Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 6, 8 February 1873 — HE KAAO GEREMANIA! NO KA WAHINE UI LIMA OLE! [ARTICLE]

HE KAAO GEREMANIA! NO KA WAHINE UI LIMA OLE!

I enohiia no ke kuokoa. I HELD 2. I I; j .111A nae Jca pane aua kaikamahine ui ia Kj i kona makuakane, "Aoie e hiki la'u" ** ke noho maanei, e auwana hele aku ! au ina ka honua nei, kahi o na ka- ] Inaka aloha nana e hooko aiai i ka'u mau ; imea a pau e makemake ai." | Alaila, pea ae la oia i kona mau lima i! ke kua, a i ka wehewehe ana o kai ao, i*Jioomaka aku la oia e hele ma kana hua?kat hele—i heie wale ia no ia Ia eia a hiki i ka napoo ana o ka la, hiki aku la ia ma ka Pa Kanu Pua Alii, a maloko o ka malamalama o ka mahina, likeaku ei oia i kekahi laau e ku ana, ua hele a luluu i na hua, aka, aoie nae e hiki iaia ke komo $ku Ina&io olā ia*ufs!o r kft mea, i ka \?ui e lana ana. Poai ae la oia a pu- j ni, me ka imi ana i aianui e hiki aku ai,! ao!e nae i loaa a hiki i ke ao ana, a pela | no hoi ia la a po; hele mai la na maka ora ] nei a nahonaho, ika ka mea o ka pololi launa ole. A ma keia pilikia i loaa iaia, i iho la j oia iioko ona, 14 Ina owau kekahi ma ka-1 hi o ko laau e ku mai la me na hoa pala, | ina aole au e pololi." Kukuli iho la oia ]

ilalo o k& honua, a nonoi aku la hoi i ke Akua ma ka pule. Pau ae la kana pule ana, &ohe i liuliu ma ia hope iho, hiki mai la kekahi onela, & n&na i hookaawale ae i ka wai i aina maloo. A ike keia ua maloo ka wai, hele aku la keia i ua Pa kann pua la, me ka anela pu e hahai ana. laia nae i hiki aku ai ma u& w"ehi %• tti, Aana ae la oia i ua kumu laau la, ua hele a palaku na hua pea (pears). Eio nae ka hewa, ua pau wale nae no i ka heloia na hoa, aka, miki ae la oia a hahai i kekahi hua, a ai ae la, i mea e akakuu mai ai ka makaponiuuiu a ka pololi. Ao ke kanaka kiai e hoopu mai la ma kahi e aku, ua ike mai la no aka, no ke ku pu 0 ka anela me ia, manao iho la ua mea malama pua nei, he uhane keia iwaena o ka Pa Kanu Pu», nolaila. noho pu iho la no oia ine ka pane leo ole aku i ke kaikamahine 1 hookahi huaolelo. laia nae 1 ai ai i kela bua pe-a hookahi ana i uhaki -ai» pau ae la ko ia nei pololi, a maona imaoli iho la no keia. Hele ako la oae ua aaikamahine oei, a huna iho la iaia n»alalo o na opu oahelehele. I kekahi kakahiaka »e, hiki ae la malaHa ka Moi nona ka Pa Kanu Pua, a i ka helu ana ae i oa hoa pe-a, aia hoi, loaa iho la kekahi hoa oa oalowale mai ke kumu ako, noliila, oioao ako ta oia i ke kiai no ka hoa i oalowaie, apene mai la ka oiea kiai, "Ma ka po nei, hele mai la; kekahi ohaoe lima ole, a ai ae ia i ka pea oia kooa waha." Nīoao ako b ka Moi, "Pehea e hiki maiai ko ehaoe ke ao mai iloko o ka wai, a enahee boi oia i heleaku at mahope o kooa oiaoa i ka hoa pe a T* Paoe o>ai ke kiai, M Na ka aoela i aafi«ia me ka lole keokeo me he bao aīai I», i *»feo nui, mai iooa mai o ka laoi, a hookaawale ae la i ka wai i alaooi oo oa üba&e la, a maiaila oo i hde mm ai oa ekaoe la ; * &o ko'o ike aea i ka aoeia, oa mmkm ao, aole i kahea tka, aole oo koi i oioao 4 pao aoa oooka * ka koli

11 **ina e like me kiu e olelo ma» oei, ■ alai!a t e k«ai ana aa i keia po ine oe,** 1 wahi a ka Moi. ' i lawa no \ ka aiuna ahiahi ana iho, ! wikiwiki enai la ka Moi i ka tho mai i ka Pa Kanu Pua, me ka lawe pu ana mai i ke Kahunopule, i lilo ai na ke Kahunapuie ke kHinailio ika uhane. Noho iho ; lakou ekolu malalo o ka laau, me ke kaii i ana oka hele niai. A kokoke ike aui h»o«, kokolo ana ua kaikamahine ui nei ; mai kona o-pu naheieheie i pee mu& ai, a inlau hou ae la i kekahi hua pe-a o ke kumu laau, a ai iho Ih, me ka aneia pu e ;ku mni nei e kiai iaia. Hookokoke aku i ia ke Kahunapule i ua kaikamahine la, a ninau aku ia, "Ua hele mai nei anei oe ■ inai ke Akua mui a mai ka honua mai | paha ? He uhaoe anei oe, a he kino ka- ! naka pah.i ? Pane inai la ua kaikamahi- ! ue la, (, Aole au he uhane, aka, he wahi- | ne au i haaiele ia e na mea a pau, a na j ke Akua hooliahi e maiama nei ia'u." j Pane aku la ka Moi, u Ina ua hoopo- ! inaia na inea a pau o ka honua pei, | aka ano, aole au e hoopoina ia oe." i Lawe Qe la ua Moi nei ike kmkamaj hine uiaioko o kona Haie Alii; ano ka ; nani a me ka haipuie o ua kaikamahine | ia, aloha ioa aku ia ka Moi iaia me ko»a naau a pau, me ke kauoha pu aku, e pakuiia i niau lima kaia no ua wahine ui nei, a hooliio iaia i wahine mare nana. Mahope iho o ka hala ana o ka makahiki o ko laua noho'na mare ana, konoia mai la ka Moi kaiie ē hele i ke kaua, laiia, tho la ofa"fliaoā Moiiwah?he, malalo o ka maiama ana a kona makuahine, me ke kauoha pu iho i ka wahine, e palapaia aku iaia inn e hanau ke keiki,

i mea e manao mai ai oia. A hala aku 1» ka Moi, aohe i liuHu ma ia hope iho, hanau ae la ka Moiwahine, he keikikane ui a nani hoi, a nolHila, wikiwiki iho la ka makuahine o kHMoi i ke kakau, a hoouna aku 8a he leta, e hoike ana no ka nu hou hauoli o ka hanau ana o kana wahine. I ka hiki ana aku o ka Elele nana e lawe la ka leta i ka Moi, aia ke kae o keknhi kahawai, maluhiluhi iho la oia a pau« hia ika hiamoe kulipolipo. Iloko nae o ia wa & ka Elele e hiamoe ana, hiki mai la ka uhane ino, ka mea hookahi e hoinoino nei i ka Moiwahine i na wa a pau, a kaili ae la i ka ieta oiaio, a kukai iho la ma ia wahi, he leta e olelo aku ana i ka Moi, Ua hanau ka Moiwahine he keiki moo.

I ko ka Moi heluhelo ana i ka leta i [ Joaa aku iaia, makan iho ia nae oia me ke kaumaha, 8 palnpala aku la i kona makoahine, e mnlama loa i ka Moiwahioe a hoi mai ia. Hoi aku la ka Elele, a hiki ma ke k&hawai mua ona i hoomaha aī, pauhia hou iho la no oia i ka hiamoe, ha* ule aku la nono ka ihu. Hiki hoo mai la no ka ohane ino, oka loa ia, a ho-o iho ia ma kahi o ka leU a ka Moi, he paiapala e iako ana, "E pepehiia ka Moiwahine a me kaoa keiki." I ka loaa ana aku o keia palapaia i ka makoahioe o ka Moi, punia iho la oia i ! |a huhu» me ka maoaoio ole e hooko aku i i ka olelo a ka ieta. no ia mea, palapala - hoo ako la oin i ka Moi, aka, aole oae i loaa hoo mai he pane īaia, no ka mea, oa ike e iho la no ka ohane iioo, a ho-o iho Ia he leta e iloko o ka pakeke o ka Elele. Ma keia lela a ka uhnne ino i hooliloia oa ka Moi, e i ako aoa i k<ooa eoakoahioe, "E malama 100 oe i ke aielo a me oa maka o ka Moiwahioe, ma ke aoo i hoai> looa oo kaoa kooko aoa i Ua'o eeao kau« oha a pa«.f* No ko ka makoaliioe kaoiKaka loa t keia paoa a ka Mei, me Ia peoo ok ke hoolnha

ako i oa koko kala ole o Mai maa ktms. ooiaila, kaoeha aa ia oia e lawina mai he blpi ke»kf i ka pe, a a oki ake i keoa akle a m* oa maka. Aiaila. ake \* aa mpkoakloe la » ka kooeoa Moiw*hiw v w aote ao eae ako e pepeki » eee Uke me ke kaooka aka Moi; eka, mai oeho Iwo eaai oeoiaaoel. i S kela ako ee o» kao lEeikiaM ka Imhm oie o»t iaeei/'

I me* e hookoia'i tota !«o kipiiku, ibo k Im lioiwnhioe Ike keikikaoe • w*h« ae U roa ke koe, U roe ka uw* h««louiou. Aole i liuliu ia heie ana aku a laua, | korao »ku !a lau* i!oko o kekahi u!u nahele, . a imlaiia i kukuli ibo ai kona m»u koli me . ke Goi mko ike Akua , 1 kan« pule ana ike : Akua, hiki kino eiai la imua ona kekahi : Anela a kuhikuhi iku !a i ka w«hioe. e hele i kekahi wahi kaahale e kokoke mai ana, , a e kooio ma ka hale 1 kakauia na hua mawa- ; ho okt paka penei: **Ua noa ina mea a pau ; ka oohe aoa maioko nei. 1 * Iko laua oei hi> | ki ana aku ma ka hale, aia hoi, puka mni la i kekahi wahioe i kahikoia i ka lole keokeo, me ka olelo mai, w Ua ae ia oe e ka Lede Moiwahioe e kipa mai," a alakai aku la iaia iloko oka haie. Lawe ae la ka mea hooki- , pa ike keiki mni ke kua aku o ka makuahi- ; ne, haawi aku la i ai oana, a hoemoe mai- . kai iho la ma ka moe. laia i uoho iho ai | ninau koke aku (a ka malihini, " Pehet la | oe i ike ai he Moiwnhine au ?" pane mai ia | ka mea hookipa, "He Aneia au i hoounaia | mai eke Akua e māiama aku ia oe ame ke , M» keia wahi kauhaie i noho ai ka j malihini no na makahiki 7, a ua mahunaia laua me ka maikai e ke Akua, a mamuli o ke ano haipuie o ka Moiwahine, un hoouiu hou ia mai n«4ima kanaka elua ona i okiia.

•i mamoa. Mahope koke iho o ka hele ana oku o ka Moiwahine ma kana huakai auwana, hoi Aai ani ka &'oi, a o kaha ohaoha mua, o ka ike i kana wahine ame kana keiki. !ka ike ana aku o ka makoahioe i ke keiki Moi, uwe iho )a oia me ka ehaeha, a pane ako la " He kane ino oe, no ke aha la i kakao ma* ai na'u e pepehi i na uhane hala ole elua ?" ka hoikeikeLpu aku.i,n« p§lapaSa elua a ka uhane ino i lawe waleai i ko haī lima kakau. Ua hoomau aku oia ika uwe ana mo ka olelo kaukau, "Ua hooko aku au e like me kau kauoha a lawe mai la ina hoailona i malamaia, oia ke aleie a me na maka, Hoomaka iho la ka Moi e uweme ka na o!e Ime ka naku io ia nei, e ake ana e ike i ka wahine ame ke keiki. No ko ka makuahine ike ana aku i ka uwe haaloulou mai o ke keiki Moi, me he mea la, aole oia i makemake e pepehiia kana wahine me ke keiki, pane aku ia ka makuahine me ka olelo hoolana, 14 E hooluolu ia oe īho, eia no ia ke ola nei! Ua kauoha aku au e pepehiia kekahi bipi keiki; a mailoko mai olaila i lawe mai ai au ma ke ano he mau hoailona, oia keia. Aka, oke keiki, ua hookau aku au maluna o ke kua o kau wahine, me ke noi oku e hele laua e auwane ma ke ao nei; ua ae'mai oia aole e hoi hou mai iaoei, no ka mea, ua nui ioa kou huhu iaia." " £ like me ka mamao uliuli o ka iani," wahi a ka uwe hooho a ke kane, *• e heie ana au ; me ka ai ole, a me ka inu ole a hi« ki i ka wa e ioaa hou ai kuu wahine aloha a me ke keiki, ke ole iaua e make i ka poloii mamua ae o keia manawa." No ia mea, hele aku la ka Moi ma kana hoakal imi wahine, no na makahiki loihi 7, me ka huli ana ma oa wahi apoopoo aa, na wahi hona, a pe!a aku, aka, aole nae he loaa iki. ika ioaa oie aoa, manao iho la ia, malia paha oa make. Iloko o keia mau makahiki loihi, aole i ai, aole oo hoi i inu iki ka Moi, aka, na ke Akua i malama iaia. A mahope loa, komo ana ua Moi !a iioko o ka o!o laao, a malaila i loaa iho ai iaia he wahi kauhale me na hoaoielo e kau aoa ma* waho oka ipoka peoei: "Ua noa ina mea a pau ka noho ana maioko nei." Puka mai la mailoko mai ooa hale I», he wahine, a alakai aku la i oa Moi nei ma ka iima. I oa wahiee oei o alakaī aoa iloko 9 ka h»lf, paoa mai ia oia, •* E ka Moi ooi, oa oiooio ia oe, loahea aei oe i heie mai ai V* Paoe ako ia oia : M He 7 ae nei o'o ma* kahlki ka ioihi 1 imi ai 00 ka'u wahioe a me ka'o keiki, aka, aoie aae ioaa iki. M *

Akii». ba*wi mlm U km Aoeim >sia iai me ka ni e sno, mka, aot« OUI i ae »ki n»i • •i ■ e ioa, aofeo w%!e iho ow e hoolaola t hele ako, Nolaiia, b«oie īho oia e bi«* «noe, t ohi ibo k i kooa nuia iiuka me ke k»*rele it»bi lim«.

Komo aka k h AoeU ileb o ke loeoe o Im Moiwahioe e neKo im, m ke keiki ika* pek ohi km iooe o Alohēoie,'* m kamailio •k'9 Ja iata»« £ ibo mai Ualo me ke keiki, ek ka kaoe Uaio." lbo io mai (a ka Moiwmbioe me ke keiki ma kabi i moe mi ke kaae, mm haoi* e &a m» ke laweie mai na maka ibo. Ike io ibo la no ka o ka km~ ne la, paoe ako Im im Alobaele, e Imke oe i lm kawek m «bi ibo meioam o m» «imkm o ko mtkoakaoe. Hooko aka Im foe kelki e 10»

ki|K>hā ? aka, oa iohe IkolmHia k* ma-j kmkaae i na oe« i lun«ta ci% m wa, eoiai-1 U, •oiooi ae la oia i mea e iaaole hoa ibo *i; ite fe|vele. Ma kei* olelo AiakoakHoe aka aiakaaliīoe, oa haohao ke keiki* a paoe alka U», ** E koo oiikoaluniilolui, pehe«i la e iiiki ai ia'o ke ohi ako līla o»tika o*o*o makoakane ? He makuakaoe io aoei koo na ka honoa nei ? U« hoopaamuKo ao iiw |Mile a ka Hako, a ke noi oei au, 1£ ko makoa Makoa iloko o ka laoi ; T —h« Akoa maikai: pehea ia e hiki ai ia'a ke kamailio po me keia leaoaka hihio? aole ia he makoakaoe na'a?" I leo ka s!oi loke aoa i la ae ia oia iluoa, a nioaoako U i ka Aloiwahine, owai *Ja ia. Flm nmi ia *ka MoHlahine: 44 Owao o kaa wahioe» a eia kau keiki o Aiohaoie. Aka. i komi ikeHlaa aku ion lima kaoaka o ka wahine, pint ako la ofc_/ 4 O ka*o wahine he mao lima kala kena ( *% ke Akoa aioha wale mai." wahi akn Moiwphine, 14 oia ka mea naoa i hooula hou mii i ko'u raau hroa f kaoaka komo aku la Ika Aoeia iloko o ke keena o ki Moiwahine a iawe : mai ia e hoikeike i na lima kala elua imua o ! ke kane Moi. Akahi 00 oia a maoaoio Jiko, o kana «rahioe aioha keia a me ka lnua keiki; honi aku ia oia ia laua me ka oiioli nui, me ka oleio ana : •• Ua laweia he pohaku kaomaha mai ko'u naau aku a mahope oka pao ana 0 ka paina pu ana me ka Anela, hoi ako ia lakou i ka hale o ka mnkuahine o ka Moi. 1 ko lakou hiki ana aku i ko lakoo wahi mua, ata hoi, he olioli nui ma na wahi a pau o ke aupuni n ka Moi ; a malania hou iho la iakou i ka mare me ka a!baaina olioli hou ana, a oohe iho la iaua me ka oluolu maho- | pe iho, a p«u ko laua mau oia. Pi-p» holo ; kaao.