Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 10, 8 March 1873 — Ka Haiolelo i haawiia e ka Hon. S.H. PHILLIPS, Ma ka Hotele Hawaii, i Maraki 11, 1873. [ARTICLE]

Ka Haiolelo i haawiia e ka Hon. S.H. PHILLIPS, Ma ka Hotele Hawaii, i Maraki 11, 1873.

£ na Ijedt a me na~Keonimana : Ke mahalo aku nei au i ka hoomaikai j ana mai o keia aoaina ; aole aa i hookaokoa makehewa ia'o iho no ka pomaikai o j keia komnhana, no ka mea, ua ike no au o j ke kumu uui o ko oukou akoakoa ana mai, oo ka makemake e hoohalikelike i ka'u mau hoakaka ana me ka oukou ponoi, a me ka kahi poe e ae maluna o kekahi ninau e pili ana i ka mea a oukou i ane paoaho ai, aka, aole nae i hoomakuukauia keia noa ke ano he kalai manao kupono hololea. 0 ke kooo aoa mai e noonoo kuokoa no na ninau pili lanla, e pono e ooonoo akahele ia. O ka poe i kokua mai ia'u ma ka hiki kino ana mai ma keia anaina, mai kuhi lakou ua like loa ko'o maoao me ko iakou ma na mea a pau, aole no hoi ma ko lakou komo ana mai e lohe, e hoahewaia ai lakon no ka'u mao olelo. KA NUNF. O KO KA LEHULEHU MANAO. Ua hoooa-ku ia ka inauao o ka lehulehu me ka oluolu ole. He mea loa ole keia. Akahi no a kau ae nei he Moi i ka nohoalii iwaena o ka hnnoli nuiia e 'ka lehulehu. Ui kono mai la hoi Oia i kekahi mau keonimana i mahalo nuiia no kona Aha Kuhina. He uiau helehelena o ka nohoalii pomaikai ke nana aku mawaho Aka o na hana malalo iho o ia ili ua anoninoni. O na kanaka noonoo ke lewa nei ko lakou manao me ke kaomaha a me ka hopohopo no ka wa e hiki mai aoa. HA KUKU O KE KAUMAHA ANA. No keaha ia ? Ke olelo mai nei ka poe kalepa, " ua emi loa ke kopaa ma Kapalakiko." O keia wahi mamala olelo pokole, ua lilo ia he mea hopohopo ia ma na ike ana a me na hoao ana o na manao pili kalepa. O na hopohopo ana o ka poe kalepa me ka hoonuioui olelo ana nae, he mea mau e nana nui ia no. Ua ike e lakou i ka pilikia ma kahi mamao loa e like la me na pailata kamaaina no kekahi kapakai ino mau. Aole loa lakon e kapaia aku e ake nni ana lakou no ko lakou pouo wale iho do a me ka hoonui ae. O ke ano nui o ke kalepa ana ua hilinai no ia inaluna o ke kahoa hoopuoihaniha, a, hana hoi me ke kupooo, i hoomaluia e ko ke ao nei mau ike molaelae hikiwawe, me ua talena eleu, ka ike e i na mea mamua ; hopu maopopo, e ikaika no hoi a ikaika, e haua kolike, e ake hoi a me ka mikiala. 0 ka hna o ko ke kalepa mau hooikaika ana, oia " ka hooholo mua aaa i ko ke kaoaka waiwai " Ua uooooo uoi no na kanaka kalepa me ka hoohoihoi ana iloko o ka lakon man hooikaika ana e wehe akea i na kumu hooholo mua o ke ao nei, a i ka wa e huli e ae ai ke au o ka pomaikai, ua kupono ia lakou ke hoolaha i ka mea kupono e lawa like ai ka pomaikai. Ina e mau ana ke poho o ko kakou kalepa kopha ana, e koemi hope aoauei a poho no hoi na oihama e ae a pau. O ke kumu kanaho e hoola hikiwawe ia ai aia no ia i ka manao ana o ka. lehulehu. KE Elil ANA O KA POMAIKAI O KE KOPAA. j Ke olelo nei ko kakou poe kalepa, me ka lokahi nni, ioa e man ana ko Amerika ohi ana i ua dute koikoi e like me ko keia wa, aole e hiki i ko kakou mau kopaa ke kuai makepono ia ma ko laila inan makeke. Aka hoi o Kapalakiko me koeia ano kulanakauhale nui, oia wale no ka makeke io no ko Hawaii nei mau waiwai kalepa He mau makeke e ae no hoi kekahi e loaa mai ai ke kokua, aka, aole nae i makemake nui ia. Aole be mea kalepa kopaa i moeuhaoe e i-ola honua e hoonna i ke kopaa i kekahi awa e ae mamoa o Kapalakiko ina e hoo* kno akea ia ana ke kalepa mawaena o keia mao lahoi ma na hale dnte, e like mo ke kaiepa ana maloko o Amerika Hni ponoi. 0 ka makeke o Kapalakiko, e likeno kona hookemo ia no ko Hawaii nei mau kopaa, e like me ko Nu loka, no ko Ilinoi man kulina a me lowa. Aka, na hoohaiki ia nae e ka hooponopono ia ana o na ano kalepa, a i uhiia hoi e ka mana kanawai e hooku pono ar i ka pomaikai nui o na kanaka he kanaha miliona. 0 keia hooponopono ano kalepa aole no ia e hooano e koke ia no na nele ana o na kanaka he kanaha tausani, a i ole ia no na makemake hikiwawe o kekahi poe uuko iho o ka helmna. Ina maloko o kekahi haiolelo hookahi ana, nia hiki ke hoopnkaia ke kumu io, alaila, ua hiki no ka hoike akea ia, o na lala e ae a pan o ka mikiala hana, aia wale no ma ke aloha mai n ko Amerfea mao ohi clote ana. Nolaila, o ka hooikaika ana knlike ole, aole loa ia e man. O ka hoomaoia ana o ka pomaikai o keia lahoi ouko, a me kona kulana oaanao e hilinai ana kona mao pono 1 na makeke o Amēnka. Ua koponp ia'o ka olelo akea ana pela no ko'u lawelawe ana no na makahiki eooo iloko o ka oihana aupuai o ka Moi i ttalA aka la. He mea

luaole kuua baabeu oo ke aupooi h nie ka oiaoao ooi no koua lahoi. O kona boopaokiki a oie ke> ike maikai, ka mea i hiki ai iaia e hooenao i ke onipaa aoa o kooa lahoi, ioa he mea e ae kekahi. Iloko o kooa wa e ola aoa, na loaa ia'o ka hoomaopopo ana no ke aoo oele o ke kulaoa pomaikai o Ike aopuoi, aka, ioa i hooloihi mai ke Akua i kooa ola, ioa la ua hoopaoeeia keia'uuoe oui. Aka, oa naue aku la ia i kooa lua kupapau, ka hope loa hoi o na Kamehameha, a me ia i kanu pu ia ai ka iuoa ohoiia Moi, a me ua inookuauhau ® pau o kooa ohaua. Ke kaoikau maoli oei Koua lalaui no ka nalo ana o kona liina ikaika a me ka hoooele ia ana mai i na kumn a pau o ka mana Hawuii. Āka, pela 10 no. Ua pii i»e nei he Moi bon i ka n.ohoalii, na ka leo o ka lahui i haawi aku, a aole hoi oia i noho alii ma ke koleana o ua ohana Ia nooa ka .iooa ana i kapae ae nei. Ma kana 01010 kukala a me kona kaulana ua haaleleia ka manao aoa no ka mookuauhau alii, aole la paha e liuliu wale mai mokuahana ka Ahaolelo i hoakoakoa ae e manao ana e hoohuliamahi, a e noonoo hoi no ka manawa e hiki ai ia lakou e hookumu i •upuni, a i ole e hoohui ako paha ia lakou me na lahui e. KE ANO MAOU O KK KAHUA. 0 ke kahua uo ka noonoo ana i ka ninau i kouoia mai ai au, he mea pono no ke ninauia ahea kakou e ae ai, ma ke ano, o ka hopena iho la ia o keia knlaua kaumaha o ke aupuni. He ano okoa ka manao o kekahi poe. Ua kamailioia ma ko kakou mau alanui me he mea la he makemake e hoihoi i hope i ke au o ka holomua ana o ke kanak», me ka hoopoina i na mohai a me na hooikaika /\na a kekahi mau kaue a me kekahi m&a wahine Karistiaoo—na poe mahiai mikiala hoi, a me na poe kalepa eleu, a e hoole i ka poe e ae, a o ka lahui ponoi o ka aina ka mea e pomaikai ai keia mau pae moko. 0 keia kamailio aoa a lakou e hoopau aoa ia i ke ano aloha kanaka ana o ke ao nei me ka hoohaiki ana i na holomua ana o ka naauao. 0 ka pokole, e kono aku ana lakou i na hana hupo kahiko, i ka ai inoino ka poi a me ka ia, a me na ano hoomanamana naaopo o ka wa i hala. He mea paakiki ka noho hoomanawanui ana me keia lahui. Aole o ka lahui Hawaii wale no ke ake nei no ka pomaikai o keia pae aina. O na mea no a pau, nona ke kumu hana, a o ka luhi paha, nana i hoomahuahua i kn waiwai o ke aupuni, a o na hoa aloha lokomaikai a pau o ka hanauoa kanaka, na lakou na hana aloha i kukulu no ka hooholo mua ana i keia lahui ilihune, he kuleana ko lakon a pau e pono ai ke hoolohe ia. 0 na lahui oaauao, nana i hoomanawanni me ka hoomalu ana i ke ola o kekahi mana palupalu, o lakou kekahi e manao uui mai nei. A o ka mea hope loa, e pono i na kanaka ma--011 ke olioli aku i na luoa aupuni haole nana i hooponopono ko lakou anpuni no ka malama'pono ia lakou. £ pono lakou e m'nau aku i ke akamai a pau a me ka ike o ko lakoo mau kanwa aupuni, no ka mea, aia no ia lakou na mea a pau e paku ai. 0 na haole, i ka loaa ole ana ia lakou o ka j pomaikai, e holo aku no lakou i kahi e, akao-ka Hawaii, me kona olelo kuhao, maanei wale iho- no oia « hiki ai ke huli i kona ponoaikai iho. A oia pomaikai aia wale no ke ahona a.hanaia i mau kalepa pili kokoke ana me Anienka Huipuia, a he mea hoi e ioaa ai ka pomaikai koikawa mn ka lawe ana aku i na mea kalepa o Hawaii i na inakeke o Amerika Huipuia me ke dute ole ia. KE KULANA I KEIA WA 0 NA PAE AINA HAWAIII. Ma ka ike ana i ke kulana o ke aupuni 1 keia wa, he mea nui i ka noonoo ana no na mea e hoolauai ai. 0 ke auponi, he mau mokupuni no ia i hoohuiia, a ewalu mau mokupuni nui, a o ka loa o na palena mamao, he aneane e akolu haneri rae kanalima mile. O ka ili o ka aina maoli, he eono tausani mile kuea, aka, he ooi oae kahi knpono ole oo ka mahi ana. Aka hoi o kekahi wabi, ua kupono loa no ka mahiko, a me na inea e ae he nui e hiki ke hooulo ma ka poai oluolo akau. No ka maikai lua ole o kona ea ka mea i ake nni ia ai e | na malihini. O na kanaka, he aneane e 66,897, he 49,044 nao ka nui o na kanaka Hawaii niaoli, o ke koena ako no na lahui e ae, 889 nae he poe Acaerika, a he nui na keiki a na makua Amerika i hanao ma ua mau mokupuni nei. 0 ke kopaa ka mea k'alepa nui, a i ka enakahiki i hala 8,000 na tona Ua nui i wiliiia, be oo ko uukn nae ia. 0 koia oo ko ae e hiki mai ana, e oi aku ana kona nof. 0 llee Aupnhi, be Aupooi Alii Kumukanawai, he haole wale oo nae ka hapanqi o ka poe ma naoihana kie* kie. 0 aa lilo o ke aopuni iloko o na makahiki elua i hala, he 0969,784 14 oia hoi he $489,892 0? oo ka makahiki hookahi. Aka, o kekahi hap» na<) o keia man lilo no

ke Kukulu aua i iu haie aupuni auo mau o ka paa. Ke hoolaweia keia mau lilo, alaila, e koe iho ka ar;irig4 o ua lilo aole emi iho uiaialo o $400,000 oia hoi mawaena o ka ahiku a me ka awalu dtla no ke poo hookahi. 0 ka aie lahui be aneaue $250, 000, aka t o ka waiwai o ke aupuni, me he U na papaioaia kooa oui i ko ka aie. Me ka waiwai o ke aupuui, he uui no na aioa leialii i hoolilo ole ia e paa nei i na koinisina aiua leialii, i malainaia no ka Moi e uohoalii aaa, a uooa wale ao ia mau loaa a pau. O ka pae aiua nei, ei-i iwaeua konu 0 ka moana, he aneaue 2,100 inile mai K«inai. He kakaikalii ua awa muikai, a me kahi e ku ai aa moku. o kekahi mau wahi e ae o ōa kap ikai, ho pilikia oo ka hookomo una. Ke noa ke kalepa ana, ka rula o ke ao uei, e lilo no kei>t mnu pae uina o ka hdle p ip»a o k* Pakipika Akau. Ma ke ano he uiau wahi waiho laualiu, ua kupono loa uo na laina mokuinahu, ka inea e hoohikiwawe nei i ka lawe ana i na waiwai kalepa ma ka holo moana aoa, a ua kupono loa hoi ke kipa aua uiai ma keia mau mokupuui. Iloko o ka wa kauu o ko lakou nei kulana kekahi ko<ua uui loa 1 ka mana anmoku kaua, a o ko lakou kulaoa ma ke auo he awa e uuluhia ;ii oo ka lawe aoa mai i na waiwai kalepa o kekahi lahui e kaua aoa he mea aoe hiki ole ia ke mauaoia. Ue kuokoa ke aupnoi i keia wa, aka, oo ka uuku o na mea i hoooluia maanei, he nui na mea e pono ai ke laweia mai na aiua e mai me ka uku ia aku mai loko ae o na mea i hiki ia kakou ke hoolako. O ke aua kaulike o ke kalepa ana, he'mea hiki loa ia ke hoopoinoia, a o na hooluhelelei ana mt»i a kau wahi moku kaua hookahi e lilo ana ia he mea e loli nui ai. He uuku loa ka lahui, nolaila, ua aneaoe pau loa na mea i hoonluia a i hoahuai ia, i mau mea kalepa me ko na aiua e, ma ke kupololei mai, a ma kahi aoo e ae paha. Nolaila, aia wale no ka pono ma ke aloha wale mai o ka poe e kalepa pu ana me ia, a aole no hoi he mana e lawa ai no na hooponopono ana i kona mau pom .ikai iho. 0 KE KUOKOA O HAWAII UA KUPONO ANEI IA N0 KA HOOMALU ANA ? Ua ala mai keia ninau ana-nni, ina o ke kuokoa ana o keia aopnni ua kupono ia no ka hoomalu ana. Ua hanaia he man kuikahi me Amerika Huipuia, Beritania Nui, Farani, Kusia, Italia, Sepania, Denemaka, Suedena, a me Norewai, i mea e malu ai. Ua aelike o Beretania me Farani, aole e wawahi i ke kuokoa aua o keia man mokupuni. Ua hoole o Amen'ka Huipnia i ka hui pn ana ako me laua, us hoike mai nae 1 keia Auponi i ko lakou manao paa e mahalo aua i koua kuokoa Aole he hopohopo aua e imi mai ana kekahi lahui nni e hoopilikfa i ke aupuni ma ka ikaika a ma ke kolohe paha, a ina e haawi ia ana ke kuokoa o Hawaii, aia wale n> ma ka makemake a me ka noouoo ana o ka lahui e huli i ko lakou pono iho. Ua hiki mai anei ka manawa no ka haawi ana ina keia aao ? AOLE NO E LILO PAU LOA ANA KE KUOKOA. Aohe no he kumu' kupono e pau loa ai ke ano kuokoa i ka haawiia. O ka haawi ana aku me ka maluhia me ka ae pihaia e ka maua moi, oia no ka hoohui aupuni. 0 ka hoolilo hapa ana aku, e hiki no ke ha« naia ma kekahi kuikahi kalepa panai liko, a i ole ia ma ka hoolilo ana aku i kan wahi o ka aina, me ka mana aupuui moi o kahi i koe iho, a i ole hoi ia, ma ka haawi ana aku i ka mana aupuui ooi, a hookoe mai i kau wahi o ka aina no ka mana alii ooku iho, e kulike ana i ke ano aupuni alii. 0 kekahi, a o keia mau mea paha a pau, he mau mea pili aupuni no ia i hana mau ia Nolaila, he mea keia e noonoo ia ai, ioa e ko ana kekahi, alaila, ua hiki no ke hooliloia ke kuokoa a pau o Hawaii nei i keia wa. O KE KUOKOA AOI.E NO E HAU ANA. O ke kuokoa o Hawaii nei, ua malo no a o ko waho mai keakea ana, ke hahaki ia a imihalaia paha, e hoopoka a maka ia mai auanei na komo nui i upuia ai, a o ka hiki mai no ananei ia i kona hopeoa. O ke alakai ana ma kahi kokoke nei, ma na kahua mau, he olelo i kamaaina, a ma na kumu i ike moakakaia. Aka, o ke alakai aoa o ke kalepa e hoopuka mai aoa ia he hoohui i oi akn ka ikaika. Ina he ku like, a me ke ano maikai o na loaa, a me na hana pili kalepa, he nni hoi na pomaikai, a he mea hoi e pomaikai like ai na la* hui elua.ma ka hoohoi pn ana, ina oa booholomua mai lakou, a e lilo hoi ka mea Uuko be kiko waena no ka mea imi Ikeia wa ke mau nei ia mau ano laona kalepa ana miwaena o na Pae Aina o Hawaii nei me Amerika Hoipuia. He mee maopopo ma ka ike ana aole e man ka noho kaokol» ana o Ika mea mna mai a Amerika Hoipum mai. Ke kaukai akn nei kona ola, a i'a hoonoa ia ka hookomo ana aku i kona nUrtf mea kolepa ma oa wahi makeke o Alneri-

ka, a ke nele mai, malia o kokua ia mai ma ka mohai ana aku i ka nani o ka lahoi. loa aole e hele mai ka maooa i o Mahometa la, e pono o M»bometa ke hele akn i ka mauna. E pono hoi o na Hawaii ke hele aku. PEHEA KA LOIHI A MOHAIIA KE KUOKOA O HAWAII ? 0 ke kalepa ana muwaena o na lahni, aole ia i like ine ke kalewa lio ana. E p<»no ia e kopololei, moekahi. me ke komn hana maopopo lea ma ka ike a me ka wehewehe moakaka ia. O ka aoao nawali wali e imi ana i kokua, e liuliu e oia e hoike aku i ka mea i inanaeia. Ma kela a me keia rula, na hoopaaia ka lahui Hawaii e lawe i ka mea i kuhikuhiia aku a e hoike aku ia Amerika Huipnia i na ano kokua i makemakeia. He mea knpouo no hoi i na makaainana e akoakoa ae ma ke ano maluhia maikai, i ko like me ko kakou Kumnkauawai, a e kuka no ka pono o ka lehulehu, a e noonoo hoi no na knmu kupono no ka hoololi ae i ko kakou laaoa ana me Amerika. KA PONO OLE O NA KUMU I MANAOIA. Ma kekahi mau hebedoma ua hoeueoia oa kanaka no ka me* e kapaia uei e Pakali ia Ewa ; —he kahua hou keia no ke Kuikahi Panailike, maluna iho o ke kahua o ka mea i hala a kapaeia ai e ka Aha Senate o Atnerika, aka ua hoouui hou ia ae keia ma ka manao aoa e haawi aku i ka aiua a me ka maoa aopuni alii maluna o umi a umikumamalua paha mile kuea ili o ka wai a me ka aina e pili ana i ke kaikuono o Ewa, e noho ia, a e hanaia e Amen'ka Huipuia ma ke auo o kekahi hapa okoa ia o kona auponi. O keia haawi ana aku he hoouhiuhi aoa i ka hio ana ako o na pooo uui uo koua pomaikai. Ma oa hoao aua ua maopopo no he hoopaukoalaala ke noi ana i Kuikahi Panailike walo eo ma kooa ano maoli ;— ue kekahi mau pakali hou ana aku paha e ae ia mai ai. KA HIKI ANA KE HOOLILO AKU IA EWA He kue au no ka haawi aku ia Ewa, no na kumu elua ; —o kona haawiia ana ia Amerika Hu puia, a me kona mau hoopomuikai ana mai i keia mau pae aina. 1 Ē hoi£e aku no au i n » kumu nui o ke kanalua o ka ae ia mai o keia noi e na Amerika. Ua pili no keia mau kanalua ma ka hoao ana i hala, a me na hoomaopopo lea ana o ka lahui Amerika. O na hoaaloha o keia kuikahi, ma ko lakou boomahuahua hon ana i ka mea e haawi akn ai, ua hookomo pu aku lakou i ka nele o ke noi ana ma ke auo panai like maoli. He poe naauao lakou la 0 ke kuikahi paoai like i aponoia i na makahiki he umi i hala, ua hoowahawuhaia i keia manawa. 0 ke kuikahi panailike o Kanuda ma keia aina puuiole, a me ko Beritania a me Farani, ma kela ainapuuiole, ua ikeia aole i like na hana. O na holo mna ana o keia mao ano kuikaoi, ua pau loa i kekahi aoao wale no. He mea maopopo ua ike no ko kakou inau hoa pili kokoke, aohe he pomaikai no keia kuikahi, a aole no hoi au i ike no ke kahi kumu hou e ae e hiki ai ke ae ia mai 0 ka mea oi mamua o keia, aohe i kulike ke kumuhana o ka pauai like ana, a e poi no ke kumo nui a pau o ka loaa lahui. E kuihe uo na aoponi i ka apono aoa ke ole be mao noi e palekana ai. E pao wale no na manawa a me ka ikaika o ka lahoi, ma ka hooikaika anā e loaa mai kekahi Kuikahi Panailike ma kona ano maoli. He pakali kupono anei ka manao &na e hoolilo aku ia Ewa? Ua ake nui no o Amerika Huipuia i wahi waiho lanahu no« na, a i kupooo hoi no kona poe kanaka kalepa. Ina he mokopuni kaawale aku o Ewa, ina paha ua pooo ; ma ka hoao ana nae ia ka Mokohapapa, na ikeia aohe be pomaikai nui ma ke ano he awa kumoku wale iho no. Aole e hiki ia Amerika Huipuia ke hoomau i kooa noho maoa aupuui ana malnna iho o kau wahi aina uuku ( e like la me Ewa,) i hookaawale ia mai na laina ako, a mai ka hapa aku o kekahi mokupuni kanaka, me ka loaa ole o na paonioni me ka poe pili kokoke. E lilo ana oo he aWa ku moku maikai, ma ka hooliloia ana o kekahi poo dala noi; aka hoi, ina o ke awa knnaoko maikai wale no ka mea i makemakeia no ka manawa malnhia, be oi aku ka pono a me ka makepono o ke kuai ana i ke awa p Honololo, oiai, aole no ia i piha loa i na moko. loa kakoo e Manao no na mea pili i ke kaoa ma ke ano be wahi e hoomakankau kana ia no Ao)erika Hnipoia nakelaa me keia kaoaka o ka oihana kana onkou e hoike'ku o ka lilo holookoa ana o na wahi ku moku a pau mai Leahi 'a hiki i Kalaeloa ka mea e malu pono ai na awala, aunku no hoi ka hana, ina e hoakoakoa mai ana na Senahadoa a me n4 Alabama ma Hohololu nei e hooili lanahn ai. 0 na ninao keakea ole i4 ka pono koikawa, oa hiki t)0 ke hoalaia maloko o na mile ekolu mawaho aku nei. 0 ka mahele ana i keia kaikuo«o niwaena o na iahai elaa, aa like no ia f. - i- r'- , * ... i:!-.. V , ';;

me ka nanali palua ana i ka ohia hookahi/ Aole ia he mea e mahaloia mai ai e Amerika, aka, e kali malie no a hiki mai ka manawa e hiki ole ai ke hoomanawanui i na paonioni ana o na mana aopuui maheleloa, e kahea makehawa aku auanei na Hawaii e hoohui aku ike aupuni. Ua hiki i leahi poe ke manao, pehea la e kn ai ka hanohano o kekahi lahui nui i keia haawi ana aku? Aohe no hoi on manao nui no ke kupooo i ke ano maikai o ka hana ana mai a kekahi aoao. E hiki no i kekahi ke noonoo, aole i kopono ke alakai aku e hoohui aopuni me keia ano maalea, oiai, ma ke ano i ka nana ako, he hooikaika aoa i ka pomaikai ona kanaka Hawaii. Eia hoi : ina he makemake ko Amerika i awa ku moku, a e loaa no ia lakon ma ka uku dnla ana. Ua ikeia ma na haawi aina a meka Hoaie Mohilia ma na hooponopono kupololei ole ana, aole i koe nui mai ke data ia Amefika Huipuia. Eia hou : Ma Wasinetona, aia aae ka eloa hapakolu o ke Seoate, alaila, aponoia keia noi, a oia ae ana, aole loa ia e loaa ma ka heluhelu mua ana. Ua ikeia ka makemake nui ana o kekahi poe ma keia aopuni e hoohui aupani, a oia auanei ka mea e keakea ai i kekahi hapalua o na tnea i noiia aku, a e ake ana no hoi na aoao elua e loheia ko lakou mau manao ma WaBinetooa. Ma ka mokuahana ana o Uekahi hapa o ka poe Senetoa, ua hiki ia lakoo ke keakea i ka loaa ana o ka hapa nui. oka oiaio maoli, aole no e loaa na elua hapakolo o ka poe koho, ke ole e maheleia ke kokua ana o na poe Amerika e uoho nei maauei. No keia mau kumu ua manao au e haule io aoa no ke kumohinn o Ewu, a oa oi aka ke ino mamoa o ka hana ole ia ana, a hoopao makehewaia ko kakou ikaika hope loa ma ka hooikaika ana e hooholo loa aku. " Poho ka manaolana, e mui no ka naau." Oko kakou poe kalepa, aole e hiki ke hoomanawauui i ke kali ana a hala na makahiki elua a ekoln paha a poho wale no. Ina e ae ia ana o Ewa ma Wasinetona, he mea anei ia e pomaikai ai na Hawaii ? 0 Ka poe e manao oui i ke kopaa, e olelo malimali mai uo lakou : " E haawi mai ia makou i kekahi mea e weheia ai ka ma keke o Kapalakiko. No ka mea o keia ka mea i hewa ai." Aka hoi, e nooooo iho no lakoo, pehea la e hiki ai ia lakou ke hoomauawanui ke okali mai na hewa ? Ke pualu like mai nei ua poe hoohni aupuui me ka poe e mahalo ana i keia pakali aku ia Aoierika Huipuia, no ka mea, e alakai aku ana no ia i ka hoohui aupnui, a o ko lakou ake no ia e ae ia mai i ko ai kona mau hopena kupololei ole. Oua kumuhinu nei, ua mahaloia no e na aoao a i elua, no ka manao ia he hoohui aupuni no ia i hoonalonaloia. Ika poe e makemake nei e holo malalo o ka hae hoopunipuni, be wahi olelo iki no ka'u, o ka enemi hanohauo, e hookae no ia i ka hoonalonalo aua, a fna o ko oukou manao ia o ka hoohui aupuni, ke noi aku nei au e hoopukaamaka ae ika oiaio. He oukn ka pomaikai, a aole hoi he hua e loaa ike kalepa ana ma ke ano apiki. I ka poe hoi e manaoio anā he wahi pomaikai no ko keia hoolilo ana aku, he wahi olelo no ka'n ia lakou, meke kanalua nui nae, no ka mea, o lakou no kekahi o ko kakou mau kanaka kupa akamai loa a oaauao, a na oi akn no hoi ko lakou noonoo ana i ko'o. Ua noonoo anei oukou i na hopena ano pilikia o kekahi mana aupūni alii knokoa iloko o ka poowai o ka mokupuni o Oahu ? He makemake ko Amerika Huipuia i kekahi mea i oi ae mamua o kahi kapili moko, a e pono hoi e hoopunlia e kekahi aina kaawale kupono mawaho'ku o na laina o na pu nunni, i maluhia ai oa wahi la. He kaohale kopono •me kē awa maikai kekahi i makemakeia ; a e haele ana no keia noi ke ole lakon e koknlu i kabi kaohale malaila e like ka nni me Hooolulo nei. Heaha la ka hope o keia ? O ka mea mua, e ane hiki ole aoa ke h«na f na hana a me oa hoopono ana e Mala ai. Ina e mahoka aku kekahi kanaka hewa ma kela aoao oua paleoa i hoakakaia, aia wale no kona pono k« kii hon ia a hoopiiia imna oka Moi o keia maa Pae' Aiha ame ka Pere«idena o Amerika Hoipaia, a elaea pn auaoei kekahi ma kela • me keia hihia E hlo oo kela a me keia ioao he wahi laahia e hihi ' o)e ska ai ka mab* oke K«(na> wai, a he Kalaepohakū hoi i piha me rta mo heheaa a pau oka Pakipika nei. Oii hoi, ma o keia 4nao ano la, e koooia auaeei na luna anpuni e hahaki i na rula, ame na pono pilikioo, a e hoopan koke ia hoi ka maoa a pa» o ke kaoawai, fta ka hookao ana akn i ka hoopai ame ikaikailoua o kekahi E hoonni ia aku no keiā pilikia a hiki i tta mei he noi i māhao koke ole ia—> 1 oa heomala aoA pahii a ka Papa Ola. oiai iīoko o oa m*nawa māi pt»Bpuoliflii—i ha mea' e pili ana i ke kane • me ki wahlne oare, o ko kakou Ahaolelo ka tttte ' : iM-:j o .e < 2A.v-. ri ui

e pouo ai—i oa oea e pih »n« i k« bocko« I mo ana msi i na waiwai o kahi • oiai, a o | hiki loa no hoi ke hoohoka ia na poo mN | aie ioa o holo aka ko likoa poe aie i ko | Amtrika Huipaia wahi, a laoakila kela—i na paahana hoi, no ka mea, e hiki no i kela a me.keia i hana palapala hoopaa ke koroo aka i keia wahi ua lanokila, me ka lilo ole i ka palapala hooknu kioo, a e hana no hoi auanei oa luina moko e like me ia. £ pilikia maoli ana oa loaa anponi o ke* la ame keia aoao. Ua hoopnaia a»a ke Kumnkonawai o Amerika n» dute like ma konu mau wahi a pau. 0 na ooea a pau e hookomoia aku ana i Ewa, ina no he maa waiwai i hoopukaia ma keia mnu mokapa* ni, e pono no ia e ukuia i na dute like me he 1« no i Kapalakiko kahi i hookomoia'i ; a o na mea hoi h pau i hookomoia i Ewa, e hiki no hoi ke laweia aku i kekahi awa o Amerika mo ke dote fole. E lilo ana no hoi he mea e uui mai ai na waiwai hoopae maluia. oka mahele lua ia oka manaau* pnni ka mea e nui mai ai na kanaka ino m& keia mau pae aioa, a me na kanaka hoopae malu i na waiwai, a me ka hoowahawahaia boi a hookaeia ona ano kouaka a pau. S akahele na kanaha kupa maikai i ka ae aku no kekahi mau pomsikai e kuai ia no keia mau mea pono ole. Oka hope, aole loa e pono keia moka* puni i elua kulunakaahale. Ina e pii mai 0 Ewa, e haule ioo no o Honolulu. E poho auanei na loaa oka aina. Oka poe kalepa e huli aka n*> lakou mahope oka lahui ikaika, a e hauoli hoi i na pono o na kanaka Amenka, me ke dute ole ia o ko lakou mau waiw »i ma na awa a psu o Amerika Huiia, oo ka mea, malalo o ua kuikahi panai like nei, he mau waiwai no keka« hi e koe ana i kupono ke dute ia m« kela ame keia aoio. Oka pomaikai nui loa o ka poe he nni ka mea e molia ia aku ai;— ika, e hiki anei i keia aupuui ke molia i ke kulanakauhale o Honolulu, a me ka loaa kupololei mai o ke aupuni ma o na auhau la, ame na laikini kalepa ? 0 keia na mea e noonoo ai no ka nioao hope—pehea la e loaa mai ai ai ko Hawaii nei maa loaa aupuni ? He nui na mea i 000000 kapono ia i lawa ai ka hakahaka o na loaa ke hoohoio ia ke knikahi mua, a ua manao ia o ka hoomaliuahua ae i ka auhau waiwai paa a waiwai lewa, a me na d te pai ka mea e lawa ai. Malalo o keia kumo hou e 01 aku ana i ko kela, no ka mea, o kela a me heia kanaka kalepa, a waiwai hoi, 0 hele aku no lakon i Ewa e noho ai, a koe wale iho no ka poe mahiko. Ai ke koe aua o ka poe mihi ko me keia mau kauraa> ha a pau, e uku aku lakou i keia wa e like me ka nui o ka lakou i hookoe ai i ko kela uole he wahi puka e loaa mai aaa, e loli no hoi na lun*. Oka hope, ina e pau ana ka h»na mai na wahi «n*hi ko m»i ka aina'ka, a me kela a me keia haoa «oikiala, e hele no'na kanaka maoli i Ewa e kepa ai i mao luina no na moku o Amerika, a e haoa hoi ma na wahi kapili moku, a e iou m« na hale kuai rama o Ameiika, a e hikiwnwe loa ko lakon emi ana. Aole he hoopai ioi 'ka ka weliweli e like me keia hopena no oa lahui nei i manao nuiia, a i hooliloia ai hoi e ka poe aloha kanaka o ke ao nei he mao miliona dala no ko lakoo hoopakeleia. Ua minamina au i ka hoike aku, aole au i ike . he mau hopeoa maikai kekahi o keia baawi aoa ia Ewa, aka he huhu-pao i na pom&ikai o ka lahui, a me ka hoowahawahaia mai a me ka pio loa ana o ka lahui Hawaii E pono lakou e haalele i na home o ko lakou mau makua, ao oa wahi a lakoo i ike ai, aole lakou e ike hou ana a mao aka. Aole e.«i i ike oa pili keia kunuhana i kahi poe e ae, aka, oo ka poe oo e imi maalea nei e hoohai aupuni, a ke olelo nei ao i oa hnaolelo o ka piaio a me ka pololei, ma ka hoike ana i ko'uoianaoio e lilo aiMi keia he mea e poioo ai na pomaikai a pau o ka la- | hui nei. I HE J£ULANA POLULUHI. ! oke kulana oke aopaoi, be pololohi a kaomaha. Ua oleloia aole e mao ka po> maikai o keialahui ma oua iho oM o ke komokoai la oke kopaa i keia w%. 0 I» kuikahi panailike i papaloa ka hooleaa mai e Amerika, ua akaka ka nele. OKwakomohinu; aole la he mea . oio Aroerika, e pilikia aoanei kakoo.. Ma kahi mau manawa e nloahewa mai mo oa kanaka a aola e nao ko lakoo oaaoao. : oke kanaka mklalo o kekabi i< kooao laao • iloko o ka wa na hekiii, e 4»ookao»abo ia no k(t kapilikii o kooa kulaoa ma ka poloai ' pokole ana ee : " E pooo e haoaia kekabt •' mea. M — E holo ana kekahi poo kaaaka oaa* ■ t»li i Hoeiololu malia noko, 'a«alo*al*fca - aioa, aole hoi lakoe iikē aia li-aiaHnabea ? nmoao ilbd' h kekahi o lakou bcr<ri iki ka tasikai i hope i kahf a Hikoa i hoooiaka i«i ai i kolo: Kiodbi iifi ti ka Ka* ' pena b' oa mokō $bb nii fna aiia a paa u maloiīi o ka moku i hoopaa I' kikaKi ' 1 old- ia S kek.hl MiM UW I ; ' keiOi i '' ru . ? iat<-,Ct i a

a paa i ka heleuma o ka moku. Eia ka Mi. Webter olelo maa mau, " Mai haoa oe i kaa mea i ike ole ai." HF. HIKI LOA *E HOOHOI AUPŪNI. X loa oa hilinai oui ke ola ana o keia lahni ma ka noa ana o ke dute o na makeke o Amerika, (aole no aa e hooleia, e lohi no nae au i ka manaoio aoa,) Aole a'u hoola lahui e ae i ike ai, aka o ka hoohui aapooi koke no. Oia. wale no ka mea e hooai i lom ka hooiaaai kupoao. loa 0 oa baole wale no ke ae, e lilo no ia i mea e konobia ai ka manao o ka lehulehu e ooonoo ikaika. He nui no oa kaoaka maikai e kue mai ana i ka hoohui aupuni no na pono a me na pomaikai o ka lahui Hawaii. Nolaila na manao au e wehewehe aku i na pomaikai o ka lahui Hawaii no ka hoohui aopuni aoa, a pela hoi i ko Amerika Huiia, alaila, e koho i ka mea i makemakeia mabope iho o ke kaupaona ana i kona mau hopena maikai a oae ka ino, NA POMAIKAI 0 KA HOOHOI AUrUNI I EO HAWAII NEI He oi loa aku ka maikai ke noho i ke anpnni nui mamua o ke aupuni uuku. He kalele ikaika, ma ke ano he Aupuni Repubalika Kuokoa, i oiki i kona mana ke hoomalu ma ke kaua. kuloko, a i keia wa ke holomua kamahao nei i ka pomaikai a me ka hoakea ana iaia iho. 1 ka nana eko, e 01 loa aku ana ka paa o kona kulana lahui, a he mau komu maopoopo nui ko keia maoao ana. Ma keia wa, ua pilikia kakou oo ko nā haole makemake ole aoa e malama ole i ke dala maanei. He auponi nui no hoi ia, a be like ole na kau, a e hookomo aku ana a hookomo mai i na mea i hoopukaia mnloko o kona mau palena iho me ke dute ole. Ua hoouluia na mea a pau, a ua hanaiia me ba makepono loa, u aole hoi e kaukai aku na pomaikai no ke* kehi maa hana kuikahī ana. 0 keia iho la ke kumu i ikaika ai na moku o Ainenka, ma ka noa wale o kona kalepa kaloko anō Ina e lilo ana keia aupuni o kekahi hapa ia 0 na repubalika la, e komo dute ole aku no kona mau waiwai kalepa a me oa mea i haoaia. Aole oo kakon e hoopaaia e luhi a e hana makepoho no ka pomaikai o ko Kalaponi mau liale hoomaemae kopaa. E hiki ia kakon ke hoomaemae i ko kakou mau kopaa iho, a e hooluu hoi i ko kakou mau ili bipi poooi. Ina e hoouluia na ma lino, e hiki no ia kakou ke hana kaula malino no kakou. Maloko nei wale no e na poai olu i loaa ai ia mao mea ia Amerika, nolaila, ua mala kakou i na ohi dute ana mai a Amerika. E hoike io oaai no o Amerika Huipuia i ko lakoa mau manao nui aua no keia man mea i loaa i& kakou ma ka hoouna ana mai 1 ko lakoo mau kumnhana ia nei me na lilo oi ae mamoa o kona mau loaa mau. E kukoluia no na wahi kapili moku. He man haawina kokun wale no hoi kekahi no ka hana hon ana i ke awa, a e haawi bou ia mai no kekahi mea e hoomahuahoa ai i na ano hana mikiala a pan. E kakahe mai I no ke dala iloko nei, aole i waho, a e pao nohoi na komakuai kiekie o na mea kuai 0 keia wa. E lawa no keia mau moknpu» ni i na oihana dute, hale kakui, ke ana ana 1 ke kapakai, a me na hooponopono lawe leta ana. 0 ka huahoopomaikai a kahi aupuni ikaika a maikai, e hoomaopopo lea ia no ia e na kanaka ilihnne ma nahana liilii. He pomaikai nui oo ma ka hiki ana e hoouna ako i kahi leta i Eastport no na keneta eloa, a e nku hoi i mau bila uuku ma Nu loka no na daia i kauohaia ma na eke leta. E hoomanao pn ia no na Moknahi, a me na Telegarapa, me ka Hale Leta. Aole loa e makemake aua o Amerika Huiia i hookahi laona aoa i ka malama. E hoopaa ia no na launa lawe leta man ana me ko na aina e. Ua lawa Ikeia ma ka uku ana ia lāaho a me Monaiena, no ka oihona lawe leta, me ka puu d&la emi iho i ko keia wa e uku ia nei. O ke telegarapa moana kekahi mea e lilo ai keia kulana i mea nni. 0 ko Ame:rika Huipuia hooikaika aoa no kona mau pomaikai ka mea e ioli koke ae ai kekahi niau laina mokuahi nni a holo pololeia ia nei, a e haawi noi aku oo ke aupuni i kokoa nona. 0 ka hanaia ana o ka waea olelō t;a mea e konoia ai na moko o keia moana e kipa mao mai ia nei no na mea hob, a e hiki mao mai na haoa boo e oi aku ana ii ko na kuikahi panailike he iwakalua. E uku mai no lakou a pao i kekahi auhau i na poe kalepa o Honolulu noi. E piha kui no boi oa hotele i na malihioi. E ikeia no aa maka hou ma na alanui oei. E hoopukain no na nuhou o ke ao nei ooialoko o na popa poka bora, a e lilo oo kahi ko moku oei, he oioina no kekahi alahao holoaau ma ka aioa. 1 ko'a oo<moo maikai ana, he mea keie e haawi ia ai na kuleaoa kaulike. 0 k« i«oa o ke aapuni nei, aole no ia i luulaha akn a hiki i ka ekolu hapaha o keia pioepoe inoe, na ka maoei kaekoa o Amerika e bookt«lfie ae i kena poo e kukilakila, a me ke onipaa maluna o ka Atalanika, a pela hoi i na ale o ke kai o ka Pakipika. E hookiia no na hana koiknhi hou aoa a me na hoeikaika noi anaa pau •, oo ka pomaikai kaoaki i boopaobaia r mai ai e Amerika. He aiwaif«*;lanu«L ole ka hana maloko o kone eapu pal#a* iho. Ua hookapoia kef\na. a ua npaia boi ke kw» ■»*•»»*» ke kiuui» w »»»u«o • k£ % kopk k»tyifc O li» ooho «Nilji4jia» mkosa meiMili, a ma kela a me keia wnhi i

welo »i ka hae o ka Kepub?lika, e ifce ia mai oo kooa laaoa oluolu aoa e kekahi aupuoi oaaaao a mikiala. Ua hoomahuahnaia koni nftiDS akea e ki ikilka hauolli, a ke oee malie oei ' nna kaheawai aoa, e like me he ale ao L m/ka moana ka hooki nialie ibo i oa kuupa like a pau no kooa pomaikai. Aet» iō btki i keia' lahui uuka ke kealea i keia maika o ka mooi ia aku, a i kahi maoawa e lilo oo he hapa oo Amerika Huipuia, do ke kaawale o kona kulana, he mea ia e hoomnopopo nui ia inai ai a inalu kooa laana ant*. NA POMAIKAI O AMKKIKA HUIPUIA KS HOOHUIIA. O na pomaikai o Atnerika Huipuia ke hoohuiia, ma lie ano nui maikai oo ia i ike ia. He mea mau ua kupono loa i na lahui nai ke hoakea aku i ko lakoo mao aina ma, na ano i mahaloia, a e ku makaukau no hoi 0 Amerika Hoiiia e hookipa akn i na lahui liilii iho. 0 eia pomaikai kalepa e heoikaika wale ana oo ia oo na waiwai kalepa i hoouluia ma keia mau mokupuni. Aka o ko lakou nei pomaikai nui oo ka Repubalikft Amerika oia no ko lakou kulana. 0 ke keilepa moana ana ke huli koke oei, o ka mahu ka mea lawe. a i mau laina mokumabu holo mau hoi. He mea maopopo, o na laina mokumahu holo moana, ua pili no ia 1 ka lawe «na i na mea kalepa maluna o ka wai e kalepeia ma ka aioa, a ua hilinaiia ka mana o nn laina moknmahu nui malunn 0 na wahi e hooiliia ai ka lanahu, 0 ku loaa ana o eia Fae Aina Hawaii nei. o ka mea ia e hooikaika nui loa ia ai ma ka hoohoihoi hou ana i ko Amenka kalepa ma ka moana Pakipika, a e hoakea aku ai hoi i kona laina waho loa ma ke ano he aiwaiwa 1 ka nui, a inaloko o keia laina o Amei'ika no ka inana. Ma keia kumu hookahi, ua oi loa aku ka pono o ka lilo ana o keia pae ainaholookoa inamua o ka lilo aoa o kau wahi apana uuku i manao oleia. Ma kahi he 2,000 mile kona mamao raai ka aina nui mai.ua hiki no nae keia mau mokupuni a me kona mau kowa kehoomaluia e kekahi mana ikaika, i hiki ke kukalu i napapu nui, a e kiai puni hoi i na wai. 0 na moku kaua o oa aina e, e pau e no ko lakou mau lanahu no ka holo ana ia nei, a aole he wahi e ae e hoolako hou ai lakou i ka lanahu. He mau mea maopopo lea keia ; ua hilinai na moku maluna, o ka mahu, a o ka mahu hoi mnluna o ka lanahu. Aole i lawa ka haiolelo hookahi ana oo ka hoike pakahi aku i na pomaikai a pau o Amerka Huipnia, he oui na mea i koe, a e pooo ke hoikeia akn iqa he manawa kekahi. NA MKA AKO NUI 0 NA PAE AINA HAWAII. 0 ka moolelo a me ke kulana o keia mau pae aina he mau mea ano nui Inua a elua. O ke ao ia ana i ka pono ano hou, ka mea nana i hoki ako maluna o lakoa i ka ikeia mai e ko lee ao nei. O na poe onauao, na poe hookele makan ole, na poe kalepa huli waiwai nui, na aoao hoomana i imi ikaika a me na poe i maa i ke aloha kanaka, ke kakali nei lakon e ake e ike i ko oukou ho--10 maa ana. Eha mau aina puniole nui e hookomo mai nei i ko lakou ikaika waiwai a ikaika kino no hoi iloko nei, e hoohuiia iloko o kn hoakoakoa ano e ia aoa o ko kakou aupuni nei. Ua lilo lakon he poe i hookupaia, a he mea hoiia i ooonooia e na kanaka noiau o na aupani a pau. Oiai o na poe akeakamai e kilo ana i ke ano mao--11 o ka hoona nei, na mea hoi i hoopihaia'i keia maa mokupuni, he mau mea okoa no ka na kanaka noiau i huli ai i like pu ke manao nai ia me ka lakou. O ka mea oi lua ole, oia no keia, he aneane he hapaha kenetulia i hala aku nei, ua noho ia keia Akipelag® e kekahi lahui, he poe hupo nae a o ka hc»onaauao ia ana ka mea i maluhia ai lakon i ko ke ao holookoa a pau. 0 ke aupuni uuku, he oi aku ka hikiwawe o kona lanakila ia mai mamua o ke aupani nui, maaoei o ka naauao ka maka maa o kona keehina wawae i maluhia ai, i ane like loa me kekahi mau aumoku kaua nana i hoomaluhia i kekahi mokupuni oawaliwali ma kapakai o ka enemi. No kekahi manawa loihi i ha>la, o keia Akipelago ke kikowae- | oa o ka naanao, ka noean, a me ke kalepa i huli waiwai aoa ma ka Pakipika nei. 0 kahi walle no keia e loaa ai i na haole he home, a no namakahiki he noi i hala, ma Honolula nei wale no i hoopakaia oa nopepa ma ka olelo Enelani ma keia aoao o ka Poepoe, No k«ia mau koma i aloha ia mai ai keia mau mokupuni me ka anoi ouiia ; a i keia wa hoi, o ka mohai ia ako o kopa kaokoa ka me&e nana noi ia mai nei. Aka, oiai ke ao nei e nee ana imna, he mea pono e noonoo i ka mea kupono e hana ai. O ka pii ana mai o Kalipoaia, a me ka holomoa ana o ka waiwai ma na wahi o Amei'ika ma ke kap« kahakai Pakipika ka mea i hoololi ia ae aii keia maa mokupuni r mai ke kiko waeoa mehameha mai, a i wahi oioina maa. Okaweheiaana o na aw» o Kiua a me lapaoa kekahi mea i hOakea houia ai ke kalepa ana. 0 ke poho ana o na kamn waiwai he noi, ua lilo ia i mea e loli ai ka hooikaika kalepa Wuloko ana m» kekahi ala hou, a oa weheia ka oihana kalepa kaloko aiqa o na p»e aina nei me k& nai o ke dala, a me na hooikaika kino aon. Ke hoomahuahua hikiwawe ia nei lakou e na lahni o ae o ke ao aei, a o ka noho kuokoa ana o ka lahui. ke kahua hoi o ka ikaika, ; e lilo mna ia he mea nawaliwali. Ke kuemi oni nei kakou mai ka haawi pio afa kuokoa l» a k%Ubui, he ! mea pooo oaa ke hoomaoaoia, o ka mea i 1

| hookupaia no Amerika Huipuia, he kauaka kupaia i manao nuiia e ko ke t»o oei. O kona hoolala nopuoi aoa, oa hookomoia no ia a. lilo i mea paa e kekahi poe kakaikahi i heoikaika noi e kipi koe i ka hookaomahaia inai, a ikeia ai he maoa a me ka waiwai. He " hui lokahi ana, aole he~ano panaleau," a oa biki no hoi i na mokupuni hoo ke hoohoiia ako me ka lilo oui ole o ka noho kuokoa aoa. Ma keia aoo wale oo e pono ai. E hiki no ia Farani ke hana ho>u mai i ka haawina like i ko na Mokupuoii o Tabiti. A ia Enelaoi hoi e hookumu i St. Helena hou, a i oleia i Beremuda paha, aka malalo o ka hae o Amerika Huipuia, e like oo ko Hawaii nei kulana aupuni iuo ko Peneailevaoia, Misouri, a me Kalipouia. HEAHA KA NA LAHUI £ AE E OLELO A1 ? He mau niele hiaai nai ka i ninaoinauia no ke ano lahui liupono e hoohui aku ai. I ka wa i make iho nei ka Moi hope, oa hooho lokahi na oupepa o Euiopa a me Amerika, he kupooo lea ke hoohui aupuoi ia He hopohopo nae kahi poe no Beritania Nui. 0 ka poe i hakilo i ka hana a ia aupuni, oiai e hooponoponoia ana ka Alahama, aole lakou i kuhihewa no ia mea, he ake no ko ia anpuni e kaua. He mea nui, <yai kakou e koho v/ale ma ko kakou manao aoa no kakou iho, aohe he komu o ka manao wale ana ei kaua auanei kekahi o oa mana noi no kakou nei, a i oleia e ae mai paha kekahi i ka noho aupuni alii ana o keia pae aina, ke ole e hoopuka a makaia ka onakemake o na makaainana no ia mea. Aole no hoi o ke keneturia makahiki paonioni ka palena e pau ai ke ano hookae mawaena o na uanaka Pelekane, a me na kanaka Amerika. Ke hae, a ke nunulu nei hoi lakou kekahi i kekahi, a o ka lunaikehala o kela a me keia i hiki ke hana i ka mea maikai oi, a i ka ino paha, ka mea i hoomauia ai ko lakou manao maikai ; aka, maluna ae o na mea a pau, no ka like o ka olelo, a hookahi ano lahui, nolaila, ua hauoli nui kela a me keia laliui pakahi i ka ike ana i kekahi ua palekana ma ka mea i hiki ole ke loaa mai nooa iho. O Amen'ka Hui no wale ka mea kapono o hoohuiia'i keia pae aina. KA MANAO o KA HAKU PELMBRETON. O kekahi kanaku Peleknne i noho loihi ma ka oihana aupuni, a he kanaka hoopouopono aupuni akamai, ua ike lea oia i keia mea. He lono oiaio ka i loaa ia'u ma ka 01010 ana aku i keia. Ma ka manawa i holo aku ai na moi elaa i hala i Beritania Nui, ( he mau keiki alii laua ia wa,) ua olelo mai la Ika Haku Pelmerstoo ia laua penei :— " O ka makemake o ke Aupuni Beritania e hiki i £a Pae Aina o Hawaii ke hoomau i ko lakon noho kuokoa ana, a e hookumu i aupuni maikai nauwenwe ole, no ko lakou mau pomaikai iho e like me na l&hui e Aka, ioa no kekahi kumu, he mea ane hiki ole ke hana pela, o ka'u olelo ao ia olua e huli aku i ka hoomaluia mai e Amehka Huipaia, ma ka loaa ana mai o ke ano aupuni, a i ole ia e lilo paha i hapa nona. Oiai ke emi hikiwawe nei na kamaaina kahiko o oa maui pae aina la, nolaila, he mea pono loa e hoopiha hooia lakou, ma ka lawe ana mai i na kanaka mai Amerika Huipuia mai, a ima ona la hoi i hiliaai ia ai ke kuai aoa aku i na mea i hoonluiao ka aina, 1 ka nana aku, o ka hopena o ko olua aupuni e hio aku ana ma ia aoao." Aole he kanaka hooponopono aupuni Pelekane oi ae mamua o ka Haku Palmerston ( ma ka noonoo loea, a me ka paulelo nui i kona aupuni. O kana hooponopooo aupuoi aoa me ko na aina e, he olelo ao akamai wiwo ole. He noi ka mahaloia o kona mao manao. KO BERITANIA Nūl POMAIKAI 10. No keahm e makee ai o Beritania Nui i keia Pae Aina ? He nui loa ko lakou mau aioa ma na wahi a pau o ke ao nei, a ioa e like me ka hooholoia aoa ma Geneva, na ka Waihona Waiwai o ke anpunie uku i oa mea i hanaia e na aina panalaau, i hiki ole i ka aina makuahine ke hoomalu, alaila aole oo lakou e ake e hoooni hou akn i ko lakou aopuni panalaau Eia hoi, beaba la auaoei ko Beritaoia Nui pomaikai oui ma ka Pakipika Akaa, oiai, o ka olelo hooholo i hoopania ma Belina ua liloia i mea e haule ino ai ka pomaikai nui o Beritania ColiiR»ebia ? 0 ka haiao 4 ka hopena akaka.lea' e lilo anaoei ia i mea e noonoo hohonu ai ko Haku Palmerston mau pani hakahaka e like me ia iho. Ina e lilo keia mau pae aina malalo o ko Amerika hoomalu ana, e hauoli noi ooi ko Beritania poe kanaka hooponopono aopuni oo ko lakoo lilo aoa iloko o na lima kopooo e like me ia. He moolelo oiaio 00, ekolo maoawa i haawiia ai ka nohoho aupuni alii o keia pae aioa ia Beritania penei Haawiia e Kamehameha I, i ka makahiki 1810, a oa Kamehameha 11, hoi i ka makahiki 1824. O keia mao haawi aoa oa hooleia mai, oa ae mai nae ko Beritania e hoomalu ia lakou mai ke kue ia mai e kekahi mau lahoi e ae. O na hao aoa a pau a Beritania ma kau mau wahi e ae, aole ia he mea e hoopii ai a e hopohopo ai hoi oa kanaka no ia mea. E ike mai no na Ameriika i keia mea ma ka hoopai ana aku ia Beritania Nui, a mai makau no ka w« e hiki mai ana. KA. HELEHILEWA O KA MWAŪ I HA KANAKA HAWAII MAOLL Eia ka nioao ano noi i koe : Heaha la auanei k» pono o na kapaka Hawau maoli ke hoohmiia ? Mamoa aeo ka hooholoia

•ua, o na hoololi komukauawai a me ka apono ao* mai * ka Ahaolelo o Amerika Huiia, e lilo no keia he oinau paakiki maoli. I keia maoawa be mea paakiki ka manao aoa, pehea la na pooo pilikino ooa kanaka Hannaii maoli, e oi ako ana aoei ko lakou maluhia maikai ma ke Kumukaoawai o Amerika Huipuiai ? Aole lakou i hilinai maluua o ke ano lahul a me ka ili p«ha ? E hoomaoao iho no boi na kanaka Hawaii, o aa pomaikai a paa o ka aioa holookoa no lakou no ia pomaikai—e pii auanei ka waiwai o ka aioa—o ka mikiala hana no ka mea e hoooui ia mai ai na loaa—maboahuaauanei na haoa e hoopomaikai mai ai me ka pomaikai pn o ke aupuoi—i malona ae o na mea a pau he kuleaua ko lakoa e kaena ai no na pono o ke kanaka kupa Amerika ma oa wahi a pau i kiolaia ai lakou maluoa o ka ili akea o ka poepoe hooua ma ke ano he mau luina olulo o na mo* ku piho, a i ole ia ma kekahi ano piiikia e ae paha.