Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 50, 14 December 1872 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NU HOU O NA AINAE.

Ku mai ka moku Okohola Marengo.

PAU AHI NUI MA BOSETONA!

Mai ke $70,000,000 a hiki i ka

$100,000,000 Poho!

HE AHI NUI MA LADANA!

 

Ma ke ku ana mai o ka moku okohola Marengo, mai Kapalakiko mai, iloko o na la he 21, ma ka la 7 iho nei, ua loaa mai keia mau mea hou ano kaumaha:

Ma ka la 9 o Novemaba i hala, ua hoomake ae ka a ona o ke ahi ma ke kihi o na alanui Summer a me Kingston, ma ke kulanakauhale o Bosetona. O kahi a ke ahi e a nei, he wahi i hele a pili ke ku ana o na hale kuai lole. He pau ahi nui keia i ike ia ma Bosetona, aka, nohe no i oi aku ka nui o na wahi i pau ai me kela pau ahi nui ma ke kulanakauhale o Kikako. O ka waiwai io no Bosetona mamua iho o keia pau ahi, he $700,000,000. A o ka nui o ke poho ma keia poino, ua kohoia aia no ia mawaena o ke $70,000,000 a me $100,000,000. O Bosetona, oia ke kiko waena o na wahi hana lole, a o kahi hoi i pau iho la, ua pihi i na huluhipo hana lole a me kekahi mau waiwai ano e ae.

Ma ka la 10 o Novemaba, ua puka ae kekahi ahi mai ka Hale Hana Palaoa ae ma ke alanui Temasi, i Ladana, a pahola ae la, aka ua pio koke no. Ua kohoia aku ka nui o ke poho ma keia pau ahi, he $2,500,000.

Ma ka la 14 o Novemaba, he makani ikaika kai pa iho ma na kupakai o Beritania, a ua pau i ka nahaha kekahi mau moke he lehulehu. Ma na kapakai hoi o Perusia, poholo he 14 mau moku no keia makani ino. He mau kino kanaka kekahi i make a hoehaia.

He omaimai ko ke Kuhina Nui Pohakuhauoli o Beritania.

Ma ka la 11 o Novemaba, ua weheia ka Ahaolelo o Farani, e ka Peresidena. I kekahi la oe, oia ka la 13, ua haina mai ka haiolelo, e hoomaka ana ma ka hoomaikai aku i ke Akua, no ka holopono o na hana mai la lopaau ana i na palapu loaa ia lakou. Ua makemakeia ka inoa maikai o Farani i keia wa, e na kulanakauhale kalepa o ke ao nei, a ua ae mai lakou e hoaie ia Farani. O ka hapalua i o na dala i makemakeia e aie, ua paneia mai iloko o na malama ekolu. Ua ukuia aku nei o Geremania, he $160,000,000, a e loaa hou aku ana i@ia ma ka malama o Dekemaba, he $40,000,000. E pau ana paha na loaa i ka 1873, a i ka 1874 aku, e koe ana he waihona iloko o ka waihona dala. Ua kukuluia ke aupuni Ripubalika, he pono e hilinai maluna one, aka, he mau hoao ana no kekahi e hookeke ma kekahi ano e ae, me he mea la e komo aku ana iloko o ke kipi kuloko. O ka Ripubalika o Farani i keia wa, ua maluhia a puipui, a ua kokolo kona hilinaiia iloko o na aupuni a ae a pau, a ina e koho ana o Farani ia ano, e poaiia mai no ia e na hoaloha i hilinaiia. I ka Ahaolelo a me ka poe o ka hema, ua hiki mai ka manawa e noonoo ai no ke kukulu ana i Kumukanawai. Ua hooia mai ka Peresidena, e lokahi ka manao, a ma ka hoopau ana, ua kalokalo ae oia i ko ka Lani, e hoomaikai mai i ka hana a ka Ahaolelo.

Ma ka la 11 o Novemaba, ua hoouna aku la o Bisimaka i ka Emepera o Geremania, he palapala, e hooikaika ana hoi e kukulu hou i ka Hale Ahaolelo Alii hou, Ma ka hoike pili aupuni, me he mea la, e hooholoia ana ia manao.

Ma ka la 12 ae, ua weheia ka Ahaolelo Alii hou, me ka haiolelo mai ke kalaunu mai ma o kekahi Kuhina la. He pokole wale no. E hoemi ana i ka auhau.E kau i Kanawai ma ke ono pili mawaena a me ka aoao hoomana.

Ma ka la 14 ae, ua loheia mai, he mai ko Bisismaka, a o kekahi o kona kauka lapaau, ua hiki aku i kahi o Bisimaka e noho mai la.

 

KA LUNA AUHAU O HANA- Ua hiki mai na lono i o makou nei, ua ohi wale aku la ka luna auhau o kela wahi maluna ae i na dala mawaho ae o ka mea i paa iloko o ka buke Helu, a ua manaoia na dala i ohiia ma la ano, ua komo hewa i kona pakeke. Ke paipai nei makou i na poo oihana aupuni, e nana i keia kaumaha o na makaainana. Ke oiaio ia lono.

 

KA NUPEPA KUOKOA

HONOLULU, DEKEMABA 14, 1872

Ka Make ana o ka Moi.

Ua kahea hou ia mai nei ka lahui Hawaii e kumakena hou aku mamuli o ka make ana o ko kakou Moi aloha ia Kamehameha V. Ua make oia maloko o ka Hale Alii Iolani ma ka hora 10 me 20 minute o ka Poakolu iho nei, Dekemaba 11, a oia no hoi kona la i hanau mai ai. Ua hanaoia oia ma Honolulu nei i ka la 11 o Dekemaba makahiki 1830, a no ia mea ua kanaha kumamalua kooa mau makahiki i kona wa i make ai. Ua noho oia maluna o ka Noho Alii ma ka la 30 o Novemaba, 1863, a nolaila ho eiwa wale no ona makahiki me 11 la i noho alii ai.

Ma ka la 7 a Ianuari 1873, oia ka Poalua, e hoolewaia ana kona kino kupapau a waiho ia aku e moe pu me na iwi o kona makuakane a me na alii a ae o Hawaii nei maloko o ka Ilina Alii nani ma Nuuanu. O ke kolu keia o na Moi make a kakou i ike ai iloko e 18 makahiki. Make o Kauikeouli ma ka la 15 o Dekemaba 1854; o Liholiho hoi i Novemaba 30, 1863, a o Kamehameha V. i Dekemaba 11, 1872.

He loihi ke kaa ana o ko kakou Makua Alii i ka nawaliwali a ka mai, a ina hebedoma hope iho nei, ua nui loa mai, aka, he kakaikahi ka poe pili loa i ike e i keia make hikiwawe. He haawina keia nana e ao mai ia kakou e makaukau e kakou no ke kenaia mai e ka make. E pua ana kakou a pau i ka hele imua o ka Mea nana i Hana, a hoike aku i ka moolelo o ka k@kou mau hana ma keia ao; a nolaila, o ka poe naauao a pau ua makaukau e lakou no ka hele aku e hulawai me ke Akua a me ka Hoola.

 

Ko Kakou Kulana i keia wa.

Ma ka make ana o ka Moi Kamehameha V., ua waiho ia ia kakou me ka Moi ole. Ua make oia me ke kauoha ole, aole hoi i wae ae a hoolaha la hoi i kekahi e noho ma ke Kalaunu, mo@a paha ua manao ia he pono loa na na makaainana e koho ko lakou Moi iho. No ia mea, ua ili maluna o ka Ahaolelo ka hana nui o ke koho ana i panihakahaka. Ua hoolahaia aenei he kuahaua e na Kuhina o ka Moi make, e kukala ana i ka Ahaolelo e halawai hou ma Honolulu ma ka Poakolu, Iunuari 8, 1873, he hookah la mahope iho o ka hoolewaia ana o ke kino alii make.

Mamuli o ka mana o ke Akua naauao lua ole a me na makemake o ka Moi I make, ua waihoia mai iloko o na makaainana ka mana nui loa, e kaheaia mai ai, ma o ko lakou mau lunamakaainana la, ka @@@@@@@ ana owai @@ auanei ka lakou Moi. O ka mea a lakou e koho aku ai a haawi aku me ka mana e noho ma ka noho alii, oia auanei ka Moi o keia Aupuni, a oia hoi ko ka lahui e ae aku ai. He hana nui keia imua o lakou e noonoo ai, owai la ka Moi.

He mana no i na makaainana o kela a me keia apana pakahi, ke hoakoakoa ia lakou iho ma ke ano maluhia, a noonoo i na mea pili i ka lahui, a ao aku hoi i na lunamakaainana i ka lakou. Moi e koho ai. A he pono no hoi ia lakou ke kokau mai i ka Ahaolelo ma na pulapala hoopii, ma ka lakou mau kumu i manao ai no ka pomaikai o ka lahui.

He mana no hoi kai na makaainana ke hoolohe ae, he kanawai no ka aina ka lawe ana mai i ke Kumukanawai o 1864, a Kamehameha V., i kukulu ai, me ka ae ole o na makaainana; a i ole ia, o ka lawe hou mai paha i ke Kumukanawai o 1852, i haawiia mai e Keaukeouli, nona ka hoomanao mahalo loa ia; a i ole ia, o ka hana hou paha a hoolaha i Kumukanawai hou.

Hookahi wale no alii kane kiekie e ola nei, oiai ma kona hanau ana a me kona moolelo, ua noonooia he hooiliua kupono no ke Kalaunu o na Kamehameha- a oia no hoi K   A MEA KIEKIE  KE ALII W.C. LUNALILO. Ma kona hanauna, oia ke koko alii kiekie loa, a maluna ona e kau aku ai na maka o ka lahui mai Hawaii a hiki aku i Niihau e hoaahu aku i ka Ahuula o Kamehameha nui a hoonoho ae ma ke Kalaunu o no Kamehameha.

No ia mea, e akoakoa kakou, e no makaainana o Hawaii nei, ma ke ano maluhia a me ke akahele, a e kanana i ko kakou noonoo no keia wa o ka Lahui. Mai ae e hoohaunaele mawaena o oukou, aka, e hana me ka maluhia loa. E ao aku  i ko oukou mau lunamakaaina no ke alii a lakou e koho ai a me ko oukou manao ina he pono ke hana hou ia i Kumukanawai hou.

Oiai, ua kukulu paaia na Aha Hookolokolo malalo o ke Kanawai, nolaila, mai noho a opukekeue i ka hoomalu ana no ka pono ka ulike, a ua konoia na Makaainana aloha aina a pau e kokua ia lakou.

 

NA KE AUPUNI.

Eia malalo iho nei ka Olelo Hoolaha a na Kukina ekolu o ke aupuni no ka make ana o ke’lii ka Moi ma Hale Alii Iolani ma ka la 11 o Dekemaba, 1872:

“No kekahi mau Manawa i hala ae nei, ua onawaliwali ke ola o ke’Lii ka Moi, ma ka po nei, ua hoonui loa ia mai la ke kaumaha, a mahope iho ua pohala mai Oia, e haawi mai ai na manaolaua o Kona oluolu. Aka, ma ka hora 10 ua ano e hou mai, a he 20 minute i hala ae o ka hora 10, ua hookou mai la Oia i Kona hanu hope loa me ka ehaeha ole.”

 

KA HALAWAI HOU O KA AHAOLELO 1872.

Oiai, ua hooneleia ke Aupuni i ka Hooilina Alii ole, a i Kulike ai e like me ke Kumukanawai a Kamehameha V, i hana paka ai, noloila, ua hoolaha ae nei na Kuhina o keia wa, F.W. Hutchison, S.H. Phillips a me R. Sterling i keia Olelo Hoolaha malalo iho:

“Mahope koke iho o ka lono ia ana o ka make o ke ‘Lii ka Moi Kamehameha V., i hala aku la, ua malamala ka Aha Kuhiaa, ma ka Hale Alii Iolani, ma ka hora 11 awakea o ka Poakolu, la 11 o Dekemaba, 1872; ua hiki pau ae na hoa, a mahope iho o ka noonoo ana, i na hoakaka ana o ke Kumukanawai o ke Aupuni, ma kea no a like me ia.”

“Nolaila, ua kauohia e malamaia ke Ahaolelo ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, ma ka Poakolu, oia ka la 8 o Ianuari, M.H. 1873, ma ka hora 12 awakea, a ke kauoha ia aku nei na hoa a pau o ka Ahaolelo e hoolohe i keia.”

 

KE KU MAKENA ALII.

No ka mea, ua oluolu i ka Mea Mana Loa ka lawe ana aku i ka make i ko kakou Moi, nolaila, i mea e ike ai ka lehulehu mai o a o, ke hoolaha aku nei makou i ka Olelo Kauoha Alii a ka Puuku o ka Moi, i kakauie ma Hale Alii Iolani i ka la 11 o Dekemaba 1872, a penei ka heluhelu ana:

“Mai ka la aku o keia Hoolaha, e kahiko piha no ke Aloalii, a hala na pule elua mahope iho o ka hoolewa ana; a e kanikau hapa hoi, a hala na malama elua, mai ka la aku o ka hoolewa ana.

“E kahiko no na Lede i ka eleele me na lihilihi keokeo no ke kanikau piha, a me na lihilihi eleele no ke kanikau hapa. O na Luna Aupuni a pau, a me ka poe a pau e pili ana i ke Aloalii, e kau no lakou i na kanikau ma ko lakou mau kahiko. O na kane, me na kahiko eleele, me ke kanikau ma ka papale, a me na lima hema, i ka wa o ke kanikau piha; a me na kanikau ma ka papale a me na lima hema, no ke kanikau hapa.

“Ke poloaiia aku nein a Luna o na Aina e, na Kanikela, a me na Agena Kaiepa, e malama i ka Manawa kanikau i hana maloko nei; a ke kauoha pu ia aku nei no hoi ke lehulehu, e hoike i ko lakou manao aloha kumakena no ka Moi i hala, ma ke kau ana i na kanikau no ka Manawa i hana.”

 

 

NU HOU KULOKO.

OAHU.

KE KAU KIURE O LAHAINA. Ma ka Poakahi iho nei, ua holo aku ka Lunakanawai Kiekie His Honor E.H. Allen e malama ke kau kiure o na mokupuni o Maui, o ka malama o Dekemaba nei. Aole paha nui loan a hana o keia kau malaila.

Ua loaa mai ia makou kekahi pala pala nona ke poo, “E akahele ka Ahaluna o Kalihi a mea Moanalua’, mai ka peni mai a D.L. Kupihea, a no ko makou manao aole kana mau olelo i ku i ka pololei ma ke ano hoahanau, ua waihoia kana.

Ua waiho mai nei o Rev. W. P. Alekanedero i kekahi palapala o kana huakai aku nei i ko Maikonisia. Ma ka aoao eha o ka pepa o kela hebedoma ae e puka aku  au ia. Ehoomau mai ana o ia e kakau liilii no kana huakai a hiki i ka wa e pau ai.

O kekahi o na mea i hoopoinoia e ke tabu lakonahu i hunini ai iluna o na poo o elua mau kanaka hana ma Ainahou e like me ka makou i hoike aku ai i helu hebedoma aku nei, ua ukuia mai e ke kapena nona ka moku. O ka eha hoi o ke kanaka Hawaii, aole i loheia mai kona ukuia.

KA HUHU PAO LAAU- I ka nana ia ana iho nei o ka moku kialua Hokuao, ua loaa kekahi o kona mau papa, ua ai ia e ko huhu pao laau a pukapuka. He nui loa ka keia kupu inu ma ke kai Pakipika nei, aka, pomaikai loa nae i ka loaa e ana iho nei, mamua o ka mahuahua loa ana aku o ka hana malu a keia mau mea hoopoino moku, oiai alua wale ne nei no makahili o keia moku o ka holoholo ana ma keia kai.

I kela mau hebedoma aku nei, ua apo ae kahi luna makai o Koolaupoko, i kekahi mau mea haawi wai ona elua, a ua alali no niho a laua i na hoopai a ke kanawai. He Pukiki a he Hawaii na mea i uluhia e ia daimonia, a ua auamo ka mua i $100.00 a o ka lua, ua haneenee kikala i ka $500,000. Aia la, ua waiwai ka waihona o ka lehulehu.

APUEPUE I KA HANA- Ma ke kakahiaka Poakahi iho nei, hele aku la kekahi wahine opiopio i kana hana, ma ka hale Pahupahu ma alanui Nuuanu, o Kapa ka inoa o ua wahine la, he wahine i noho mau ma ia hale a ma ka hebedoma mua iho nei o Dekemaba, ua noi aku oia i ka haole e noho i ka mai ka makuakane. Aka, ua oluolu no nae i ka haole ke hoonoho pu mai oia i pani, hoonoho aku la oia ia Luukia (w,) i kokua ma kona wahi, a pau kona pilikia, alaila, hoi hou no la o Kapa ma kona wahi, aka, ma, ke Sabatiiho (Dek. 8) nei i hala, hele mua ae la keia Luukia, a ia Kepa olelo aku la, ua olelo mai ka haole ia’u, aole ka e hoi hou oe malaila e hana ai. A ma ka Poakahi iho nei, iho aku la o Kapa i ka hana, oiai, ua pau kona pilikia, ua make kona makuakane, ka mea i noho ai, hiki aku la keia ike aku la ia Luukia e pulumi mai ana, ike ka haola iaia nei olelo mai la “Pau ka pilikia,” ae, “hoi mai oe ka hana,” ae, “O! olelo oe kela wahine hoi no iaia, pau hana iaia maanei. i mea aku ka hana o Kapa, e Luukia, ke mea mai nei ka haole, ua pau oe, e holo aku ana kela a paa i ka purumi, o koi a la noke mai la no ia i ka purumi. Olelo aku la ka haole “Pau oe hoi mai no kela wahine,” aohe o ia.

KA IKE KINO ALII MAKE.- Mawena o na hora 10 a me 12 o ke kakahiaka Poaha iho nei, ua waihoia ke kino kupapau o kea lii make ma ke keena nui o ka Hale Alii Iolani, a ua komo na makaainana aloha alii e ike ma na malihini. Nui ka poe i hele e haawi aku i ko lakou ike i ke kina wailua leo ole.

KE KONA “PAUAHI” NAI LAHAINA MAI- Mahope iho o ka hora 2 o ke awakea Poaha iho nei , ua ikeia mai ke k kona “Pauahi” e paa ana i ka pohu lai o Lanai, me ka hae i hoohapaia a ma ka hora 3 paha, ua hiki aku ka waupe me ka palapala ke Kuhina Pilipo I ka Lunakanawai Kiekie, no ka make ana o ka Moi. Ua heluheluia ka palapala i mua o ka Aha Hookolokolo oiai e noho ana ke Aha Kiure. Ia wa koke no, hoopaneeia ka Aha, a hoi aku la kaLunakanawai i ka hale no kona mau opeope, puka mai a kau iluna o ka waapa a loaa mai ka moku i Lanai, ku mai me Honolulu nei, hora 10, a mahope iho o ka la inehinei, he 48 hora ka holo ana a hoi mai.

HE HALAWAI MAKAAINANA- He halawai makaainana piha loa i na makaainana ka i amalamaia maloko o ka luakini o Kaumakapili ma ka hora 5 o ke ahiahi Poaha iho nei. O ka manao mua o ka poe alakai, o ke koho i Komite e haku I mau olelo hoalohaloha i ke kaikuahine o ka Moi i make. Aka, he okoa ko na makaainana manao i hele ai i kela halawai, o ke koho aku i kea lii e noho ae ai ma k a noho Moi. O ka inoa i makemake nui loa ia no ka noho Alii, oia no k ainoa KE ‘LII KA MEA KIEKIE W.C. LUNALILO. i ka lohe ana o na makaainana, aohe he koho alii, ua puka aku lakou a hoi, a hookeo iho ikekahi mau makainana e koho i Komite nana e haku i na manao hoalohaloha a hoouna aku i ke kaikuahine o ka Moi i make.

E NA KIAI HEAHEA KO KA PO?- Ma ka Poaha iho nei, ua hoopukaia ae kekahi pepa hoolaha ma na pipa alanui e kuhea ana i na makaainana e komo iloko o ka Pa Hale Alii, “e moe poo a paku aku i ke kino o ka Moi make.” Ua wehe io ia na pukapa o ka pa hale alii mawena o na hora 6 a me 7 o ke ahiahi o ka Poaha iho nei. Ma ka lono mai kekahi ikemaka mai. Ua nui lo aka poe komo, a ua kukuiuia he mau aha hula Hawaii o kela ano keia ano. He hana keia a ko kakou wa naaupo haalele loa, a ke makemake nei makou e nona loa ia na mea hoohilahila o ka wa kahiko, i mau ai ka maikai o ko kakou inoa mawaho aku nei. No ka mea, ina e holo main a malihini a ike i keia hana a kakou me he hana la a na Ilikioi hihiu, alaila, e ka paia mai kakou ma na inoa hilahila loa. He oiaio anei, ua hiki mai ka malama me ka pop u mai no?

HE MAKAPO UA HOOHOKAIA- o ka mua, he makapo ia i hoohliia e kekahi mau alakai o ka hoomana Moremona mai ka Mokupuni mai o Keawe. “Ua oleloia aku e hoi i Laie Koolauloa i kahi nui o na Pomaikai, a i kahi o ke ola, a ina e hiki aku i Honolulu, ua makaukau no lio a me na kanaka nana e alakai, a hiki aku i kahi i olelo ia he ola. A i ka hiki ana mai i Honolulu nei hoaa wale iho la no, aole i loaa ka lio e holo ai, hao ae la no na mea makamaka mea ho, hoka wale iho la no ua wahi makapu luahine la, a na kahi poe nuau aloha i hookipa ae, aloha ino! Ahea no la hoomauaoia kakou e na makamaka no na alakai a keia poe, e alakai apiki nei ia oukou. Mamua, ua alakai ia aw kahi poe, aia ke ola i Lanai, pau na kuleana i kuai, a i ka hiki ana nae ilaila, eia ka i poe paahana na na kahuna Moremona, pau i ka pololi, e hoi aku la me ka hoka. O ka lua he makapo mai kau wahi hale maloko o ka pa o P.Y. Kaeo, ai i ka ohe ana aku, ua lilo ua pa la i ke kudalaia, i holo mai hoi no kahi hale e kuai aku ia noi, hole loa ia aku, a o ka hoka na ia, aloha ino! Ka poe hoohokaia e like me nei.

HOLOMUA O H. KONAWELA- Ua lokahi namanao o na nupepa Hawaii a me haole o Honolulu nei i ka hoopono a me ka leo nui mai i ke kokua i ko Hanre Konawela manao no ka hooulu lahui. Aole no ka hooulu lahui wale, aka, no ka hele pu iho no a ke dala kekahi malakko o ko kakou nei aupuni. He oi ae ka pomaikai oia mamua o ke kii anu aku i ka poe o waho i Akaka ole ko lakou hana pono a naauao paha. Ma ka lono hope, ua loaa ia Hanare Konawela i keia wa he ekola mau keiki. U noonoo hou oia I keia wa, a no kona makemake e akahele loa i aka malama ana o na keiki, nolaila, ua hoolaha hou ae nei oia ma ka pepa o keia la, e ukuia i ka makuahine o ke keiki nana e hanau aku, i Umi Dala I ka la e hanau ai a kakau i i a ka inoa o ke keiki me na makua, i ka piha ana o ka makahiki, he umi dala hou; i ka pihi alua ana o na la hanau, he umi dala hou; i ka piha akolu ana o na la hanau, he umi dala hou; a i ka piha ana o ka aha o na la hanau, he umi dala hou; a i ka elima o na la hanau, he kanalima dala. Nolaila, ke ake nei makou e lehulehu na ohana ana e malama ai, a e hoohokaia ka manao o ka poe e ake nei e la iwaho.

 

HAWAII

NU HOU- Ua make emoole o Papa (k) I ka nuku wai o Waipio, ma ka po o ka la 24 o Novemaba. A penei ka moolelo: Ma ke ahiahi poeleele o ka la i hai ia ae la maluna, ua huliu ae la lakou e hele i kahawai e kou amaama me ka upena kaila. O Kaholoaa (k) he wahi keik, o Papa opio a ine ua Papa nei I make, ia lakou I hele aku ai a ka noho mai kou aku la i ka upena e hei ae la he mau kaona aholehole, hoi ae la a ma kae wai, ohi lakou nei i ka ia a umiumi iho la. Ia Manawa na lole walawala ana ua Papa nei a hina I kae wai, wili ka a-I, ao ka pau no ia o ka hanu ola, Auwe! Wahi a Kaholoaa, uwe leo nui ae la ke keiki, me ka olelo: “Auwe kou makuakane! I ke keiki e uwe nei, lohe mai la ekolu poe lawaia ma kela kappa o ke kahawai. Heaha ka oukou malaila e wawa mai nei, wahi a Kaholoaa, o Papa!! Ua make loa iho nei! Au mai la lakou a halewai uwe iho la, a liuliu, kii o Kaholoaa I ko ka hale e kii mai. Ia po hiki mai la a Hao (k,) eia kana e noho malie kakou, aole oia nei I make loa e hiamoe ana oia e kau aku no au I kou mau lima maluna ona a e no ia. Ia Manawa hana ua Hao nei me ka ikaika o ka uhane hoopunipuni iloko ana, oiai, he kanaka Moremona ua Hoo nei, a he kanaka Maremona hoi ua Papa la, a he mau kahuna loaa a elua no ia aoao hoomana, a pau kela hana, alaila, hoihoi ia ua kino kupepa la i ka hale moe. Ma ia po hele nui main a kanaka no ka aoao Maremona me ko akou olelo ana mai aole no I make o Pppa kau like lakou I na lima me ko lakou manao no e ole ana ia lakou, aole nae, no ka mea, o lakou ka poe iawe makehewa I ka lokomaikai o Kristo, ua olelo nae lakou ua man aka lakou mau hana. Aka me, ua make loa aku la o kona manawa iho la no ia.

 

L.W. KAALE.

KEAOLEWA, HAMAKUA,H., NOV., 26, 1872.

NA PALAPALA I LOAA MAI- Ua loaa mai ia makou kekahi palapala loihi no ka la Kuokoa iho nei, mai ka peki kakau mai a D. H. Mahuka o Waimea Hawaii. He nui na hana i hana ia malaila ia la, he kai huakai ana, he mau puhi ohe, he mau kipa ana, he mau himeni maikai i mele ia, a he haiolelo I hawaiia nei e D. Waiau, Z. Paakiki, H. Mahuka a me Rev. I. Laimana. Ua mahalo ia ko Waimea a me ko na wahi a pau I ala like e hoomano no keia la.

Mai ia J. Kaaukai mai a Hamakua, e pili ana i ka mare ia ano o Lonohiwa k, laua me Kamala w. aohe no he waiwai nui o ia palapala no ko makou poe heluhelu.

Mai ia G. W. Kulai mai, no ka hoomanao ana I ka la Kuokoa, me Laupahoehoe, Hilo Ke mahalo nui nei makou i kea la ana o na kamaaina ponoi o ke aina, e hoomanao i ko lakou la Kuokoa.

Mai kekahi mea kakau mai i kau inoa ole ia mai Kahuku, Koolaulau, Oahu, nona ke poo manao, Leo Uwalo. E pili ana i ka paipai i kahi poe e komo i ke Kula Kahunapule; a no lo makou manao, ua lawa no ia hana, ma ka palapala kahea, a ke kumu Pelesidena o ia Kula, ua kapae i aka palapala okoa.

He palapala mai ia W.P. Hia, o hea mai ia? E pane ana ia Lonoahiilei, no na ninau Helu, a me na manao hoehaeho e ae I kona hoa paio, a ua manao makou, o na hana ano like me ia, aohe waiwai. O ka makou e manao nei, o ka poe haawi ninau, e hoouna pu mai i ka hana ana a me ka hailoaa pu; a e ka poe pane mai, e pane pono ma ka ninau wale no, aole ma ka mea pilikino i ka mea ninau; aole no hoi makou e hoopuka i na mea hoopaapaa ma keia hope aka. O ka poe makemake hooioi ike, he pono no ia lakou, ke hele a halawai he alo a he alo, alaila, akoka ka mea oi o ka ike, a o ka hawawa hoi ke uwa iaia iho.

Ua loaa mai he palapala mai ia J.B.N. Paiaalaikeonaona o Kahuku, Koolauloa, Oahu mai. E makau nui ana ko Kahuku poe, i ka haole Lupa aina i hoonohoia aku ai, e ka ona hou ae nei o Kahuku. O ka makou, e kali ila, a e noho haahaa no, mai hoonaukiuki I ko oukou mau haku. Ua waihoia kau palapala okoa.

 

PEHEA NA RULA NO KA HANAI KEIKI ANA!

E KA NUPEPA KUAKOA E ALOHA OE:- O kela mau hua e kau ae la maluna, he wahi kamailio ia mawean o na mea elua, he kane a he wahine.

Aia ma Kaauhuhu Hamakua kekahi kanaka o J.W. Kaale a me Hama Kahoomana kena wahine mare. Ua mareia laoa ma ku la 7 o Aug. makahiki 1869, a ma ia la mai a hiki i keia makahiki 1872 ma ka la 25 o Oct. hanau ka laua keiki kane maikai, a mi aka wa I hanau ai a i keia wa, akahi malama a oi ae, o kona inoa o Abenera Kamohaiuleokalani, o ka mea nui a laua e noonoo nei, Heaha la na Rula no ke hanai keiki ana? Heaha la na Rula no na mea aahu? Heaha la na Rula no ka hoonaha ana ina he pa aka hanalepo? Heaha la na mea e pono ai no ka hoauau ana? Heaha la ka ai mua a ke keiki a e ai mua ai? O ka wa hea la o ke keiki e hoomaka aku ai e ao a e hoomalu iaia a alakai pololei aku?

O keia kekahi noonoo e leha aku ai keia lahui kanaka, no ka mea, mailoko mai o keia noonoo ana he mea nui ka nana aku iwaena o keia lahui kanaka i keia manawa, ua hemahema maoli no ka ahai ia o ka waiu o kahi makuahine, o ka lealea wale iho no ka hana ka hele, hoi mai la nui ka lehelehe, pela no hoi kahi kane hele a ike mai e hele aku ana kahi wahine mahope, o ka hookekae aku la no ia, noloila keia ninau hou. Pehea la kea no e ai ai a lanakila keiki, E wiki! E wiki!! E wikiwiki mai, oiai ka manawa pono.

 

J.W. KAIMINAAUAO.

HAMAKUA, NOV. 26 1872.