Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 3, 18 January 1873 — Ka hoololi ana i ke Kumukanawai. [ARTICLE]

Ka hoololi ana i ke Kumukanawai.

E ilie ae ana no ko makou po« helohela i ka Olelo Aiii a ka Moi i ka Ahaiolelo, e waiho mai ana he mau hoololī lehulehu o ke Kumukanawai. Ona hoololi kupono ke hana e ia, oia no keia : 1 O ka hoiho» hou raQĪ i ka lalani i haaleleia o ke Kumukanawai o 18S)2e olelo ana penei: •' tFa hana mai ke Akua ina kanaka a pau e noho paa ole a e noho lliike hoi." O ko makou makemake ko ke Kmmukanawai olelo nkaka, aele he kanaka i oi ae marhua o kekahi ma ka hanau ana, no ka ilihune o kekahi a waiwai kekahi, a i olu ia, no ka iii ulaula ana o kekahi a ili keokeo kekahi. Ua hke virale no lo.kou a pau i mua. o na maka o ka mea nana i hana. 2 Ē noho knawalena Hale Ahaolelo o na Alii si me ka Poeikohoia, a e Uoho kaawale hoi. E hoomahuahua ae ika heluna o na alii i 16 a 18 paha, a i na e hui mai me na Kuhioa, alaila, hiki aku paha :i ka 20 ka heluna. Ika wae noho ai ka Poeikohoia ena inakaainana me na alii inaloko o ka Hale hookahi me k<» koho hookahi ana, ua maopopo, ua upiki'a ka leo o na maiiaainana, oiai no li»kou ka leo mana e mahaloia. He mea maikai no ka ae ana aku i na Kuhina e noho mai i Ua Hale o ka Poeikohoia a waiho mai i ka lakou mau wehewehe ana no kekahi mau hana ;paha,aka, aolenae o lakou mana koho pu mai.

3 O na kanaka Hawaii a pau a hiki ke heluhelu a m<; ke kakau, he pono e ae ia lakou e koho balota me ke kaukai ole ma ka nui o kona \vfii\vai. No keaha. i haawi ole ia ai ka manoi koho baiota Lunamakaainana i ke kanakn ilihune i konoia e hana malalo aku o kekahi, aohe nae ona waiwai, oiai, ua like no a like me ke kanaka waiwai e hele ana e kau i kunawai nona ? O na Alii, mui ka aoao mai llakou o ka poe waiwai, a o ka Poeikohoia no na kanaka īlihune mai lakou, no in mea, e ae aku i ke kanaka ilihune e koho balot>i.

4 O ka hoololi e kapne ana i ka Loio Kuhina mailoko aku o kona noho pu 'na i ka Aha Kuhina, he nee ana ino ia. Ma ka Aha Kuhina, ua makemake nui la ke kanaka ike kanawai ma na wa a pau i makemakeia, a he iinea holopono ole no ia Aha Kuhina, ke nele ke alakai kanawai. Mamua, ua ae ia ka Lunakansi\vai Kiekie e noho pu iloko o ka Aha Kuhina, a malia paha nona keia ha« knhaka e hookaawaleia nei. Aoie keia he hana naauao. O kana hana Ika hookolokolo, aole ka hookomo mai i kona lima ma ka hoolala ana ii kekahi mau hanil hou 6 ke āupuni. Mai ae aku, e hoololi ake kanawai o keia wa. 5 Mai ake aku i kekahi Lunakanawai o na ano a pau, e noho mai e kmu kanawai iloko oka Hale Ahaolelo. Aiu wale no kana hana, o ka mohele a hooko aku i ke kanawai, aole o ke kau pu mai. No ia mea, e kapieia na lunakanawai a pan mai ka noho ana kau kanawai mai iloko o ka Hale Ahaolelo. 6 O kela hoololi i manaoiu ina aole e kakau ka Moi i kekahi bila kanawai a mea e ae paha a ka Ahaolelo i hooholo ai, e hoike mai i kana mau kumu o kn hoole ana, he mea maikai loa in. He pono loa, e pakuiia aku kekahi pauku o ia ano i Ike Kumukanawai. He mau mea e ae no kekahi, he pono e noonooia a moakaka, oia ka Pauko 23 o ke Kumukanawai o 1864, me ka pauku 43 pu, e hooakaka lea i na hana a na Kuhina iloko o ka Hinle Ahaolelo. Ke hoomaka nei ko kakou Moi maikai i kona noho u lii ana, me ka nee maikai, ma ka imi ona e kanana i ke knmukanawai ino o 1864, i mea e maikai ae ai si hoaponoia aku e kona lahui. He hana nanii keia ahe pono ke mahaloiīi oia e na kanaka a pau. Manao nae makou, he oi aku paha ka maemae ina e hann ia i'kumukanawai hou a pau loa, no ka mea, ua loaa īho nei ke kumukanawai o 1864 ma ka noonoo maikai ana, aohe i ka launa, a ua kulike ole no boi me ka makemake o ka lahui ; no ia meu, ma ka pupuahulu o ka hana ana ia kumulkanawai, ua maopopo, ua kopulu ka poe nana ia i hana a ua ku ole i ka makemake o ka lāhui.