Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 7, 15 February 1873 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Published every Saturday -$2.00 a year.

Regular Edition -4,700 copies.

Na Pepa Pai Mau Ia, He 4,700

 

HENRY M. WHITNEY. Publisher and Editor (Luna Hoopuka.)

JOS. U. KAWAINUI. Associate Editor, (Luna Hooponopono.)

HONOLULU, FEBERUARI 15, 1873.

 

Ke Ola o Ke Au.

 

            [Malalo iho o keia poo. Ke makemake mei makou e hookomo i kela a me keia hebedoma, i na manao o na nupepa haole a me na nupepa Hawaii, e paiia nei ma Honolulu, oia hoi ua mea e ku ai i ka iini nui ia. L.H.]

            Ma ka nupepa haole o ke Auponi o ka la 29 o Ianuari, ua hoike mai oia i kekahi manao e pili ana i ka papa aku i na Hale Kuai Wai ona, aole e hoohamamaia ko lakou mau ipuka hale i na la kulaia a kakou e malama mau nei, a eia ka olelo:

            “O kekahi o na mea mae ma Honolulu nei ma na la lealea, oia ka inu wai ona ana o ka hapa nui o na kanaka. Ua ikeia no hoi ma na la kulaia a pau, oiai e pani ku ia ana na ipuka hale oihana e ae, e hamana ana no naipuka hale kuai rama iilii, aka, o ka pono loa nae ma ka aoao o ka make i ka pono maoli, e paniia na hale oia ano, a o na ohana e a eke hoohamama mau ia. Ua kukulu ia mai imua o kakou kekahi hana maikai ma ka la makahiki hou iho nei, ma ka hopu ole ia ana o kekahi hewa hookahi ma ia la no ka ona rama a no kekahi hewa e ae la hoi, e kue ana i ka pono maoli. Mai keia la aku, ua komohia  iloko o kakou ka ninau no ko na hale rama kuai liilii hoomau aku paha i ke kuai ma na la lealea a me ka ole, aka, ua oluolu makou i ka olelo aku, ma keia hope aku, o ka poe a pau e haawina ana na laikini kuai rama, e haiia aku ana ka lono, e hoolohe lakou i na kauoha a pau a ka Ilamuku Nui, ke noi aku nae oia, e paniia na ipuka hale kuai rama liilii i kekahi mau la- ua hookomo pu ia no hoi kekahi lalani olelo ma na laikini, e papa loa ana i ke kuai aka i na wai ona a me na wai ikaika e ae i ka poe kanaka o ka Polunesia nei a me ko Maikonisia--- a oia wahi kuai rama liilii, e paniia no ma na la kulaia aupuni a me na la koho balota, ke noi aku ka Ilanuku e hanaia pela. A oiai, aohe kanalua e hooko ole ana ka Ilamuku i keia, nolaila, e nana aku kakou i ka ona ole ia ana o keia mua, ke loaa nae hoi i ka poe kuai rama na laikini ma keia mua aku. Ua lohe makou, hookah wale no laikini i haawiia.”

            Ke olelo mai nei hoi ka nupepa haole Kuokoa o keia kulanakauhale no keia manao hookahi, ke holo nei o Hawaii imua ma keia ninau no ka wai ona. Ua hooholoia he kanawai e ka Ahaolelo i hala, e kau ana i na kaumaha a me na hoopilikia maluna o ka poe kuai wai ona, ke maopopo ka loaa ana i ka mea inu na hoopoluluhi a ka ona. Aka, oiai aole i loaa na hoaponoia ana o keia kanawai, nolaila, ke ku nei kaia, he pula kaumaka. Ke lawe mai nei makou i na olelo ponoi malalo iho:

            Ma ke kau koho balota Moi o na makaainana ina ka la 10 Ianuari, ua kohokoho wale na manao malia o hiki mai kekahi haunaele mawaena o ka lehulehu, ina e loaa ana na wai ona e like me ka loaa i na la lealea. Aka, mamuli o ke kuhikuhi a ka Loio Kuhina a me ke noi a ka Ilamuku, ua paniia na hale kuai rama ma ia la. O ka hopena o ka maluhia a me ka ona ole kai ikea a ua lilo i mea mahalo piniia. A mai ka wa mai i noho ae nei ka Aha Kuhina hou, ua hoolaha akeia ae ma ka waha o ke aupuni. ma keia hope ahu, e hookomoia maloko o na palapala laikini kuai rama na olelo e papa ana. e paniia na puka hale kuai rama ma na la lealea ke hoike ka Ilamuku. He hana naauao keia, he mea e hookuoo iho ai i ko ka lehulehu noho ana maluhia, o ka mea malu, i oi aku hoi mamua o ka hookohu wale ana aku i heneri kaiko kuikawa."

 

Na mea Hou o lapana.

 

            O na mea hou ma na lono hope mai Iapana mai, ke haiia mai nei, ke nee la ke aupuni a me ka lahui imua, ma ke ano kupanaha. Mamua aku nei, ke hoomanao nei no paha kakou, he hoole paakiki loa lakou i ka launa ana mai me na aina e a me ka heano e ae i ko lakou mau ano a me na kanawai. E nana iho i ka lakou mea e  hana nei ano:

            E hoololiia ae ana na hua alakai mua o lakou, a e hookomoia aku ana na hua alakai kumu mua ma ka Roma, e like me ko Hawaii nei a me Amerika. E kukuluia aku ana na Kula La a me na Kulanui a puni ka aina o Iapana.

            O ka heluna o na la, e hoololiia ae ana ma ke ano haole. O ka la I o Ianuari, oia aku ananei ka la mua o ka makahiki, a o ua la 7 a pau, oia auanei ka la Sabati. E malamaia aku ana ka la Karisimaka, i la hoomanao no ka hanau ana o ka Emera mua nana i imi ia aupuni, he 2533 makahiki i hala.

            E hoaahuia ana na Luna Aupuni Iapana, me na aahu o ko Europa poe, a e hele i na hebedoma a pau i na luana ana me ka Mikado, mahope aku o ka la hapanuia. Ua wehe pu ae ka Moi i kona kapu, i hiki ai iaia ke hookipa mai i ka poe i konoia e paina pu me ia i na lae ae. O na ahaaina, e hoomakaukauia a e hoahuia e like me ke ano Europa. O na olelo pili aupuni, ua papaia ke kamailio ana ma ke ano hoopaapaa.

            O ka hookaawale ana i na mea i hipuu ia ma ka berita mare, a hoopauia; a o na hana i ike ia ma Amerika no ia ano, aole i makemake ia e hookomo aku i Iapana. Me keia hope aku, e hoopaa loa ia ka mare ana, a ua aeia na haole e hoopalau a e mare i na kaikamahine o Iapana.

            E hoopauia ka molowa. Aohe i makemakeia e ike aku i kekahi kanaka e hele hana ole ana i na la ua a me na la kulaia, aia wale no ma ka la i papa ia ma ke kanawai.

            Ua hoopuka ae nei ka Mikado, he kanawai e kukulu ana i na papa no ka hoonohonoho ana i na inoa hoohanohano, a e hawaiia ia ka poe i hookauwa maikai i ke aupuni. E kau na koa i ko lakou makana, me na huaolelo: "No ka ikaika i ke kaua;" a ma kona Lina Aupuni, me na luaolelo, "no ka mea hana pono."

            Ke puapuai mai nei na nupepa a puni ka aina, a ke hookikina nei i na kamaaina oloko o ka aina, e hoomakaukau na ka hoololi hou.

            Ua makaikai iho nei ka Mikado a me kona mau Kuhina, i na mea e hoounaia ana i ka Hoikeike nui o Viena. Oia na mea o na ano a pau i loaa ma Iapana.

            Ke auhauia nei na ilio a pau i hookahi keneta a me ka hapa no ke poo, a ke hooleiia la na ai me na lei.

            Ua kapiliia he alanui hao mawaena o Iokahama a me Iedo, he 18 mile ka loihi. Iloko o ka hebedoma hookahi, ke laweia nei he 26,500 ohua, ma ka uku he 35 keneta pakahi. E loaa ana he $9,000 i kapule hookai, a he $465,000 i ka makahiki hookahi. No keia holo mua, ua oluolu ke aupuni o Iapana, e hoolilo aku i $100,000,000 no ke kapili alanui kaa ahi wale no a puni ka aina, a ke haawi mai nei na kanaka ma ka hoaie i ke aupuni i ka lakou mau dala. E waiwai ana lakou.

            O ka mea hou ano nui loa, ma keia hope aku, aole a hoomaauia na Karistiano O ka poe he 34 i hoahewaia e lawe i ka aina e, ua hookunia.

            Ke ike nei kakou i kela lahui nui, oia no paha ko kakou makamaka kokoke ma ke Komohana, ke hoohalike nei i na ano o Europa a me Amerika. E lilo ana paha auanei lakou i lahui nui a mana e like me na Europa. E hoohalike aku kakou me lakou a e hoike ia kakou iho, aole kakou i haule i hope ma ka holomua ana.

 

Mai na Panalaau mai.

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Dacota mai na panalaau mai, ua loaa mai na mea hou ano nui olaila, a hiki i na la waena o Ianuari.

            Ua noi hou ae nei o Kaena H. H. Hall, ka haole mua nana i hooholo mai ai i na wahi mokuahi hao Sikanne. he elua makahiki i hala, mawaena o Sikane me Kapalakiko ma ke ala aku o Honolulu, e kukulu hou i Laina Hooholo Mokuahi ma ia kuamoo hookahi, ke haawi mai ke aupuni o Sikane i uku kokua he $100,000 no ka makahiki. Aole i holo keia ninau.

            Ke noonooia nei ka hoohui ana aku ia Fiji i ke aupuni o Beritania ma Nu Holani, a ke makemake loa ia la. Ke hoohalawai la na kanaka maoli a me na haole o Fiji no keia manao-- Ke kue la kekahi poe, a mekemake hoi kekahi poe.

Ma Nu Kilani, ke hoohaunaele la na paahana i lweina mai ai mai Enelani e hana i na alanui hao. Ua hana palapala hoopaaia keia poe lima hana ma Enelani e hele i Nu Kilani e hana. I ka hiki ana nae i kahi o ka hana, ua haiia aku lakou e na loio, aohe ana o na olelo i hana aelikeia ma na aina e, ke koopaa maanei. Nolaila, ua lilo na palapala aelike i mea ole, aole i hookoia na olelo o ka aelike.

            Ke nukunuku la ka poe mea hale kuai o Nu Kilana i ka pau loa o na dala i ke Keaka Lio Italia i laweia aku nei ilaila maluna o Dacota. Ua kukuluia ha hale lole pen, e hiki ai ke hookomoia na kanaka he 2,000. I ka hoomaka ana o ka hana keaka, ua piha a hu, a oia no paha ka ai o ka nani i ikeia malaila. O ka loaa i ka pule mua, ua oi aku mamua o $10,000.

 

            Ua lohe mai makou, ma ke kula kumu ma Wailuku i malamaia i kekahi manawa i hala, na hana kekahi mau kumu elua i ka mea ku ole i ka hanohano i ka laua oihana ao. Aka, me ka ike no o na poo nana ia oihana he ino, ua hoomau hou ia aku no ua mau kumu la e ao. Ke hopohopo nei makou maile o ao hewa ia na keiki a laua. Ma ka inoa o ka hoopono, ke koi nei makou e hoopau ia laua, a e hoonoho i mau kumu hou. Mai manao ma ka pili makamaka, e hooloihi ia ai ka noho ana oihana o ka poe lawelawe i ka hewa a haihai kanawai.

 

NU HOU KULOKO.

Oahu.

 

            A keia Poakahi ae, e haalele ana ke Kilauea ia Honolulu a e holo ana i Hawaii e like me ka hoolaha.

           

            Ma ka Poalua iho nei, ua halawai ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu nei ma Kawaihao. E loaa ka loakou mau hana ma ka pepa o keia hebedoma ae.

           

            O kela haole Paniolo i pepehi ai ia Rosario ma Ewa, a hoahewaia e na kiure e make, ua kala ia kona make e ka Moi, a ua hoihoiia ma ke degre mua o ka lawe ola.

           

            IKE ALII. Ma ka Poakahi iho nei, ua hele aku na Makai o ke kulanalauhale a me na Moremona e ike i ka Moi, me ka lakou mau wahi makana. Maikai kahi makana me ke aloha pu kekahi.

           

            O ka lono mamua iho nei e hooholo mai ana kekahi Ahahui i Laina Mokuahi hou mawaena o Kalefonia a me na Panalaau, nona ke poo o Toma Scott ma, he alunu olelo wale iho no, aohe i ka lihi oiaio.

           

            Ma ka Poaha iho nei, ku mai la ka moku kuna Dauntless o Kapena Berrill, iloko o na la he 53 mai Sidane mai. E hana ia ana oia me ka lako mahu e holo ai mawaena o kakou nei.

            MOKU HAWAII HOU. Ua loheia mai na Panalaau Hema mai, ua haalele aku la o Kapena

 Berril ia Sidane, a ua huli hoi mai i Honolulu nei ma ka la 21 o Dekemaba i hala, me kona moku kuna hou i hoomakaukau ia noonei.

           

            KULA LOIO. Ua lohe mai makou, e hoomaka hou ana o L. MaKale Esq. i kana kula loio ma ka Poakahi ae nei. Oiai, he mahalo makou i ka oihana ao kanawai nolaila, ke kono aku nei makou i ka poe makemake ia oihana, he pono e hele ilaila, i loaa mai ka ike.

           

            KE "KILAUEA" NO KAUAI. Ma ka Poaha iho nei, ua holo aku ko kakou mokuahi ma kana huakai kaapuni i ka mokupuni o lalo, me ka ohua kaulana o ka Poali Kaua o Amerika Huipuia, oia o Generala Alexander. A ka la apopo e ku mai ai oia ma Honolulu nei.

           

            Ua lohe mai makou, ua makemake na hoahanau o ka Ekalesia o Kawaihao a me kona mau Apana, e hele e ike i ka Moi; a nolaila, ma ka Poalua e hiki mai ana, mawaena o na hora 9 a me 12, ua ai ia lakou e ike i ko lakou Moi ma ke ano aloha a makee alii.

           

            HE HOA NO KA PUALI HAWAII. Ma ka halawai malama o ka Puali Kinai Ahi Helu 4, i malamaia ma ko lahou hale, ua koho lokahi lakou i Ke Lii ka Moi Lunalilo i hoa hana, ma kekahi hakakaha o ia puali, a ua oluolu ka Moi e ae aku ia koho ana. Nolaila, ua loaa ia puali ka hanohano mua, o ka hookomo ana mai i ka Moi ma ka poai o na kinai ahi.

           

            NA LUNA O KA PUALI HELU 4. Ua koho ka Puali Kinai Ahi Helu 4 i mau luna hou no keia makahiki e hele nei, a penei ka hopena:

Luna Hoohana - D. Kalakaua,

Kokua Mua - J. U. Kawainui,

Kokua Alua - D. Kealohapauole,

Kakauolelo - A. Kalauli,

Puuku - J. Kahai.

           

            KA OHANA ALII. Mai keia wa aku, ua hoomaopopoia, o na alii wale no i ae ia e komo ma ka poni o ka ohana Alii: O ke Alii ka Moi, Ke Alii Ka Moiwahine kanemake Emma, Ka Mea Kiekie Ke Alii C. Kanaina, a me Ka Mea Kiekie Ke Alii R. Keelikolani.

            KE ALO ALII HOI, ua hoomaopopoia penei: Ke Alii Ka Moi Lunalilo, banauia Ianuari 31, 1835; kohoia e na makaainana ma ka la 1 o Ianuari 1873, a hookoia e na Elele o na makaainana ma ka la 8; Hoaliia ma ka la 9. He Kekiki na Kekauluohi. Ka Mea Kiekie Ke Alii C. Kanaina, makuakane o ka Moi. Ke Alii Ka Moiwahine kanemake Emma, pili ponoi o ka Moi Kamehameha IV. Ka Mea Kiekie Ke Alii R. Keelikolani, kaikuahine o na Moi make Kamehameha IV a me V. Ko ka Moi Puuku H. G. Crabbe.

           

            HE OLIOLI PIHA. Ua olioli makou i ka lohe ana mai, ua hoihoi hou ia aku la e ka pou Alii aloha makainana e noho Poo nei, na pono lawaia, a koe ka ia a na konohiki. He hoomaka ana keia a kokakou Moi i makemake nuiia, ma ke kuamoo i ikeia, he aloha makaainana. He lubile keia i ko Hilo.

           

            Ke makemake nei makou, ka Luna Pai, Luna Hooponopono, ka Poe haku manao a me na lima Paahana o ke Kuokoa, e ike ka Lahui Hawaii mai ka hikina a ke komohana, Aole o makou makemake iki e hoohui aku i ko kakou aupuni me kekahi aupuni e a hiki i ka hanu hope loa ana. Nolaila, o na manao ake hoohui aupuni a pau a kekahi poe e makemake ana e hoolaha, aole ia e hookomoia maloko o ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii," oiai makou e noho mana ana naluna ona.

 

            E haawi ana ka Papa Himeni o Kawaihao malalo o ke alakai ana a ke Kamalei Hon. Mrs. Lilia K. Dominis i kokua pu ia mai e Hon. Mrs. Miriama L. Cleghorn, i Aha Mele Hawaii ma ka po Poalua. Feb. 18, maloko o ka luakini o Kawaihao, no ka pomaikai o ka hooponopono hou ana ia loko o ka luakini. Ua konola na mea a pau e hele.

           

            HE HOOKAE PAHA. Ua lohe mai makou ma na leta elua i loaa mai ia makou mai Lahaina mai, ua malama na makaainana o ia kulanakauhale i ka la hanau o ka Moi Lunalilo, a i ka hele ana aku e haawi o ka Ahahui Aloha i ko lakou hoomaikai i ke Kiaaina, ua hoowahawaha mai la oia ia poe. Ae alii e no la ka ia la i manao ai, aohe hoi e hili hookahi wale no wahi lima hiki ole ai. Ina he oiaio keia, alaila, e nana i ka hoomauea nui.

           

            AOHE MAKEMAKE. Ua lohe wale mai makou, ke hoolalaia nei he manao e hoouna i ka Moi i Wasinetona me kona Lunakanawai Kiekie a me ke Kuhina Kaua a me kana wahine alii na Ukali. I ka lohe ana o na kanaka ma ke kulanakauhale alii  nei, ua ke koke mai lakou, a ke manao nui nei ina e hookanaka makua iho keia lohe. o ko lakou hoala koke mai no ia i mau halawai e kukakuka ai e hoole i ka holo ana o ka Moi. Ina he hana kuikahi, ua hiki no i ka poe e ke hole, aole i ke poo aupuni, wahi a kanaka e nukunuku mai nei.

           

            HA HUAKAI A KA MOI. Ua hole mai makou, ua haawi aku nei ka Adimarala Amerika Pennock i ka moku kaua Amerika Benecia e ku nai ma ke awa o Honolulu, i Ke Alii ka Moi, i moku nona e holo ai i Hawaii no ka manawa e like me ko ka Moi makemake. Ke lana nei ko makou manao, malia paha o ae aku ia i kela makana. O ka manawa e holo ai, me he mea la, oia paha ma ka hopena o keia malama, a i ole ia, iloko aku o Maraki. O hilo paha ke awa mua ana e ku ai.

           

            E NAUE MAI. Ua lawa a makaukau kupono ka Papa Ahaaina o ka Ahahui Lau Oliva e liuliu nei. He mau puaa nunui a me na puaa liilii noho oma, he pipi nui momona, na moa, a me na mea kupu hoomanalo no na mea hoolihaliha. E ala, E eu, E ku, a e naue mai i Kaumakapili, ke hiki aku i ka la 20 o keia malama--E naue mai ma ka ihuihu lio e ko Waiale a Maunalua--Mai ka nalu o Kewehewehe a i kaua Kuahine. Mai ka ua Kukalahale, a i ka ua Popokapa. Ko Kalihi a me Moanalua. E ka ia Hamau. E na niu a Pakai. E ka ehu kai o Puaena, e ku a e naue mai--E na Pali hauliuli hoi, moea mai imua--E hele mai, elua la, ekolu la, hele mai no a pau, a kikikoele.

            "E alu ka pule ia Iehova,"

            I ku hou Kaumakapili,

            I Heiau no Ka Mea Mana Loa.

            E weheia ana ka Ahaaina ma ka hora 10 o ke kakahiaka, a hiki i ka wa e pau ai ka hookipaia ana. E ohiiha na kokua a ka poe aloha mamua o ka paina ana ma ka puka o ka Luakini.

 

Ka La Hanau o ka Moi Lunalilo ma HAWAII NEI.

 

I kulike ai hoi me ka makemake o na makaainana makee alii o ka Moi Lunalilo, e noho ana mai ka la puka a ka la kau, aia hoi, ua ku ae la lakou ma ka la 30 o Ianuari i hala, a malama iho la ia la ma ke ano hauoli o na puuwai a pau. Na na palapala i hoounaia mai ia makou, e kela a me keia wahi o ke aupuni, e hoike pakikoia aku nei ma na ano nui, e ike ai kakou i ka hookelakela ana a kela a me keia apana kahi i malamaia ai:

HAMAKUA.

            "O ka la 31 o Ianuari iho nei i hala, ua malama hanohanoia e na makaainana o Hamakua. Ua akoakoa mai na kanaka he lehulehu, a ua uhi paa pu ai na noho o ka luakini o Waipio, e ka lehulehu. Ua kai huakai mai na kanaka mai ka hale noho mai o Hon. G. W. D. Halemanu a komo i ka luakini. O ka Hae Hawaii ma ke poo; Puhi ohe me na hookani pahu iho; ke kii o kka Moi Lunalilo iho me elima leae opiopio e paa ana, i hoonaniia ke kii me na hoomahie o ka nahele, me ke kalaunu ma kahi o ke kii; alaila, o ka huakai aku, e mele ana i ka inoa o ka Moi. I ke komo ana aku i ka luakini, aia hoi, ua hoonani e ia kona mau paia i ka Hae Hawaii, na ano pua a me na lau nahelehele o ka uka wao kele. "Ua hele a puia paoa loko i ke ala o ka nahele o Mahiki." Hora 10, hoomaka na hana me ka Haiolelo a ka Lunamakaainana, e pili ana i ka Moi a me na hoololi Kumukanawai. Nui ka olioli o ke anaina. Hookuuia ma ka hora 1 auina la. Ma ka hora 2, hoomaka hou ma ka hoolohe ana i na Kumumanao ekolu, oia keia: Heaha na Koo ikaika e paa ai ke aupuni? Owai ke aupuni oi o ka ikaika, O ke aupuni alii hanau anei o ke aupuni alii kui paha? Heaha ka mea e pau ai ka inu rama ma Hawaii nei?

KOHALA AKAU.

            Ma ka la e oleloia nei, ua malama ko Kohala Akau poe, i ahaaina nui a hoohiehie e ae i ku no ka hanohano o ia la ma Halawa. Penei kahi moolelo i lawea mai:

            "Ma  ke kakahiaka nui o ua la la, ua hoike mai ko ka Lapi poe i ka mahalo piha. Ua omamalu maikai, a he mau kilihune ua liilii ka i hiolo iho, a me he mea la, he mau kuluwai maka olioli ia na ko ka Lani lokomaikai e hoohui pu mai ana me ka olioli o o na kakaainana: Ua pa mai nka makani kupono nana e ko aniani i ka Hae Hawaii ma ka lewa, a i mea hoi e olu ai na makaainana aloha Alii, i ka hanohano ana. Ma ka hora 12 awakea, ua hoomakaia na hana me ke kapukapu, ma ka weheia ana he anaina piha no ka haipule, ma ke alakai ana a ko makou makamaka oiaio Z. Kalai, e hoonani i ka Mea nana mai ko kakou Lani. A mahope o ka pau ana o keia haiolelo naauao, a pili pono no ka hoala ana i na manao haipule, o na makaainana no ia la. Ua hookuu ke anaina me ka olioli, no ka hele e ai. A pau ka ai ana, ua hoomaka na hana hoohanohano i ka la ma ke kai (march) huakai ana. E hoomaka ana mai ka hale halawai aku. Penei ka hoonohoaoho ana o ka hukai: Ua oluolu i ko makou makamaka i mahaloia E. S. Timoteo, Ka lei ana i ke aka o ka mea Nona ka la, Ka Moi W. C. Lunalilo, i haku loea ia  e ko ka wa kahiko haku mele, oia o holo, a mahope ona, he mau ukali, e hoohanohano ana i ka huakai Moi (Aka) a mahope aku ka Papa Himeni o ka la, malalo o ke alakai ana a Dr. J. Kalama, a o na makaainana mahope aku. Ua kai aku ka huakai ma kahi o James Wight, malaila i mele aku ai ka Papa Himeni i kekahi mau mele, a mawaena oia mau mele, o "Ka Makua Mana Loa" kekahi. A no ka hialaai loa mai o na malihini o na Aina e, e ake e kuu pau loa is aku na mea lealea e pili ana  i ua la 'la, i imi loea ia, e ka mea noeau ma ia hana Dr. J. Kalama, i hapai pu ia e ka Papa Himeni. Pau ka launa lai ana malaila, huli hoi mai ka huakai me ka mau no o ka hea inoa i kana hana, I ka hoolohe aku i ua mele la, ua kohukohu no a kohhu loa no ko kakou Moi Haku, a komo ke Aka o ko kakou Moi iloko ma kahi i hoomakaukau ia ma ke ano kupono, he  wahi no ka Moi. Ua pane mai ka mea a makou i kapa ai he "Moi," ma ke ano haiolelo Alii, i ka ano hookohukohu alii, me ka haiolelo alii naauao pokole pu.

ONOMEA HILO.

            Eia iho ka moolelo pokole o na hana ma Onomea, Hilo, Hawaii:

            "Ma ka hora 12  ponoi, ua hoomakaia ka hana ma ka Himeni ana i ke mele Lahui i haku ia mamua e ua Lani Haku Nei, "E ola Ka Moi i ke Akua." Me ke kani pu ana o na ohe, a i ke kuu ana iho, ku mai la o Rev. J. H. Pahio, a hoalohaloha aku la i ke Akua no ka Moi, a pau ka pule ana, ku hou mai ka poe Himeni a me ka poe Puhi ohe malalo o ke alakai ana a Lanikele. Ia manawa, ua ku mai o J. S. Kekoi, a haiolelo mai ma ka mea e pili pono ana i ka la hanau o ka Moi. Ua olioli loa na kane a me na wahine, na kamalii i hiki mai malako o ka luakini. A i ka pau ana o ka haiolelo pakahi mai me ka olioli i ka Moi a na makaainana i koho ai e noho maluna o ka Noho Moi o na Kamehameha. A i ka pau ana o ka lakou, a malu iho la ka aha ia olioli ana, ia manawa no o J. H. Pahio i ku mai ai a haiolelo no ia kumu hookahi no, me ka uwila nui o kana mau olelo e pili ana i ka Moi, i hoonoho ia e ke Akua a me na makaainana ma ka Noho Moi o ke Aupuni o Hawaii nei.

            Ua hana ia na hana o ia la me ka hauoli a me ka maluhia. Ua makaala na mea a pau i komo maloko o ka luakini.

            O na haiolelo, na Puhi ohe, a me na Himeni i pili pono i ka Moi nona ka la kula ia i malamaia ma Onomea nei, he mea hou ia i keia apana wahi a kekahi poe, ua olelo ia, o Onomea ka oi o ka miki e malama i ka la hanau o ka Moi hou; A i ka pau ana o na hana ma ka luakini, ua hookuuia me ka pule a J. H. Pahia. Ua haawi ae la ke anaina i ka lakou Huro hope ma ka pule a ka Haku."

KONA AKAU.

            "Eia iho malalo nei ka moolelo o na hana o ka apana maluna ae i malamaia ma Honualoa:

            "Ka hoomaka ana o na hana o ka la i oleloia maluna ae nei. Ma ka hora 12 ponoi o ka po Poaha, oia ka la 30, ua puhi ia ka pu, a ia wa i puka like mai ai kela mea keia mea me na ihoiho lamaku maluna o na lio, a ua hoohui ae la na mea a pau ma kahi o ke kumu kula D. Alawa. A ua hoonohonohoia ka huakai malaila oia po, malalo o na alakai ana a ke Generala A. Aipo. A i ka makaukau pono ana o kka huakai, ua maki aku la i Keauhou. A i ka hele ana o ka hoakai  oia po me na ramaku. Ke nana aku oe, kauluwela na uka i ke Koolau.

            "Malamalama i ka pua o ke Aalii,

            Ka maka onohi ula i ka nahele.

            I puapua i ka nahua e ke anu,

            I kolia e ka ua a mamae ka nahele."

            Kau a mea o ka nani o ka huakai oia po i na kukui, Me ka welo haaheo kapalili ana o ka Hae Hawaii ma na eheu o ka makani kehau anu oia po, me ke kani kuekue ana o ka leo o ka pohu ma ke poo o ka huakai.

            A mamua o ka hele ana aku o ka huakai me na leo huro, "E ola mau loa ka Moi Lunalilo i ke Lkua, E mau aku kou Noho Moi ana no ka huakai me na lamaku, aia wale no na mea a pau maluna o na lio, aole kekahi mea hele wawae malalo. Ma ka hoomaepopo ana aole paha i emi iho ka nui malalo e elua haneri. Nolaila, he mea hou no keia i ikeia ma keia apana i ka malama ana o na makaainana i ka la hanau o ka Moi, aole hoi pela i ikeia i na wa i hala. No ka malama ana i ka la hanau o ko kakou mau Moi mua i hala aku la, akahi wale no a ike ia i keia Moi hou. I ka hiki ana o ka huakai i Keauhou mawaho o ka pa o ka mea mahaloia J. G. Hoapili. Ua haawi like ae la na hoa o ka Moi i ke Akua, E ola mau loa ka Moi i ke Akua, Lunalilo ka Moi o ka Lahui Hawaii." Mahope o na huro, ua himeni mai la ka Papa Himeni a Aalona i na himeni i haku loea ia no ka la i hanau ai o ka Moi Lunalilo. I ka pau ana o ka Himeni, ua haawi hou ae la na mea a pau i na huro ana ekolu, a ua hoi mai ka huakai a hiki ma Holualoa, ua noho kekahi poe, ua maki hele aku la i ka Akau a hiki i Kailua me na leo Hipahipa Huro, a malaila ua hoopauia na hana o ia po. --Ma ke ao ana ae, oia hoi ka Poalima, la 31 o Ianuari, ma ka hora 10 kakahiaka. Ua akoakoa mai la na mea a pau maloko o ka Halekula ia wa. Ua hoomaka koke ka paina ana. I ka hiki pono ana ae i ka hora 12 ponoi. Ua kiiia aku la ka Moi o ka La me ka Hoohanohano ana me ka Puali Koa helewaewae kamali a Gerala S. N. Simeona. A i ka hiki ana mai o ka Moi me kona mau ukali a me ka Lunakanawai Kiekie o ka La.  I ka wa o ka Moi i komo aku ai ma ka puka, ua ku like na mea a pau iluna, a ua haawi mai la i na hoomaikai ana i piha i ka hauoli, me na leo huro, a puana like ae la. "E ola mau loa ka Moi W. C. Lunalilo i ke Akua, E mau aku Kou Noho Moi ana no ka Lahui Hawaii" I ka pau ana o na leo Huro Hoomaikai no ka Moi. Ua Hoomalu koke mai la ka Makai o ka La, a ua ku mai la ke kahunapule a wehe i na hana o ka la me ka pule, a mahope iho o ka pau ana o ka pule, ku mai la ka Moi o ka La me kona hanohano nui, i kahikoia me ka aahu kamalenaia, a me ka hoku nui melemele hoailona alii ma kona umauma. I ka nana aku i na kahiko alii o ua Moi la o ka La. Ua ku no i ke nani a me ka hanohano, hele kela a puaehu Kamalena ka uka o Kapaa, Lujiehu iho la ka pua i Mailehuna. A ua hoohanohano pu ia no hoi ka Moi o ka me la Lunakanawai Kiekie o ka La. la we i heluhelu mai ai ka Moi o ka La i kana Haiolelo alii, aia ma ka Nupepa Kuokoa. Oia no hoi kela Haiolelo alii a ko kakou Moi William C. Lunalilo, maloko o ka Halepule o Kawaihao i kona la i hoohikiia ai malalo o ke Kumukanawai. I ka pau ana o kana Haiolelo, ua haawi like ae la ke anaina makaainana i na Huro ana, me ka puana like ana o na leo, "E ola mau loa ka Moi Lunalilo i ke Akua, E mau aku Kou Noho Moi ana no ka Lahui Hawaii." I ka pau ana o na huro ana, ua haiolelo mai la na ukali o ka Moi imua o ke anaina. Kekahi ma ka olelo Haole, a o kekahi ma ka olelo Hawaii. A i kokua pu ia mai hoi e ka haiolelo a ka Lunakanawai Kiekie mahope. A i ka pau ana o ka lakou mau haiolelo ana, ku mai la ka Papa Himeni a Aalona, a himeni, mai la i na Himeni i haku loea la no ka la hanau o ko kakou Moi hou William C. Lunalilo. Ua piha a hu ke anaina i ka mahalo ana i na himeni."

 

Ua pomaikai au ke kuaaina, ua ike maka ia ka Lani W. C. Lunalilo.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E: Aloha oe:

            Ma ka Poaha la 30 o Ianuari i hala, ma ke ahonui a me ke aloha makaainana o ko kakou Moi, ua hookaawale mai la Oia i manawa halawai no Kona mau makaainana. Nolaila, o na mea i manaolanaia i mau makana na ka Moi ma ka lima hema, a o ka lima akau, ua hookaawalia i lulu lima pu ai makou, me ko kakou Lani Kiekie loa. Oiai no ;Lii e nonoho mai ana ma ka lanai kiina mai la na puuwai palupalu o na makaainana o na  helehelana oluolu o ka Lani, oiai Oia ma ka lanai e ku ana, e ake aaa no paha Oia e hoolauna mai me Kona mau makaainana.

            I ka huakai e pii aku ana i ke alapii o Kona Home mau, hookokoke loa mai la Oia i ka ipuka komo me ka haawi mai i ke kunou maikai i na kane, a o ka hoalu kino ana hoi ka na wahine, ua kuhi au ua lawa ae la no! Eia ka hoi he haawi lima aku mahope, alaila, hookuu maikai aku.

            O kekahi poe o na makaainana ma ka huukai ike Alii, ua honi i ka lima. no ka mea, he pomaikai nui keia i loaa mai i na makaainana, o ka loaa ana o ka Moi ike lahui, hooko pono i ka maluhia o ka lahui holookoa, malalo o ke kumukanawai nui, oia hoi ka, "Baibala Hemolele." Eia kekahi, he wahi keiki uuku. o kana ukana he makamaka kalo a me na moa, o ua wahi keiki nei i hiki aku ai malalo o ke alapii a me kahi kaikamahine, pipika ae la laua mawaho o ka Hale, kahea koke mai la ka Lani me Kona leo nahenahe loa, "E na keiki, e pii mai olua maluna nei, ae mai la laua, a hele mai la laua e halawai me ka Moi i ka auamo a kahi keiki uuku, a lawe aku la a haawi i ka Puuku. Pela no kekahi mau elemakule. aole Ana loiloi mai i ke kanaka, Eia wale no Kana, o ka hooke pono ana i na mea i kauohaia.

J. WELEWELE.

Puna Hawaii, Feb, 3 1873.

 

NA OLELO HOOLAHA

 

KE HOOLAHAIA aku nei na mea a pau, ua kuai aku au i ka'u mau lako hana ma Waimea, Hawaii, no la mea, o ka poe a pau i aie mai la'u a me ka poe a'u i aie aku ai, ke konoia aku nei lakou e hookaa koke mai, a e waiho mai hoi i ka lakkou mau koina, mamua ae o ka pau ana o keia malama. BILA (W. H. Rickard). Waimea Hawaii, Feb 7, 1873. 585 21

 

Hoolaha Lunahooponopono Waiwai.

No ke kohala ana mai o na mea mona na inoa malalo. i mau Luna Hooponopono Waiwai no APO (he kanaka no Kina) i make ma Hilo, mokupuni o Hawaii. Nolaila, ke haina aku nei ka lohe i na mea a pau i aie laia, e hookaa koke mai; a i ka poe hoi ana i aie aku ai, e hoike koke ma! Na Luna H. Waiwai, {KAHUE (w), L. Severance. Hilo, Feb 4, 1873 585 8m

 

E IKE ana nei na kanaka a pau. Owau o ka mea pena ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au i na meaa pau o keia ano a me keia ano kanaka, mai hoale mai oukou i kuu wahine mare ia Mrs. KALUNA KIOWAI. Ina oukou e hoale iaia,, maluna no ona ko oukou poho, aole au e hookea i kona ale, no kamea, na haalele kumu ole mai oia la'u, a ua heo aku ma kana wahi Adama manuahi. A o ka mea a mau mea e hookipa, a malama iaia, e hopukoke  au iaia, a hoopii ma ke Kanawai, mahope o ka laha ana ma ka nupepa "KUOKOA."

Ainaimi, Mana, Honolulu, O., Feb. 4, 1873. 584 8m

 

OWAU o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa aku nei wau i na mea a pau. aole make e hele wale a e lawe wale i kela mea a i keia mea i komo maloke o ka pulena o ke kai lawaia o Koholaloa, me ka hookolo mua ole mai la'u, a i ko'u luna paha e hoonoho nei, ola o WM. M. SEA. W. SUMMNER. Honolulu, Feb. 14, 1873. 485 8m

 

L. MAKALE.

He Loio, a he kokua no na hihia o kanaka, (koe na hiahia hewa.) Aia kona koena ka Hale Hoo kolokolo. 6m.