Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 9, 1 March 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA.

īunuhiia mai loko r*ai o ka Buke Ar<tbia, mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii. ; MAHELE 11. J HELŪ 61. i 1 II A Debolo hoi e waiho kahelahela ana iioko o kona wa hiamoe, pone iho la o Lo Walena, O oe no nae paha iae Debolo e moe nei ? A lohe nae o Debolo i keia leo kamahao, me kona hoomaopopo iho nae, he leo no ka mamo a Adamu, a he mea haohao no hoi i kona manao ke | kumu o keia lobb ana ona. Iloko nae o ; ia manawa, aole no o Debolo i ekemu iki ! ae, a iloko o ia manawa, pane hou iho o ! Lo Walena, Heaha kau hana e Debolo e i moe loa nei, o ka moe hookananuha iho no kau a o koa wa lanakila, a hiki mai ka ka make imua oū, o kou mea hoololo ih'o ! la ka ia ? Eia nae, mamua ae o ka owa- , ka ana ae o kona mau maka a hoopuka | mai ka waha i ka huaolelo, ike mua iho I la no o Lo Walena i ua o Debolo, e naS ka ana i ke anu a ka maka'u, a kahe nae- ! kawala mai la kona hoa kaumaha no ka | wake, a aneane oia e halana ia e ka wai, a ia wa i kaakaa ai kona mau maka, owahuaoleio me ka nawaliwali, i ka i ana ae, Ae, owau no. Pane iholnoLo Walena, Knhi anei oe i ko poonna maanei, e | pakele oe ia'u ? Pane r.c la o Debolo, i ka i ana ae, Aohe e pakele i ka la o ka make. Pane hou iho o Lo Walena, Ae, e make io ana no oe ano, no ka mea, aohe pono o kau hana, a he kanaka ino loa no oe, a he hana ku no hoi kau i ke aloha ole. Iloko no oia wa, i wehe koke ae ai o Lo Walena i kana pahi wakawaka, a owiliwili ae la, me ka i īho, Ke makaukau nei au e lawe i kou ola ano. Ia wa, akahi no o Debolo, a ala ae iluna a noho ano mihi mai la, me ka nonoi mai, E ke koa lanakila, e olaolu oe e lawe aku i na mea a pau, a hookoe mai i kuu ola, i hale, i ai, a i ia-a hoi, no kou hiki hou ana mai a o kau mamo paha i keia wahi, eia no hoi au e ola aku ana, a o ka pumehana ihn la no ia, a he mea ino ka lohe ana i ka leo. Ae mai no o Lo Waleaa, me ka i mai, He ae no au, ke ae mai no hoi oe i ko'u manao, e hapai oe i ke aupuni Kini nei a me na mea a pau maluna iho, a kukulu i Pelekaoe, kuu aina hanau, mauka iho nae o ke kulanakauhale nui o kuu aupuni, a e lilo ia i wahi hooluana no na'Lii a me ka pc« hanohano o ua aupuni la o'u. Ae kolie mai la no o Debo- | 10, me ka 4 mai, E hapai no au e like me kou manao, a e hooko pololei hoi oe e like me ko'u makemnke, a ina e kue ana: kekahi o kaua i keia olelo ae like, he nele kona hope. A no ka ike no hoi o Lo Walena i kana mea e hana ai, nolaila, aole nō oia i ekemu aku. Wehe koke ae la ua Debolo nei i ke aapuni hao i kaapoii ia iho maluna o ke aupuni Kini, akahi no a ike hou ia ka la, ka mahina a me na hoku ma ua aupuni la, a o ka maoawa iito hoi. ia o na manu o ka lewa i lele pohai ihoai maluna o ua wahi aupuni la. A mamuli o ke auo akua o Debolo, ua hapai ae la oia i ke aupuni, a kukulu ia iho la ma kahi i oleloia e Lo Walena, a manao ae la ua o Deholo i kona ola, oiai ua hala ae la ka puu naake a Lo Walena. Aka, holohole ae la nae oia me ka olioli, me ka manao no hoi ua lanakila oia malumo ka rtiftk<e, aka, aia nae a ike aku oia ia Lo W*leaa„ e hoooiaka ae ana e Ilena i ka w#, o ihriaekelateno, o kona manaffa,no U,Vpahe aku ni, E kue ana ka paha oe i ka olelo āe like a kaua ? Ua

olelo inai hoi oe : , e hapai mai Cio i ke aup«ni Kini a hiki ianei, alailii, hookuu mai oe i&'u, eia ka o hdopaa hou ana no oe ia'u iloko o ka eke talena. Heaha la hoi kana, a i komo hou au iloko o ka eke talena i keia la, ke; hai aku nei au ia oe, ua ko oe i kuu aupuni i keia wa,a ma na la ma keia mua aku, e hoi hou ana no ia a kona wahi i ku mua ni, a o ka mea nui malueia ae ou a me a'u, aole no oia e hoahewEi mai ana, no ka mea, na(i no keia pono ole ; a ke minamina nei nae au ia oe, no kou komo opiopio ana iloko o kekahi hewa nui o ko ke Akua man kanawai. Paae mai no o Lo Walena, Aold a« e hoolohe aku i kau, a o hou maalea no hoi ia au e hana mai la, s. ina wau e hoolohe aku i kau, e kii mai nna no oe a lawe hou aku i ko wahi aupuni, e like la me kou lawe aihue ana i kuu mau makua a me o'u kupuna, a mai pau i ka make ia oe. O ko Lo Walena hoohuli koke aku la no ia i ka waha o ka eke lalena, a 0 ke poholo mai la no ia o Debolo, a noho uhane ana iloko. A o ka poe kini no hoi, noho iho la no lakou iluna o ua wahi aupuni nei. A o na'lii hoi a me na makaainana o ke aupuni o Pelekane, huliamahi mai la lakou e makaikai i keia mea hou ar kupanaha no hoi, i loaa ia Lo Walena ma kona ikaika a me kona koa lua ole imua o Debolo, hoholo like mai la na mea a pau e makaikai, a kog wale no o Robiana Lo ma a me ne Kuiiina. Hoi aku la hoi o Lo Walena a hiki i ka Halealii, a hahaiaku la ia Robiana Lo ma, ūo na mea a pau ana i huna'i no Dewe ia eaa.ana, M 9 oke eke talena; A la manawa nol nohōi mai ai o Walena i kana hanai alii, i ka i ana mai, E aho e haawi inai oe i ka eke ta)ena, a na'u oo e malama, me ka mau no hoi o ka noho ana o Debolo iloko a hafa na makahiki he umikumamakolu, e like me ko makou noho loihi ana iloko o ka eke talena me ka pilihua, a pela no hoi ia e noho loilii ai me ka pilihua iloko o keia eke talena. Olelo aku la o Lo Walena, Aia no paha ia i ko oukou manao. Haawi nku la oia i ka eke talena ia Walena, me ka olelo aku, Aole nae oukou e pono ke hooholo e i ko oukou manao i keia manawa, no ka mea, aole na'lii a me na makaainana maanei i keia manawa, kekahi mau hoa kuka e pono ai ka oukoo mau hana, malia paha he makemake no feo lakou e pepehi ia Debolo, i uku panai no ko oukou mau kino, i noho ahulu ai iloko o ka eke talena. Ae mai la o Walena, me ka i mai, Aole no paha e hiki ia makou ke hooholo e i keia manawa, oiai o lakou no kekahi waha olelo ma keia hana. A mamu4i o ka Olelo Hoolaha Alii,ua akoakoa mai la na hoa a pau o ka Ahaolelo, e like me ke kauoha. A ua wehe ia ka Ahaolelo e Lo Walena, mamuli o kona kukulu manao mua ana, i ka i ana aku, Pehea la ko ookou manao no Debolo. no ka pepehi aku iaia a make, a no ka hoopaa paha iloko o ka eke talena ? P«ne īokahi mai la na hoa o ka Ahaole--1 10, i ka i ana mai, E make no o Debo(o e pono ai! Ua hooholoia ka make ma ka waha o ka lehulehu, aka, koe nae o Walena a me Robiana Lo, a me he mea la, uii like pu ko laua manao, a o laua no hoi na kumu hewa ma keia hana ana, a e ike ana no kakou ma keia hope iho. Aia a ku mai o Robiana Lo, a pane ae la imua o ke aoiāina, £ make io ana no o Debolo, mahope iho nae o na makahiki he umikumamakolu, i manalo ai ko makou mau kino o ka noho mainoino ana iloko o ka eke talena; a ina paha e make koke ana oia i keia mnnawa, pau koke no ko ia la liuhi a meka mainoinoana o ko ia la kino. Kokuaia ae la ia manao e na me& a pau o ka Ahaolelo, aka, he kuhihewa nae iia manaoona pela. Iloko o ia manawa, ku mai la o Kini Uilama, a ninau aku la, i ka i ana ae, A owai auanei o kakou ka mea nana e ma» lama i ka eke talena a me Debolc pu oo hoi iloko, i pakele ai iiakou ma keia hope

aku? Pane mai o Walena, Nia'u tio hei. paha e malama, e like no hoi me kou malama ana i kuu hanai alii a me; ke kumu 0 ka pahi wakawaka, ka mea nana i hoopakele ae nei ia kakou. Ae mai la ariaina holookoa. Lilo ae la ka malam® ia ana o ka eke talena a me na mea na a pau iloko, a o Debolo nae ka ukanaj nui oloko. A pau ae la ka paina kakahiaka a md na hooluana nanea ana, makaukau ihoia na'lii o na aupuni ehikli o WaKa'Waka, e hoi i ko lakou wahi, me ka makemake f ike koke aku i na maka o ka ohana, aka, nonoi e ae la o Lo Waiena i ko fea Mofwahine Manu Silika lokomaik<ii, i ka nq~ noi an'a aku, E oluolu kou manao e fce 'Lii, a ma kou ahonui, ke noi aku nei£u 1 kou lokomaikai, e hoopaneeia kau hi]|ikai, a e noho iki hou maanei, a e kii ie au i kuu wahine i loaa ia'a ma ka ikaika a me ka ma.na o kuu wahi pokii e mare ia maua, hiamua ae o ko oukon hoi ana aku. Ae mai la o Manu Silika me ka oluolu, a ua maikai no hoi ia i fea manao o na mea a pau. Ia manawa po, o ka hoomakaukau koke iho la no ia o Lo Walena, a lele aku la, me ka manao nae e holo pono ana. ; E na hoa, e naue iki ae kakou maanei, a e nana ae ia Kanaika Abea me Keoki Laea, ke alii powa o Mesiko, ke kaikaina hoi o ka Merio, ke alii koa no hoi o MeBiko, i hakakaai meßobiana Lo ma ke aupuni Liona, a komo ai o Robiana Lo iloko o ke kohola, a i kamaHio ia hoi e kakou ma ka Mahele mua d keia Moolelo, a o keia Keoki Laea no h|> ko*n&*kdflftlihfl ponw. h WH o Galatia kona wahi i noho ai, me na koa he iwakalua tausani me ia, a he popoki eleele kona akua powa, e hoomana mau ai i ka po a me ke ao, a molia no ia Kanaika Abe, me ka manao e loaa iaia, a ua hoao no, aka, mamuli nae o ke keakea a Mahu Leka, ua halahu kona makemake. Aia nae a lohe o Keoki Laea, ua make o Mahu Leka, akahi no oia a hoomanao ae, e loaa io ana kana mea i lia mau ai i ka po a me ke ao. Aia nae a hala aku o Lo Waiena i kana huakai imi makua, hoao mai la ua o Keoki Laea, e kii mai e lawe aihue aku ia Kanaika Abe ma kekahi po, aka, mamuli nae o ka hooikaika ana a na koa kiai ma ke pale ana aku, ua pakele o Kanaika Abe ma ia po. A hala hoi elima la mahope iho, kii hou mai la jio o Keoki Laea, me na koa he iv\akalua tausani. A ma na hora o ke aumoe, hiki ana ma ka pa o ka Halealii, a hoouka kaua koke iho la no ke kaua, a pau loa iho la na koa kiai i ka eha a make hoi, a lilo ihola 0 Kanaika Abe, lawe ia aku la i ka mauna, a hoonohoia iho la ma na lua powa o lakou. Ia Kanaika Abe iwaena o na powa, nonoi ae la o Keoki Laen, i ka i ana aku, Pehea kou manao ia'u, i kane nau, ai wohine hoi oe na'u, a hoi ipu aku kaua i Mesiko i ko'u wahi. Pane aku o Kanaika Abe, " He maka'n au i keaki a ka makika, A ka eleao ai paka o Puunui," • u ina e lawe mua oe i kuu ola, a mahope iho, e lawe aku ai oe i kuu kino kupapau 1 Mesiko, no kā men, he kane no ka'u, kii wale ae nei no oe e aihue i kuu kino, e na kanaka hilahila ole, a'u i makemake ole ai. A lohe o Keoki Laea i keia mau olelo, komo iho la ka manao konakona iloko ona, a o ka pau ae k no ia o kona makemake no Kanaika Abe, alaila, kauoha ae la oia i kona mau koa, E iawe oukou i keia wahine, a hoopaa maloko o kekahi lua pouli, a malaila oia e noho ai, me ka ai ole i ka ai a me ka inu ole i ka wai, a hiki i kona make ana. Ae mai la na koa, a hooko aku la e llike me ka mea i kauohaia. E na hoa uhaiaholoo nei mea he moolelo, e aui ae hoi kakou i .hope. a nana ae ia Hipa, oiai kela po i hopuia ai o Kanaika Abe, e Keoki Laeai ma,a ua hala aku lakou he mau minule, hiki mai la o

Hipa, kahi aikane a Lo Walena, mai ke aupuni Poepoe mai, a lohe no hoi i na mea e olelo ia ana no Kanaika Abe, a o kona manawa no ia i ukali aku ai ma ko | lakou la meheu, a loaa aku la no i ke kula, e hoomau ana no ika pii; onoko ia nei ikaika ole, aole i hiki iaia ke kueaku, aka, hoomau no oia ma ka ukali ana, a hiki wale i ke komo ana o Kanaika Abe iloko oka lua pouli. Elieli mai la nae ua wahi hipa nei me kona mau wav/ae, a ma na hora o ke aumoe, komo aku la oia iloko, a i hoolohe aku ka hana, e noke mai ana no o Kanaika Abe i ka uwe ia manawa, no kona maka'u i ka make a no ke aloha hoi kekahi i ke kane. Iloko nae o ia manawa, kahea aku la oia iloko o ka pouli aaki, me ka leo hawanawana, " Auhea wale ana oe, E ua hoa luhi nei, Hoa pili o Lo Walena, O kuu aikane aloha." Ia manawa, puiwa ae la o Kanaika Abe, a ninau mai la, Owai oe ? A mahea hoi oe i komo mai nei ? Hai aku la keia, O Hipa wau, ka hoaloha o Lo Walena ko kane, a maanei no wau i elieli mai la, a komo mai la iloko nei, nolaila, e hele pu ana oe me a'u i keia manawa, i pakele ai oe i ka make a ke alii powa o Mesiko. {Aole i pau.)