Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 15, 12 April 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA.

: I unuhiia mai loko mai o ka Buke Arabia, nwi ka olelo Beritania a ka ! olelo Ilawaii. ! j MAHELE 11. lIELU 67. 1A LO WALENA i hiki aku ai i kenupuoi Poepoe, o ka makaukau koke iho la no ia no ka lioi i Pelekane. Mamua ae nae o ko laua haalele ana iho i ke aupuni Poepoe, ua hoomakaukauia he wa- | hi paina hoalohaloha no lakou e ka mea | ike ole »a, u kahi uhane aie nui/' a ua paina lakou me ka olioli. nka, o Kanaika i j Abe nae, ua komohia iloko ona ka haoi hao, no kona Ēke ole i ka mea nana i hoo- | makaukau i na mea ai, aia nae, ku-ku-ku ! |ana ka mahu o na mea ai. I loa no hoi | |a pau ka ai ana, he nehe ana ka lakou i ! | lolie, i nana iho ka hana, aoie ua mau j | mea ai nei. O keia hnohao nae o Ka- ; naika Abe, ua manao loa no ia na Hipa, i a oia ke kuinu o kona ninau oie ai)a ia j Lo Wulena. | Ma ka aui ana o ka !a, kau iho la laua i o ka ili lele, %JeJe A;la*j sia koenaMaiiio, i hoomakaikai ae ai o Le ] Waleno in Kanaika Abe, ma na wmhi a j pnu o ka lewn a me ka honua ; a ma ka ! huia no oia ahiahi, hiki aku ia laua nei i j ke aupuni o Galatia, a komonku ia iloko 0 ka Haiealii, me ka ike ole ia e na koa ki'ii, a i ike aku lakou i ka hi-o mai o ka ! Moi 8 me na'lii, a ia \va i ike ia aku ai o Kanaika Abe a me Lo W 7 alena, e nononoho mai ana ma ka anuu akahi o ka Noho Alii, a he elua mau manu hulu like ole e kau ana ma ko laua mau aoao, me | ke melean» i na mele lea loa, i la\Ve ia mai e kahi uhane aie nui, i mea hoohanohano no kana aikane. O keia mau manu 1 nae, he mau haawina kupanaha ka ia laua, o kekahi manu, he make kona mau wahi | a pau ioa ke pa wale aku no i ke ksna- | | ka, aka, ia Lo Walena nae a me Kanaijka Abe manalo ia make; a o ka iua hoi ! o ks manu, ina oia e pa aku i ka mea i make i kela manu, e oia ana ia mea ina* ke; aohe nae ana ola, ina he mea e ae ka j mea i make ai. Ma ia po no, ua haiia aku ka lohe i na i aiii a me na makaainana, a i ao ae ka ha- j na, o ka akonkoa mai la no ia o na mea a pau, pania iho no ka pa o ka Halealii, o ka hele ia a hu iwaho, no ka hele ana niai e ike ia Kanaika Abe, no ka mea, ua nilo aku oia me ke kaumaha, a hoea hou mai nei me ka ianakila. Ma ka hora 9 kakahiaka o ua la nei, ua hoonoho ia ae ia o Lo Walena • tne Kanaika Abe ma kekahi anuu kieWe i hoohanohanoia e ka Moi; a o ke . kumu o ia haoa ina, i mea e ike maopok poia owi ai e oa'lii a me na makaainana. ( Iloko o ia manawa, ua haiia kekahi haiolelo hoaloluiMM • ka Moi, a ua aui ka * olioli o oa OMi l pea. Ua noi pu ta uiai 00 ho» o Lo WaieiHi e hai oieio, a ua hafe»t ikt|o oii i na meaa pau e pīli aoa 1 liiilWlkii, mai kona haalele aoa iho i ke aopuni o G&Utia, a hiki i konft ku hou ana imua o iakou ma ua !a nei. Ma ka auioa la o ua ta oei, ua h«i!!ele iho o Lo Waleoa ma i kc «uponi o Oalatia, mahope ibo oae o ka pau aoa o ke* kahi ahaaioa oui i hoomakaokauka <s kahi ulhaiie A»e oui, a aohe no hoi he ahaaiM Oni o «o i »ke ia ma ia aopeai, mmī |i #iiak(ko «nai a hiki e»a m l* aei, ke Milt« hm wale ali «o m mea ai n». r mkOoMiiAika; akeiiaMi {nha ko ■ le V na

pajina r<o ka mare. A ma ke kakahi'«ka ,ae o kekahi ia, kani mai !a ka bele r\Ui-o ka luakini, a he!e aku la na mare, mt ukalna e na'lii opiopio o ke aupuoi. A i ea mea mare e ku aoa imua o ke Kfcl-i- -' napule, meie ae ia na manu me na leo : nahenahe, a pioluke ae ia ko !okq o ka . hale, no ke kauuilmo o ko lukou lohe ana i ka e mele una me he leo kanaka jia. A mahope o k» pnu ana o ka mare, iua hoi ;»ku na tnare loe kolaua mau uka* |li, a uoho iho la ma nu papaaina i hoomukaukauia, me ka hoomau no nae o na | mBnu ma ke mele ana. Eia hoi, o na mea ;ai i hooinakaukau iu e Kini 'ua hoawiia aku la in na ka poe 'a na kahi uhane nie nui i hoolako ina imea ai no ka papauina a na mea m*jre a • H»e na hoa oi. I loa no hoi a pau jia ti ana, nalo aku la na mea ai, a ualo pu aku la no iioi ine na manu. | Mu ke ahiahi noenoe hoi oua la nei, j ua hoihoi aku o Ekemiln i na'ln o Waka»wakn, maluna <> ka noho ieie, u ua.ukali pu aku o Lo Waienß, no kona mnkemnke e makaikai i nu aupuni o Wakawaka, 'a ua noho iki lau;i (nalaila no na la eko1 1u, a hoi mai la. 1 A haia kekahi mau In, hoomakaukau ! iho la no hoi o Ekemila ina no ka hoi ana |i Furani, oiai ua kau mui ia ka maka aloj lia ni) na keiki, no ka ohana, no no&i, no i'na makaninana a me ke aupuni, akp, majmuli nae o ka aua ana^| t ßobiana Lo, i ika i apa aku. fFafanf i kēfh wa, ka i no e noho iki ka-l |kou o hala ae na ma<Bma ehti, pu ai; ikakou i ka oiaio a me ka oiaig ole ona; ioleio a keia wahi kanaka, a iua nau no e kioia iaia iloko o ka imu ahi. Pane mai o Ekemiia, Heaha la hoi. kana, |e noho no hoi paha maua e like me kau | ;aua, aka, mamua ae nae o kau olelo ana i mai nei iu'u, uu ike e no au, e ko ana no ka olelo a Keonl Hemolele, no ka mea, he wahi kanaka mana loa keia ma ke koho ana, a he iiiki loa no hoi iaia ke ike e i na mea e hiki mai anu, peia kona ano ma ka'u ike aku, aka, i mea nae e pnu ai ko kakou kuhihewa, e hoio no kakou ma ke kali ano. A eia nae kauoha ia kakou, e ai no kakou a inu hoi me ka oiiili, n hiki i ka la e ko ai o keia wanana* i a ilaila e hoopau ia ai ko kakou kuhihewa nui. Hoonohoia ae la o Ekemila ma, ma ka hale o Eki Peki ma i noho ai inamua, a he hale no hoi ia e koko"ke iki mai ana i ka pa o ka Hale Alii, a ua hoonohoia he eono tausani koa, e kiai ai ia Ekemīla i ka po a me ke ao, me ka makaala loa mi ka lakou hona. E na hoa, e waiho iki kakou ia Eke* mila ma maanei. a e nana ae hoi kakoa ia Keoki Laea, i pakele mahunehune ai ta Lo Walena, ma na mauna o Galatia, i * imamuli o kana haoa akamai ana, e like * ' |me ka mea i oleloia ia kakou ma na helu i haiu o keia moolelo, ka mea oo hoi nana i lawe aihue ia Kanaika Abe, a ua hoi loa oo kela i Meiiko kona ama hanao» me k* hoomauhala no nae ia Lo Walen# bo ka pau ana ooa kot oaa i ka pepehi ta e Lo Waleoo. Aia hiki «ku o Keoki Laea l Ueiiko,#M leH oia i ot elii fcoa ikaika i kaulaoa k» # na oiaiioa o Meaiko, ioiana, Moniie, Mauoa Fal«ita, Kale Palakikoe me Welepamo ; a o keia pee nokana i manao ai e lanakila malooa o Lo Walēna, • holomai Ia iPelekane, me fce manao o Lo Waleoa no la loalii. " A« nae e mai lak«u i Pelekaip* oioaiuuau la o« «ieoki Laea i oe kamnaiea» ik* i aoa aku, Ov«i|| ke al« koe loa o Pelak«»e nei ? l%Har wai ke kaaaaiaa, O Lo Waleoa ke koa 0 keia naa» la, « o Ekemila hoi fce koa o M ia i hale, aaia lāe t«ta ka mea omoe 1 lakou kahi i malaeki 11, oia hoi Ka eke Ufom, abe me o*e fcoikllalfc« fce fce a&«. bm* ooa. " " ; Albl»MeoCeokilAe«^ f

kokoke aku ana mawnho tho o ka pa o ka hale o h'.kemila, a ma!ai!a ko lakou hvahi ī noho ai ; a haU he mau la maho- : fMe iho, hoomaka iho ia lakou i ka eh ma« waho mai o ka pa, malalo iho o ka i!i o ' ka hnnuH, b koaio loaoku ie malalo o ka . ! hale o Ekemilu, a noho ilio ia o Keoki ;Laea muiaila, uieka liool<ihe ana i kn leo io Ekem«)a,a maopopo iaia ka runai moe !o Ekemil i, kakaha ae ia oia i ka papahe- ; le o kn hale me ka pentkala ulauia, a hoi 'aku la e hai i kooa mau hoa. j O Ekeinila hoi a me Piuka, he mea | niau ko laua hele pu ana i ka po a me ke ao, me ka ukalna ena koa. A ika wa ; moe, e lei mau ana o Ekemilo i ka eke , t ilena nia kona a-i, a o kona manawa au-! {au wale no ka wa e wehe ai. A i ka haia ana nae o na mlama ekoi lu, olelo laula ae la naMii a me na mnkaaina, i ka i ana ee, Hookahi wale no mahina i koe, pau na iwi o ua wahi kanaka kunaina nei i ke ahi. Hoko nae o ia mau h, noho mnlie loa i»ho la n J. Uemoleie iloko o kona rumi Imoe, a he haipule wale no kana hana. I A hhla nae elua pule inahope iho, ho-; |ao mai lu a Keoki Laea e iawe aihue i jka eke tilena. A ma ke aumoeo kekahi | po, wiii ae lu uu Keoki Laea nei i ka papaheie, ma kalū no ana i hoaiiona ai me jka penikaia ulaula, a komo ae la iloko o ka rumi rnoe o Ekemila, a o Piuka hoi ia ' po, aia oia mawaho o ka puka kahi i moe, oia i ike. giaf.i : t tehana ia ahā muloko. V ! ; ( Aoo ka nui akamai loa o Keoki Laea 1 nna keia hana ana, ua nakeke ole kona ; enau kapuai ma ka hele ana, a ike iho la { id Ekemila a me kana wahine, ua kaia loa ia eka hiamoe. Pololei iho la no o! Keoki Laea, a ma ke kaula gula i hoopaaia ai o ka eke lalena, a ooki ae la no me kana pahi powa, a wehe ae ia hoi i ( kii waha o ka eke talena, a hoohuli iho ia maluna o Ekeinila, a pnoho ae la kona hiamoe iloko o ka eke taiena. Aia nae iloko o ia manawa, hooho ae ' la o Keoki Laea me ka leo nui, a pane | iho la me na huaolelo kaena, O na'lii ino ' a pau o Peiekane nei, e make no lakou a i pau maluna o ka amana ii kanaka o Me. < siko! A iohe nae o Piuka i keia leo, ho- i lo mni la oia me ke kukala ana i kona leo nui, me ka manao e lanakila ana maluna o ka enemi, aka, iaia nae e holo pu-: ahia mai ana, e hoohamama koke aku ana j o Keoki Laea i ka eke laiena, a noho ana i oia iloko me Ekemila. Oka hiamoe nae | o ka wahine a Ekemila, aole no i aia iki | a<} « hiki ike ao sna. Aole no hoi he | iti«a nana i hai mai no ka iilo ana o ka i eke laleoa ma ia po. ! «ko la nae o Keoki Laea a hik» j itl»«aa o koiia maa hoa, a hahai ala nrale! ahu la no lakou nei a hiki ike ao ana. | A ma ke kakahiaka o ua ta ne», hele kino aku ia o Keoki Laea a me kona mau : hoa, a ku .aaa imua o Lo Waleoa a me | Robiana Lo, oiai ko iaua kakahiaka oui! o ke ala ana mai, a e holoholoana mawa* j ho o ka lanai o ka haie. \ Eia oaeT t m Keoki Laea ma i hele eku 5 *!' a hiki ma k« puka o ka pa ok|H*le-1 alif, hao mai fa ka mana o na ko!| aka, Inwkeike ako U nae o Keok» Laea i ka ]eke Uleoa, oieka i ako, Makemakeaeei wkoa.e ooho po me Ekemila iloko oke|a eke ulena } la lohe ana oo o na koo oo oa olelo a | Kt?oki Laea, pilMoi iho la lakou no ka \ ]in«k«*tt, a wehe m*t la t k« p<tka, me ka > |h»ā«ri pu mai i »a j Komo aku ia o Keoki Laea ma ilokoo; |p pa, a hele aku la a h(|i ma ka Hale-j I», t mai ana wo Robam Lo j Inako a Ulo» hopoepoe aqa iloke o j eke lalon« ( a komo loa «k« ia iloko, • j 1« a m« ka ffumi aae 9 Lo W». | |4O#M»O n10« aoa «o o Kanaika Abe, = : ta' kem i ka «raha 6 ka eke | | kohana «ai la kela Uoko, | loai ake o Keoki Laea ma, 1 Lo ma, aka» ko-1 |«>o ae\ lafeoo ma kekahi ruou j . aw|itk ko lakoo «r»hi i olioli at n ka .. .-

hooho aoa ae i oa leo, Maluoa auanei o ka amana li kanaka o Meaiko, e make ai na'iu iuo o Pelekame nei! No keia ieo kamahao u kakahiaka nui t puuho mai la o Kiini Uilama a me Ane, aia mai la ke Kuh;na a me kana wahme, luhe la aku la hoi ka leo o Puakinamu, e kahea ana Ha Rubiana Lo, a heie huii' mai la, a komo ana hoi iloko o ka rutiu a Keoki Laea ma v kuku ana, a ike aku la no i ka eke talena, kuemi mai la oia, aka, no kona ike ana aku uae ia Kiui Uilama ma, hoomanawunui wale iho la no oia i ka maka'u. O Keoni Hemolele oae, aia no oia ilo-j ko o kona ruuu kaf»i i hookikii ai iluoa o ka noho hooluliiuli, mu ka lohe mai no nae i na oielo kaen * a Keoki Laea, a ia | wa oia i hoomanao ae a». uu heo aku la ka eke talena, e iike me kana i wanana ai mamua. O Puakinamu hoi } nonoi oluolu akula! oia ia Keoki Laea, i ka i ana aku, E pono no ia oe ke iuwe aku i na mea a pau, a e hookuu mat oe la'u kune a me a'u keiki, no ka mea, aohe a lakou hala ia oe.| Noonoo iki iho ia o Keoki Laea, a pa- j ne aku la, i ka i ana nku, He oieio no, aole no au i ike io i ka hewa o au kane,j aka, ua lohe wale nae au, o iaua no na| mea nana i pepehi i na koa Mesiko a me; ka Merio kuu kaikuaana, ma ke aupuoi Liona, a o ko keiki hoi kuu enemi ino' Joa pa ke aupuni o Galatia, a nana hoi i ; popo#»i i kuu »»»uu koo mo ka haltt ole, j akn, e hookolokoio pakahi no au i aukane a me ko keiki. ! Ia mnnawa, wehe ae ia o Keoki Laea | ia Robiana Lo ma, mailoko ae o ka eke lalena, a koe wale aku no o Pmke. A oj Kanaika Abe nae, oili kohana mai la oia,! a holokiki ae ia,n komoaku la ilokooka' hua o ko Puakinamu aahu, a huna iho lai i kona olohelohe. (Aolt i pau.)