Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 5, 1 February 1873 — Ka Hookipa Alii. [ARTICLE]

Ka Hookipa Alii.

Ma kt» Poakolu o-keln hsbedoma aku nei, ua heleaku e ike alii na Kuhinei Noho a ine na Kanikela o na aupuni e i ka Moi, 1 ka hookipaia una aku o na Kcimisiina, ua waiho aku ke Komisina Amerika, ma kooa aoao a me ko kona mau hoa i ka haiolelo inalalo nei, penei : ' E K£ Alii : Ma o ka aouo o na Luna Nui | o na aina e, a nie a'u ponoi iho, ua loaa ia'u j ka hana oluolu o ka waiho ana aku i ko makou mau hoomaikai malalo ma kou hiki ana aku i ka Noho elii o Hawaii. Ke hana nei au me ka pauiele aoa no na niea a pau i oleloia inaloko o ka haiolelo e ke 'Lii iin ua o ka Ahaololo ; e hoike ana i ke kumuhana noeau a kaulike a kou mau j inua i hana aku ai i na haole a pau nieioko nei o kou aupuni, e malama ia no ia mau mea e kou aupuni e ke 'lLii, 11 e heiohoihoi kupono ia ana no hoi ka Oihana Kaiepa a j me ka Mnhiai. 0 keia mau mea, a me ke kupa<> mau o kou Noho alii e ka Moi, i hooiaioia enai e ke Uoho lauiaha ana o kou makaainaoa, a he kahua kupono keia no ka mianaolana, aia malalo o kou Noho alii ana e holomua ai kou aopuni ma ka pomaikai kupono. E hoomauia na launa alohei maikai ana i ! malainain mawaena o keia aupuni, a me na aupuni o makou pakahi i hoonoho Luna ia mai ai. Na ke Akua e haawi mai ia oee ke 'Lii ka Moi > ka Nohoalii loihi a me ka holomua pono ana. 1 ka pauan» o ka ke Kuhima JNobo Amerika mau olelo. ua oluolu i ke 'Lii kn Moi ka pane ana mai, penei : E ka Mea Hamohano Ua lokoniaikai loa mai ia'u na 'manao lauoi aloha i hoopukaia , mai nei ma kou aoao a roe ko kou iinau hoa. . j Oiai, o oukou e na he mau iLuna oukounom Mana Nui Ekolu, & Ko'a

Aupuni i iauna loihi loa ai; a he mea oluolu loa no keia ia'u i ka ike aoa, aia ma ka hoo-1 maka ana ( o Ko'u Noho alii ana, ua hoomau ia no «a launa aloha maikai ana mawaena o ko oukou mao aupuni piakahi a me Ko'u, a he mau iiumo kupono qo hoi Ko'u e manao- j lana ai, e hoomau īa mai ana ka hiipoi ia ana ' mai o na manao inaikai No'u, Ko'u Aupuni a me na Makaainaua. ! 0 ko'u makemake nui o ka hiipoi ameka hoohoihoi ana i ka Oihana Mahiai a me ka Oihana Kalepa, me ke kukulu pu aku iloko o na manao o na haole e kalepa ana maanei, a iioko hoi o na manao o ko'u mau maknai- 1 nana ponoi, i hiki ai ke hilinaiia ke kupaa a | me ka pakele o Ko'u Aupuni, e hiki ai ke hoohoihoiin keia a me keia mau hana mai-1 kai a kupono hoi; a no keia mea, e na Keommana, ke hilinni nui nei au i ka wa e hiki mai ana, o like me ko'u mau mua o ka wa i hnla, a maluna o ke kokua maikai ana o na lahui mana a naauno, oiai o oukou na Luna. j He inau minute paha mahope iho o keia olelo pane a ka Moi i ka na Luna Nui o ko na Aina e ; ua oluolu i ke Lii ka Moi ka ike ana mai i ka hoikeia anaaku o na Kanikela, penei: Kanikela o Peru ; H. I. & R. Austro-Hu-nagaria, Kanikela; Kamkela o Amerikn Huipuia ; Kanikela o Italia ; Kanikela no Belegiuma ; Kanikela no Kili; Kanikela no ka manawa o ka Eniepera o Geremania a me na Aupuni o Suedena a me Norewai; Kanikela lawelawe noKusia ; -Kaoikela lawelawe no Oenemaka, n me Hope Kanikela no Amerikn Huipuia. Mahope iho o ko lakou mau hoike ia ana aku, u<i oluolu i ke 'Lii ka Moi ka hoolohe ana mai i keia haiolelo malalo iho i haawi ia aku i ka Noho aliie Dr. Hoffmann, penei|: E ka Makua-: Me kou ae ahonui ana mai, ke ake nei na Kanikela o na Aina e, o lakou hoi na Luna e malama aua i nu pomaikāi oihana kalepa o ko lakou mau hae iho maloko nei o kou Aupuni, e ka Moi, e waiho aku i ko lakou mau hoomaikai mah'alo ana imua ou, ma kou hiki ana aku īiuua o ka Noho alii o kou. mau kupuna hanohano, a malalo hoi o na hoailona maikai no j%a wa e hiki mai ana o kou Aupuni. Me ka hoomaopopo ana hekulanaano nui ko kou Aupuni ma keia moana e ke 'Lii ma na launa ana me na pomaikai a lakōu e noho luna nei ; nolaila, ke hoohauoli nei lakou ia lakou iloko o ku manaolana, aia ma ko lakou mau hooikaika ana a pau e hiipoi a e hoomahuahun i ka launa pili kalepa ana me na aina no iakou nu hae i loaa ai ka hanohano 0 ko lakou mau noho luna ana ; e hilinai no lakou e like ine ko ka wa i hrfla maluna o ka paulele a me ka hui pu ana mai o kou Aupuni e ka Moi. Ke noi aku nei makou e hoopukaaku i ko makou mau v mar\aolana, e hooloihi a e hoopoumikai mai kou Nohoalii nna e ka Moi. 1 ka pau ana o ka ke Kanikela, ua oluoiu 1 ke 'Lii ka Moi ka pa'ne ana mai,penei: E na Keonimana : He mea hauoli nui no ia'u ka |oaa ana mai o ko oukou mau hooinaikai nnn ; a uu kupono no hoi ia mau mea ia'u ; aole wale ma ko oukou mau manao uioha in'u ponoi, aka, ua ake nui pu mai oukou no ka hooholomuaia o na pomaikai hui a kupono maoli o ko'u Aupuni, a pela no hoi me nu pomaikni o na oihana kaiepa o na aina a oukou e noho Lunu nei. Ma koOukou īke ana i na oihana mikiala a ine ke kalepa o na lahui he lehulehu wale," a me ko oukou kainaaina me ke kupono o na awa, na makaukau kupono o ku lepo, a me ke ano e o na ea o keia Pae Aina, o na mea keia i hookuponoai ia oukou ma ka hoopuka una i kekahi mau manao kupono e ko« kua ma ka hooponoponoia ana o na pono kalepa, a me ka hoomahuahua ana i ka launa hoopomaikai lanakila ana mawaena o na Aupum e ae a oukou i noho Luna noeau ai me ko'u Aupuni ponoi. A īa'u e hooikaika ai, ma o ko'u Aupuni la, e malama, e hiipoi» a e hoomahuahua i na ano oihana kalepa a pau, ke manaolana nei au no ko oukou hui kokua lokahi pu ana. Ke ake nei au e na Keonimana, e hoomau ia ka mahuahua o ka hoiomua, a e oluolu like hoi na launa pili Aopuni ana. He hapaiea hora paha i hala ae, a i hooliloia hoi ma ka launa kamailio haihaioielo oluolu ana, ua haaleleaku la na Luna Nui o na Aina e ; i loaa ai ka manawa i Ka Mea Hanohano Henry A. Pierce, Kuhina Noho o Ameriha Huipuia, e hoikeike aku ai imua 0 ka Moi ia Rear Adimarala Pennoek, e noho Luna ana maluna o ke Aumoku o ka Pakifica Akau, Major Generala Schofiei«l a me Brigadier Geneiala Alexaneder o ka Pu. aii Kaua Aina ō Atnerika Huipuia, a me 'iii o na moku kaua California a me Benicia. Mahope iho o ka hoikeia ana aku o ua Adiniarala nei, a me na 'lii moku i hoakaka ia ae 1« ; aia hoi ua haawi aku la ka Adimaraia i kana oleld*imua o ka Moi, penei : E oloolu KE 'Ln : Me ko'u hauoli nui no 1 loaa ai ia'u i keia wa kupono, e hoike aku auiko'u mau hoomaikai ana ma kou hiki hauoii ana aku i ka Nohoalii oka Pae Aina Hawaii. He mea hdihoi nui no ia'u ka hoike ana aku imua ou e ke 'Lii no na manao iokomaikai o ke Aupuni Amerika Huipuia no ke Auponi a me na Makaainana o keia Pae Aina, a ke paulele nei au e hoomahuahun mau ia keia mau menaolana maikai, a e hoikeia mai ma ko lakou mau ano pomaikai maluna o na makaainana a me ke kalepa o oa l«hui a i elua. , 1 komu hoike no ke ano noho hiuna aloha ana o ko'u Aupuni no ke Aupuni ou i kahea ia mai ai e Noho alii, he oihana oluolu loa

ka'u e hoopuka aku ai ; oia, i ka wa i iono si ke Aupuni Amerika, e manao ana o Kamehameha V., i hala, e holo i £uropa ma Amerikn aka; ia manawa koke, ua kauoha koke ia au e lawe mai i ko'u moku hae Adt* marala ke Ccriforma, a waiho afeu ma ka manao o ka Moi me kona enau ukali, a e lawe aku ia ia me na hanohano kupono i kooa kulana a hiki waie aku i Kapaiakiko kahi i liuiiu ai o kahi hoomakaukau ana no ka hookipa ana aku iaia ina ia wahi, a me ka lawe ioa ana aku ia i« ma kekahi o ko makou mau awa o ka Atelanika a ke 'Lii e koho ai ma ia awa aku oia e holo ai no Europa. E hoomakaukau ana au e holo mai Kapaiakiko mai e hooko i keia hana oluolo i hooiliia mai maluna o'u i ka manawa i ku ae ai ka mokomahu lawe leta mai Honolulu ae nei iue na lono o ka niake hikiwawe ana o ka Moi; ahe mea kaumaha no hoi ia i hoomaopopo mua ole ia, a i hoonele mai ai i ke Aupuni Amerika Huipuia i ka haawi ana aku i kekahi hana oluolu aku i kou Aupuni, a ia*u hoi mai ko hanohano mai o ka hooko ana ia niea. E oluolu mai ia'u i ka hoopuka ana aku i ka manaolana e holomua kou Noho alii ann, ae kiekie no hoi na.pomnikni o kou ma'i makaainana, e like me ka lokahi iaulaha o 0 na manao o ka lehulehn i hoonoho ai ia oe e ke 'Lii ma ke poo o keia LnhuikanaUn. No keia mau olelo a ka Adimarala, ua pane mai ka Moi, penei: E oluolu ke'Lii : Me ko'u hauoli nui no i leaa ai ia'u i keia wa tfupono, e hoike aku au i ko'u mau hoomaikai ana ma kou hiki hauoliana aku i ka Noho Alii o ka Pae Aina Hawaii. He mea hoihoi nui no ia'u ka hoike nna aku imua ou e ke'Lii no na manao maikai o ke aupuni Ameiika Huipuia, no ke aupuni a me nu makaainana o keia Pae Aina, a ke paulele nei au e hoomahuahua mau ia keia mau,m*nso launa maikai, a e hoikeia mai ma ko lakou mau ano pomaikai maluna o na mākaninana a me ke kalepa o na lahui a i -elua. I kumu hoike no ke nno noho iauna aloha ana o ko'u aupuni no ke aupuni Ou i ka> heaia mai ai e nohoaiii, he oihana oluolu loa ka'u e hoopuka akuai; oiai i ka wa i lono ai ke aupuni Amenka, e manao ana o Kamehameha V"., i hala, e holo i Europa mai Amerika aku ; ia' manawa koke, ua kauohakoke ia au, e lawe mai i ko'u moku hao Adimaraia ke Kalifortia, a waiho aku ma ka man»o o ka Moi me kona mau ukali, a e lawe aku iaia me na hanohano kupono i kona kulana, n hiki waie aku i Kapalakiko, knlai i liuliu ai o kahi mau haomakaukau ana no ka hookipa ana aku iaia ma ia wahl, ame ka lawe ioa ana aku iaia ma kekahi o ko makou mau awa o ka Atelanika a ke'Lii e koho ai mai aku oia'e holoai no Europa.iĒ hoomakaukau ana au e holo mai Kapalakiko mai, e hooko ai i keia hana oluolu 1 hooiliia mai maluna o'u, i ka wa i ku ae ai k» mokuahi Lawe Leta mai Honolulu ae nei, me na lono o ka make hikiwawe ana o ka Moi ; a he mea kaumaha no hoi ia i hoomaopopo muā ole ia, a i hoenele mai ai i ke aupuni Amerika Huipuia, i kh haawi ana i kekahi hana oluolu aku i ko'u aupuni, a ia'u hoi mai ka hanohano mai o kd hooko ana ia mea. E oluolu mai ia'u i ka hoopnka ana aku i ka manuolana e holo mua kou Noho Alii ann, a e kiekie no hoi na pomaikai o kou mau niakaainana, e like me ka lokahi laulaha o na mnnao o ka lehulehu i hoonoho ai ia oe e ke'Lii, ma ke poo o keia Lahuikanaka.. No keia mau olelo eka Adimarala, ua pane aku ka Moi, penei: E KA Adimar4LA : Ke hoomaikai aku nei au ia oe no kau mau oleio hoomaikai, a me na manao, me naake lokomaikni au i hoopuka mai nei e pili ana No'u a me Ko'u mau makaainana. 0 ka hana maikai olulu loa a kou Aupuni i manao ai e haawi mai i Ko'o Hoahaiiau a me Ko'u Mua Alii i hnla, he mea oluolu )oa no ia la'u iho, konn mau pilikana, a me kona mau hoaloha ponoi ; a e mahaloia no ia mau mea me ka haaheo kupono e Ko'u mau makaainana a pau, a he kumu hoike no ia 0 ka mahalo hoaHioha i malamaia e na ma--1 kaainana o ka Kipuhalika iVui o Amerika ia Jakou, a he hoopaa pu ana no hoi o ka hoomauin ona launa oiuolu ana me ia aina, i pili koke ai o na launa hui kalepa ana. I E oluolu mai paha oe ia'u ma kou hai ana aku i kou Aupuni, ua ike a ua panai li- | ke aku Au i ka hoomaopopo nui ana mai Au i hoike mai nei, a ke paulele uui loa nei Au aole kekahi inea a ae nanae hoohnahaa )bo ! i ka noho hoaaloha ana mawaena o ke Aupuni me na makaainana o na aiaa pakahi o ! kakou. i Ma ka hora W ponoi, ua hoike aku la o Theo. H. DaviB, Komisina Lawelawe a Kanikela noi o ke Aupuni Beritania, ia Kape' na Ralpb P. Cator, o ka moku kaua Beritani«, ke Scout, a me kona mau Alii moku. He hapalua hora paha ka hoonanea ana oia poe alii moku o ka manuwa Beritania |me ka Moi, a haalele mai la lakou i ka Ha|le Alii ioluni me ko lakou Komiaina Lawelawe a hope Kanikela Beritania. A o Ukou no ke panina o na maiihini hanohano i hoikeia mai imua o ka Moi.