Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 51, 21 December 1872 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

pau ahi, o ka hookuewaia ana o na wahine pauhana he 25,000 mai ka noho ana hana lole aku.

            Ma ka po o ka la 3 o Dekemaba, ua loohia hou o Kale Sumner, kela Luna Ahaolelo akamai o ka Hale Ahaolelo Kiekie o Amerika Hui i ka mai maloko. Aole paha oihi loa kona ola ana.

            Ua hooholo a kauoha ka Ahaolelo o Amerika Hui, e kapiliia i eono mau mokuahi hao nui, a e kauia na pu kuniahi nunui maluna o lakou, aole e emi malalo o 10 pu o luna o ka moku hookahi.

 

E KA LAHUI HAWAII!

 

OWAU O WILLIAM C. LUNALILO, he keiki a Kekauluohi, ke kaikamahine a Kamehameha I, imua o ka lahui Hawaii aloha oukou.

No ka mea, ua hakahaka ka noho moi o ke aupuni no ka make ana o ka moi Kamehameha V. ma ka la 11 o Dekemaba, 1872, me ke kauoha ole a me ka hoolaha ole i kona hoolina ma ke noho Alii; a

No ka mea, he mea pono ke ninau ia ka manao maikai o ka lahui Hawaii i ka mea a lakou i makemake at e noho ma ka noho Alii; nolaila,

Oiai, ua ike ia, owau no ka hoolina aoiaio ma ka rula mau o Hawaii nei, aka hoi, i mea e mau ai ka maluhia, ka noho oluolu, a me ka pono like, nolaila ke manao nei au he mea pono ke waiho aku na ka leo o ka lehulehu Hawaii e hooholo no’u, e like me ko lakou makemake ina owau ka moi ma ko lakou makemake ina owau ka moi ma ko lakou manao maikai. A eia wale no ka’u e hai ai i keia wa, e hapai hou no wau i ke Kumukanawai o Kamehameha III. i aloha nui ia, me ka hoololi iki paha i kulike ai me na kanawai o ka aina e kau nei, a e hooponopono no au i ke aupuni e like me na rula mau o ke aupuni moi kumukanawai, me ka malama i na pono o ka noho alii, a me na pono kaulike a me ka noho lanakila maluhia no hoi o ka lehulehu.

A no ia mea, ke poloai aku nei au i na Luna Nana Koho Balota, ma kela me keia apana koho maloko o keia pae aina (oiai he aloha kupaa ko lakou no ke ohana o Kamehameha) e hoolaha koke aku, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Ianuari, M.H 1873, he la koho ia i ka moi o ka aina, a e haawi belota ai kelu me keia kane kanaka maoli a me na haole kupa, malaila e hoike ai me ke keakea ole la a me ka maluhia, ka mea a lakou i makemake ai e noho moi malona o ka noho alii o na kamehameha. A pau ke koho balota and a i ka heluhelu ana, e hoike koke mai na luna nana koho balota, no ka nui o na balota i haawi ia no kela me keia, imua o ka Hale Ahaolelo, i kauohaia e akoakoa ma Honolulu ma ka la 8 o Ianuari, M. H. 1873. Aka, ina e hoole kekahi o ua poe luna’la, aole e hooko e like me keia, a ina paha ua hakahaka kahi o lakou, alaila na na makaainana o ia apana e koho i poe pani hakahaka no lakou, nana e hana aku e like me ke kanawai o ke koho balota.

Hawaia malalo o ko’u lima, ma Honolulu I keia la 16 o Dekemaba, M. H. 1872,

NA KE AKUA E MALAMA IA HAWAII NEI!

 

Ka mana o na kanaka,

            He wa kaumaha keia ma ke make ana o Kamehameha V ua nalowale ke poo o ka lahui. Ma ke ola ana o ka moi ua make aku nei, aole i hooiliia i kona mana alii. Ina e waihoia pela, ua hooholoia ma ke kumukanawai o 1852, “na na 'lii a me ka poe i kohoia i ka Ahaolelo, e koho i ka hoolina alii me ka balota hui.” Ua kalaia paha na kuhina no ko lakou kona ana e akoakoa hou ma ka Ahaolelo o ka la 8 o Ianuari o keia makahiki ae, malalo o ke kumukanawai o ka Moi i hala i ka make, no ka mea, ua hooholo hou oia i kela pauku. He mea nui paha keia aole paha; pehea!

            Ua hanaia ke kumukanawai o 1852 e ka Moi, na 'lii a me na makaainana, he palapala aelike, a he kanawai mana o ko Hawaii Paeaina, no ka mea, ua hooholo ka lahui ma kona lala ekolu. Aole e lilo ke kumukanawai kiekie no kona ano maikai, aka, no ka aelike ana o ka lahui Hawaii. Na keia ano o ka laweia ana a me ka apono ana, aole hiki i kekahi mana e ae, a aole oi aku mamua o kela.

            Kela palapala kupanaha i @.

            @

            @

            @

 

 

NO KA MOI

OKO

HAWAII PAE AINA

KA MEA KIEKIE KE ALII

W.C. Lunalilo

A MA KE

KUMUKANAWAI O 1852.

 

Ka Nupepa Kuokoa

HONOLULU, DEKEMABA 21, 1872

 

No ko Kakou Moi Hou.

            E i ae ma ke kolamu mua ma o, ka olelo hoolaha a ke mea kiekie ke alii W.C. Lunalilo, a e oluolu ana oukou a pau ke heluhelu ia olelo. Ke kono mai nei oia i ka lahui Hawaii, e akoakoa ma ka la mua o Ianuari 1873, a e koho aku ma ka balota nona, a ke noi mai nei oia i na Luna Nana Koho Balota, e paa aku i ka balota e hoo ia ana e na makaainana, a hai mai i ka Ahaolelo.

            Ina e hoole ana na luna nana koho balota ma kekahi o na apana koho o keia aupuni i ka hooko  aku, alaila, na na makaainana o ia apana e koho i ekolu o ko lakou mau kanaka hana pono, noho iho i mau Luna Nana Koho Balota, a na lakou e hoike mai i ka huina o na balota i boo ia ma ka pahu balota ia la, i ke Kakauolelo o ka Hale Ahaolelo.

I mea e pakui aku ai i keia koho balota ana, he mea pono e hoomakaukau e ia i mau palapala hoopii a lawe hele ne no ke kakau inoa ia; a i ka wa e kakauia ai na inoa a nui loa, e hoouna ae ia mau palapala hoopii i ke kekeuolelo o ka ahaolelo.

O ka palapala hoopii a ko Honolulu nei, oia kea no maikai e hana ai, a penei ke heluhelu ana:

“I ka ahaolelo

Oiai- ua hakehaka ka noho o ke aupuni mamuli o ka make ana o ka Moi Kamehameha V., ma ka la 11 o Dekemaba 1872, me ke kauoha ole a me ka hoolaha ole i kona hoolina ma ka noho alii; a

            Oiai- o ka mea kiekie ke alii W.C. Lunalilo wale no ke alii kane kiekie loa ma ke kulana, a oia hookah ke alii e hiki ai ke pani e lilo i moi ma ka hanau ana a ma ka mookuauhau alii;

            Nolaila- o makou na makuahine e noho ana ma ka apana o Honolulu Oahu, ke noi a kea o aku nei i ko oukou Hale Hanohano e koho ia ka mea kiekie ke alii W.C. Lunalilo, e lilo i moi no kakou, a e pani I ka hakahaka e Kamehameha V., i make; a ke ae nai makou me ko lokahi e like me ia.”

            Alaila hoomaka aku ke kakau inoa o na makaainana malalo.

He pono no hoi e malama ka poe kupono i ke koho balota i halawai makaainana ma kela a ma keia apana koho, a maloko o ia halawai e hooholoia kekahi olelo hooholo e ae aku a e noi aku i na lunamakaainana pakahi o ka apana e koho no ka mea kiekie ke alii W.C. Lunalilo. Penei kea no kupono paha e ao aku ai i na lunamakaainana.

“He olelo ao i ka lunamakaainana.

Oiai- ua hakahaka ka noho moi o ke aupuni mamuli o ka make anu o ka moi Kamehameha V., ma ka la 11 o Dekemaba, 1872, me ke kauoha ole a me ka hoolaha ole i kona hoolina ma ka noho Alii; a

Oiai - o Ka Mea Kiekie Ke Alii W.C. Lunalilo wale no ke alii kane kiekie loa ma ke kulana, a oia hookahi ke alii e hiki ai ke pani e lilo i moi ma ka hanau ana, a ma ka mookuauhau alii;

            Nolaila - o makou o na makaainana o ka apana o-----, ke nui a kea o aku nei Ia oukou ka makou mau lunamakaainana e hele i ka Ahaolelo ma kea no he elele no makou, a e koho oukou ia Ka Mea Kiekie Ke Alii W.C Lunalilo, ka makou alii i makemake loa ai e lilo i moe, a e pani i ka hakahaka o ko kakou moi I make Kamehameha V.

            E haawi i hookah kope o keia olelo ao i na lunamakaainana pakahi, a e hoounaia kekahi kope e ae i ke Kakauolelo o ka Hale Ahaolello.

            O ka palapala hoopii a me ka palapala ao, he mea ia e hookupaa loa ai i ke koho io ia ana o Ka Mea Kiekie Ke Alii W.C. Lunalilo ma ke kulana Moi, a he hoike ana ia i ke aloha io o ka lahui no ka hooilina alii kupono i ka Noho Alii. Aole i koho ka Moi i make iaia, no ka huhu ia ia nei me kekahi mau makahiki; aole no hoi ia i koho i kekahi alii e ae, no ka mea, ua ike mua kela, o ke Keiki Alii Lunalilo wale no ka mea kupono.

 

            E MAKAALA! - Eia maloko o kela a me keia "Kuokoa" pakahi o keia pule, ua hookomoia, he mau pepa liilii, "He mau olelo kuhikuhi no ke koho balota ana," a me ka balota no ke koho Moi koe, no hiki aku i @ i ka la 1 o Ianauari. Nolaila, @ aku nei ka @.

            He pono o @ ka Hale Pai Aupuni, me ka hoopuka ana i kekahi palapala e ake @.

 

No ke Kumukaawai.

 

O ke Kumukanawai o na aupuni a pau, oia ke kuikahi mawaena o ka Moi a me na makaainana, maloko @ e malama loa ia ai na pono a me na pomaikai o na aoao elua. I ka haku ana i ke Kumukanawai, aia na ka Moi a me na makaainana e hooholo. Ina e haihaiia e kekahi oia mau aoao na hooko ana, he hana ia i ka a-e hewa, a he hehi wale ana i ke Kumukanawai.

            Ua haaheo loa ia ke Kumukanawai o Enelani mamuli o ke eo ana o ka Moi; a me na alii, a oia ka hakaka i lanakila ai ka aoao makaainana maluna ae o ko ka Moi puali koa. Ku lakou a noi mai i kekahi mau pono no lakou a ua loaa aku; ke olioli nei lakou no na makahiki i oi ae mamua o ka elua Keneturia. Mawaena o na pono i haawiia, oia ka hookolokolo i na kiure, ka palapala hookuu kino a me ka noho kaawale ana o na Hale Ahaolelo elua, oia ke kaawale o na alii a me ka Poeikohoia. Ma Enelani, iloko o na makahiki elua haneri a oi i hala aenei, ua noho alii ka maluhia mawaena o na makaainana a me ka Moi, no ka mea, ua hoolohe like na aoao elua i ke Kumukanawai.

O ko kakou Moi nui a maikai o Keauikeouli, ua mahalo loa ia oia no kona hui ana me na makaainana a me na alii e hana I kumukanawai o ka 1852, a I ka wa I hoololi ikiia ai i kulike I ko ka moi a me na makaainana makemake, ua kuahauaia e lilo I kanawai no ka ina. Oia ke kuikahi mawaena o ka moi, na alii a me na makaainana, i malama loa ia ia na pono o kekahi me kekahi. Ua oleloia ua hanaia na kanaka a pau e kookoa a e noho like, ina no he eleele, keokeo a iliulaula paha, ua like no lakou a pau imua o na maka o kea o nei. He mea ia e hoopaa ai i ka hookolokolo ana ma ke kiure a me ka palapala hookuu kino. A ua haawi mai hoi Ia i ka pomaikai i na makaainana e noho kaawale mai ko na alii mai. Oia na pono ano nui loa i loaa mai Ia kakou ma ia kumukanawai.

Ua noho alii o Keauikeouli ma ia kumukanawai me ka maluhia a i kona wa I make ai, ua heluia aku la ia me kona mau makua. Ua hahai mai ka hooilina alii Liholiho mahope ona a ua hoolohe ia kumukanawai, ke kuikahi laa mawaena o ka moi, na alii a me na makaainana. Ua hiamoe aku la ia ma ka ilina alii.

Ku mai o kamehameha V., a hoolaha iaia iho he Moi, a kahea mai la i na makaainana e koho i elele a hana hou i kuikahi, no ka mea, aole ona makemake i ke kumukanawai o ka 1852. Ua koho oi ia na elele a ua halawai ma Honulu I ka 1864, a mahope o ka hoopaapaa loihi ana a mamua o ko lakou hoopau ana i ka lakou hana, hookuke aku la oia, me ke kuka pu ana o kona mau Kuhina me he mea la he poe ohumu kipi, a hoolaha ae la lakou wale iho no i ke kumukanawai hou, a i ole ia, “ke kanawai a ke kanaka hookahi” e like me kana i kapa mau ai.

Aole he wahi huaolelo iki a na alii no ka hana ana I keia Kumukanawai, oki loa aku hoi na makaainana. Ina i ikeia kekahi mea e like me ka kela moi I hana ai, ma Enelani a ma Amerika paha, ina ua ala main a makaainana a pau me na mea kaua a kono mai I ka Moi e hana hou I kumukanawai me lakou. Aka,he poe make kakou I ka maluhia a ua konoia ka lahui e malama I ka maluhia.

Ma ke kumukanawai a Kamehameha V., ua hoole loa ia ke kumu oiaio o na aupuni a pau e olelo ana, ua hana mai ke akua I na kanaka a pau e pono paa a e noho like hoi. Nalaila, ma keia mea hou, ua manao maoli ia ka poe ilihune aole ia I like me ke kanaka waiwai. He hewa nui loa keia.

Ua hoohuikau hoi oia I na lunamakainana e noho pu me na alii, I kailiia ai I ko lakou mana, a I hoolohe wale aku ai no I ka na alii a me ka na Kuhina kuhikuhi. Aole he pono o neia. Eia malola iho ka manao o Mr. Disraeli, ke Kuhina nui o Enelani no kekahi Manawa;

“E na Keonimana, aole e hiki ia’u ke hooki aku I wahi Manawa uuku e haawi aku ai I mau hoike no ka pomaikai o ke ku kaawale ana o na Hale Ahaolelo elua; a no ia mea, ua noonoo nui ia keia kumu no ke ku kaawale ana o na hale ahaolelo elua I loko o ke Keneturia, mai ka hoomaka ana mai o ke kukulu aupunii ma Amerika Huipuia, a o na mana noi e ae - e like me Amerika, ua hui pu lakou me keia kumu, he mea hiki ole I kekahi aupuani ke hooholo I kana mau hana, ke ku kaawale ola na Hale Ahaolelo elua, ko na makaainana a me ko na Alii. A ma keia hope mai nei, ua kukulu puia ka manao  ka poe haku manao kaulana maluna o ke kumu, o ka mea i hauanaele a haule pu wale ai ka  hooponopono Aupuni Ripuabalika ana ma Farani, no ka hookaawale ole ia o na hale elua.

*** E na Keonimana, o ka mana nui a ka Hale Ahaolelo o na Makaainana, oia no kana ku ana ma ka @ e kaana ai i ka waihona dala aupuni, a me kona hooponopono ana ma ka hooko ana aku i na lilo."

O keia iho la ka manao o kekahi o na kuhina @ o Enelani, a oleleo nei, aohe @ kekahi aupuni ke ole e kaawale na Hale Ahaolelo elua. No ia mea, ke imi nei makou e kukulu hou ia na hale elua, e like me ka wa mamua aku nei.

I ka wa i kukala ae ai ke Kumukanawai o 1852, a kukalaia ai ko ka 1864, ua hana @ ole o na makaianana, oiai o lakou kekahi @ i ka hana Kumukanawai. No ia mea, aole @.

E ku kakou a e imi e hoihoiia mai ke Kumukanawai mua o 1852, a ma kahi i ikeia ai aohe i pololei, hoomaikai hou ae. E waiho mai i ka oukou mau hoopii e hana hou ia i Kumukanawai e like me ko ka 1852, a pela e loaa ai ia kakou na kulana kuokoa a lilo i lahui naauao a akamai.

 

He mau Manao ao.

            I keia wa ano nui Iloko o ka moolelo o Hawaii nei, he mea pono e hoikeia na huaolelo akahele. Eia maluna o kela a me kela Hawaii nona na Makahiki i iwakalua a oi oe, ka mana e hoakoekoa malie a e hoakaka I ko lakou mau manao a noonoo no ke ahi kupono e noho ae ma ke Kalaunu o na Kamehameha. He mea maikai ma ka noonoo I keia wa ka hoolohe aku I na manao o ka poe a kakou I mahalo a I hilinai ai; o lakou hoi ka poe I hoike mai I ko lakou aloha io I ka Hawaii, ma na hana, aole I ka poe aohe o lakou manao e ae, o ka makemake wale no e loaa ana oihana aupuni, a I oleia, o ka hao aku paha I ka waiwai o ka lahui. Ke olelo nei makou he pono ke hoolohe; aka, I ka hiki ana mai o ka Manawa e hoike ai oe I kau mea e makemake ai no ka Moi, mai ae aku e hoomaluia mai oe e ka makemake o kekahi. Mai ae e noho haku mai kekahi maluna ou ma keia hana nui he koho Moi.

            E koho ana oe I Moi nou Iho, aole no hai. O kou waiwai, pau a lewa paha, kou manao kuokoa, a o kou ola ponoi paha, e hoopaia mai ana ma keia wae ana, o keia ka hana nui hookah o kou ola ana, a ma keia hana ana, e kuu ai I kou noonoo piha. Ina ua hai oe I kau mee I amekamek ai, e hoike aku ma ka la akahi o Ianuari, ma kea no maluhia a e hoike aku I ko oukou mau lunamakaainana pakahi I ka hopena o ke koho balota ana ma kou apana.

            Hookahi huaolelo I na lunamakaakinana. Oiai ma ka manao o ke kumukanawai o Kamehame V, e like me ka pilikia a kakou e ike nei, ua haawiia ka mana ia oe e koho I Moi. E ae mai oe ia makou e ninau aku ina ua noonoo oe me ka noiau a pololei I ka iwakalua kumamawale kanaka I kohoia he mau lunamakaainana, e kaheaia mai ana ma keia hana nue he koho alii, e kapae ae oe I ka makemake o kou mau makaainana nana I koho aku? Aole anei he pono e lokela ko ke aupuni leo ma keia hana? O ka Moi, aia I ka mea e kau ae ana, oi ka Moi maluna o kakou a pau; a I ko makou manao o ka pono a me ka pololei wale no, e hooloheia ka leo o na makaainana e oukou.

            E hele oukou I ka ahaolelo ku I ka wae na elele. Aia maluna o oukou ka hana nui ma kea no he mau lunamakaainana, ka hookau ae ina e hana oukou ma ke ano Elele; no ka mea, ma ka oukou koho ana, e hana oukou me ka hoonaauao ana, mai na makaainana mai. A ina he kumu nui e kaumaha ai ke hiki mai mamua aku nei, ua hiki ia oukou ke olelo maikai aku, ua hana au ma ko oukou makemake.

            Ke olelo aku nei makou, e pane mai ka lahui mai Hawaii a Niihau ma oukou la. O ka pono, ka pololei a me ka maikai wale no keia.

 

NU HOU KULOKO

Oahu

 

I ke kakahiaka o ka la 19 iho nei, ua ninaninauia aku kekahi I hoa o ka ahaolelo e kekahi haole o Honolulu nei, “owai kau alii, o Lunalilo paha.” Wahi a ka luaui, “aole, e kakali aku ana hoi a o ka puke mai o ka palapala liilii!” Eia ka auanei ia nei, o hakukole.

Ke hoomauia nei no ka hulahula Hawaii maloko o ka Pa Hale Alii i na po a pau, koe ke Sabati. O ke ano ka o keia hana, he hula e hoomakala ai i na alii i moe ole i ka po, aole he kanikau a kumakena no a ka mea i make. Ina pela, aohe hilahila aku a kae.

Ku kai ke “Dacota”- ma ke ahiahi poeleele I hoomalalamaia e ke konane a ka mahina. O ka huakai mua ia a keia mokuahi ma ka moana pakipika nei. Ma ka Poakolu ae i ka hora ahiahi loa, ua au aku ia no na Panalaau o Nu Zilani a me Nu Holani. E hahaiia kana huakai e ka pomaikai.

Ka “Nebarake,” ma ke kakahiaka Poaono iho nei, ua ku mai la ka mokuahi maluna ae mai Nu Zilani mai, i loko o na la he 16. No ka ae ole e ka Ahahui Hooholo Mokuahi e holo la mawaena o Nu Zilani me Nu Holani e halewai me ke laina mokuahi o Weba, nolaila, na lohe ole ia na @ hou mai Na holani mai. Aole no hoi mea hou ano nui mai Nu Zilani mai. Ma ka hora 1 o ka wanaao Poakahi iho nei, ua holo aku oia no Kapalakiko. Ma keia hope aku, aole he hoololiloli ukana a ohua ana ma keia awa. E holo loa ana na moku mai Nu Zilani a Kapalakiko me ke ku iki maanei he mau hora o ka la.

PELA PAHA. - I ka po mua i weheia ai i ka Pa Hale Alii, i wahi lealea no kanaka, ua @ ka poe i @, ua ehiku @ e paani ai. I ka po alua iho, mawaena paha o ka awalu haneri me ka himeni, a i ka po akollu, ua iki @.

Ke hele nei I loko o keia kulanakauhale kekahi, me kekahi palapala hoopii imua o ka Ahaolelo no ke koho ana i Ka Mea Kiekie ke Alii Williama C. Lunalilo i Moi. A i kona hiki ana aku i na Keena Oihana Aupuni, e noi aku i na luna aupuni e hookomo mai, ua hoola ia mai.

AHAAINA HOOLAA LUAKINI. - Ma ka Poaha, la 25 o keia malama, e malama ia ana he hoolaa luakini ma Waikiki kai malalo o ke alakai ana o Rev. J. Manuela, kahu o ka Ekalesia o Kaneohe. Ua konoia na mea a pau e hele ilaila. Mahope iho o ka hoolaa ana, e haawiia ana he papa-aina me ka lulu mau wahi kenikeni no ko lakou aie i koe. E hele ke nui ka liilii.

PILIKINO. - Ma ke ku ana mai a ka mokuahi Dacota, ua hoi mai na keiki a Rev. J.P. Kulika o Makiki, e ike ia laua. Eia ko laua mau inoa, o Rev. J.T. Kulika me kana wahine, oia na misionari i noho ma Kina; Rev. Thos. H. Kulika me kana wahine. O ka ohana keia o na kahunapule i hiki mai i Hawaii nei, i pau loa i ka hahai ma ka oihana kahunapule wale no. Olioli mau ka manao o ko lakou mau makua.

Halawai mau ma Kaumakahili.- Ua hooholo ka Ekalesia o kaumakapili e malama mau ia I halawai I kela a me keia la ma ia ekalesia a hiki. I ka la e koho hou ia ai ka moi hou no kakou. Ke hooholo nei ka lakou pule, e malamaia ka maluhia o ka lahui a e haawiia mai I moi aloha kanaha e ko ka lani. O ka lakou moi I hoonohole e ai ma ka naau, oia no ke keiki alii Lunalilo. I nui kea ho e na haipule I loaa ia kakou ka makana mai luna mai, a I hoonohoia ka moi a ka lehulehu e makemake nui nei lilo I panihakahaka no ke kalaunu.

He HOINOINO paha keia. – Oiai, ua hoolaha akeaia kekahi olelo hoolaha ma keia kulana kauhale I ka poalua iho nei, ua lilo I mea makemake nui ia e na makaainana. Aka, aole nae I hoolaha mai na nupepa aupuni I wahi olelo o ia ano. He hoinoino keia I ka mea I makemake nuiia e ka lahui, a ina he poe Hawaii ponoi kekahi ma ia hale pai i aa ole e ku ae no ke alii kupono, e hele pela ia. Ano e hoike ai a e koho ai ke kanaka I kana moi e makemamake ai. Aole ka hoomalimali ma kekahi alii, alaila, holo e pee poli ma kakahi alii la.

He pepa hoopii.-ua hawaiia ia W..H Kamoana he palapala hoopii I ka Ahaolelo, mai ka apana aku o kona, oahu nei e noi ana I na lunamakaainana e koho lokahi lakou ia ka mea kiekie ke alii William C Lunalilo, I moi no kakou, no ka mea, oia wale no ke keiki alii I hoolaiia ai e Kamehameh V. Nolaila, ke noiia aku nei ka poe makemake I ke keiki alii, e kakau I ke lakou inoa malalo oia palapala hoopii. He hoike ana keia I ko ka lehulehu manao makemake I ke alii.

Ua hala o Rev. A. Bihopa.- ma ka hora 5 o ka wanao poakolu iho nei, Dec, 18 ma kona home noho ma nuuanu, make iho la o Rev. A. Bihopa makua, o ka huakai allua misionari I keia pae aina, I ke 77 o kona mau makahiki ke hiki ae I ka la 30 o keia malama. Ua kuu kona luhi me ka lanakila a ua pae ola aku la oia ma kela aupuni lani. Mamua o kona make ana, ua ninau oia I ko ke kauka manao, aka, no ke hoike pololei ole aku, ua olelo mai oia I ke kauka, “mai hopohopo oe I ka hai mai, no ka mea, ua makaukau no au no ke hele aku.”

He mea hilahila no kekahi kiaaina hele kino nei e hooikaika e hoohuli I ka manao o kanaka e koho I kana alii I makemake ai. Hele pela ke kanaka hana iao.

 

Ka makou kii makana no 1873.- ua makaukau ke kii o ke mea kiekie ke alii William C. Lunalilo, ke alii hookah a ka lahui e ake nui loa nei e lilo koke ae I moi.

O ka poe o makemake ana e loaa ia lakou, e uku e lakou ano elua dala no ka nupepa hookah. E haawi no makou I ka poe a pau e uku mai ana. O ke mea hiki mua, hana mua ia.

O ka poe e noho ana ma na wahi mawaho aku o Honolulu a me na mokupuni e ae, ua hiki no ke hoouna mai I $2.00 ma ke gula e haawiia aku ke kii maloko o ka eke leta a me ka nupepa pu no ka 1873.

Oiai o ka elua dala keokeo ke hoounaia mai ma ka leta, he kaumaha loa, pakui hou Iho paha ka poo leta, manao makou he pono ke hoouna mai I $2.50 ma ke gula a na makou e hoihoi aku ka hapalua dala i koe maloko o ke poo leta, oia hoi he 24 poo leta ulaula a me ka palapala pu aku.

 

E kupaa ma Makaainana! - Ua hoopukaia he pepa liilii e ka Hale Pai Aupuni i ka Poaha iho nei, e @ ana i ke alii a na makaainana e ake loa e noho Moi. No ka lapuwale a me ka hana hilahila, ua huna a lawe mmaluia e kolaola ma na alanui i ka po Poaha iho nei. A oiai, ua ike nuiia ke Keiki Alii e ka poe kahiko he mamo ia mai a Kamehameha I. mai, nolaila, he makehewa na olelo pale wale mai. No ko ia nei alii, mai ka po mai, i haawiia ai @ hanohano Ka Mea Kiekie ke Alii William C. Lunalilo. Aole alii kane a wahine eola nei ma kela inoa hoohanohano kiekie loa, aia hookahi wale no. Nolaila, e @ i ka @ balota nona ponoi ke hiki aku i ka la 1 o Ianauari, me ka manaolana, ma ia la, e pomaikai a e ulu hou ai ka lahui, a me ka aina. E kupaa kakou!

 

Ma ka hora 10 1/2 o ke kakahiaka o ka la 25 o Dekemaba nei, e malamaia ana he anaina haipule; a ke konoia aku nei na kula Sabati apana a pau e akoakoa e mai.

 

HE HALAWAI MAKAAINANA MA HONOLULU. - Ua lohe mai makou, e malamaia ana he halawai nui o na kanaka Hawaii maoli me na haole, maloko o ka luakini o Kaumakapili, ma ke ahiahi o ka Poalua, la 24 o keia malama, no ka noonoo ana i na hana o ka la balota koho Moi. E hoopukaia aku ana, he mau palapala hoolaha ma na pipa alanui no ia mau mea.

KA AHAKUKAMALU. - Ma ka Poakahi i hala, he halawai ka keia Aha, i kaheaia e ka Lunakanawai Kiekie, a ua hooholoia he olelo hooholo hoalohaloha, e hoike ana i ko lakou kaumaha no ka make ana o ka Moi. Ua hoopuka mai ka nupepa haole o ke aupuni i na inoa o ka poe i hiki ae, o C.C. Hairesi ame Kauka Kamika. He mau kanaka keia i kohoia e ka Moi, a ua noho laua ma ke ano Kuhina iloko o keia Aha, aka, heaha la keia o laua e noho nei i keia Ahakukamalu, oiai, ua pau ko laua noho Kuhina ana? He hiki anei i kekahi ke hai mai ko laua kuleana i keia manawa?

 

 

He Halawai Koho Moi!

 

            Ma ka auina la Poalua iho nei, Dekemaba 17, 1872 ua malamaia e na Hawaii ponoi, ma ka luakini o Kaumakapili. A mahope o ka pau ana o na hana mua, ua laweia keia olelo hooholo malalo Iho nei, a ua hooholoia ma ka lokahi.

            No ka mea- ua lawe aku ka mea mana loa I ka moi I aloha nuiia Kamehameha V., ma ka la 11 o Dekemaba 1872, a

            No ka mea hoi- ma kona make ana, ‘aole oia I koho i hoolina a i hope hoi nona ma ka noho alii o Hawaii nei; a

            No ka mea- ua waiho hoohaka ia ka noho alii:

            No laila- ma ka nana ana i na pono a me ka noho maluhia ana o keia lahuikanaka, ua ili iho iluna o ka lahui ke koho ana i hooilina no ka noho alii nolaila, e

            Hooholoia- o makou o na makaainana aloha alii o Honolulu nei a me na wahi e pili ana mahope o ko makou noonoo maikai ana a kuka like ana hoi ma ka nana ana iwaena o na alii hanau a pau o ka aina, ma na mea pili ia Kamehameha I., a me ka mea kupono ma ka naauao, e lilo i alii, i moi a i haku no makou ma ke kino, ke koho nei makou ia mka mea kiekike ke alii William C. Lunalilo, a ke hooia like aku nei, oia ke alii e noho moi maluna o makou, ma ka noho kalaunu o Hawaii nei, ma kea no he Makua no ka Lani.

            I ka wa i loheia ai ka inoa o ka mea kiekie ke alii William C. Lunalilo, a paipai a hehihehi ko ka hale i ka nui o ka olioli. Aole he mea kue ia hooholo ana. Nolaila, ua hooholo lokahiia.

            Ma ka halawai makaainana i malamaia maloko o ka luakini ma hauula, Koolauloa,, i ka la 17 o Dekemaba nei, ua hooholo lokahi lakou, o ka mea kiekie ke keiki alii William C. Lunalilo, oia ka moi e koho aku aku ai, a ke hoomakaukau nei lakou he palapala hoopii e kakau inoa ai na makaainana o laila, a waiho aku ma ka lima o ko lakou Lunamakaainana.

            I ka lohe ana o na makaainana ma lokoa, Kauai, I ka make ana o Kamehameha V., ua kukuluia he halawai, a ua hooholo lakou a pau, e kohoia ka mea kiekie ke alii William C. Lunalilo, I moi no ko Hawaii pae aina.

           

"E Kona kai Opuu i ka lai,

Opua hinano ua malie.

Hiolo na wai auau a ke kehau,"

            Aloha oukou:

            Ma ka make ana o ka Hon. J.W. Kapakee, ua hakahaka ko oukou noho no ka Ahaolelo hou i kaheaia; a ua kauohia oukou e koho hou i Lunamakaainana no oukou: A no keia mea, ke kaheaia aku nei oukou,

            "E MALIU MAI! A E HOOLOHE MAI!!"

            1. Mai koho mai oukou i ka haole (Aeto) i hele aku la, he kanaka no ka aina e, aole i ikeia kona aloha io ia kakou; he kanaka i noho mai no ke dala; aole e hiki ke paulele iaia; ke imi nei oia i kahi o kona pomaikai; aohe oiaio o kona alapahi no ka aoao o Ka Mea Kiekie Ke Alii William C. Lunalilo. O ka poe haole i aku i ka Oihana Aupuni, aole lakou e kokua ana ma ka aoao o Wiliama C. Lunalilo.

            Mai koho mai! Mai puni mai!! O hei auanei i ka upena a ka lawakua, aka,

            E HOOKANAKA! E IKE LA KAKOU HOOKANAKA!

            2. E koho i Hawaii ponoi! E wae iloko o ko kakou poe kupono, a ike lea ia he kupaa ma ka aoao o ka pono; he makamaka no ka lehulehu, he aloha aina, a i ka lahui me ka oiaio.

            He Hawaii ponoi i ikeia, aole e hiki ke lawe i ka waiwai kipeia; ua ike hoi, a maopopo i ka inoa kupono ke noho ma ka nohoalii.

            He alii i hiki ke paa i ka hooponopono aupuni o ka @ aupuni naauao; he Hawaii ponoi hoi i ike a maopopo i ke ano o ke alii i aloha i ka lahui.

            E koho kakou me ka lokahi.

            MAKAMAKA.