Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 2, 11 January 1873 — No Haualele. [ARTICLE]

No Haualele.

£ noho ana o Haualele ma kekahi Ahupuaa o ka mokupuni o Hawaii, a he konohiki hoi oia nē ua Ahupuna nei, a he lehulehu o nu kanaka hoaaina malalo ona,a mamuli o kana olelo a me kuna mau kauoha, ua hoolohe na mea a pau i kona leo, a ua holo pono loa kana mau mea a pau 1 manao ai me ke keakea ole ia, o La pono a me ka hewa o kana hana ana» aohe mana e ae nana e hoahewa a e hoapono hoi, a ua kaeoa nui oia ma kona ano hanohano, a ua hapaiia oia n kiekie ma kona ano puoahele ; a o Keawenui&umi ka raea npna ka aina, aohe no ana hana mai, aia wale no o ka mea e loaa aku ana ia Haualele, oi& wale ncr kana e ai ai, a inae ole, oia iho la no. • , CJa piha pooo kona a!o i na haia wahine, a he mea mau no hoi ia i ka wa kahiko maanei, ina oa iiio kekahi i konehiki, he kanaka nui ia a haoohano hot, a o ka mea la nana e o-u mua ka mu'o <0 n« wauke opiopio oia mau la, a he laki loa ka. poe oia ano ia anoia.wa, ina he opiopio, n ina he ui, ua like wale no; hookahi no haiiwina e loaa. He wahi keiki nae ka na o Haualele, a ua

haO&i [ūnahele ia oia, o ka pono a me ka o kana mea e haioa'i, he pono wale no ia iko Haualeie manao. Aka, i kekahi la, he ka ua keiki nei i hana ai, ua aku la oia a make i kekahi wahi keiki iuku a ko laua mau hoaaina, a ua kumakerjj ka ohana a me na makua, a ua hai aku ia aka, ua hoapono no oia ma ia hanjji a kana keiki, a no ia mea, ua hele akui na makua o ke keiki make, a hoopii imui o Keawenuiaumi, a komo iho la ka mar|o hoahewa iloko ona no Haualele, a maeona ano Alii, ua kauoha ae la oia i kona ©imuku nui, e kii aku e hopu i| Haualele, a|e hoopaa aku iloko o ka heiau, a hiki mai«a po o Kane, alaila, kauia iluna o ka lele | H| aikane aloha nae ka Haualele e noho ana lpa ke alo Alii, lohe aku la oia i na olelo aie Alii, holo mua aku la oia e hai ia Hauilele. Ama ko Haualele lohe ana, ko-mo-«ti la oia a me kana keiki iloko o ka ulu ffii'o a ilima hoi, a holo mahuka aku la, a pelia oia i pakele ai ia make. Hpe aku la laua a hiki ma Kohala, loaa ia la§ia kekahi waa, a maluna oia waa laua i ho|) ai a pae i Maui, Molokai, Oahu, a ma ko laua wahi i hookuonoono loa ai, me |ia manao e hoolilo toa ia laua i mau kama&loa no Kauai, a uhi ka lepo o Kauai ia laua| Aka, ma kekahi la, ua imi hala ia o Haulkle, ma kekahi Ihewa e pili ana i ku hoopaaia oia iloko o ka pae-humu, me U manao e hoopaaia ma ia la a po, a ma ia p< a ao, alaila, o ka lele, a pau fa ike ana i ka la i ka mea mehana. Afe, ma ka po ana iho, hele aku la ke mawaho o ka p;ae»humu, kahea aku la i rona Papa, Haualele ! Haualele ! ! Panej9»L? Haualele, Eia 110 au kou makua, a heaha kau e huu keiki ? Pane aku ke keiki, O kuu puni hoi palia o ke kohina mahina, 4 mai o Haualele, He oiaio no hoi paha ia, ina o ko'u wa e noho lanakila ana, ina no hoi ua kii aku au i Iko puni, hookahi no kohioa mahina, e ai na'lii a lihaliha, e ai na | makaainana a e ana, e ai ka puaa aole e pau Aolepaha la e loaa ana. ua puni nei au, eia wau la ua paa, a i hakalia i keia po a ao ae, kauia au iluna o ka leie, ehia ka hoi mea aloha ooe. Heaha la Ihoi kana, e noho no a i make au, hoi no 1 Hawaii, anoai aia no k6 kupunakane ke ola la, kena aku no oe nana no e kii no ka mea, o maua wale no kai ao la hana. Oka nui aku, aole ia, oka loaa ka paha o ko ono, e nalo no ka ono i ke kohina mahina hookahii.

Hoi aku la ua keiki nei, a hala paha elua hora, hele hou aku ia 110 ua keiki nei a ma kahi ana i hea mua ai. kahea aku la no oia e like me kana kahea ana a kakou i kamailio ae nei, a pane mai la no hoi ka makuakane e like me kana mau olelo mua.

A o na mea nae nāna e kiai ana, ua lohe pono loa laua no ka laua la mau olelo, nolaila, holo aku la kekahi a hai aku la i ke Alii, no na mea i kamailioia mawaena o ke keiki ame kona makuakaHe,, Ai ka lohe ana o ke Alii, kauoha ae la oia, e hookuuia o Haualele, a e alakai aku imua ona, ina he oiaio kana olelo. Ika hiki ana mai o Haualeie imua o ke Alii, ninau aku la oia, He oiaio anei, he mea ono ke kohina mahina, Pane aku o Haualele, me ka wiwo ole, He oiaio, he mea ono loa kohnana mahinn, a ua oi aku kona momona mamua o ko ka puaa, Hookahi no kohiana mahina. e ai na'lii a lihaliha e ai na makaainana a e ana, e ai na puaa ame na iiio, aole no e pau. O ke kohiana mahina wale no hoi ka aia ka'u keiki a hiki i kona nui ana, « me ke kohiana mahina ito maua o ka hele ana mai nei, a inehinei no ka pau.ana, a keaioh» eei au i kuo keiki,- e make ana paha, oia i ka pololi, 110 ka inea, e make ana au kai mea e loaa'i.

A no ka manao o ke Alii, he' oiaio la na olelo a Haualele, nolaila oia i pane aku ai, £ pono hoi ha oe e kii, i ikeia hoi ka ai ana oia mea, no ka mea, uia no ka mahina ke kan mai la, Pane aku o Haualeie, Aole e loaa 1 keia wa, m\ kiekie loa ka mahina, aia wale no i na mahina hiiki ahiahi mai mauka Pii mua nae a hiki i k*e Ikuahiwi, • e 'pii ae ana ka mahina, hopu akii a paa, alaila, lawa mai i kekahi kohiana imahina. Eia hoi, aole no e loaa i Kaoai nei, no ka mea, he moku lewa keia ike . kni, aia wale no ma Hawaii e loaa ai. Pane hou mai ke Alii, He oiaio no e ioaa no ii& oe ? I aku o Haualele, he loaa no ia'u īnn wau i Hawaii, aka, ina i Kauai nei, ooe no ka mea e loaa ai o ke Alii. Pane mai ke Aliii, Pehea bo> auanei e ioaa ai ia'o; no ka mea, aole au i ike, Pane hou aku o Haualele, penei hoi paha e loaa v-.

ai ia oe, Ooe ka mea nui o ke kanaka, e olelo «ku oe e kahu i ka ai a nui na maua, a ooe no hoi ka mea nui o na waa, e haawi inoai oe i kekahi waa nui no maua, alnila, holo maua, aole nae oukou e helu i keia hapa mahina, no ka mea, he hakina keia, aia a puka mai ka malama hou, alaila oukou nana ee, a ina e puka ae ana ka mahina i ka wa ahiahi, a ua nihomoie, e manao iho ouIkou ua lilo ia'u ia apana a o ka loaa ka hoia, a kakali ae oukou o ka hiki maf o maua rae ke kohiana o ka mahina. Mamuli o ka oielo kauoha a ke 'iii, ua ahu ka ai, a loaa no hoi ka waa, a o ka holo iho la no ia, a hala hookahi anahulu la pae'aku ia iaua nei i Hawaii. Noho iho ia ko Knuai poe me ka maka'aia ioa,a hiki mai ia ke ahi«thi i oleloia, puka ae la ka mahina, a ik&'ku la lakou ua nihomoie kekahi kihi o ka mahina, olioli iho la iakou, me ke kau nui nku o ka inaoao o ka hiki mai o Haualele me ke kohiana mahina mai Hawaii mai, aoie naei liiki ae, a o ko'u holo e mai nei no ia i ke koho Moi. Pi-pi holo kaao. Ulele.