Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 11, 15 March 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA.

I unuhiia mai loko mai o ka Buke Ara- | 6i«, mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii. MAHELE 11. lIELŪ G3. iOIAI no hoi, mahope koke iho no o | k.o Lo Walena haalele ane ia Peleka- j ne, noonoo nui iho la o W&iena, i wa- | hi e nalo ai ka eke talen« a me Debolo j iioko, no ka mea. un pilihua oia ma ka j malama ana. A ma kana noonoo ano, ua j maopopo iaia kahi e nnlo ai, o ka Inwe ! aku a huna mo nn kuuiu pali. Ama na ! hora aumoe o ia po ana iho, kau ae la oia maluna o kekahi lio kapu o Kini Uihma, a holo aku lu iuko, a hiki ma kekahi kumu pali, eli aku la oia i kekahi lua n hohonu, ma kahi kupomoana i manao ai, e nalo, a waiho aku la i ka paliu mahaia, a kau iho la i kekahi papa pohaku nuV maluna, a knnu iho la (i nalo, ā4t*kauae la i kona inoa ma kekallii pohaku palahoha e ku koke moi ana, a olelo iho la, Maanei oe e Debolo e noho ai, a hala na makahiki he umi kumamakolu, e like me ko makou. Aole no hoi he mea i ike ma "ffela lv^Ra'ana"a , e "BTki ai ke hoopaie- u le ia oe. He kuhihewa nae keia ona, no kona ike ole ia Kiaimakani, ka mea i piha ai o na wahi a pau o ka honua, a malaila no ola ia manawa. Hoi aku la o Walena i kai, a noho nanea iho la, me ka manaoaohe e kolekole ana kana noa. Hoi aku la o Kiaimakani, a hiki imua o Makani kona makunkane, a i aku la, Ua waiwai loa I;uu keiki a'u i alakai ai e kuhikuhi i ke aupuni o ka poe Kini, a ua lilo pu no me ua oupuni la iaia, a pehea la wau e lanakilaai maluna o ua keiki la, a e iilo ai hoi in'u ke aupuni Kini ? Pane mai o Makani, Aole ou ikaika, aohe no hoi ou mana i oi aku mamua ona, e hiki ai ia oe ke kuko i ke aupuni Kini ; aia wale no a lilo ia ee ka eke talena, alaiia, e lanakila auanei oe maiuna o na mea a pau o'ka honua ame ka lani. Pane aku o Kiaimakani, Ina pela, e liio ana ia'u. 0 ka miki iho ia no fir o Kiaimakani, a hiki ana ma kahi a Weilena i huna ai i ka eke talena, wehe ae la i ka pepa pohaku 1 kau ia iho maluna, a lawe ae ia i ka pahu mabah, a heo aku la. Aia nae n hikiaku o Kinimaknni imuo o kona makuakane, wehe koke ae la no oia i ua pahu pohnku mnbala la, a lawe ae la i ka eke talena, a olelo oku la i kona makuakane, Eia onei uo eke talena nei la ? I mai ka makuakane, Auhea oe e ke keiki, pau pu keiua la a ka ike ole, nkn, e haawi mai nne oe i nana aku au, oiai he loiie wale no ko'u i kona mau j ano, a ina oia kena, eiknhi no kaua a ike I maka. ! A i ka haawi ana aku a Kiaimakani, ! nana koke iho la no o Makani no na ouli ana i lohe ai no ua eke talena la, a ma kana ike, ua like no in me kaua i lohe ai, a nolaila, pane aku la oia i ke keiki, Auhea oe e kuu keiki, ua pomaikai oe i ka loaa ana o ka eke talena ia oe, a e ianakiia ana oe majunna ona enemi a pau o ka lani a me ka honua, a maluna no hoi o ua mea lee au.i manao ino ai, a e lilo io nna no ke aupuni Kini ia oe, a e noho hauohano ana oe maluna o ua aupuni ia, a o ua ēnemi ia no hoi ou, e lilo ana ia i kauwa nau a mau loa aku. • Aia nae iloko o ka wa a Makani i wehe ae ai a hemo i ke kauia gula i hoopaa ia ai ka waha o ka elie taiena, me kona Johe mua oie nae, eiu no o Debolo iloko o ka eke lalena, noiaiia, hoohuli naaupo iho la oia i ka waha o ka eke talena iialo, a ia wa i oiii aku ai o Debolo, a ku-«ua iwaho.

j A iii I)ebolo e ku ana iwaho, ike <jku I la oia ia Makani, e paa ana me ki! eke {lalena, o kona lele aku la no ia a paa ma j ka Wiiha o ua eke nei, a aumeume ilio la j me Makani, a no ka pikela iknika oDeI b>>lo imua o Makani, lilo mai la ka eke | tulena ; a o Kiaimakani hoi, holo al|ii la oia iio kn ike ana ia Debc>lo, aka, aljualu [ ia nku lo nne oia a loaa, a hoopaaip iho la iloko o ka eke talena. j Hoi aku la o Debolo a liiki ana imua o Makani, a ninau aku la, Pehen la k& loaa ana o ka eke t«lena ia olua ? Jfane mai o Makani, Aole i loaia ia'u, ia Kiaimakani wale'no ka loaa ana, a o kalweana ae nei ka'u e nnna, eia ka oe iloko. A ma keiu olelo a Maknni, hooknu aje la o Debolo ia Kiaimakani, mailoko ae j> ka eke talena, a ninau aku la, Mahea lfl(kahi i loaa ni o keia eke ia oe ? Panelmai 0 Kiaimakani, Ua lo.ia ia'u ma kahi & ke kanuka i huna ai, me kuu ike mua]ole nae, eia oe iloko kahi i noho ai, ina 1$ ua kauwa mnke loa oe ia'u. Pane m«i r» o Debolo, Pela io no, no ka mea, ualike no au, he keiki ino loa oe, a nau np la hoi i alakai ae i ua keiki la, a lilo msi ai kein eke, n mai make au in oe, nolaila, e inake ana oe ia'u nno. Pnne aku hpi o Kiaimakaiw, Mai pepelū oe ia'u, aia ka hoi « owau o hou mea i ola ai, Iq iho ka kau aiea e mai oi e ina aole au e kii aku nei, ia e noho ai a make. hdii?i^|j^^ Debolo, Ina paha wau e ] ia oe, kii hou ae no paha . >al«ioa n<brfa' ha auunei ia, make io au iia oe ? Hoolie nku la o Kiaimnkani, me ka i a.ku». Aoio loa au e hana pela, no ka mea, aole o'u mana nui e hiki ai ke kii nku e like me kou, no ka mea, ua hiki wale no ia oe na men a pau. Ae mai la noo D bolo, a hoi aku la i Pelekane. Aia nae a hiki aku ua o Debolo ma ka Halenlii o Pelekone, e nohoakoakoa mai ana no kona mau enemi a pau, e uanea ana me ka olioli, o e haiamu ana me ka lealea, me ke ake nui hoi o ko Lo Walena hiki mai. Aka,aiafiae a ike lakou ia Debolo, kaha-maha like iho la ka lakou mau hunolelo, a kulolou like iho la na poo ilalo, me ka maka'u i ke komo hou aku iloko o ka eke talena, kahi a lakou i noho loihi ei no na makahiki he umikumamakolu. la Robiana Lo ma e kulolou ana, pane aku o Debolo, E kuhi ana paha oukou he hapa mana ko'u, a oukou i hoopaa ai ia'u iloko o ka eke talenai, a kanu iho la iloko o ka lua me he kupnpau la, nolaila, wahi a'u ano, e pau loa ana oukou i ka make in'u, a hiki ole hoi i ua keiki mana nei a oukou ke hoopakele oe ia oukou mai loko inai o ka luakupapau, no ka meo, o konn mana a me kona ikaika, aole no ia uona iho ; a ina mamuli wale iho no o kona ikaika ponoi e hakaka ai, alaiua oi aku ka ikaika o ke keiki uuku iluna ke alo, mamua ona. A pau ae la ka Debolo kamailio ana i | kana mau olelo kaena, hoohuli koke aku | la oia i ka waha o ka eke lalena, a o ko | R<jbiana Lo ma mikiia aku la no ia, a 1 ' Komo aku la i ke puhi, 1 ke anapuni a Limaloa," a koe wale no o Lo Walena, no ka mea, oole oia iloko o la huikau. lioko no o ia manawa, huli ae la o Debolo a ninau i kekahi koa kiai e ku koke mni ana, Auhea la o Lo Walena ? Pane mai ke koa, Aohe au i ike, no ka mea, akahi no a ku mai nei kn makou laina. A noho iho la no o Debolo maloko o ka Halealii, e kakali ana o ka hoea mai o Lo Walena. E waiho iki kakou mnanei ia Debolo, a e huli ae kakou ia Lo Walena, oiai oia e nanea ana me na'lii o Galatia, aka, iloko no o ia wa ana e nanea ana, aole no oia i hoopoina no ka Hipa olelo, nolaila, pane aku la oia i na Moi,, E hoi ana au e puhi ia Debo)o i ke ahi, e liko hoi me ke kauoha a kuu wahi aikane. Ae mai la na Moi, me ka i mai, Aole ka oe e hele

ano e ike i ko whhine ? Ke pono nei paha kona nolio ana a<»le puha ? Pane aku o Lo Walena, Aohe o'u kaumaha nona, no ka mea, ua ike noau, ua pumehana no kona nuho ann, mamuli o kn malama maikai ana a kuu aikune, aia >vale no ka mea kaumaha a kuu manao o Debolo, a ina e pau oia i ke puhiia i ke ahi, alaila, kii mai nu i kuu wahine, a more aku maua i Pelekane. Ae mai la na'lii a pau, a haawi ae la i ko lakou mau aloha hope, a lele aku ia. E na hoa, mai nana aku no ko Lo Walena lele nna, aka, e huli ae kakoū a nana aku ia Hipa ma ke aupuni poepoe, oiai, mamua ae o ko Lo Wolena hoomakaukau ana paha e lele, kau e wale nku la no ka halia ia Hipa no Debolo a me kn lilo nna o kn eke talena iaia. Nolailn, pane uku oia ia ia Kanaika Abe, Auhea oe, e noho no i ke aupuni o knua, a e lele wikiwiki ae au i Galatia, i lona oku ai o Lo Walena ia'u, oiai aia paha oia ke makaukau la e hoi i Pelekane, no ke pu hi ana ia Debolo i ke ahi ; aka, he kaumaha nui nae ko'u manao, no ka mea, eia o Debolo ke ku mai nei oia imua o'u me ka eke t ilena, a me he mea la, un pau paha o Robiana Lo ma i ke komo iloko o ka eke lalena, a e kali wale ana no paha no Lo Walena. Pane mai hoi o Kanaika Abe, Ina hoi ha pela, e wikiwiki aku oe ano, o hala e aku aunei kela, a komo aku hoi iloko o ka eke talena. Ina •>ia e loaa nku ia oe, hohohoi koke mai Pane mai o Hipa, lua pela, e aia wale no ko iakou pakele e komo pu oie Lo Walena, olaila, e hiki no ia'u ke hoopakele ia lukou a puu. Pane mai o Kanaika Abe, Ina pela, e hana aku no oe e like me ka mea i pono i kou manao. Lele aku la o Hipa a hiki ma ka hapalua paha o na aupuni, e kaawale ai ke nupuni Po>2poe a me ke aupunio Galatia, ike aku la keia ia Lo Wolena e 'ele nna mawaena o ka lewa me kn mnma loa, no ka mea, ua lena ae la kela i na kihi eha 0 kana ili lele, me ka manao e hiki koke aku i ka Halealii o Pelekane. Ua hoao no o Hipa i ke alualu ana aku mahope, aohe nae he wahi mea a kokoke aku, a hiki wale i ka hiki ana o Lo Walena ma ka Halealii, a komo aku la iloko o ka eke talena ; a o Hipa nae, lele loa ae la no kela a komo iloko o ke aupuni Kini.a ia wa no keia i ike ia iho ai e ka wahine a ke Kuhina Kalaiaina o ua aupuni la. he nani kono kino, hinuhinu maikai no hoi kona hulu. Nana oe U nae na mak& o ua wahine nei ma o a maanei, aole nae he kanaka Pelekane malaila, hopu iho la oia i ua wahi hipa nei, a huna iho la iloko o kona poli, a holo aku la iloko o ka haie, me kona manno nae, ina noe ike ia mai e ka mea nona un wahi holoholona nei, hoihoi mai no. A ia laua nae maloko o ka hale, hana maalea loa iho la ua | wahi hipa nei, me he mea In ua nobo pu wale a kamaaina, ka hoohonehone mai i, ua wahine la, make loa nae kela i ke aloha no ua wahi hipa nei. A pau ka Debolo mau hana ma ka Halealii, hoi mai la oia a hiki ma ke aupuni Kini, kahea ne la oia me ka leo nui, i ka 1 ana ae, E hoi na kanaka a pau moiluna aku nei o kuu aupuni, a o ke kanaka Pelekane e hoohihi iho i ka nani o kuu aupuni, he oiaio, e make koke no ia ano. A i ka lohe ana o na kanaka Pelekane a pau e makaikaiana malaila, i kana holo, i kana lele, i kana hina, i kana palaha, a pau loa aku la. A ikehoi o Debolo, ua kaawale na kanaka a pau mai luna aku o kona aupuni, a koe wale no o ka poe Kini, a ia wa no oia i hapai ae ai i ua aupuni nei ona, a kaikai uku la a kukulu ma kona wahi i ku mua ai. a hoopOnopono iho la i na hemahema a pau, a kuapoi hou iho la me ke aupuni hao maluna iho. A pau ka Debolo mau hana no ke au puni, kauoha ae la oia i ka poe Kini a pau, mai na kane a na wahine; a i ka akoakoa ana mai o na mea a pau imua o

koua 010, lielu aku U oia i ka nui o ka poe Kini, a maopopo iaia, oia mau no, nole hookohi meu o lakou i nalowaleaku. A iloko no oia wa, hai iaula ae la oia i kana olelo i ke akea, i ka i nno oku, A i ka In opopo e hiki mai ana, e nkoakoa hou mai oukou a pau maanei, a e pepehi hoomainoino aku ana uu i ko'u mau anemi a |>au, nole koe hoo'. ahi. Ma kela manawa nae a Debolo e kamailio ana, aia no o Hipa e noho pu ana ! me kona haku wahine, « e haka pono aku ana no na maka ia Debolo, a ua kua uiuhua lua oia no ka nana pouo loa o ua wahi hipn nei iaia. A i ka pau ana ae no hoi o kana mou olelo, hoi nku la nn mea a pau, a koe wale iho no o na Kuhinn n me ka lakou poe wahine, a ia wa, haka pono loa aku la no konn mau maka i ka wahine n ke Kuhina a me kana walii holoholuna, a no kona ake nui e hookoia kona makemake no kahi hipa, nolaila, hele aku la oia a ninau iho la i ka wahine nana kahi hipa, i ka i ana iho, Mahea hoi kahi i loaa mai ai o kein wnhi holoholona maikai ia oe ? Pane ae la ka wahine, Ua loaa mai nei no ia'u mo Pelekane, i ka wa e ku nna no o .ke aupuni Kini nei o kakou malaila, a no kuu ike ana aku hoi i keia wahi holoholona e holoholo ana me ke kahu ole, hopu malu oku la au a huna iloko o kuu poli nei, a hoihoi aku la iloko o ko maua hale, a !»e wnhi holoholona laka ioa no hoi ia'u, a he hahai no hoi tna ka'u wehi e heleae ai t & whii e hookuke^ku,*» na'u i haūau ponoi aku, a nolnila, u& oui loa'kuu makemake i keiu wahi holoholona, no ke ku o kana mau hana i ka hoalohaloha. Iloko oia manowa, hamohamo iho la o Debolo maluna o ke poo o ua wnhi hipa nei, aka, lehei aku la nae oia a kau ana iluna o na uha o Debolo, a moe iho la me ke nno hoomaaleo. (Aole i pau.)