Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 50, 14 December 1872 — Ke Kahoaka o Hamakua Komohana. [ARTICLE]

Ke Kahoaka o Hamakua Komohana.

He hiohiona maikai ko Hamakua Komohana mau aoao, o kona mau palena, he kai ma ka aoao Akau Latitu 20 Akau. U ka pali o Koaekea ma ka Melidiana Hikina, na pae puu r a me na ohia loloa o Mahiki, Puukapui, Lanimaomao ma ka Hema Honokea me Awini, Maunakiiohana i ko lai ma ke! Komohana. Penei o loko : Hokcwelowklo. Aia o Hokuwelowelo i ka welau paii o Koaekea, e huli hema komohaoi ana ke nana mai ia Pakaalana, Maluo a me Muliwai. O ka waiho kahelahela ae| a ka loko o Lailakea 1 ke kumu o ka pali o Koaekea. O Hokuwelowelo, oia kahi i noho ai ke Kini a me ka Lehu o kt» akua, no ka mea, he heiau ia na na makani o ka po. 1 kiulana iki no o Hokuwelowelo i ke kii ana a Paapualenaiena ia Kihapu. lho mai la oe i ka pali o a hiki i Lalakea, he loko ia la . mauka ae o ka ae one. Ke holo nei no na kauna anae, a ke au nei no na aiae, me na koloa, i ahona i na limukala ai a ke kao, a malaila aku 2 setadia, hiki akuoe i ka paepne kapu a Liloa, kahi a na Lani i kau ke- , hakeha ai; na kaua ia wahi e noho. Hele aku ma o aku o Maluo ia, he wahi punana no ka poe koloa ma ka akau o ka loko ia o Maluo. Ka poe hua kaka a Peregamiana o Uta. Hiki aku la oe i ke kumu o ka pali o Kaholokuaiwa ; alaila, huli ae oe i ka liema e iho koiawe mai ana ka vyailele kaulana o Waipio. He aina maikai, he ainu momona i ka nui o ka ai, a me ka ia puoika o ka wai. O ka huihui o ka wai, o ka uouo o ka poi, o ka ia lawalu ae ao, « aohe hua kii i Kahiki e na pokii, he lani iluna, he honua

ilalo,, ua like ia maa hana ana a Inua. 1 ' I Na kanaka. He poe mahiai no lakou, hel poe puni wale nae i na uhimpili, me na ni-l nau kupua, a me na makani e ka lua, he ae wale, holo hiu, holo aoao, holo huelo i na oihana peepee o ka wa i auwale k« la, kakaikahi ka poe naauao ma Waipio W. I). Halemanu wale no ke alii nui o Hamakua Koniohana nei. He poe maauauwa no lakou nei na Ainui me Harai. Na Luakinl Elua luakim ma keia awawa, hookahi nia Koauka, a hookahi ma Napoopoo o Sana Paulo ka inoa. Hookahi Mision«iri Hawaii, a hehapa Farni ko uka aku, 0 kahi papai lawaia ko na Koloa lele. £ pii aku ma Kaholokuaiwa, e hele ana i Waimanu. Piī no a hoomau i Kaholokuaiwa, hiki 1 ka welau o ka pali a hele aku, o Kupoiolu ia awawa, aohe amakihi, elepaio, akakane, oinao, o'u, o ia kahawai. He hapuu nae, ohia„ hoio, a ine ka wehi, a malnila aku o|

Lapeihu ia, aole no he kamaaina olaila. Kaukoe nku o Wnipahoehoe ia, Lonokiokio, Kalaumahine, Kahoopu, Kukuiohoonili, Naluea, Papala, a komo i ka wehi o ka ululaau o Kaauana, ro*laiU aku o Haweleau, Manowaikealio, Pukoa a kiei ana ia Wuimanu, e hoohii ae ana o Pokahi. Iho iho oe a hiki i lalo oka heiau ia o Kaapeape. Malalo ae e a iiuai ana kukui hua hoi a na luahine o Maki?a ina laua o Kani, he mau luuhine like| ole keia. He kukui knkani—a he hua hoi,

ka Makea. j Ke nana iho ia Wnimanu, he aina momona. rui ka ai, a me ka ia, aloha no kolailu poe iko lakou aina pali. Oka ai kolaila n»ea dala, a ine na aahu kapa no hoi. Nana aku n ke komohana, e wa.honna o Kekeiani, a ma o aku o ka pae kukui ia o Hanunanuna. nnalalo mai o ka loi ia i kapuia'i o Waimanu ; a mauka ae o Keawewni, maanei mai imauka ae o Kapeku ia, he !oko ia aia i ka paii. 1 uka loa ae o ka wailele ia o Waiilikahi, o Haenu aku, o Waihilau iaku a me Waiuhula. Oka pali o Kealai e pili anaj me Pokahi. ma ka akau ae o'Laupahoehoeiki, ilaila i hunaia'i o Pae, he wahi hulaana kealanui e hele aku ai o Kaulehai.

I Lnupnhoehee aku, Nakookoo, Apua, Ka-| waikapu, Kawaimake, Makakiloia, a hiki i Honopue, hele aku o Pilinaokeaka, Kikalaoumi, a hiki i Honokea, pale Humakua pale| o Kohala. He aoao paii kiekie loa keia oj Haimakua Komohana, mai Waimanu a Honopue. ekolu kauna kanaka. He okoa o loko o Waimanu, he okoa na pauma a me na üba o Waiinanu. lna i heluia he 40noakeu Ukou. C. M. Kaaiohia. Hamakua, K. Nov. 26, 1872.