Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 2, 11 January 1873 — Ka Hoalii ana ia Ka Mea Kiekie Ke Alii W.C. Lunalilo i Moi. [ARTICLE]

Ka Hoalii ana ia Ka Mea Kiekie Ke Alii W.C. Lunalilo i Moi.

Honolulu, lanuari 9,1873. Mamua o ka hoi'a 12 awakea, ua piha e ka pa o ka luakini eehia o Kawaiahao i ni inakaainana, a ua hookeke.aku hoi oloUo o ka luakiin a kuku kanaka iluna. Ua kukuiuia na koa mawaho aku o ka puka kooio a me na lalani kanaka e haiamu ana. No ka makauia o hanee ka hale, ua hoolaha e ia mai Ja, rnai hehihehi ka wawae •* aka ina e komo mai ka Moi, e aloha no ka waha, a e paipai na lima."

He 15 minute mamua aa o ka hora 12, komo ana na kahiii hoohanohano i paaia e Mahpia a me Keooi Miki opio.

1 ka hora 12 ponoi, ua hai mai la na huto ana a na makaainana o waho, i ka hikn ana mai o ka Moi mawaena o lakou. Aohe i liu» liu iho, komo ittai la i ukaliia e ka Lunakanawai Kiekie mai ka puka mai me na ukaii o.ka Moi make.

I ke komo ana niai, ua haawi ae 1b ko ka Hnle i na huro ekolu, a ua kunou naai la ka Moi me ke aloha. [ka hiki ana iluna oka awai ki?kie, ua noho iho la,oia iluna o ka noho kaiaunu * Ua kaheaia ka Kev. H. H. Pareka e pule. Ika pule ana lia ku pu ka Moi iluna. īka pau ana ua noho ka Moi ilalp, a ua heluheiu kokei* tnai e Hon. D. Kalakaua ka Palapala a ka Ahaolelo, ma o na komite la elima, e hai mai ana i ke koho ia ana o Ka Mea Kiekie Kē Alii W. C. Lunalilo i Moi nc» ko Hawaii Paa Aioa. Wa His Hon. £. H. Allen i heluhelu i ka olelo j3eritania.

Mahope olailn, ua hoohikiia oia e ka Lunakanawai Kiekie e malama i ke Kumukanawai o Hawe ii nei, a penei kana hoohiki ana me ka leo moakaka : " Owau o ILunalilo, be hoohiki n®i au i ke Akua Mana Loa, e malama mau i ke Kumukanawai o ke Aupuni, a e hooponopono no au i ke Aupuni, e like me ke Kumakanawai, ame na kanawai." . Kukala mai la o Hon. D. Kelakaua, £ ola ka Moi i ke Akua ! ,Huro aku k ke aaaina. . Alaila, helulielu mai 1« ka Moi he haiolelo aiii. A NA 'Lll A MK KA POEIKOHOIA : lloko o ka inoolelo o ko Hawaii nei Pae Aina akahi no i hoakoakoa id ka Ahaolelo i mea e koho ai i Moi a ke haawi aku nei au ia oukou kou mahalo no ka' lokahi a me ka oluolu o ka onkou hana. Mamua ae o ka noonoo ana i na. hana maiuna o kakou, he mea ku i ke aloha o ko kaleou puuwai, e hoike akui ko kakou kumakena no ka. make hikiwawe o ko kakou Alii kaulana. He kuoo a manao paa no hoi ka Moi i hala afcm nei. . (ia kokua nui oia i na oihana e pomoikai ai keia Aupuni ma kona paipai ama me kona kwelawe maoli ana. a peia no hoi ua maln ka khui Hawaii maluna ona. Me kona manao hookuoo i kona leihui no ka pomaikai. tQa makaala nui oia no na peno, o na; kanaka Hawaii, a ua ake Aui oia e hoio mua nn lliam e pomaikai a e iheomahuahuaia ai iiikou.

Owau no kekahi i huipu i ko'u miwainina me ka Moi i make aku la, no ka emi mau o ka lahui, a pela np hei, iee lana nei ko'u inanAo e imi ana oukou i mea e kaoluiia ai ia emi ana ona kanaka. A oiai e noho Uumakena ana no kakou no kona, make emoole, e ao ia kakou maknuli o kana inau hana, e kupaa ma ke kuokoa o ke Aupuni, a e hooikaika no ka pono like o ka iehulehu.

Aole no i ikeia maloko o ka moolelo o ke ao nei kekahi lahui ioi aku iko keia ma ka pomaikai o ka noho like me ka iokahi o ka manao o na kanaka ponoi o ka aiiia a me na kanaka o ko na aina e mai t mn ka hooponopono ana o liē Aupuni j a pela no hoi ma na ano a pau o ka noho ana.

(Ja eluolu ka launa ana o kēla me ano o na kanaka, a pela no i kulike ai me ka makemake o ka poe hoopono a p«ttt.

I ka hiki ana 'ku o ka Moi hou ma ka Noho Moi, me he mea la, o ka hooinaka na ia o ke au hou o ke Aupuni.

£ homkaika no Au e hoomau i ka inoa maikai o ko kakou Aupnni ma ka launa ana me na Aupuoi e, a nolaila e hoomanao kakou i Ko'u mua i aloha nuiia, a me ka poe naauao a me ke aloha lahui nana i kokua ia lakou ma ka hookomo ana o keia Aupuni iloko o ka ohana o na lahui.

E hooikaika jio Au me ke kokua mai o na uiakamaka oiaio a pau o keia lahui, e hapai mau ia ka inoa maikai o ke aupui ni i ili maluna o kakou. Ua pomaikai ka hoomaka ane o Ko'u noho Moi. Ua maikai a ua oluolu ko kakou launa aupuni ana me na aupuni a pau o na aina e, a ke lana nei hoi Ko'u manao, e mau ana pela, ke hooko mau kakou i na rula o ke kaulike a me ke aloha e like me ke ano mau o ka hooponopono ana iwaena o na aupuni. Ua maluhia ka aina a me na wahi n pau o kakou, a ua kuonoono kupono no hoi, a oia Ka'u ake nuiekokua. Ua hiki no i keia Pae Aina ke holo

imua ma na oihana e waiwai ai, mamua j ae o ka mea i. ike ia i na kau i hala. Ua! lawa no ka aina i mea e uiu ai f rnaanei ke Aupuni Moi Hanohano, a e hoomahuahua ia ka lahui a me kona kuonoono a me ka oluolu o ka noho ana, & e mahalo ia mai e na auouni e. Ua waihoia kakou ma kahi pomaikai ma ke alanui inoana o na Lahui, a noiaila, e hooluoiu kakc.ii i na moku kal£pa o na aupuni a pau, e kipa maloko o ka malu o ko kakou inau awa ku moku, kahi e loaa ai na mea ulu he nui wale, a i kau ia hoi na Kanawai kaumaha ele. E kokua a e apono no Au i na Kanawai kupono'a pau a oukou e hooholo aii inea e malu ai a e holomua ai na oihana kalepa. He mau mea ano nui i pili i Ko'u hiki ana aku i ka Noho Moi, he muu mea hoi nana i" hooulu- iloko U ? u ba noonoo ntii no nahana koikoi l ili maila'u mai ka Lahui okoa.

Ua hoike in&i iakou la'u i ko lakou Aloha Alii me ka hooho lokahi o na leo, a ke lawe nei Au i keia oihana i haawi ialNo'u.me ka hilinai i ka lakou kokua ana inai.

E nana alohaia mai kakou e ka Makua Nui o kaiam,'nb ka mea, iha i nele i Kona Kokua, alaila, lia makehewa ko kakou hooikaika »ntt e hapai i na pono o ke Aupuni a me ka Lahui.

I ka pau ana o keki haieielo maluna ae i ukaiiia ma ka huro, ua heluheiu hou mai ka Moi i ka haiolelo malalo iho : 1 ka Lahui Hawau : Mahope iho o.ka make &n» o ka Moi KaWehameha V., a ka Lahui e kanikau nei, ua hoopuka Au i kekahi palapala i ka lahui, a ma ia paiapala, ua hai aku Au ua hakahaka ka Noho Alii, aole hoi i kohoi(i ka mea e noho ma ia wahi, a ua makemake Au e waiho aku na lakou e noonoo mai i Ko'u kuleana. * Ma na halawai lehulehu i malamaia ma kela a me keia Mokupuni o keia Pae Aina ua hoike lakou i ko lakou manaa ma ke aho hoohanohano mai la'o, a o ke koho ans o tca Hale Ahaolelo, oia no ka hooko ana i ka makemake o ka lehulehu. He mea makehewa ke hai aku, ua piha Ko'u oaou i ke Aloha no keia hoike lokemaikai ana No'u, a he makehewa hoi la'u ke hai aku, he mea ia e hopikaiika ai la'u e hana i na mea a pau i hiki la'u e hoomaikai ai i ko oukou noho ana, a me na pono o oukou, a me ka noho olilolu ana. Aka, i mea e kb ai keia mau manao e koliua a e lokahi pu mih oukou m« A'u. Mai keia la aku ke manaolana nei Au, e ike i ka hooikaika nna o na kamaka a pau e hookuokoa ia lakou iho. :: Ua aoia mai kakou ma ka moolelo o ka wa i hala» aole hiki i 4 jrekahi lahni ke holo imua.ma ka nui ana q na kanaka a me ka waiwai ke malama ole i na hana a me ka noho maikai ana. He mea kaumāha»i Ko'u Naau ka emi ana aku o ka Lahui Hawaii i na makahiki i hala, a ke noi nei An i tia kanaka Hawiiii a pauina maanei, a ma kona wahi makhia paha, e ku ae me kona ikaik* a, kaohi i keia neoneo ana o ka aina. , ~, He hiki no ke hana |a r aia oae ma ka lekal}i ana p na mea a pau i aloha ia Howaii nei - . Ka hooikaika ma ka hana, ka nohoM|B uha ole āna, a me ka noho hiiiieai analHßi tta Hoonaauao la ana ma na hana poiio na hana maikai ka mea e hiki ai. : B hailele i na hana palauaiolo a e hooiili

| ika i loaa ai kela kulana ka maikai e hooho- ! loinuaneiLahui e. |- Maloko 0 K%'u palepala i waiho aku ai imua o La Lahui, ua olele Au no kekahi mau Hoololi Kumukanawai e hiki ke bana m rae ka pc>maikai. E hana no Au i keia mea ma k« nno kiilikē me ke Kaoawai. (Ja maopopo ma ka hoike ana iho nei 0 ka inanao o ka lehuleha, he mea :a e hoohui ai i ke Alii a me na Makaainana. Oa ike kakou ua like a lokahi ko kakou manao no k» pomaikai 0 ka lehulehu. : Oiai Ko'tt Aupuni he Aupuni malalo oke Kumukanawai, he mea pomaikai ka iokahi ana o ka nmnao 0 ka lehulehu no ka ili ana aku 0 ka neiho Alii. He mea ia e manao ia ai e hooholo pono ia ana na hana o ka leholehu, «1 e hoomalu aj i ka poou 0 na meaa pau, a«hoopaaia ai la lakou ka poho, hooponopono ia e ke a oiano Ka pom&ikai nui i hiki 1 ke Aiapuni e haawū. I ko pau ana 0 keia haiolelo, ua liu!iu;ldi Moi.no ka hoi, a ua mele mni ka Papa Himeni i keia mele :