Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 10, 8 March 1873 — Page 2

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Debbie Tanaka
This work is dedicated to:  Debbie Tanaka to Judy Tanaka

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA

 

NU HOU O NA AINA E!

 

KU MAI KE D. C. MURRAY.

 

  Ma ke kakahiaka nui Poaono aku nei i hala ku mai la ke kiapa Hawaii D. C. Murray, iloko o na la he 12 me 10 hora mai ka palakiko mai.  O ka manawa no ia o ka mokuahi.  He mau mea hou ano nui kana, a eia iho no mahalo:

No Amerika.

  Ua ae ke Komite Hale Leta o ka Ahaolelo kiekie o Wasinetona, e hooloihi aku i ka lawe ana o ka lawe leta mai Honolulu aku a i na panalaau ma ka Hema, oia o Nu Kilani a me Nu Holani.  E haawiia ana ia hana na ka Oihana Leta Nui e hoolimalima aku i Laina Hooholo Mokuahi, a e homaka ka uku ana ia Laina, mai ka la mua aku o Aperia ae nei; a oiai o Uwepa wale no ka mea makaukau nona na mokuahi nui e holoholo nei, nolaila, he mea maopopo ua lilo iaia.  O ka makemake @ae, i laina mokuahi lawe leta ma ka malama, oia hoi, he umikumamakolu holo ana i ka makahiki.  O ka uku a ke aupuni e kuku ai, he $425,000.  Akahi no a loaa ia Uwepa ka hookanaaho ana, no ka mea, ua hoomanawanui maoli no oia i na makahiki i hala ae nei, me kona mau pilikino a pau, no ka pomaikai o keia Laina.  E mahaloia oia e ka poe ake i ka holomua.

  Ke hoike mai nei kekahi mau lono, ua waiho ke Kuhina Noho o Amerika Hiupuia i kona kulana kuhina ma ke alo alii o lapana, a e ae ana paha i kekahi oihana mai ke aupuni mai o lapana.  Ua palaha koke ae no na lohe, e pa@na ana ia hakahaka, e G. F. Suwada, he pilikana no ke Suwada kaulana i make koke mai nei.

  Ma ka Poalua iho nei (Maraki 4), oia na ka la e hoonohoia'i o Generala Kalani i Perisidena no ka Ripubalika nui nona na miliona kanaka he kanaha, ke huiia me 520 kanaka Hawaii maoli, ma ke kulanakauhale o Wasinetona a iloko hoi o ke Keena Ahaolelo nui i poaiia e na lunakanawai kiekie, na Luna Ahaolelo Senate, na Lunamakaainana na Alihikaua, na Adimarala, a me na Luna aupuni o na aina e a me ka poe i hiki ke komo.  E hoohiki ana oia i ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, alaila mahope iho, e haiolelo iki mai ai paha oia imua o ke anaina kanaka he nui.

  Ua hoohui ae kekahi poe o Amerika Huipuia ia lkaou malalo o kekahi Hui nona na dala kumupaa, he $30,000,000, a ua kuai aku lakou i ke awa o Samana, mokupuni o Sana Dominigo.  E imi ana lakou i ekeke no lakou malaila.

  Ke makemake ia ke Komite o ka Ahaolelo Senate o Amerika Huipuia, e hoopii ae i kekahi o na uku makahiki o na luna aupuni, a penei ko lakou hoonohonoho ana: No ka Peresidena $50,000; Hope Peresidena, $10,000; Lunakanawai Kiekie, $10,000; na lunakanawai kiekie e ae, pa 10,000; na kuhina, pa $10,000; Luna Hoomalu o ka Hale o ka poeikohoia, $10,000; na luna Ahaolelo, pa $8,000.  E hoopauia na uku mile.  Ua pono ka apa ana ia lakou nei, he aupuni waiwai.  Ke hu wale nei na dala a me na gula a me kekahi mau mineminerala e ae.

  Ke makemake nei ke aupuno o Amerika Huipuia, e kue loa i na hana hoonalonalo oihana pili hoomana a ka poe moremoa ma Uta, a e nana ia ka pono ma kana kanawai i hooholia no ka pomaikai like.  E kue loa ia ana ka mare lehulehu ana ma keia hope aku.

  Manaoia mahope iho o ka noho hou ana ae o Peresidena Kalani ma ka noho alii kui o kela aupuni, e hoopau loa ia ana kekahi mau Kuhina noho mua ona, a e hoopomaikaiia aku ana i kekahi poe e ae, i naauao ma ka noho ana ma ia mau kulana.

  He hoowahawaha paha ko ka mokuaina o Louisiana, no ka mea, aole lakou i koho ia Kalani a ia Greeley hoi i Peaesidena.  Owai la ka hoi auanei ka lakou.

  Ke hookolokoloia nei kekahi mau Luna Ahaolelo Senate o Amerika Huipuia, no ke kipe dala i kekahi poe luna makaainana o lalo i kumu e kohoia ai i Luna Ahaolelo Senate.  Ina hoi pele e imiia ai na lunamakaainana o kahi aupuni uuku.  No ka makaainana ka olelo ana i ka la koho balota, a i ka hele ana mai a loaa kahi oihana, o ke kapeke loa ae la no ia a walawala ana na lima ma o mai.

Mekiko.

  Eia no o Mekiko ke noho nei iloko o kona kulana huikau o na mea hooponopono aupuni.  Kai no la hoi e pau ke kaua ana i ke kohoia ana iho nei o ka Peresidena, eia ka he manao kino no ko loko o kahi poe.  Heaha la auanei kaua, ma kekahi kaua nui mawaena o na koa aupuni me ko ke Generala kipi Louzada, ua huipaia ua Alihikaua la e na koa aupuni, a e kaawale ana paha kona poo, ko ke kipi.

Farani.

  Eia no o Farani mahalo o ka mana o ka Ahaolelo me Tiera ko lakou poo.  Alua ae nei mau makahiki o ka nohe aupuni ana ma keia ano Kipuhalika.  Ma ka la 12 o Feberuari 1871, halawai mua ka Ahaolelo ma Bodeau, a ma ka la 17 oia malama no, hookiekieia o Tiera i poo no ka mana hooko.  Ma ka la 31 ae o Augate, kapa maoliia kona inoa, ka Peresidena o ka Ripubalika.  I keia manawa, ke noho nei lakou me ke Kumukanawai ole, a aohe mea ana iki e kakau i ka palapala ae make no kekahi mea i hoahewaia e li.  Ua koho iho nei nae lakou i Komite kanakolu lala e hoolala i ke kumukanawai, a i ka makukau ana, i waiho mai ka hana no ko Teira noonoo, e luaieleia ana no a pau i ka heleli.  I keia Aperila ae, e ukuia ai ka aha o na aie kaua oia aupuni, a e pau loa na koa kiai aupuni o Geremania maluna o Farani i ka hoi, alaila paha hapaiia ka noonoo kumukanawai.

Beritania Nui.

  Ma ka la 4 o Feberuari, ua wehe ka Moiwahine Victoria i kona Ahaolelo me ka haiolelo alii.  Ma ia haiolelo, ua aponoia i na hana a ka Aha Hookolokolo Kiekie ma Geneva, no ka haawi ana i na uku kupono no na koina o Amerika Huipuia: a ma i hana ahonui a ka poe i hoomanaia ana ia oihana, ua hoomauia na manao maikai mawaena o na aupuni elua.  Ua hoopukaia no hoi he mau olelo pokole no ka hoopaapaa mawaena o ke aupuni a me Rusia, aka, aole nae e hele ana i ka hakaka.

  Ua noi ae kekahi Lunamakaainana o ka poeakokohoia, e hohola aku o Beritania i kona lima hoomalu maluna o Fiji.

  Me he mea la, he hookomoia aku koe o na lima hana pake iloko o Enelani, no ka haahaa loa o ko lakou mau uku la.

Geremania.

  Ke manaolana la kekahi o na nupepa alakai o Berelina, e lilo ana o Hawaii nei ia Amerika Huipuia.  Aole i keia manawa.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

PUBLISHED EVERY SATURDAY-$2.00 A YEAR.

REGULAR EDITION-4,700 COPIES.

NA PEPA PAI MAU IA, HE 4,700.

 

HENRY M. WHITNEY,

            Publisher and Editor (Luna Hoopuka.)

 

JOS. U. KAWAINUI,

            Associate Editor, (Luna Hooponopono)

 

HONOLULU, MARAKI 8, 1873.

 

Ka Mana o ka Papa Pai.

 

  Ma ka nupepa P. C. Advertiser o ka Poaono aku nei i hala, ua ike makou i kekahi manao pepa loihi no ka hana a na Kuhina a me ke koi okoa aku no, e hapai lakou e loaa ona Kuikahi Panai Like i mea e kokua ai i ka pomaikai o ka poe mahiai o keia Pe Aina.  Ua hoahewa aku no hoi i ke aupuni no kona hoike ole maii ka mea e hanaia nei.  Eia kana olelo: "O ka ninau nui e kamakamailioia nei mawaena o keia anaina, o ke Kuikahi Panai Like.  E loaa ana anei a pehea auanei.  Eia ma ko ke aupuni mana, he nupepa e kamailio mai ai.  Maloko mai ona, e hoikeia mai ai na manao o ka poe luna aupuni, a hoomoali mai ai la hoi i ke ano o ko lakou hapai ana i keia hana nui."

  Ma ka nupepa haole o ke aupuni o ka Poakolu iho nei, ua ekemu mai oia penei: "Aole makou i manao, he kupono i na Luna Aupuni, e hoike e aku i na noonoo ana o ko ke aupuni aoao, mamua o ka noonoo ole o ke aupuni o Amerika Huipaia, a i ola ia o na kanaka a pau maanei, e imi a e pupuahulu, aka, he makemake makou, ina e hiki io mai ana ka wa a hooholo io ia ai, e ka manao moakaka o na kanaka o keia Pae Aina me ka pohihihi ole. * * *  Ke manao nei makou, e koi aku ana makou i ka noonoo ana o na mea a pau, ina eia oia iloko o ke aupuni a mawaho paha, ma ke kamailio ana i na pomaikai a me ka ole o ke Kuikahi Panai Like me ka haawi ana aku ia Ewa i malamalama' i ko ka lehulehu manao.

  "O ka ninau hou no ka haawi ana aku ia Ewa i kahua hoolulu moku kaua no Amerika Huina, ua maopopo, ke noonoo akaheleia nei ma na poai aupuni.  He mea hoopau manawa wale no paha ka manao wale ana mai, he hiki ia makou ke hoike aku i na mea e pili ana i keia mea ia Amerika Huipuia.  Na ia aupuni e noonoo nona iho, ina e ikeia ana ia he kumu kupono e haawi mai ai i ka mea i hoole mua ia; a na keia aupuni hoi e noonoo ina he kumu kupono e hooleia'i ka haawi ana o ka mea i makemakeia.  Aohe mana i loaa mai i na Luna o ke aupuni no ka haawi ana aku i ke awa o Ewa,-no ka mea, aole na lakou ia e hana.  Ua waihola aku nei imua o ke Kuhina Noho o Amerika Huipuia maanei, na olelo hooholo a ka Papa Kalepa no ka hapai hou a@, i ke Kuikahi Panai Like, oia hoi na olelo hooholo i waiho ia mai imua o ke Kuhina o ko na aina e.  E hoike aku ana ia i ka makemake o keia aupuni e lohe e i na manao o ke aupuni o Amerika ma keia ninau, a ka kanalua ole nei makou i ka holomua ana o keia mau mea me ka hilinai piha, e  noonoo ana ko ke aupuni mau Luna i na koi ana a ka Papa Kalepa, ke eu nei lakou no na mea i makemake ia e ka aina, a aole no paha makou e hai hewa ana, ike olelo aku, aole e kue na Luna aupuni i na keehina e hookekie ae."

  Ua pai pu iho no hoi ka nupepa aupuni he mau palapala mawaena o ke Kuina o na aina e a me ka Kuhina Noho o Amerika ma Hawaii nei no na mea e pili ana i keia Kuikahi.  Ua hoouna pu ia aku he hope o na olelo hooholo a ka Papa Kalepa i ke Kuhina, oia hoi na olelo hooholo e koi mai ana i keia aupuni e hana i kuikahi panai like me Amerika Huipuia.  Ua ninau pu aku hoi ia ina ua makaukau ke aupuni ma Amerika Huipuia e hana i keia kuikahi, a ina pela, e hoike mai i ke aupuni.

  Ua pane mai ke Kuhina Noho o Amerika maanei, oiai, aia no oia ma ka aoao kokua i ke kuikahi, aka, aole nae i loaa iaia he mau noonoo ana no keia mai kona aupuni mai.  E hai aku ana nae oia i ka lohe i kona aupuni i ko ke aupuni Hawaii makemake.

  Ma ka nupepa Nu Hou, ua ike makou he manao pepa e pili ana i ka lahui, e paa na kipoohiwi i na huila i loaa ona pomaikai no ka lahui.  He oiaio keia,-e pau na mea a pau i ka hana a hooulu i na mea ai e like me na mea e hoounaia nei i na aina e, a malia paha o like no ke kumukuai me ka mea a kakou e kuai aku ai.  Ke koi mai nei no hoi ua pepa la, i mau kanaka maikai ma ke poo o ke aupuni.  Aka, ina he oiaio, e hoololiloliia ae, alaila, aohe mau hana hou.  Nui loa ka nuku a imihala o keia pepa i na kuhina hou no ka hapai ole i kekahi hana nui i maa ole mamua aole lakou i kohoia no ia hana.

 

Ke Kuikahi Panai Like.

 

  Malia paha, ua pau aku la ko makou poe lawe nupepa i ka heluhelu i ka palapala a ko makou mea kakau nupepa, i hoopukaia ka hapa nui i kela hebedoma aku nei a a o ke koena i keia, e hue ana i ke Kuikahi Panai Like.  Oiai, e makemake ana makou i kuikahi oia ano, aka, ua ae aku makou i ka hookomo ana mai o na manao o ka poe kue a ae, i keia ai na pomaikai a me ka ole.  O ke kamakamailio akea ana no ke kuikahi, oia auanei ka mea e ike nui mai ai ka poe noonoo.

  E haliu ae kakou e nana i na kumu hoohalahala a ko makou mea kakau.  Eia ka mua, o ka poe kanu ko no ka waiwai, a malia paha he umi wale no mau mahiko ma ke koho wale aku, e loaa ana he $40,000 pakahi.  He hawawa nui keia ma ka aoao o ko makou mea kakao, no ka mea, he kanakolu kumamalua mau mahiko ma Hawaii nei, a ua onaia kekahi e na Hui he lehulehu, e like la me ko Kohala, Haiku a me Lihue, oia hoi, mai ka umi a i ka iwakalua poe i komo iloko o ka mahiko hookahi.  Ke hai aku nei makou, ua oi aku mamua o ka haneri poe mea mahiko ma Hawaii nei.  Aole hoi i komo iloko o keia heluna kekahi poe kanaka Hawaii a haole e kanu ko nei ma ka mahele ko, e like me kekahi poe o Hilo, Kohala, Makawao, Wailuku, Lahaina, Koloa a me na wahi e ae e ka Wiliko e ku nei.  Ma keia e maopopo ai, aole he umi wale no poe e waiwai, e like me ke kukalekale a ka mea kakau, aka, me he mea la, he ekolu a eha haneri paha ka poe i komo iloko o ke kanu ko ana.

  Ina e manao wale ana kakou i ke dute maluna o ke kopaa wale no, he $250,000 (aole hoi he $400,000 e like me ka ka mea kakau) e loaa mai ana ma keia kuikaha a maheleia mawaena o elua haneri kanalima poe ona a kanu ko, alaila, he tausani dala wale no ka pomaikai o ka mea hookahi.  Aole lakou e ho-o ana ia mau dala iloko o ko lakou mau pakeke iho.  Aole loa.  E uku aku ana lakou a pau loa no na lima hana, ka ai a me na mea like.  No ia mea, i ka ike iho aole o ka poe mahiko wale no ka poe pomaikai ke hookuuna ke dute o ke kopaa no na makaainana a pau.

  Aohe he haole mahiko i waiwai loa ae nei maanei, a me he mea la, aole no paha e waiwai ana ma keia moa aku.  No ke aha, no ka mea, e uku aku ana oia i na dala loaa mai no na mekini, ka mahiko, ka lima hana a me na mea ai, inu a komo.  Noia mea, o na dala loaa mai no ke kopaa a me ka malakeke o kauliilii ana mawaena o na kanaka.  O keia kuikahi e hanai nei aole no ka pomaikai o ka poe mahiko wale no, aka, no ka lehulehu mai o a o, e mahi ana malalo o na mahiko, a e kanu ana i ai.  Ua like keia kumu hoohalahala a ko makou mea kakau, me he hulu manu la e puehu ana i ka makani.

  A keia hebedoma ae, e hoike aku ana makou i ke kuhihewa o kekahi mau hoohalahala e ae i ke kuikahi.

 

Ua makemakeia.

 

  Eia kekahi mea i makemake nui ia e ka poe hana ko paa.  He eke i ulanaia mai na ko-nna akaakai a lauhala paha, i wahi e hooia ai ke ko-paa eleele a hoouna aku i Auseteralia, a i ole i Amerika.  I ka hebedoma i hala, ua laweia mai e kekahi moku kuna, he 15,000 na eke o keia ano, mai Nu Zlani mai, a ua makemake nui loa ia e na haole kalepa.  O ka loihi o ka eke, he 33 iniha, a he 17 iniha ka laula.  Ina e ulanaia ana maanei na ano eke e like me ia, no ke kumakuai makepono, i hookahi tausani ka nui, a e pau ana no i ke kuaiia i keia makahiki.

  O na eke o keia ano kai makemakeia, aole o na mea i ulanaia me na koana palahalaha, aka, ma ke ano makalii iho, aole hoi o ka palahalaha loa aku mamua o ka hapaha iniha.  Eia ia makou kekahi eke o keia ano, a ina o ka poe makemake e ulana eke, he pono e hele e e mai makaikai, anoai paha o hiki io no na ano eke e like me keia maanei ke hanaia.  Aole nae o kuai na haole ke ino kau hana ana, aka, no ka eke maikai, e haawi no lakou i umi dala ($10.00) no ke tausani, oia hoi, he 10 keneta no ka eke hookahi.  Ina he oi aku ka paa, malia o hooi aku lakou i $12.00 no ke tausani.  Mai hoomaka e nae kekahi i ka ulana ana, me ka ike mua ole i ka eke e waiho nei me makou, i mea e hoikeike aku ai, hanaia ai a like me ia.

 

NU HOU KULOKO.

 

Oahu.

 

  I na i haalele ka mokuahi Mose Tela @a Kapalakiko ma ka la 5 iho nei, alaila, e ku mai ana oia i keia Poalua a Poakolu ai.

 

  A hiki mai i ka la a ke kiapa D. C. murray i haalele ai ia Kapalakiko, aole i ku iki aku ka mokuahi Nevada a me ke Cometa.

 

  KALA KANE, AUAHEA OE?-Eia maloko o ka Hale Leta o Honolulu nei, he leta mai na aina e mai ma kela inoa maluna ae.  E kiii koke mai oe.

 

  Ua loaa mai ia makou kekahi palapala e pili ana no kekahi mau mea a na koa i ike ai i na po ua aku nei, aka, no ko makou manao ana, aohe waiwai oloko, nolaila, ua kapae makou aole e hoopuka aku.

 

  HE HIHIA WAI.-Ma ka Poakahi iho nei, ua laweia ae i mua o ka Aha Kiekie ka hihia wai mawaena o W. H. Bailey a me G. W. Wilfong o Wailuku.  Ma ka noho ana o ka Aha, ua hoopaneeia a hala ekolu paha malama.

 

  NA KAMALII PUHI OHE.-Ua ike iho makou, ua hoi hou ae na keiki puhi ohe i haalele nui iho nei, ma ia oihana hoolealea, a ke noho nei lakou, he mau puhi ohe no ka Moi.

 

  UA ILI A NAHAHA.-Ua loaa mai ia makou kekahi palapala mai Kauai inai e hoike ana, ma kekahi la o ka wa ino aku nei, ili iho la ka moku kuna "Isabella" ma ke awa o Moloaa, Kauai.

 

  Ke kono pinepine aku nei makou i ka poe heluhelu, e nana mau ae i na kolama olelo hoolaha, no ka mea, ke pii mai nei ka makemake nui ia o ka hookomo ana ma ke "Kilohana Pookela."

 

  Mamuli o ke kono a na haole o Honolulu nei, nolaila, e haiolelo ana o Hon. S. H. Phillips, ke Kuhina Loio i pau no na mea pili aupuni o Hawaii nei, maloko o ka Hale Hotele i keia Poalua ae.

 

  HOAO E KAAWE.-Ua lohe mai makou ma ke kakahiaka Sabati aku nei i hala, ua hoao iho la kekahi kanaka ma Kikihale e kaawe ia ia iho, maloko o kona hale noho.  Aka, ua pakele nae kona ola mamuli o ka ike ia ana e kana Eva.

 

  PUHI OHE MA EMMA KUEA-Ma keia Poaano, ma ka hora 5 ahiahi, e puhi hou ana ka Poe Puhi Ohe o ka Moi ma Emma Kuea.  O ka poe makemake i na leo mele oia ka wa e lohi ai.

 

  HOOHUHA MA KA BERITA MARE.-Ma ke kakahiaka Sabati, la 2 o Maraki, ua hoohui ia kekahi Keiki o ka Hale Pai Nupepe Kuokoa, oia o Daniela Opunui me Miss. Hookohu, na Rev. J. Manuela laua i mare ma Kanohe.  Ua maikai ka mare no na mea a pau iloko o ka Makua Mana Loa ma ka lani.

 

  HE HUAKAI ANA IA WEA.-Ma ke kakahiaka nui Poalua iho nei, ua holo aku he elua mau waapaa o na moku kaua Amerika e ku nei ma ke awa, ilalo o Ewa.  E noho ana lakou malaila me na alii moku no kekahi mau la, e ana i ke awa o Ewa i ike lea ia ai a maopopo.

 

  KAAWE IAIA IHO.-Ma ka po Poakahi iho nei, o@ai ka wa a na poe mai a pau o ka Halemai Moiwahine e pauhia ana i ka hiamoe, puka ae la kekahi o ia poe, mai kona ehaeha mai ana a ka lolo, oia o Kupa, he ahole, a me kona mau manamana lima, hawele ae la oia i ke kaula maluna o ka puka pa a kaawe iho la iaia ma ka hoolewalewa ana a make loa.

 

  E PAHEMO ANA.-Ma keia makahiki aku, e haalele mai ana kekahi makamaka opio i keia ola ana, oia Ke Alaula, no ka lawa ole o na kokua nona.  He mea makemake nuiia na nupepa ma na aina naauao, no ke aku nui ia e ikeia na manao naauao o kela a me keia, Pehea la kakou, Ehoi hou anei i hope?

 

  KO MAKOU MEA KAHA KII.-Ua hoouna mai ko makou makamaka opio o ka ua Kanilehua, he kii o ka la ike Moi a ko Hilo, a e ikeia ua kii la ma ka puka aniani nui malalo.  O ka moolelo o ko ka Moi makaikai ana aku nei i Hilo, mai kona peni mai, e loaa no maloko o ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii."  Ke mahalo aku nei makou iaia a pela ka poe i iike ia kii.

 

  KA ULIA MA KOOLAULOA.-Iloko aku nei o na la ino, ma Koolauloa, ua pakele ke ola o kekahi mau mea malaila.  Mai kekahi leta mai i ike iho ai makou, ma ka la 25 o Feberuari, i kekahi wahi luahine e olala ana i ke ahi maloko o kona wahi pupupu ale, aia hoi, o ke kui iho la no ia o ka hekili a na ka ikaika o ka uila i mahele ae i kekahi o-a o ka hale a me he mea la, ua okiia e ka pahiolo.  Pakele kona a pela no ka hoi kekahi mau kanaka elua, mai pilikia.

 

  KA HOI ANA MAI O KA MOI.-Ma ke kakahiaka Sabati aku nei i hala, ua hoi mai la ka Moi mai kana huakai makaikai aku nei ia Hilo.  I ke komo ana mai iloko o ka nuku, ua iliki e ae la na pu o Puowina no ka hoi ana mai o ka Moi.  A i ka hora 9 a mahope iho, haalele aku la ka Moi i ka moku kaua Benecia a hoi mai la i ka honua nei mawena o ke kani hui ana o na manuwa Benecia a me Scout.  "Ua ukaliia ka Moi a kau iluna o ke kaa Moi e ke Adimarala Pennock a me na Generala Sekofila a me Alekanedero.  Ua akoakoa na makaainana makai o Kuloloia me ka manao e huro aku iaia, a ua hookoia e like pela.  Ua oluolu maikai ke ola o ka Moi i ka ike aku, a me he mea la, ua kaana like oia i ka oluolu o kana huakai me kona ola kino.  Ua hoi pololei aku no ka Moi a i kona Hale e noho nei i keia manawa.

 

  HE KANIKELA HAWAII I MAKE.-Ma ka la 2 o Feberuari i hala, oiai e holo ae ana o Eugene M. Ven Reed Esq., ko ke aupuni Hawaii kanikela ma lapana maluna o ka mokuahi "lapana" no Kapalakiko, aia hoi make e iho la oia.  Ua noho Kanikela oia no ke aupuni Hawaii no kekahi mau makahiki.  Malia paha, ua manao pu oia e holo mai ia nei, aka, lawe e ia kona ola.

 

  HE KARAIMA KIEKIE.-Ma ke kakahiaka o nehinei, ua ikeia kekahi palapala kakau lima i kapaliia ma ka pa, ma ka huina o na alanui Papu me Hotele.  Maloko oia leta, ua waihoia mai he mau kumu e hoinoino ana i ka Moi hou a makou e manao nei e liia ka mea nana i kakau ke loaa a ke ikeia.

 

  NA LAPEHA MA MOLOKAI.-Ua manaoia o ka huina o ka poe e noho la ma Kalaupapa, ke huiia na lapera me ka poe ola, ua hiki aku no i ka eono haneri.  He eha haneri a oi ae, he mau poe i hookaawaleia mai na ohana mai no ka lepera, he haneri paha a oi ae e noho aku la ma ke ano makamaka, a he haneri a me iwakalua he poe kamaaina maoli nona ka aina, mamua o ka lilo ana i okana aina no na mai.  He mea paakiki ka ike ana aku ia lakou, ua hoululu ia ae malaila, mai na apana e mai, me na hooiaio kupono ole ana, he poe wale no lakou i loaa io a pau loa i ua mai kuku la.  Ma ka makaikai ana o kekahi mau lala o ka Papa Ola i ua wahi la, ua maopopo, aohe mea hoohalahal no ka malamaia ana ma na ano a pau.  He hoike ana ia i ka makaala o ka poe nana ia hana.

 

Ka Moi Lunalilo ma Hilo.

 

[Mai ke kakou Nupepa mai ma Hilo.]

Hilo, Hawaii, Feb. 21, 1873.  Hora 7.

 

  Ikeia aku la moku manuwa Amerika "Benecia" ma ka lae o Makahanaloa, ma ka hora 8 ae, ku mai oia maloko nei o ke awa o Hilo me ka Moi, KA LANI LUNALILO.

  O keia la, he la maikai a malie loa ia; aole pela na la mamua iho; he ua me ka makano ino e puhi ikaika ana; a ela no ia po iho, aka o ke ao ana ae, ua ae mai na Lani e haawi i ko lakou mau makana aloha, no ka kakou mil@ili "Lunalilo."  O na lani ua kalae loa, o na muna ua hele a ohuohu i ka hau; o na awawa me na puu, ua hele a uluwehiwehi lipolipo i na laau me na lau nahelehele uliuli; o ke ea, ua uliuli oluolu ia ke hanu ae; o na aheahe hau hoi, e lawe mai ana i ke ala huihui o na launahele aala o Kauakanilehua; me he mea la e kahea mai ana neia mao mea a pau i ka Lani Lunalilo, WELOME YOU i ka nani forever o Hanakahi.

  Ua holo aku ka Hope Kiaaina Hon. R. A. Lyman me ka makai nui Luke Severance e hookipa mai i ka Moi; a ma ka hora 10 ae, ua holo mai ka Moi i uka nei; a i ke kokoke ana mai o ka waapa e pili i ka uapo, ua haawi ae la na makaainana o uka nei i na huro ana ekolu no Lunalilo a i kona pii ana mai i ka uapo, ua hookani aku la ka Band o keia iaona i ka leo, E ola ka Moi i ke Akua; a ua hoomaka aku ka pu ana o ka Moi i kahi noho o ka Hope Kiaaina; me ka ukalua e kona ukali, ka Lutenala Akakana C. H. Judd, ka Puuku Horace Crabbe me ka Luteneia Gov. Hon. R. A. Lyman.

  I ka Moi e pu ana ma ke alanui Waianuenue, ua haawi mai la oia i kona aloha i na makaainana a pau e ku ana ma na aoao o ke alanui, me ka wehe mai i kona papale, a ua aloha aku na makaainana me ka wehe ana i na papale, a hahai aku la mahope o ka Moi me ua huro ana; a aua hookaniia hoi kekahi mau leo mele oiai ka Moi e pii ana ma keia alanui; a pela ao ma ke Alanui Kula, a hiki wale i ko ka Moi hiki ana aku ma ka home noho o ka Hope Kiaaina.

  I keia wa ua phia pu mai la ka pa, kahi e noho nei ka moi, ina makaainana i komo aku e ike aku i kona mau helehelena oluolu.  A ia wa, ua oluolu loa i ka Lani Lunalilo e pane wai penei.  "Ke haawi aku nei Au i kuu aloha ia oukou a pau, ua piha Ko'u Puuwai i ke aloha nui ia oukou, a me ka Lahui holookoa a pau.. Mai ka wa mai i kau mai ai keia Oihuna Nui malona O'u a hiki i keia la, ua nawaliwali Au i holo mai nei e hooluolu: Ua oluolu Au e ike ia oukou ma keia Poakahi ae; Aloha oukou," Aloha aku la na makaainana, me na huro ana.

  Hora 3 auina la, hele aku ka Moi ma Wailuku e makaikai, a e nana i kekahi mau mea no kekahi manawa; a mahope hoi mai ma kona wahi noho.

  Hora 5 ahiahi, hiki ae na haumana o ke Kula Hui nei, e mele imua o ka Moi i kekahi mau leo i haku ia Nona; a malaila pu ka Band, e hookani ana i kekahi mau leo.  A haawi mai la ka Moi i kekahi haiolelo pokole ia lakou.  Ia wa ua haawi aku ke anaina i ke aloha me na huro ana ekolu.

  Hora 8p ka po, hiki mai na keiki Puhi Ohe a me na keiki Himeni o ke Kula Hanai o Hilo: ma kahi noho o ka Moi e hoonane ai.  Hookani mua ia ka Leo "Eola ka Moi i ke Akua," me ua ohe, a mahope iho, ua mele ia e ka poe himeni ma na pauku a pau: a  mahope iho o keia, ua haawi hou ae la ka poe puhi Ohe i kekahi mau leo lealea loa; lohe aku la ao i ka leo o ka Laui i ka Pane ana aku i kona mau hoa noho penei:  They play very nicely, Sound and sweetly."  Mahope iho, ua mele ia kekahi mele i haku ia no ka Lani Lunalilo, a mahope iho, ua puhi hou ia kekahi mau leo, alila, ua mele ia ka leo a ka Moi i hana ai i Kona wa opiopio e hele ana i ke Kula Alii, oia hoi "Before all lands in east or west I love my Own Country the best;" Mahope o kia, ua puhi hou ia kekahi mau leo i makemakeia e ka Moi me kona mau ukali.  Ua oluolu i ka Moi ka hele ana mai e haawi i kona aloha i ke anaina; penei: "Ke haawi aku nei Au i Ko'u aloha nui ia oukoua  pau loa; ua Hauoli nui Au no ko oukou ao ia ana ma neia mea o ka naauao; nolaila, o oukou e neia poe opiopio e ku nei imua O'u, e hooikaika nui loa oukou i ka imi ana i ka naauao a me ka noho pono; mai molowa oukou; O ka poe e hoomanawanui ana ma ka imi ana i ka nnauao a me ka pono, o lakou ka poe e lilo ana iloko o na Oihana Nui o ke Aupuni ma keia hope aku.  "Aloha oukou."  Ia wa ua haawi aku ka lehulehu holookoa i ke aloha, me na huro ana ekolu; A mahope iho ua himeni ka Moi me kona ukali, kekahi mau lede me ka Lutenela Kiaaina i ka leo, "My country tis of thee; Sweet land of liberty" a mahope iho, he mau leo mele e ae kekahi i mele ia; a hookuuia ke anaina e hoi; me na huro ana he lehulehu wale, e hooho ia ana e kekahi poe, me ke kakani o na pio, me he mau ulili la no ka manuwa ka alapine mai, E mele ana hoi kekahi poe oiai lakou e hoi ana i na home: me na huaolelo maopopo:-"Lunalilo Forever! Hurah Boys Hurah!"

  HILO Feb. 23; Poaono; Oluolu maikai ke ola o ka Moi; Malie no keia la.

  Hora 12 kau aku ka Moi maluna o ka moku Benecia; a kiia na pu he 21; mahope iho hoi mai i uka nei.

  Hora 3 P. M. paha; hele ka Moi i ka holo makaikai ma ka lio, a hiki ma ka pa wilike a T. Spencer, a hoi mai no me kona mau ukali.

  Hora 5 iho, hiki mai na haumana a pau loa o ke Kula Hanai ma kahi noho o ka Moi, e ike a e lulu lima pu me ka Lani Lunalilo; a mamua o ka lulu lima ana, ua mele ia aku la ka Leo "E ola ka Moi i ke Akua."  A pau ka lulu lima ana, ua hai mai la Oia penei: "Aohe A'u mau olelo ia oukou i keia wa, aia ma ka Poakahi Au e hoike aku ai i ko'u mau manao ia oukou; a e lohe ana no oukou a pae, ke hiki ae oukou malaila, Aloha oukou."  Ua aloha aku na haumanaa pau loa me na huro ana ekolu.

  Ua lohe pono ia i keia ahiahi, e hiki kino ae ana ka Moi i ka pule kakahiaka maloko o Haili; a i ka pule po hoi maloko o ka Halepule Haole.  He mea i maa ole ia'u ka ike ana i na Lii i hala aku e hele ana iloko o ka Hale o ke Akua, maanei nei, ina e hiki mai ana lakou ia nei: (Ua hiki kino ae no ka Moi ma na pule a elua, e like me ka lohe ana.)

KA MOI I KA PULE.

  HILO, Feb. 23. La Sabati, la malie loa keia.

  Hora 10 A. M. Hiki kino ae ka Moi me ka Lutenela Akukana C. H. Judd; ka Puuku, Horace Crabbe, a me ka Lutenela Kiaaina Hon. R. A. Lyman; Ua piha pono loa o Haili i na kanaka.  I ka hiki ana mai o ka Moi ma ka puka, ua ku ae la-ke anaina a pau loa iluna; a ia wa i mele mai ai kekahi poe hapa o ka Papa Himeni i ka leo mele loihi; "No Iehova ka Honua a me kona mea i piha ai."

  Ua komo mai ka Moi me na helehelena oluolu, hiehie, a eehia hoi, me he mea la, ua maa loa Oia i ka noho ana ma ka Hale o ke Akua, ke Lii o na Lii, ka Haku o na Haku; ,, Pela ka Makua ma ka Lani e malama mai ai ia Lunalilo a e hooloihi mai ai i kona mau la."

  Ua oluolu loa i ka Mea I@hia, e ku pu me ke anaina, a pau ke mele loihi i ke mele ia; mahope iho, ua noho iho Oia me kona poe ukali ma kekahi noho ma ke kihi hikina o Haili; A i ka wa i pule ai ke anaina i ka pule a ka Haku, ua ku pu ae no Oia me ke anaina, ma ke ano eehia-Ua noho Oia me ka haka pono i ka haiolelo a ka Rev. Titus Coan, a hiki wale i ka pau ana.  Ua ko ae ke anaina iluna e mele i ka leo "E ola ka Moi i ke Akua," a o ka Mea @hia pu no kekahi i ku pu ae me ke anaina; mahope iho pule ia e ka Rev. Titus Coan, a hookuuia ke anaina pule; a hoi aku ka Moi ka kona wahi noho mau.  Mamua nae o ka haiolelo ana o keia la, ua kukala mai la ka Rev. Titus Coan "Ua makemake ka Moi e hui pu, a e ike ia oukou, ma ka pa Hale Hookolokolo, i ka hora 10 o ke kakahiaka o ka la apopo."-O ka loihi o keia wa pule, he 1 hora me 15 minute.

  Hora 7 me 25 minute P. M.  Hiki ae ka Moi me kona mau ukali mau; ma ka Halepule Haole-Aole no hoi i piha ka hale; no ke ano poluluhi mai paha o ka lani ia ahiahi, nolaila, makau paha lakou nei o hehee auanei i ka ua, aka, aole no ka Moi i makau; ua hele no Oia, a ua hoi mai me ka pulu ole i ka ua, nolaila, he Lani hele keia e hooko i kana olelo; a, he poe kamaaina makau wale nei i ka ua me ka makani: Ua oluolu loa i ka Moi ka noho ana ma ia pule no 1 hora me 15 minute.  Ua like loa ka manawa o keia mau halawai pule, aka, aohe uila o na Haiolelo a elua.

KA LA IKE MOI.

  Hora 10 kakahiaka, Feb. 24: He la malie loa keia, nolaila, ua makaala e mai la ko kahi loihi aku ma ka wa kakahiaka nui, me ka lakou mau wahi makana aloha ia ka Lani Lunalilo.

  Ua hookuuia mai na Kula a pau loa o ke Kaona nei e ike i ka Moi, e pela no na pa Mahiko a pau loa.

  Hora 10 kakahiaka, ua iho aku ka Moi me ka oluolu o Kona mau helehelena, a ano hoihoi Kona nanaina aku, ma Kona hele wawae ana mai; Ua ukali ia Oia e Kona Puuku Horace G. Crabbe, ka Aj@kanela Generala C. H. Judd, ka Lieut. Go. Hon. R. A. Lyman, ka Hon. F. S. Lyman, a me ka Hon. S. Kipi me M. K. Paulo.

  O ka mea Ilihia, ka Lani Lunalilo; ua hele Oia a ohuohu i ka lehua huihui o Makaulele, ka hala onaona o Upeloa me ka maile aala o Panaewa, i hoopuluia e Kauakanilehua ia po iho.  A o na hoahele a pau e ukali ana i ka Moi; ua ohu wale no lakou a pau i na lei e like me ko ka Lani Moi; Ua puka mai ka oi mai Kona wahi noho mai, hele i ka hema ma ke Alanui Kula a iho ma ke Alanui Lyman, a hele i ka akau ma ke Alanui Wailuku; a i Kona hiki ana mai ma ka huina o na Alanui Pitman me Wailuku ua haawi mai la ka lehulehu i na huro ana ekolu no ka Moi: Iho Oia ma ke Alanui Pitman a komo i ka pa Hale Hookolokolo; i Kona hiki pono ana ae i ka puka o ka Hale, ua mele ia mai ka Leo "E ola ka Moi i ke Akua."  Na na keiki o ke Kula Hanai i mele mai ma na pauku a pau, oiai lakou e ko poaipuni ana i ka Pahu Hae ma ke ano Kuea: I ka wa nae e hoomakaia ana ke mele ana i ka puku mua, ua hiki pono loa ae la ka Hae Kalaunu ma ka piko o ka Pahu Hae.  Ua ku malie no ka Moi a pau wale ke mele ana; mahope iho, ua komo aku Oia maloko o na keena o ka Hale e makaikai ai no kekahi mau minute; a puka mai la e hawi i Kona aloha i Kona poe makaainana, ma ka lulu lima ana me lakou a pau loa; mai ka poe nui a i ka poe liilii loa, mai ka poe ilihune loa.                                          (Aole i pau.)

 

  HE NANE-E hele ana kekahi kanaka me ke keiki a kana wahine, a hiki ma kekahi kula makawela oneanea, i oliko ae na mea kupu, aia hoi kekahi auna manu kolea nui, e nanea ana i ka ai i na po-ki, peelua a me na poko.  Aka, ike mai la nae ua auna manu la ia laua nei, lele aku la lakou a pau, aole hookahi i koe.  Ia wa, hoopuka ae la ke keiki i kana olelo nane, "Lele aku la no na manu a pau, a koe iho la no ka manu nana wau @ waha."  Pane mai ka makuakane.