ua loaa paha ia Makanikeoe, i puni wale ai oia i na olelo pahee a Bone Le ma, a hiki ole ai iaia ke hilinai i na olelo a Kanaika Abe.

            Mahope iho n@@ o ka hoopau ana o ka Moi i kana olelo hooholo, ia manawa i ku ae ai ke kaikamahine a ke Ki@aina, a huli pap@ mai la imua o ka Moi, a kuhikuhi mai la n@ lima, me ka olelo pu mai, Moi naaupo maoli no eo, oiai aole kau wahine maanei, ka mea nana i janau o Kanaika Abe, a o kou hai mai new no ka ia i kau olelo hooholo, me ke kulike ole o ko olua manao, a heahala @@@nei kone manao ma keia olelo hooholo au i hoopuka iho nei ?

            A lohe ka Moi no na olelo a ke kaikamahine, kulou iho la oia ilalo, a noonoo,me ka hoahewa ana no kana olelo hoo@ na'lii a me na hoa hanohano o ka Ahaolelo, no kekahi mau minutre, a holo aku la a komo iloko o ka rumi moe o ka Moi Wahine, a hoala aku la, me ka hahui aku i na mea a pau i hanaia ma ka Ahaolelo.

            A i ka lohe ana o ka Moiwahine, pane ae oia i ke kane, E hoi oe a hookuu aku i ka Ahaolelo, me ka olelo pu aku, aohe mau manao e hiki ai ia'u ke hai aku iloko o kuu wa pilikia, a in a no hoi he mai ko;u no ka pohala ae, e kahea jou ia no ka Ahaolelo. E malama pu aku no hoi oe i na hunona a kaua, mai na kamaaina a i ka malihini; ua maopopo hoi ia'u, a on a o ka mea ia nona ka uhane e hoopilimau nei ia'u iloko o kei mau la pilikia ou, ola na iwi, a e pomaikai ana no hoi kaua ma keia hope aku. Aka, mamuli o kuu ano kilokilo, i noia ai au e ka'u kumu, he hiki loa ia'u ke hoike aku imua o ka Ahaolelo i ka mea nana i pepehi ka moo.

            A i ka pau ana ae o na olelo a ka Moi Wahine, hoi aku la ka Mio a hookuu i ka Ahaolelo, me ka olelo pu ana hoi kakou i ka malihini mai keia la aku, a hiki i ua l@ la a ka Moiwahine e ka@nailio pu ai me kakou. Ae mai la na mea a pau, a hoi aku la.

            Huli ae la ka Moi a kauoha ae la i ka Ilamuku Nui o ka Hale, e kii a e olelo aku i na kauwa, e hele e hoomaemae i ka have i hanaiia ai o Kanaika Abe, e ku la mawaho aku o ka pa o ka Hale alii nei, i hale no ke keike malihini e noho ai a hiki i ka la i oleloia. Hele aku la na kauwa a hoomaemae e like me ka mea i kauohi@.

            A mahope o ka hoomaemaeia ana, ua hoihoiia o Lo W@lena ma ua hale la, a noho pu iho la me kauwa alii nana i hanai o Kanika Abe.

            A no ka waihoia ana o ka pono a me ka hew i ka Moiwahine, ua ano e mai la ko Bone Le mau helehelena, a kupilikii mai la kona m@@o no kana mau olelo hoopunipuni, oiai e lelele mau ana ka hauli o kano oili no kana olelo, a e ku okoa mai ana ia mau a pau imua o kona mau maka, me kona hoomaopopo iho no hoi, e kolekole ana kana noa.

            Iloko o ia mau la, o Bo- Le ka mea nana e hooponopono ana i ka oihana Alihikaua, a aia no malalo on a na puali kou aupuni. A mamauli o ke kauoha a Bone Le iaia, ua hiki mai oia, a hele pu aku la ma kahi mehameha, no ka noonoo pu ana no kana mea i halia wale ai, oia na mea i olelo mua ia ae nei e kakou, a ua hoolelele ia kona hauli, no ka ike kino ana ia Lo Walena, @ i pane @ aku ai oia i kona kaikaina, Auhea oe, ua hiki mai nei ko kaua enemi ka mea nana i pepehi ka @ a e noonoo pu mai kaua i ka mea kupono e hana aku ai maluna ona, o hauhili mai nuanei ka ai o kawelea, hapala mai hoi ke kea no ka ele ka ai, mamuli o ka kaua mau huaolelo, a o ka nele no ia o kaua i ka wahine a me ka noho ana ma ka noho Moi ; aka, e aho nae ia mamua o ko kaua komo kino ana iloko o ka make, nolaila, aloha ino ka hoi kaua.

Pane mai @ o @ me kea no hooio, Mai makau oe a hopohopo hoi, o kou mau makemake @ pau, e ko ana no aohe mea e nele ai, hoi aku no a noho mahe iho iluna o ka noho Moi, no ka mea, ua maopopo no ia’u ka’u mea e hana aku ai ma ka ike i loaa ia’u @ ma ka oihana powa, i ao ia ai @ au e ka’u kumu, a he hiki loa ia’u ke @ nihinihi mai iaia mailuna mai o kona wahi moe.

Ma ka napoo ana aku nae o ka la, o mai la na kukunakonane o ka mahina, a pahola ae la maluna o ke kulanakauhale holookoa o Galatia @ a me he la e kono aku ana i ma puuwai opiopio, e holoholo haaheo ae malalo o kona inalamalama piha. Aia mae mahope iho o ka pau ana o ka paina ahiahi o ka Moi, nonoi ae la o @ ka holoholo, i hoolawaia ai ka makemake o ka mahina, e kahea mai nei ia’u a hele, a e ukali ia hoi ka mekeu i ko’u mau kapuai e kekahi pua’lii o ka papa elua. Ae mai la kona makuakane, a hookuu aku la me ka maluhia.

Ia oili ana aku no o Kanaika Abe ma, mawaho o ka pa o ka Hale Alii, ike mai la no o Bone Le, a lele wale aae la no kona oili, nolaila, kena iho la oia i kekahi koa, ukali aku mahope o ke Kaikamahine Alii a hiki i ka hoi ana mai. Ukali aku la no hoi kekoa e like me ke kauoha a Bone Le, a hiki wale i ke komo ana o Kanaika Abe iloko o ke puhi, i ke anapuni a Limaloa, a hamohamo wale ana ua wahi koa nei i ke kuahiwi o Puna.

Peki hope mai la ua wahi koa nei, a huli aku la a holo, a ku ana imua o Bone Le, a hai aku la, Ua nele oe i ka wahine, ua lilo ka wahine i ka malihini.

Ma keia lohe ana o Bone Le, hoopuka ae la oia i ka hualolelo hoino, me ka hehihehi ana o na wawae  maluna o ka papa hele, a nakolo aku la ka nei a puni ka Hale Alii, a hooho ae la no hoi me ka leo nui hookohukohu, Poho maoli no hoi kuu pepehi ana i ka moo, eia ka no hai keia pomaikai a’u i hooikaika ai.

A lohe ka Moi no keia leo o Bone Le, puka mai la oia iwaho, a ninau aku la i kahi koa, Heaha ka mea nui i hanaia ma keia po, i nui ae nei ka leo o Bone Le? Hai mai la kahi koa, Ka i no hoi ua lilo o KanaikaAbe i ke keiki malihini.

I ka lohe ana  o ka Moi, hui koke ae la oia a komo aku la iloko o ka rumi o ka Maoiwahine, a hahai aku la i na mea a pau a kahi koa i olelo ma ai. A ma ia lohe ana o ka Moiwaine, hoouna aku la oia i kana kane, e hele a @ aku I ka mana ia Bone Le a me Bo-Le, a e hana aku no laua e like ma ko laua makemake maluna o Kanaika Abe a me ka @ ikeia po, no ka mea, o kekai hoailona no ia o ka’u kumu mai, a I lanakila ka laua mau hana maluna o ka malihini I keia po, alaila, na laua io no I pepehi ka moo, a wahine no hoi laua; aka hoi, I lanakila mai ka malihini maluna I laua e like me ka’u ike, na ka malihini no I pepehi ka moo, a nana no ka wahine. Ua ike no au, aole nae e hiki ia’u ke hai aku, o mokuahana auanei ka @ o @, a he nani hoi keia ua puka I ke akea, @ aku ka pomaikai ma na ikaika o lakou. Aka, o ka mea maikai loa nae I ko’u manao, o ka hoihoi hou aku Bone Le mai, I ka laua mau olelo hoopunipuni, a e hookuu aku I ka wahine a ka malihini, mamua o ka hele ana aku ma ka ikaika, a ahu mokani aku  ke alanui, @ o ke kaua lima ole ana mai a kela aoao, a he mea hilahila loa ia, wahi a’u.

Hele aku la ka Moi a hai aku la ia Bone Le. A ma kona lohe ana, komo iho @ oia I kona kapa Sila, lalau aku la hoi I kana pahikaua, a hele aku la a komo ilo ko o @ pakaua helu akahi, a e noho mai ana @ o Bo-Le, me ka makaukau e alakai mai I na koa he eono tausani. Ninau aku la o Bone Le, Ehia ka nui o na koa malalo @ ? He eono tausani. E ohi hou aku I mau koa a hiki I ka umi tausani, no ka mea, he nui ka moo a ikaika hoi, a ua make nae ia ia la hookahi. Ua ohi houia na koa a lawa ka makemake. Lilo ae la ia Bo=Le ka mahele elua. Ia lakou nae I hele ai a kokoke mawaho iho o ka pa o ka hale a Lo Walena e hiolani ana me Kanaika Abe, me ka ike ole I keia make I hoopuniia mawaho. Aka, o ka uhane nae o kahi kanaka aie nui, ua ike mai la oia I keia make I hoomakaukauia no kana aikane, nolaila, hoouna @ la oia o kekahi pouli nui maluna o na koa, a hiki ole I kekahi ke ike aku I @ ia iho la lakou e kekahi malamalama kupanaha, a maloko o ia malamalama, I ike @ ai lakou I na tausani uhane o ka po, a kau mai la ka makau nui maluna o na mea pau, a hoao lakou e holo, aole nae e hiki, no ka mea, ua like lakou ia wa, me he hulia wai la imua o ka makani, a ahu mokaki iho la lakou a pau, me he @ I make I ka hola.

“Pau pulu ahoe lau e kanu ai.”

( Aole i pau.)

 

Haiolelo no ke Kuokoa o ke aupuni Hawaii ma Kaumakapili, Ohau Nov. 28 1872.

 

( Koena mai kela pule mai. )

Ma ka hora 1 ponoi ae, hele aku la ka Moi Kamehameha III, a me na na ‘Lii, a me na makaainana, ma ka Luakini o Kawaiahao, e haawi I ke aloha I ke Akua Mana I hoihoi mai ka PONO KUOKOA a pau keia mau hana, alaila, ua kuuia na paahao, ua ahaaina olioli a ‘Lii’ a me na makaainana, I umi mau la ahaaina.

E na makaainana aloha Alii, ina ua hoomanao ka poe @ I ko lakou la I puka mai ai mailoke mai o ka Hale @ o Aigubita ;-a ua hoomanoa mau ka poe Mamo Amerika I ko lakou la Kuokoa, alaila, he pono no ia kakou ke hoike I ko kaku aloha aina ma ka malama ana I keia la Kuokoa me na puuwai @ piha I ka hauoli.

3. He mea makamae loa ia Heia I oi aku kano makamae ia I ke dala a me ke gula.

Ma ka makamae ia o keia mea he pono Kukokoa, ua kaulike ka pono no na mea a pau, ua kaulike hoi ko kakou malamaia ana ma na Aupuni Poo-Alii a pau o Europa me kau e hana mei ma keia la, ua  halii aku ka Ahuula o ka maluhia maluna o na Kapitala Kiekie o na Aupuni a pau. Ua lulu lima aloha mai o Amerika I kana keiki, ua apo aloha mai o Germania, ua kikoo mai o Lukini, ua ani peahi mai o Iapaua, ua mino aka mai o Italia, ua paku mai o Beritania Nui a me Farani. I na e Hooiaio ma na Aupuni, e hele mai kona mau Elele Kiekie, a me na Alii @, na Adimarala, a me na Kamadoa, e ike auanei lakou oia ko kakou papu a me ko kakou mau Manuwa o keia la Kuokoa wale no.

A e hiki no ke hoomaopopoia. O ke Kahua o keia Kuokoa ana, oia ka Baibala, a na ke aloha o ka Baibala I hookomo iloko o ka puuwai o ka Moi, Kamehamwha III ; hookuu malie aku ka HANU ou, mai ka la 25 o Feb. 1843, a hiki I ka 31 o Iulai, hookahi haueri me kanalima kumamahiki mau la, hoihoi mai ka Anela me ka maluhia ma kona mau eheu, a ola ae la o Hawaii o Keawe, Maui o Kama, Oahu I Kakuhihewa, a me Kauai o Manokalanipo, a hala hou ekolumalama me na la he iwakaluakumahiku, ua pau ka pilikia, ua loaa ka pono, a oia po-no ka Kamehameha I i wanana ai i ka hora hope o kona hanu,--“E nai wale no oukou i kuu pono—a—“ oia hoi ka pono no na moopuna alii a Kamehameha I, a hiki i ko kakou Moi lokomaikai Kamehameha V.

“E ola kou inoa

Ka makou pule nou.”

            4. E hoomanao kakou i ka ae ana mai a na Mana Nui . ua like ia ae ana me ka hoohiki i ka inoa o ka Pono.

            Aole loa he Aupuni MANA NUI ma ka honua nei i hookala mai i kona aleolo e hana ino mai, mai ka wa i ae mai ai na Poo Moi, i kou Kuokoa, a hiki i keia la.

            Nolaila. e na makua, na keiki, na hoa aloha hanohano, a me ka haole hookupa ia. E malama mau aku kakou i ka hauoli o keia @, oiai ke ulu ae nein a hana Kuokoa a pau, Ke hoolaha ia nei ka Nupepa Kuoko, ke ulu ae nein a Kula Kuokoa a kawowo, O ka nui o na kula Hanai Kuokoa, 4, K. K. 18; K. W. 78. o ka hunia, he 96. Na Kula La Kuokoa 14 ; K. K. 312, K.W. 267 ; hunia 579. Hunia a pau o na Kula Hanai, a me na Kula la Kuokoa, he 675. A maloko o keia Kau Ahaolelo iho nei, ua ikeia e ka Lahui a pau, aole no I emi iho malalo o ka umi ka nui o na Luna Makaainana Kuokoa. A pela no ko kakou pono Hoomana Kuokoa.

            Mai ka Lani a ka Honua nei. Nolaila, o kou Kuokoa e Hawaii, he Kia Ao i kea o, a he Kia ahi i ka po. P.W. KAAWA.

Make i Alohaia.

 

Ma ka po o ka la 10 o Nov. nei,  ua kikoo ia mai la e na lima mnemene ole o ka make, o Mr. Kaukini, he hoahanau oia iloko o ka Haku, no ka Ekalesia o Puna Hawaii. Ua hanauia oia ma Laeopuki, Puna, i ka makahiki 1819, a o ka nui o kona mau la ma keia  honua, he 53 makahiki a hala aku la ma kela aoao o ka honua.

            I ka makahiki 1843, ua mare oia ‘i ka wahine, a ua hanau main a laua he may keiki, a he mau moopuna. Ua noho oia me ka maluhia ma ka Ekalesia, he makamaka no ka poe e kipa any ma kona wahi, he kahea mai, a he hoa kuka no ka pono.

            I ka makahiki 1871, ua hele mai oia a noho me Rev. E Kekoa, ke keiki a kona hanau mua, a malaila oia i nohoai a hala aku la, a na waiho iho oia he wahine, he mau keiki, a he mau moopuna hahope nei e kanikau ai. A no ko makou aloha ua haku iho makou i wahi kanikau nona.

            He kaikau no J. W. Kaukini.

Kuu kane pua rose i ke kula,

Keu a mai la iluna o ka ohia,

Ke kahiko mai la iluna o ka lehua,

O ka ua pehi puahla ma uka o Moolau—e

            Auwe kuu kane,

He hoa no’u I ke any o ka mayna,

E ano mai ana ia’u kea nu o ka ayea,

E ea mai ana ma ka pea kapu o Heeia,

Eia ka ukana a ke aloha o ka waimaka,

Kua kane mai ka lupua hinano o Panaewa

E kahiko ana i ke onaona o ka hala,

O ka ua lehua ma uka o Hopoe—e, Auwe

kuu kane,

Kuu hoa hele i ka papai o Malio,

E inu ana i ka wai koolihilihi,

Hoomaha aku kaua i Lilikoi,

Kuu kane mai ka pea hala o Kookoolau,

E lawe la e ka makani puulena a lilo,

Ke noho la no i Wahinekapu—e Auwe kuu

kane—kuu kane hoi,

Kuu kane mai ka ua popo kappa o Nuuanu,

Mai ka huna a ka wai o Waipuhia,

E nihi ana iluna o ke Kamakahla,

Hala aku nei ee kuu hoa pili he kane—e,

Kuu kane mai ka la wela o Honolulu,

Mai ka piha kanaka e Ainahou,

Hoomaha aku kaua i ka ulu laau makai—e,

Auwe kuu kane kuu kane—hoi,

Kuu kane mai ka la welawela o Lahaina,

Mai ka ua paupili lai i ke kula,

E kahiko ana i ka luna Lihau, Auwe kuu

kane—kuu kane e,

Kuu kane mai ka ia kilohi o Koolau,

Mai ka aina kuaiwi lua o Koolau,

Mai ka aina kuahiwi lua o Kahana,

Ke paia la e ka makani he ahiu—e,

Elua kaua i pili i ke anu i keia aina

makamaka ole,

Auwe kuu kane kuu kane ho—i,

Kuu kani mai ka aina wai ole, aia ka wai

i ka wai o kaopua,

E nana ana i ka ua wai naulu—e,

Aewe kuu kane kuu kane hoi,

Kuu kane mai ka pahoehoe ula o ka lehua,

Mai ka maka uliuli o ka aina,

Aewe kuu kane kuu kane ho—i,

Kuu kane mai ka uka anuanu o Pihakuloa,

E pupuu ai i kea nu a ka awaawa,

E nana ana i ke ahi a ka wahine—e,

Auwe kuu kane kuu kane ho—i, [hine,

Kuu kane mai ka uka anuanu o Kawiliwa

Mai ka ai kau mai iluna o ka laau,

Mai ka ia nana i ka pali—e,

Auwe kuu hoa kuu kane—e,

Kuu kane mai ka nahele o Puaakanu—e,

Auwe kuu kane kuu ho—I,

                        MALIA ALIANEO.

Kuu kane mai ka hale wai o Hilo,

Mai ka ua Kanilehua iluna o ka ohiia,

E loku ana iluna o ka hala,

Hala aku nei oe kuu hoa pili ke kane,

Auwe kuu kane kuu kane ho—I,

Kuu kane mai ka ai haahao o ka aina,

Mai ka ia hoolau kanaka o ke ahiahi,

E hoala mai ana i ka kulu aumoe—e,

Kuu kane mai ke kai leo nui o ka aina,

Mai ka wai kahuanahuna i ka ili,

E loku ana iluna o hala,

Hala aku nei oe ka hoa pili he kane—e,

Auwe kuu kane, kuu hoa ho—I,

                        APE MOKUNUI.

Kuu makuakane main a pali hauliuli o ka

aina.

E hao mai ana ka ahia a ka lawakua,

Ke ko mai ka ke ano ka Hekauwa,

Nahaehae ka pea kapu o kuu manawa,

E wawahi ana i ka iwi hilo o kuu aloha,

Auwe kuu makuakani hoi,

Aloha ka ua kukalahale a kaua e noho ai,

E hue ana i ke any a ka wai koloa,

Maewa ke oho o ke kaweluupalu i ke

kamakahala,

Mahana kaua i ke ahi lala poli,

I ka poli no ka oe a hele—e,

Auwe kuu hoa—a,      A. NAKOOLANI.

Kuu makuakane mai ka ua kualau o ka

ana,

Ke hehi mai la I ka ili o ke kai,

Eaoao ana me ka makani Puulena,

Me ka ipo aloha i ka makani moae,

Hopu hewa au i ke kino wailua o kuu aloha

O ke aloha ka ukana a ka waimaka e

hanini nei—a,

O ka’u no ia e uwe aku nei ia oe—a,

Auwe kuu makuakane kuu makuakane hoi,

UMIUMI.

Kuu makuakane mai ka malu hale o Hewai

Mai ka phia kanaka e Keawaulili,

Mai ke kaiaoao ipo no me ke hoa,

Kuu hoa pili hou o ke alanui,

Mai ka ua nihi mai ma Holei,

Mai ka la wela o Puuloa,

Aloha ia wahi a kaua e hele ai,

Auwe kuu makuakane—e,     KEOLAHOU.

Kuu makuakane mai ka uka anuanu o Heeia

Mai ka ai lauoho loloa i ka nahele,

Hoolohe aku kaua o ka leo o ke Kahuli,

O ka loku mai a ka ua iluna o ka laaum

Loku ka waimaka haniniii ke aloha,

Auwe kuua makuakane—e,                [kani

Kuu makane mai ka hale kalauloa a ka ma-

E wawahi ana i ka iwi hilo a ka mae,

Naele ka pili i ka noe o Alakai,

Helelei ka pua a ke aloha o ka waimaka,

O ka’u no ia e u nei, auwe oe—e,

Ua ike aloha ke ala o ka manao,

Hanini kuu waimaka pulu ka lehua—e,

Auwe kuu makuakane—a,

J.W. KEALAKALAI.

Kuu kaikuana mai ka ia kueha i ka moana

Mai ka ua loky mai i ka ili o ke kai,

Loky ka waimaka hanini i ke aloha,

Kya hoa pili hoi o ka nahele pua i ke ala,

A kaua e alo ai i ke any a ke kehau,

Aewe kuu kaikuaana—e kuu hoa—a’

C. KAHUAKAIOLA.

Kuu kaikuaana mai ka makani Puulena,

Ina no la iuka o Kaueai

E pue ana i ka ua awaawa,

Koii ka maka o ka lehua i kea nu,

Anuanu loko o kuu manawa i e aloha,

O ke aloha o ka waimaka ka’u e u nei—a,

Auwe kuu kaikuaana kuu hoa—a

J.W. LELANO.

            Kahana Koolauloa, Nov. 13 1872.

 

Na Hiohiona o Honokohau.

 

E KA NUPEPA KUOKOA ; Aloha oe :

            E oluolu oe a me kou L.H. e hookomo iho i keia mau wahi puolo a ke aloha ma kahi kaawale o kou wahihona, a nau hoi ia e puunaue like aku iwaena o na kini o kaua.

            Ma ka nana ana i kea no o keia aina, he aina maikai no, he kahawai hohonu, he nui nae ke kalo o keia aina, ma ke koho wale aku he 5 mile ka loa o kahi i kanuia i ke kalo.

            No kahi palahalaha o keia aina.—Aia no kahi palahalaha o keia aina ma ka aoao hikina o ke kahawai, oia ke kula kaulana o Kalaulaolao, a no ia kaulana ua hakuia i ke mele e ka poe kahike

            No na mea kanu.—He ulu kakanalil no na mea kanu, eia ka mea i kakanalil no na mea kanu, eia ka mean i kakanalii ai na mea kanu, no ka Eleao, he lohe olelo i ka Eleao a pau kuhihewa ia Hilo palu ku.

No na hale.—Mamua aku nei aole nui o na hale, aka, i keia mau makahiki, ua mahuahua loa, no ke kanaka wale no keia mau hale laau, aole no ka haole.

            No na halepule.—Elua no halepule o keia aina, hookahi halepule no ka Palani a hookahi no ka Maleka, he mahuahua no na hoahanau o keia mau halepule, ua oi loa no nae o ka nui o na hoahanau, o ka hoomana hole pope.

No ke kula Sabati.—He ano pupu no na hana o ke kula Sabati ma keia aina. I ke kahi Sabati, nui main a haumana a me na pauku paanaau, o ka Baibala, a i kekahi Sabati, emi mai a uuku, loa, a i kekahi Sabati, nele loa, no ka molowa o na haumana, he eleu no ke Kahu Kula Sabati ma kena hana.                      J.K. LELEIANAHA

Honokahau Maui, Nov. 27 1872.