Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 17, 26 April 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA.

lunuhiia mai loko mai o ka Buke Arabia, mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii. MAHELE 11. lIELŪ 70. ~ « iHALA hookahi anahulu a me na la keu o ko waiho ana o ke kino kupapau o Kini Uilama, hoomakaukau iho la ke Kuhina Kalaiaina no ka huakai hoolewa, aka, keakea ia mai nae e Keoni Hemolele, ke kuhikuhi puuone kanlana o ia mau la, i ka i ona mai, Mamuli o ke kahoaka i hoike mai ia'u, ua kauoha ia mai kakou, e hoopanee iki i ka hoolewa ana i ke kino o ka mea i make, no ka mea, ua kokoke mai na la e puka mai ai na keiki a me ka moopuna, mailoko mai o ka eke talena, ke.kumu no hoi o kona pauaho ana a haalele mai ai ia knkou, n o ka amana li kanaka a ke'lii pown o Mesiko i hoomakaukau ai, nona iho no ia,a maluna no olaila ia e li ia ai. A o ka Moi hoi o ke aupuni o Meaiko, ka mea nana i kokua i ko ka Inifaoa manao, oia pu no auanei kekahi e li ia ana maluna o ua amana li kanaka la. a e noho kanikau ana ke aupuni no na la he nui, e like no hoi me kakou e noho mau nei iloko o ke kanikau a me ke kumakena lihaliha, no ko kakou Moi mak'ua e waiho Jiei, aka, o ko ia nei make ana nae, he make ana no ia iloko o ka maluhia, e like me ka make ana o ko ke ao nei a pau, aka, o ka make ana .o kela Moi, he make mainoino kona, no ka mea, o kona make, he hihia wale no ia i ka umiumi, mamuli o kona kokua ano i ka mea a kona Alihikaua i hana ai, nolaila, ke hai nei au me ke kanalua ole, e hoopau i ko oukou mau manao pihoihoi, a e noho me ka nanea, me he mea la eia no kakou iloko o ka noho'na lanakila a me ka maluhia. A ina e hooko ole ia keia mea a'u e wanana nei, alaila, e hopu oukou i kuu kino, a kiola aku iloko o ka imu ahi, e like me ke kanawai paa o Pelekane nei iloko o keia mau la, a na ka muna o na fani e kokua mai ia oukou. Ia manawa, ku mai la o Puakinamu me ka ulumahiehie, me he mea la ua noho o Laka iluna, a pane mai la, Mahope iho o kuu ike ana i ko Robiana Lo mau helehelena. mailuna a lalo, o kou manawa no ia e oi ae ai a noho pono iho maluna o ka noho Moi o keia aupuni. Pane aku 0 Keoni Hemolele, E ke Aliiwahine, o kou makemake, e ko ana no ia, a o ka mana o kau olelo, na ka oiaio e hoike mai. E na hoa, e hoalu iki iho kakou maane\, a e hoomanao ae hoi no ka ihu o ka moku powa e eku la i ka moana, a hiki aku ia i Mesiko; a oiai hoi kona ku ana aku, aole nae i haule iho ka heleuma, kauoha. koke ae la ka Inifaoa, e hookuu iho i kekahi waapa, a hookuuia iho la, a kau iho la ua Inifaoa nei a me kona mau po-kolu, a holo aku la iuka. 2 loa no a pili ka waapa i ka uwapo, o ka lehei aku la no ia o ua Inifaoa nei, a hele loa no i kahi o ka Moi, a hai aku la 1 ka paa ana o Robiana Lo ma, na mea nana i pepehi i ka Merio a me na koa;a ia Lo Walena hoi ka inea hana i pepehi o Keoki Laea, ma ke aupunio Pelekane, a i ka moo ai-kanaka hoi a me Mahu Leka ma ke aupuni o (jalutia, a kakou i lohe mai ai i na la mamua aku nei. A lohe ka Moi no na olelo a ka Inifaoa, kauoha koke ae la oia i na kamana a pau o ka Helu 1, e hana koke ia kekahi amana li kanaka, ma ke kakahiaka o ka t la apopo. Ae aku ia ka Inifaoa. Ua hanaia ka amana he 13 kapuai ke kiekie ; a mai ka honaa ae a hiki ma ka-

|hi a Robiana Lo ma e ku ana, he 6 kapu'ai ke kiekie; a o ka papa ina kahi a Ro- | biana Lo ma e ku ana, he papa no ia i ha'na ami ia ma kahi aoao me he pani puka la ; a i ka wa e weheia ai ma kahi aoao, e hauie ana ua pani la, a lewa ne la ke kanaka iluna, ao ka mpke no ia. Aia hoi ma ka aoao akau o ua amana nei, ua hanaia kekahi mau anuu, i wahi no ke Kahunapule a me ka poe mele. Aia ma kahi i ku ai o ka amana, ua hoonohoia mulaila he eha tausani koa i hoonohoia e malama i ka maluhia ; a i ka akoakoa ana mai o na'lii a me na makaainnna, pii aku Ia ka Inifaoa a kau ikina o ka amana, a hookuu ae la ia Robiana Lo ma, mailoko ae o ka eke talena, a nakiiia iho lu na iima a me na wawae i ke kaula, a iiookomo ia iho la i ke kapa li kanaka, q hookomoia iho ia ke kaula li ma ko iakou mau a-i. A i ka pau ana ae o keia mnu hnna a ka Inifaoa, hai ae la oia i kona maiiao imua o na'lii a me na makaainana, i ka i ana ae, Ke li nei kakou i keia la i na kanaka kon kaulann o Pelekane i keia la, a kakou i lohe oi, na mea no hoi nana i li o Eki Peki ma, na moopuna kupua a Debolo, a na lakou nei no hoi i puhi mai nei 0 Debolo i ke ahi, a nolaila, ke manao nei au, ua oi loa aku no ko lakou nei mana imua o na kupua o pau o ke ao nei, a 1 ka hnule ana iho nei hoi ma ka poho o kuu lima, ke ike pu nei hoi kakou ia lakou, n auhea la ua mana nei o lakou, i ike pu ae kakou i ke kii ana mai a hoopakele ae ia |akou mai keia amana ae, a mai ka poho aku hoi o kuu lima a me na tausani koa e milama nei i ka maluhia, no ke keakea ana aku i ka enemi ?

A pau ae la na olelo a ka Inifaoa, makaukau ae la ke Kahunapule no kana oihana, oka nae, mamuli hoi o ka makemake o ka Moi, na'lii a me na mnkaainana, e ike maka i na helehelena o RobianaLo ma, nolaila, ua kauohaia ka liamuku nui o ka la, e noi aku i ko ka Inifuoa lokomaikai, e hooko mai i ka makemake o na mea a pau, nolaila, ua nonoiia ka lnifioa, a ua ae moi no oia, a ua hoopaneeia ka ke Kahunapule oihana.

Wehe ae la ka Inifaoa i na papa(e li kanaka i hoopulou ia iho ia Robiana Lo ma, a huli like ae la lukou imua o ke anaina, a nana aku la me na maka maikai, nole hoi me na helehelena kaumaha no ka make, aka, ua like loa lakou ma ūa la nei, me he poe lanakila la, aole he wahi hoailona o ke pio maluna o lakou. Aka, o kekahi wahi kanaka ilihune rtae, he aialo oia no ka Moi, nonoi aku la oia, i ka iana aku, E ka Moi, ke nonoi aku nei au ia oe, e kauoha aku oe i ka Ilamuku, e olelo aku i ka Inifuoa, e hookuu mai i na pio, no ka mea, ke nana aku nei kakou i ko Inkou mau hēlehelena, aole he mau hoailona kaumaha o ka make maluna o lakou, ke hoike mai nei lakou ia lakou iho, i na hoailona no ka lanakila, a e lilo ana kela mau pono a olua i hana'i i mea ole, a e lilo ana no kela amana no olua ; a ina oe e hoolohe ana i ka'u, alaila, e pakele ana oe, a e ili no keia hewa a pau maluna o ka Inifaoa, n oia wale no ke li ia maluna o kela amana.

Huli pono mai la ka Moi a ninau mai, Pehea i maopopo ai ia oe keia mea au e olelo mai nei, a nawai hoi i ao ia oe, i hele mai ai oe a hoopunipuni mai imua o'u i keia la 7 He makemake anei oe, e kau pu ia oe me lakou maluna o kela amana ? Pane aku ua wahi kanaka la, E ke «lii, mai wikiwiki oe i ka huhu, a e oluolu oe me ka hoomanawanui i ka hoolohe ana mai, a e hoopau i kou manao kanaka, a e opu alii iho oe, no ka mea, o kau kauwa o kuu makuakane, he kilokilo nui oia na kou makuakane i na la mamua, a mamuli o kana nlakai ana, ua noho ke aupuni me ka maluhia a hiki i kona.mau la kanikoo, a haule aku la i ka make, a eia hoi oe kana keiki fna ka noho alii i keia la. Ke hai aku nei nae au ia oe ano, e hoolohe mai i ka'u, a ina ao1e oe e hoolohe mai, ke i aku nei au, ao-

le oe e noho hou anu maluna o ka nohoj alii, □ owau paha auonei ke hoonohoia j ana maluna o ia . noho, a i ole, o kekaln; mea e ae paha i like ke kulana me ko'u.| Pukupuku mai la na maka o ua alii nei,j a pii mai la ka ula o kona mau papalina,j |a o na lima hoi, me he mea la e onehe| |mai aua e hopu raai iaia nei. Pane aku! la no keia, Moni ia ke koko o ka inaina ! i pau iloko, no ka mea, ē lilo ana no au he kanaka make imua o kou alo i keia'la, mahope iho nae o ka pau ana o ka'u mau |olelo, i ike ai oe i ka oiaio a me ka oiaio ole o keia wanana. Owau nei, ua aoia au e ua makuakane nei o'u i na ouli o ka lani a me ka honua, aohe mea huna e naio i ka ike ia e a'u, ke kupono nae ma kahi o ka ike i aoia ia'u, a nolailn, mamu|li o ia ike, ua kaumaha ko'u manao nou e ke'lii, nolaila, aole nu i minamina i ko'u iola, ke make imua ou i keia la, no ka |mea, ma ke ahiahi onehinei, e noho ana no au ma ka lanai luna o ko makou hale ohua, aia hoi, pii ae la kekahi no nui mai joko ae o ke kai, a he ano amana no i kn ike aku, a he ekolu ao e ku ana iloko me he ano kanaka iu, a ua hke loa no ia me lakou la e ku mai la, aka, pa ae la kekahi makani mai ka Hikina ae, pupuhi aku la i na mea ekolu, a nee hele aku la'i ke iiomohona, a lilo ae la i mea ole ; a o ka T!mana hoi, ke hoomau nei no ia i kona u ana ; a hala he mau minute mahope fho, ike aku la au, elua mea e ku mai ona iloko o ka amana, n liuliu iho, maneleia <Wu !a kekahi Q komo iloko o kekahi ao eleele e kokoke mai ana, oole nae he mea i ukali aKu mahope ona ; a o ka lua, maneleia aku la oi;i iwoenn konu o kekahi huakai loihi, a komo aku la iloko o kekahi ao opua melemele eku mai ana. A o ia huakai nae, aole no ia e mnnalo ana i ka mea e ae, aia wale no he alii nui e like me oe ; a ina oe e hoolohe ana i ka'u, e lilo ana ia kuhikuhi i mea wahahee, a ina no hoi oe e paakiki ana ma ko ano alii, e lilo ana nn ouli o ka lani.i hoike oiaio maoli no na hana o keia la, a nolaila, e hoopau oe i kou hui ana me ka Inif<ioa ma keia hana, a e nonoi aku oe iaia, e hookuu mai i na'lii o Pelekane, no ka mea, aole kakou i ike i ka lakou hewa i hana ai, anoai paha, i make no o Keoki Laea ma no ko lakou hewa, oiai o lakouWale no kai hele aku i ko lakou nei aupuni, akahi wale no hoi kakou a ike i ko lakou nei hiki ana ianei, a ina ia e hoole mai ana i kau, alaila, e ili no kona koko maluna iho ona, a kaawale mai no oe e ke alii. Ma keia mau olelo alakai kupono a ua wahi kanaka kilokilo nei, ulupuni loa iho la ke alii i ka inaina, a kena ae la i ka Ilamuku nui> e hopu i ke kino o ua wahi kanaka nei, a hoopaa iloko o ka hale paahao, a e li ia hoi i ka amana, mahope iho o ka li ia ana o na'lii ino o Pelekane.

Kiiia mai la keia a hopu ia iho la, aka, iaia nae e alakaiia ana, huli ae la oia a aloha aku la ia Robiana Lo ma, me ka i aku, Ke alakaiia nei au e hoopaa ika halepaahao, no kuu kOkua ana mamuli o oukou, nolaila, a i loaa ia oukou ka pomaikai, e hoomanao ae oukou ia'u Alakaiia aku la keia, n hoopaoin eku la.

Iloke o la wa, hoopuloU hou ia iho la o Robiana Lo ma i na papale li, a hoomalo ia ae ia na kaula li ; a ia wa ku mai la na kaikamahine himeni, a mele mai la. A pou ke mele ana, ku mai la ke Kahunapule, a pule ae la, me kona mnnao paha, e pule ana no Robiana Lo ma.

E ka mea heluhelu, e waiho kaua i ke Kahunopule maanei, e pule no oia, oiai jnamua o ko ka Inifaoa ma kau ia ana iluna o ka amana a laua i hoomakaukau ai no laua, e like me ka wanana a Keoni Hemoleie ia Puakinamu ma, a e nana iki ae hoi kaua i kahi uhane aie nui a me Hipa, oiai mamua ae o ko Robiana Lo ma kukuluia ana iluna o ka amana, miki e iho la» no kahi uhane aie nui, a halawai me Hipa ma ke aupuni poepoe.pa e ona ka leo o ua wahi uhane aie nui nei, i ka i ana iho, E Hipa, e makeana ko aikane

J a me nn niokua o olua i keia la, maluna jo ka amana li kH'aaka o Mesiko. Ninnu i mai o Hipa, Nawai hoi e li ia lakou maJ luna oka amana ?. Pane ihokahi uhane i aie nui, Nh kn liiifioa r ke alii powa mo- ! ku, ka mea nuna i luwe powa mai i ka | eke lulena. ! A lohe nae o Hipa no na mea e pili I ann no kana aikane a me na makua, nolaila, i aku la oia i kahi uhnne aie nui, E noho hoi ha oe e malama i kuu hanni, a e hele ae hoi au e nana i ko lakou kau ia j ana iluna o ka amana ? Ae mai la no ka- j hi uhane. Oko Hipa lele aku la no ia, aole i amene ka pule a ke Kahunapule, kau ana keia ma kahi a ka Inifdoa e ku ana, aia pu no me i& ka eke talena, e paa ana no nm ka lima, ia wa, hopu aku la ua wahi hipa nei, a kaili mai la. Huli ae la ka Inifu)a a nana aku la, a ike iho la in, he Hipa kn men nana i kaili nku ka eke talena, mnka'u iho la oia, a mihi iho la no ka mnke. Ku malie iho |a o Hipa, 1 a kena ae la i kn Inifion, e wehewehe i na kaula i hoopaaia ai o Robiana Lo ma. Ia hemo ann ae no, haawi koke aku la no o Hipa i ka eke talena ia Lo Walena, a hoohuli koke ae la no hoi oia imua o ka Imfaoo, a komo mai la oia. Hoi iho la lakou nei iialo, a hookomaia mai la ka Moi iloko o ka eke (ulena, a kau iho la ka maka'u nui inaluna o na alii a me na makaainana. A hookoia ae la k£ wanana a kahi kanaka kilokilo ilihune. (Aole i pau.)