Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 3, 18 January 1873 — Page 2
| This text was transcribed by: | Jon Kauhola |
| This work is dedicated to: | Kamehameha Kapalama Schools |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NU HOUO NA AINA E
Ma ke ku ana mai o na mokuahi " Kale-Ponia" a me "Nebaraka" i ka poakolu a me ka la inehinei, ua loaa mai ia makou keia mau mea hou malalo iho nei:
ua waiho ke kuhina kaua Von Roon i kona noho ana kuhina no ke aupuni Imepe-ra o Germania, a ua hoi ma ka oihnna ele-makule.
Ua piipii kai ka Aha Kuhina o Germaina i ka lohe ana i ka lohe ana i ka haiolelo hoahewa a ka po-pe no ke aipaku ia ana o na Katolika Iesuita mai Germania aku. Nolalia, ua kauohaia ka põe kau kanawai, e hana aku i kanawai no ia ano.
Ua hoike ake ke kuhina o ka na Aina e o Beritania nui, i ke kuhina o ko na Aina e i na e hele aku ana o Rusia e kaua is ke alii Khiva ma ka hehi ana i na aina mawaena o kona aupuni a me Afiganatiana, alaila, e ko-mo inai ana o Beritania e keakea ma ka ao ao o Afiganatiana.
Ua loaa ma na kahua eli dnimana o Afe-rika, he 288 (Carata) hunahuna daimana.
Ke i haunaku hou nei ka muliwai po o Ita-lia, ma ka hoohalana ana i kona mau wai.
Ua lono wale ia, ua hooholo na luna koa o Germania a me Auseturia, e ao lakou i ka olelo Rusia A makaukau.
Me he mea la, ke hoike mai nei na nu hou o Farani i ko na luna Ahaolelo alii hoi ana mai e launa me na hoa e ae.
Ua ola loa ka mai o ka Moi opio o sepa-nia.
Ua hoholo ka Ahaolelo o Sepania, he bila kanawai e hookuu ana i na kauwa kuapaa a pau maluna o Pota Rico.
Ua lonoia mai, ua loohia ka Hooilina Alii o Rusia i ka mai fiva.
Ua olhe maopopoia mai, e waiho ana ke Kuhina Waiwai o Amerika Huipuia i kana oihana a o holo ana oia i Luna Ahaolelo Kiekie no ka Hale o luna o ke Aupuni o Amerika Hui, ma kahi o Wilesona i hooko-huia ae nei i Hope Peresidena.
I ka lohe ana o na haole Amerika a me Beritania ma Amerika i ka make ana o Ka-mehameha V., ua hoouna koke mai lakou i na manuwa e ku mai nei, e malama i na waiwaio ko lakou poe iho maanei, no ke akaka ole o ka hooilina o Hawaii nei. He makehewa na mea kaua i ke aupuni Karis-tiano
Hoomaikai,
I ka Makua William Charles Lunailo, Ka Moi o na Puuwai o ka Lahui Hawaii a me na Lahui e iloko o Kou Aupuni nei ; Alo-ha Oe:
O makou o ke Komite o ka Apana a Koo-laupoko, Mokupuni o Oahu nei, ke hoike aku nei makou i ka mahalo o me ke aloha o na Makaainana Nou e ka Moi.
HOOHOLOIA-A no ka mea hoi, ua koho mua mai ke Akua Mana Loa ia Oe e ke Alii i Makua a i Moi no Kou Lahui ponoi a me na Lahui e e noho nei maloko o na Pa-lena o Kou mau Pae Moku nei, a ua hookkoia hoi ia Koho muaia ana mai, e na alii a me na Luna makaainana i Akoakoa mai iloko o ka hoalii ana i na Alii a pau loa o keia Ho-nua.
HOOHOLOIA-A no ka mea hoi, ke poloai aenei ka leo o ka makou pule i ka Mea Ma-na Loa, e lilo Oe i Moi e hoonani aku ana i ka Moi o na Moi, ka Haku o na Haku. A no ka mea hoi, "o ka maku aku ia lehova oia ka mole o ka naauao."
HOOHOLIA-A no ka mea hoi, e hoomauia ka pule a na haipule i ke Akua Mana Loa, i mau ai hoi ka maluhia a me ka hanohano o Kou Aupuni e ke Alii, mamuli hoi o ka hoo-ponopono loea ana a na Luna Aupuni malalo o ke Kumukanawai a me na Kanawai. A e lilo ole hoi lakou i poe umnuma keikie.
| J. K. Kaoliko,
| J. K. Kaaia,
Komite { J. W. pii,
| J. Kamana,
| J. P. Kamai,
Kaneohe, Lanuari 15, 1873
.
LA HANAU O KA MOI- Ua konoia mai makou e ka Hon. G. W. D. Halemanu, ewaiho aku i keia mau olelo malalo iho i na makaainana o Hamakua, a penei: E ma-lamaia ana ka la hanau o ka Lani Moi Wi-liama C. Lunalilo ma Waipio apana o Ha-nuari nei. Nolaila, ua kauohaia na maka-ainana makee Alii a pau oia apana, e hele ae, a e hoike i ko lakou hauoli Alii
ma ia la.
HE HUAKAI HOOMALAMALAMA - I ka po Po-akolu o kela hebedoma aku nei i hala, ua puka ae na haole kamaaina o ke kulanakau-hale nei me na lamalama kuikui, a kei ae la me ka huakai hookahakaha loihi, e hele ana ma na alanui. Oia kekahi o na hana hoo-hauoli i ka Moi hou i kohoia e ka lahui . He Moi keia na ka Lahui! O ka huakai kuikui nui hookahi keia i ikeia . O na haole, ua kahiko wale ia no i na pepa i paiia me na hua nunui, E ola mau loa ka Moi! Lunalilo ka Moi o Ha-waii nei! Naua aku, maka like. Ua hoo-malamalamaia hoi ka hale noho o na haole i na ihoiho kuikui, e hoike ana i ko lakou hauoli no ka Moi hou.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, IANUIARI 18, 1873
Ka hoololi ana i ke Kumukanawai
E ike ae ana no ko makou poe heluhelu i ka olelo Alii a ka Moi i ka Ahaolelo, e wa-iho mai ana he mau hoololi lehulehu o ke Kumukanawai. O na hoololi kupono ke ha-na e ia, oia no keia :
1 O ka hoihoi hou mai i ka lalani i haa-leleia o ke Kumukanawai o 1852 e olelo ana penei: "Ua hana mai ke Akua i na kanaka a pau e noho paa ole a e noho like hoi." O ko makou in akemake ko ke Kumukanawai olelo akaka, aole he kanakai oi ae mamua o kekahi ma ka hanau ana, no ka ilihune o kekahi a waiwai kekahi, a i ole ia, no ka ili ulaula ana o kekahi a ili keokeo kekahi. Ua like wale no lakou a pau i mua o na maka o ka mea nana i hana.
2 E noho kaawale na Hale Ahaolelo o na Alii a me ka Poeikohoia, a e koho koho kaa wale hoi. E hoomauhuahua ae i ka heluna o na alii i 16 a 18 paha, a i na e hui mai me na Kuhine, alaila, hiki aku paha i ka 20 ka he-luna. I ka wae noho ai ka poeikohoia e na makaainana me na alii maloko o ka Hale hookahi me ke koho hookahi ana, ua maoppopo, ua upikiia ka leo o na makaainana, oiai no lakou ka leo mana e mahaloia. He mea maikai no ka ae ana aku i na Kuhina e no-ho mai i ka Hale o ka poeikohoia a waihomai i ka lakou mau wehewehe ana no keka-hi mau hana paha, aka, aole nae o kalou ma-na koho pu mai.
3 O na kanaka Hawaii a pau a hiki ke heluhelu a me ke kakau, he pono e ae ia la-kou e koho balota me ke kaukai ole ma ka nui o kona waiwai. No keaha i haawai ole ia ai ka mana koho balota Lunamakaainana i ke kanaka ilihune i konoia e hana malalo aku o kekahi, aohe nae on a waiwai, oiai, ua like no a like me ke kanaka waiwai e hele ana e kau i kanawai nona? O na Alii, mai ka aoao mai lakou o ka poe waiwai, a o ka Poeikohoia no na kanaka ilihune mai lakou, no ia mea, e ae aku i ke kanaka ilihune e koho balota.
4 O ka hooololi e kapae ana i ka Loio Ku-hina mailoko aku o kona noho pu 'na i ka Aha Kuhina, he nee ana ino ia. Ma ka Aha kuhina, ua makemake nui ia ke kanaka ike kanawai ma na wa a pau i makemakeia, a he mea holopono ole no ia Aha Kuhina, ke nele ke alakai kanawai. Mamua, ua ae ia ka Lunakanawai Kiekie e noho pu iloko o ka Aha Kuhina, a maila paha nona keia ha-kahaka e hookaawaleia nei. Aole keia he hana naauao. O kana hana ka hookolokolo, aole ka hookomo mai i kona lima ma ka hoolala ana i kekahi mau hana hou o ke au-puni. Mai ae aku, e hoololiia ke kanawai o keia wa.
5 Mai ake aku i kekahi Lunakanawai o na ano a pau, e noho mai e e kau kanawai ilo-ko o ka Hale Ahaolelo. Aia wale no kanahana, o ka mahele a hooko aku i ke kana-wai, aole o ke kau pu mai. No ia mea, e kapaeia na lunakanawai a pau mai ka noho ana kau kanawai mai iloko o ka Hale Aha-olelo.
6 O kela hoololi i manaoia in a aole e ka-kau ka Moi i kekahi bila kanawai a mea e ae paha a ka Ahaolelo i hoohoo ai, e hoike mai i kana mau kumu o ka hoole ana, he mea maikai pauku o ia. He pono loa, e pakuiia aku kekahi pauku o ia ano i ke Kumukana-wai.
He mau mea e ae no kekahi, he pono e noonooia a moakaka, oia ka pauku 23 o ke Kumukanawai o 1864, me ka Pauku 43 pu, e hooakaka lea i na hana a na Kuhina iloko o ka Hale Ahaolelo.
Ke hoomaka nei ko kakou Moi maikai i knoa noho alii ana, me ka nee maikai, ma ka imi on a e kana i ke kumukanawai ino o 1864, i mea e maikai ae ai a hoaponoia aku e kona lahui. He hana keia a he pono ke mahaloia oia e na kanaka a pau. Manao nae makou, he oi aku paha ka maemae in a e hana ia i' kumukanawai hou a pau loa, no ka mea ua loaa iho nei ke mumukanawai o 1864 ma ka noonoo maikai ana, aohe i ka launa, a ua kulike ole no hoi me ka make-make o ka lahui; no ia me, ma ka pupua-hulu o ka hana ana ia kumukanawai, ua ma-opopo, ua kapulu ka poe nana ia i hana a ua ku ole i ka makemake o ka lahui.
Ka Aha Kuhina Hou.
Ma ka poakolu iho nei, ua oluolu i ko ka-kou Moi hou Lunalilo ka hookohy ana aku i na Keonimana malalo iho nei i mau alakai nona:
Kuhina no Ko na Aina e His. Ex. C. R. Bihopa,
" " ke kalaiaina His. Ex. E. O. Holo,
" " Ka Waiwai His. Ex. R. Stirling,
" " Ke Kanawai His. Ex. Alapaki F. Judd.
O na ion hope ekolu maluna ae nei, oia no na inoa a makou i hoikeike aku ai, he elua paha Rebedoma i hala ae nei, i ke kupono ke kohia ma ka oihana kuhina. Ke manao nei makou ano, he mau kanaka maikai loa lakou a ko kakou Moi ui wae mai nei, a ke olioli nei makou i kona koho io ana mai, no ka mea, he poe kanka lakou e hoao ana e hooholo mua i ka aina a me ko kakou lahui, a he pono e hilinai piha ia ka lakou mau le-welawe ana e na kanka a pau. No ia mea, e kokua ana makou ia lakou e kumukaia ole mai ai i ka hilinai nui i hookauia aku malu-na o lakou.
Aka, no ke kuhina i waeia ae e pani ma Ko na Aina e, aole makou i oluolu iki. Ua
ike no makou, ua noho o Mr.Bihopa ma Ha-waii nei, he haole waiwai, aka, aole makou i waiho aku i kona inoa, no ka mea, maloko o ka Hale Ahaolelo a ma na wahi e ae, aole oia i hoike i kona aloha i na makaainana. Ke manao nei oia, ua pii ae lakou, a ke ma-huahua nei ko lakou mana. Ke hoike mai nei kana mau haiolelo iloko o na Kau Aha-olelo i kona aloha ole i na paahana, aka, no ka poe waiwai wale no kana hooikaika. Ma kekahi wahi, ua olelo oia, ua oi aku ka pono in a ua hoohanaia na lima hana a oi aku mamua o na hora i kau palenaia no ka ha-na, no ia uku hookahi e loaa nei ia lakou. He manao hewa loa keia, a oia no hoi ka ma-nao o ka haku hookauwa kuapaaa a me ke kanaka waiwai.
Eia hoi kekahi, i ka wa i wiwo ole ai ko kakou Keki Alii Lunalilo, e waiho akea ae i kana Palapala Hoolaha o ka la 16 o Deke-maba i mua o ka lahui Hawaii, ua hoopuka o Mr.Bihopa i kona manao ia wa, aohe pono iki o ke kauoha ana aku i na Makaainana wale no ia hana. Ke hele nei keia mau hana ana e hoikeike, aole oia he makamaka no ka la-hui, aka, he makau maoli no ka hilinai aku maluna o lakou.
Ke hooiaio mai nei ka la koho Moi ma ka balota, i ka hiki ke hilinaiia aku ko ka lahui mana kieke loa, ke kaheaia aku lakou e ko-ho balota. Ua malama lakou i ka maluhiu, hoolohe i na kanawai, hele kino i na pahu balota a hoo maile iho la i ka lakou mau ba-lota no ka Moi a lakou i makemake ai ; a o ka mea hilu loa, aole he wahi a pau o keia aupuni. E ikeia anei kekahi hiohiona maikai o ia la ma na aina e ae ? Aole ! Aole loa no !
Ke makemake nei makou e ike i elua ke-iki Hawaii i hanauia maanei iloko o ko ka Moi Aha Kuhina, a no ia mea no i hoikeike mua aku ai i ko laua mau inoa ; a ke lana nei ku makou manao, in a e hakahaka ae ana kau wahi, e koho ia ae i keiki Hawaii i hanauia ,aaei malaila. Ina he kanak Hawaii e noho nei i kupono ke Kukulu i ko kakou Hale Aupuni, he pono ia kakou e kokua 'ku iaia, e kipaku i ka haole.
NU HOU KULOKO
Oahu
☞ Ma ka poaono nei i hala, ua hoo-maka ke kipu elima minute ana o ka puu o Puowina a hiki i wa i nalo ai u ke kupa-pau Alii.
☞ Ua loaa mai ia makou he mau pala-pala mai Kohala mai, e mahalo ana i ka Luna Nui hou o ka mahiko o Kohala. Ua oi ae ka keia mama o koaa mua iho nei Aole no e hiki makou ke olelo.
☞ I keia hebedoina iho nei, ua hooma-ka ke kula ana o na Kula la maoli o keia apana, mahope iho o ka hoomaha ana hemau hebedoma elua.
☞ Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua oluolu ka poe puhi ohe o ka Moi, e hoona-nea i ka lakou hana makai ma Ainahou no ka poinaikai o ka poe e huli hoi ana i ka kua-aina.
☞ Ma ka poaono aku nei i hala, ua hoolewa io ia ke kino kupapau o ka Moi make, e like me ka hoopanee ana. Ua oi paha mamua o ke 1,000 ka poe ukali i kana huakai kino wailus.
☞ I ka wa e kai anaka huakai hoolewa, ua huro mai na makaainana i ko lakou Moi hou, me ka hookaukauluna ole hoi a nalo 'ku ke kupapau alii. I ka nana aku, he piha makemake Moi hou wale no a pau, ko ka poe a makaikai ana.
☞ He mau la kudala nui iho nei ma ka Hale o E.P. Adamu i ka Poakolu a me ka Poaha, no ka waiwai mai o kekahi hale ku-ai kukaa, i hele a lawa pono i na imo ana a ka maka.
☞ Ke haiia aku nei ka lono i na kanaka ku i ka auhau a pau e koe nei aole i hoe-kaa e hele koke ae e hoopau i ke aupuni kuleana, o hala auanei ka manawa "pakeu paliia" mai.
☞ Ma ka poakolu iho nei, ua ku mai ka moku Kaua Adimarala Kaleponi iloko o na la he 14 mai Kapalakiko mai, me na nu hou o na aina hikina mai. E ku iki ana o ia maanei a hala he mau la.
☞ I keia mau la iho nei, ua piha ke ku-lanakauhale i na lono wawa ano ole, e koho-koho wale ana i na mea kupono no naoiha-na aupuni o ka keia wa. No ka oiaio ole o na mea aupuni o keia wa. o ka oiaio ole o na mea i hoopukaia, nolaila, ua kiola makou ia mau lono me ka hilinai aia na ka lima o ka Moi e loaa ai ka lohe oiaio.
HE LOIO HOU - Ua ae ia aku ma ka la 14 iho nei o keia malama, o Mr. C. B. Waite, e ko kaou Aha Kieke, e ku loio i mua o na Aha Hookolokolo o keia aupuni. He luna-kanawai oia mamua no Uta, Amerika Hui, a he heomaamaa no na Kanawai o ia aina.
KOHO HOU I LUNAMAKAAINANA - Mamoli o ka hookiekieia ana ae o ka Hon. Alapaki F. Kauka i Loio Kuhina, ua hakahaka ka nono Aha o ka apana o Honolulu nei, nola-ila, ua hoolahaia ae e na Luna Nana Koho Balota, e koho hou ia i pani o ia noho ma ka la 25 o keia malama, mawaena o na hora 8 kakahiaka a me 5 ahiahi. Ua konoia na kanaka kupono i ke koho balota a pau, e hele e koho ma ia la me ka manao keakea oleia i la mea a lakou i makemake ai.
☞ Mahope iho o ka la 13 iho nei o keia malama, ua hoopau o Mr.E. O. Holo i kona kuleana iloko o ka Hale Kuai e ku nei ma na huina Alanui Moi me papu, no kona hoo-kiekieia ana ae ma ka noho ana Kuhina Ka-laiaina no ke Aupuni Hawaii. Nolaila, ma keia hope aku, o ke keiki wale no ke lawela-we ana i ka oihana kalepa.
AHA KUHINA HOU - Ma ka la 13 o lanu-ari 1873, ua oluolu i ke ALII ka Moi LUNA-LILO ka hookohu ana i keia mau Keonimana malalo iho i mau Kuhina nona :
Kuhina o na Aina e - C. R. Bihopa,
" Kalaiaina - E. O. Holo,
" Waiwai - Robt. Stirling,
No ka Loia Kuhina - Alabati F. Judd.
AHAHUI EUANELIO OAHU - E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu, ma Kawaiahao, ke hiki aku i ka Poalua elua o Feberuari, oia hoi ka la 11 oia malama, Hora 10 kakahiaka M. H. 1873. Nolaila, ke kahea ia aku nei na lala a pau oia Ahahui, e akoakoa mai ma ia la, me ka makukau pu hoi i na haawina.
LA HANAU O KA MOI A NA MAKAAINANA - E hoomanaoia e na puu wai Hawaii a pau, o ka la 31 o Ianuari e hiki mai ana, oia no ka la hanau o ko kakou Moi hou ka Lani Lu-nalilo. Nolaila, ke haiia aku nei ka lono i na mea a pau, in a eia ma na wahi akea a ma na home maluhia, ehoomanao ia la me ka olioli nui. No ka mea, na na makaaina-na oia i hoalii aku, a na kakou no hoi e hii-poi i kona la hanall.
Make HIKIWAWE - Ma ka bora 2 auina la o ka Poaono aku nei i hala, ua loaa aku ke kino make o W. K. Snodgrass ua make, ilo-ko o kona home ma Alanui Alakea i hono-lulu nei. Ma na mea i hiki ke hoomaopo-poia ihoua make oia iloko o na hora he 15 mamua aku o kona loaa ana aku.
Ma ke kakahiaka Sabti iho nei, maloko o ka hale noho o Mr. J. Shaw, make iho la oia me ka hikiwawe, a laweia aku la ma ko ke kino wahi mau.
HE MOKU KAUA ADIMARALA - I ka Poa-kolu iho nei, ua ku mai ka moku kaua Cali-fornia, Adimarala Pennock. O keia moku kaua, he 4,000 tona ka nui, a he 21 na pu-kuniahi. Eia malalo iho nei ka nui o kona alii moku :
Rear Admiral - A. M. Pennock, com-mander-in-Cheif North Pacific Station.
STAFF
Captain - J. C. P. Krafft, Chief of staff
Chiei Engineer - M. Fletcher, Fleet Engi-neer.
Paymaster - Caspar Schenck. Fleet Pay-master
@@@@@@ @@@ @@@@@@@@ @@@@@@@
Lieutenant Commander - W. B. Hoff
Captain - J. H. Higbee, Fleet, Marine Offi-cer.
Lieutenant - E. L. Amory.
Secretary - J. S. Stodder.
Ensign - E. J. Arthur.
Admiralʻs Clerk - W. A. Little.
OFFICERS OF SHIP
Captain - J. C. P. Krafft, Commanding
Lieut. Commander - Louis Kempff, Eucu-tive Officer
Lieut. Commander - J. H. Sands, Naviga-ting Officer
Lieutenants - E. T. Strong, W. Maynard, R. M. Cutts, R. B. Peck, T. C. Terrill
Master - Sam Ames
Midshipmen - A. Ward, W. M. Irwin, C. D. Galloway, D. L. Wilson, T. s. Plunket, and J. C. Burnett
Past Assistant Surgeon - J. W. Ross
Assistant Paymaster - J. C. Burnett
First Assistant Engineer - G. E. Tower
Second Assistant Engineer - A. F. Dixon
Boatswain - H. P. Grace
Gunner - C. Moran
Carpenter - L. Hanscom
Sailmaker - N. Lynch
Captainʻs Clerk - C. E. Carey
Paymasterʻs Clerk - E. L. Talbot
Fleet Paymasterʻs Clerk - J. J. Talbot
AHAOLELO KUIKAWA
La Hana 3 - Poalima, Ian. 10.
Hoomaka na hana e like me ka au mau,
Noi mai o Ho. Keo Kaaka, e hoopanee ka hale i kela a me keia la, a loaa mai ka hana. Haule.
Hoopanee ka hale a halawai hou i ka la apopo hora 9 1/2 kakaiaka.
La Hana 4 - Poaono. Ian 11.
Hoomaka na hana e like me ka mau, a no ka hana ole, ua hoopaneeia a ka Po-akahi, hora 10 kakahiaka.
La Hana 5 - Poakahi, Ian 13.
Hoomaka na hana e like me ka mau. Ma ke noi a Hon, Kale Kauka, ua koho-ia o Kale Kauka, Kamakau, Kipi Kau-kaha a me Nui, i Komitw e hoike aku i ka Moi no ka hookuu i ka Ahaolelo.
Hoopane ka hale.
La Hana 6 - Poalua, Ian. 14.
Hoomakaia na hana e like me ka hoo-paneeia ana.
Hoike mai ke Komite Wae i kohoia inehinwi, e hai aku i ka Moi, no ka ma-kaukau o ka hale e hookuu, e kali ka hha-le a hiki mai ke Komisina Alii, i ka hora 12 ponoi. Aponoia.
Waiho mai o Hon. Mikalemi, he olelo hooholo, e hookaawaleia i $10,000 no na lilo o keia hale. Hooholoia.
Ma ke noi a Hon. Aholo, ua hooholo-ia, e hai aku ke Kakauolelo o ka Hale, i na Luna Lana o ka Apana koho o Ho-nolulu, e koho hou i pani no ka ha o na noho o Honolulu, ma ka hookiekieia ana o Hon. Mr. Alapaki i Loio Kuhina.
Hoomahu ka hale a halawai hou i ka hora 11 1/2 kakahiaka.
Hora 11 1/2, noho hou ka hele e like me ka hoomaha ana.
Waiho mai o His Ex. C. R. Bishop, he mau olelo : Ua oluolu i ka moi ka hookohu ana mai ia E. O.Holo i kuhi-na Kalaiaina, Robt Stirling Kuhina Wai-wai, Alapati Loio Kuhina, a owau iho, he Kuhima no ko na aina e. A oiai, aole i hoolaha akeaia. nolaila, eia no me lakou ko lakou mau palapala hookohu,a ua he-le mai nei makou e noho ma ke ano he inau Alii.
Komo mai ke Komisina Alii, a helu-helo mai ka Lunakanawai Kiekie i ko laua palapala hookoku Komisina.
LUNALILO:
Ma Kka Lokomaikai o ke Akau, Moi o ko Hawaii Pae Aina.
I ko makou mau kanaka i aloha ui ia ka Mea Hanohano Elisha H,Allen, Lu-nakanwai o ko Makou Aha Hookolokolo Kiekie,a Lunakanawai Kaulike o ko Ma-kou Aupuni Knight Grand Cross of our Royal Order of Kamehameha I., a me ka Mea Hanohano P. Naheolelua, Kiaaina o ko Makou Mokupuni o Maui, Knight Commander of our Royal Order of Kamehameha I., Aloha:
No ka mea, o ko Makou Makou Hale Ahaole-lo, ke noho nei ma ko makou kulanakau-hale o Honolulu, a
No ka mea, o ko Makou Makemake Moi a oluolu hoi, e kamailio me lakou mamuli o kekahi olelo kauoha ma ka po-alua, ka la 14 o keia malama o Ianuari, ma ka hora 12 o ke awakea :
Nolaila, e ike na kanaka a pau e ike mai ana i keia, o Makou, ua koho a hoo-kohu, a ma keia ke koho a hookohi aku nei ia olua, ko makou mau Komisina na-na e hai aku i ua olelo kauoha nei i ka Ahaolelo ma ka la i koho mua ia.
A ma keia, ke kauohaia aku nei ko Makou mau makaainana noho pono a pau, a i ko Makou mau Kuhina o ke Aupuni, a i na'Lii a pau o Makou, a me na Poe-ikohoia e ko Makou mau makaainana, e hooinanao i keia ko Makou Komisina, a
@@@@ @@@@ @@@@@ @@@ @@ @@@
Haawina malale o ko Makou Sila Moi ma Hale Alii Iolani, ma ke kulanakau-liale o Honolulu, i keia la 13 o Ianuari, ma ka Makahiki o ka Haku 1873.
LUNALILO
Heluhelu mai ka Unuhiolelo i na hoololi Kumukanawai a ka Moi i make-make ai :
NA 'LII A ME KA POEIKOHOIA ;
Ua kahea ia aku oukou no kekahi Kau Kuikawa, a ua hunaia ka hana nui o ia Kau.
Ua manao nae Au he mea pono Ia'u ke waiho aku ua oukou e noonoo i na hoo-loli o ke Kumukanawai, ao ka Pauku 80 O ia mea kahi i hoakakaia ai ia mau mea. Ke manaolana nei Au, o keia hana hou, he mea ia e kaohi ai ia oukou i ka hoi ana i ko oukou mau wahi, no ka manawa po-kole wale no.
Ma ke Kumukanawai i keia manawa, ua hoakakaia, o ka Hale Ahaolelo, oia nno na'Lii i hoonohoia e ka Moi a me ka Poe -ikohoia e na Makaainana, e noho pu ana. Ke waiho aku nei au na oukou e noonoo i ka pono o ka hookaawale ana o keia mau Hale, i kuokoa kekahi me kekahi. Ua like leia me na rula a me na hana o na Ahaolelo malalo o na Aupuni a pau i hooponopono maikaiia. Ina i manao ou-kou he mea pono i elua hale e like me ka mea mamua, ua manao Au he mea po-no e hoopaaia ka mana i na Kuhina o ka Poeikohoia i ko lakou manao ma na meanui e pili ana i ko lakou mau Oihana. Oiai he mau Hoa lakou no ka Hale o naLii, ua maopopo aole hiki ia lakou ke ko-ho maloko o ka Hale o ka Poeikohoia. He hoololi hou no, A'u i kanalua ole ai e noonoo akaheleia ana e oukou, a ua ku-pono loa no na oukou e hooholo. O ka'u e olelo nei, oia no ke ana waiwai o na kanaka koho.
Eia na hoa o ka Aha Kuhina o ka Moi: O ke Kuhina no ka na Aina e, o ke Ku-hina Kalaiaina, o ke Kuhina Waiwai a me ka Loio Kuhina o ke Aupuni ; a e no-ho lakou e kokua i ka Moi ma na hana hooko mai. I kekahi manawa, ua kaa-wale aku oia mai ke kulanakauhale alii aku ma na hana e pili ana i kana oihana, a hiki ole iaia ke hooko pono i na hana o ka lala o ka Aha Kuhina. Nolaila, ma-nao Au e hanaia i lala o ka Aha Kuhina o ka Moi. Ua manao Au, o kekahi hoo-
loli kupono, in a manawa a pau a ka Moi i manao ai, aole e kakau i kona inoa ma kekahi Bila a olelo Hooholo paha i hoo-holo ia e ka hale Ahaolelo, e kakau no oia i na kumu on a i makemake ole ai i ka Hale nana mai ua mea nei i kinohi.
O keia na hoololi ano nui A'u i manao ai he maikai.
Malia paha he mau hoololi e ae kekahi a oukou e hoike mai ai imua O'u. a e haa-wi no Au i ka noonoo kupnon no ia mau mea. LUNALILO
Ma ke noi a Mr Matina, i hoololiia e ke Kuhina o ko na aina e, ua kohoia i Komite elima lala e pane aku i ka olelo Alii.
Koho ka noho ia Mr. Matina, Nawa-hi, Bishop, Poli a me Raiki.
Ma ke noi a Mr Raiki, ua hooholoia, e baawiia ka olelo Alii i ke Komite o ka Aha Hookolokolo a hoike koke mai.
Ma ke noi, ua kauohaia e pai ka olelo Alii a hoolako koke mai i na hoa.
Koho ka noho ia Alapaki i Luna Hoo-malu no ke Komite o na Aha Hookolo-kolo, a i na Kuhina Holo a me stirling i Komite Pai.
Hoopanee ka Hale.
LA HANA 7 - Ian. 15, 1873.
Hoomakaia na hana e like me ka mau.
Hoike mai ke Kakauolelo ma ka inoa o ke Komite pai, ua pau i ke paiia ka olelo alii a ka moi.
Hoike hou mai ke Kakauolelo, ua pau i ke kaukau poepoeia ka olelo hooholo no na li-lo o ka Hale.
Hoike mai ke Komite Paue i ka Haiolelo a ka Moi, i ka lakou olelo pane i kakauia ma ka penikala a hoaponoia.
Hoike mai ka Luna Hoomalu o ke Komi-te o na Aha Hookolokolo no ka noonoo ana i na hoololi Kumukanawai a ka Moi i waiho mai ai, e waiho na ka Hale e noonoo. No ka paa ole o na hoololi i ke paiia, ua hooma-ha ka Hale a noho hou i ka hora 12 awakea.
Ma ka akoakoa hou ana o ka Hale, ua waiho mai ke komite o na Aha Hookoloko-lo i ka pauku 63 hoololi Kumukanawai a ka Moi, i paiia.
Ma ke noi a ka Luna o Hanalei, ua helu-heluia ka hoololi o ka Pauku 63 o ke Ku-mukanawai o 1864, a penei e heluheluia ai : uawai, ke ana waiwai o ka Poeikohoia o na makaainaana.
Noi mai ka Luna o Hanalei, e hooholo
Noi mai ka Hon. Mr. Keo Kaaka, e holoi i ka hua olelo hoonuiia, a e hookomo malaila, hoololi.
@@@@ @@ @@@@ @ @@ hoopa a paa
@@@ @@ @@@ @ @@ hoololi ma ke kamailio
aha : Keo Kaaka, Nawahi, Lonoaea, Mika-lemi, Poli, kaai, Aholo, Aihe.
Poe kue i ka hoololi ma ke kamailio ana: Alapaki, Kaukaha, Kahananui, Kuihelani, Kipi, Bihopa.
Ma ka ninauia ana o ka hoololi, ua aeia.
Ninauia ka pauku me ka hoololi, a hoo-holoia. Eia ka poe makemake i ka hoololi: Nahaolelua, Kakakau, Kahanu, Hall, Kaai, Nabinu, Martin, Nawahi, Hikikoki, Kipi, Halemanu, Naihe, Aholo, Hanike, Adamu, kaukau, lonoaea, Newton, Kaiue, Keo Ka-aka, Mikalemi, Poli, Paikuli, Kekoa, Kale Kauka, Kapuniai, Rice.
Ka põe kue i ka hoololi: Bihopa, Alapa-ki, Stirling, Kuihelani, Nui, Kahananui, Ko-moikehuehu, Kaukaha.
Heluheluia na hoololi a Hon. Mikalemi i waiho mai ai, oia na hoooli no na Pauku 45, 4, 14,15, 16, 26, 22, 28, 30, 31, 33, 43, 44, 45, 47, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 65, 70,76 a me 80 oo ke Kumukanawai o 1864.
Ma ke noi, ua heluheluia ka Pauku 45 o ke Kumukanawai e like me ka hoololi, a pe-nei ka heluhelu ana:
"Pauku 45. O ka Mana Kaukanawai o na Apana Ekolu o keia Aupuni, aia no i ka Moi, me ka Hale Ahaolelo Alii, me ka Hale Ahaolelo o ka Poeikohoia o na Makaainana, e noho kaawale ana, a he hiki no ia lakou e hoole kekahi i kekahi."
Poe kokua i ka Pauku e like me ka hoo-loli ma ke kamailio ana : Kipi, Keo Kaaka, Kahananui, Halemanu.
Poe kue i ka Pauku hoololi ma ke kama-lilio ana : Kaai, Kuihelani, Kaukaha.
Nineuia ka hoololi mua a hooholoia.
Heluheluia ka hoololi 2 e like penei ka heluhelu ana :
2. O na pauku 4, 14, 15, 26, 28, 29, 30, 31, 33, 43, 44, 47, 49, 65, 70, & 80, e hoolo-liia ma ke kapae ana i ka huaolelo "ka" mamua iho o ka huaolelo "Hale Ahaolelo" ma kela me keia wahi i loaa ia, a e hooko-mo ka huaolelo "na," a heluhelu ia penei "na Hale Ahaolelo."
Ma ke noi, ua hooholoia ka hoololi o ka huaolelo a me mawaena o 65 a me 70. Hoo-holoia ka hooholi alua.
Heluheluia ka hoololi 3, oia keia e waiho ia aku nei :
3. O ka pauku 76 e hoololiia, ma ke ka-pae ana i na huaolelo a pau mahope iho o na huaolelo "Kanwai a pau," a e hookomo ana ma ia wahi na huaolelo "E hooholoia e ka Moi, me na ʻLii a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina i akeakoa iloko o ka Aha-olelo Kaukanawai."
Ma ke noi a ka Loio Kuhina, ua hooko-moia he hoololi hou a ua hooholo loa ia ka hoololi.
Heluheluia a hoololi 4, penei ka heluhelu ana :
4. O ka Pauku 52 e hoololiia. ma ke ka-pae ana i ka huaolelo "ka" mamua o ka