Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 18, 3 May 1873 — Page 1

Page PDF (1.50 MB)

This text was transcribed by:  Waimea Williams
This work is dedicated to:  Ka Lahui

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XII HELU 18 HONOLULU MEI 3 1873 NA HELU A PAU 596

PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO

O KA

MOKUAHI HAWAII

“KILAUEA”

Mei 12 no Kona

Mei 4 Kaapuni ia Hawaii

Mei 23 no Nawiliwili

Mei 26 Kaapuni ia Hawaii

Iune 2 no Kona

Iune 9  “  Kona

Iune 18 Kaapuni ia Kauai

Iune 23 Kaapuni ia Hawaii

Iune 30 no Kona

Aole e holo ana ka mokuahi ma ka hebedoma ekolu o Mei, e noho ana e hana hou i na mekini.

Kuike na uku ohua.  SAMUELA G. WAILA.  Agena.

694—2ms.

 

L. MAKALE

He Loio, a he kokua no na bibia o kanaka, (koe na hihia hewa.) Aia kona keena ma ka Hale Hookolokolo.       6 ms.

 

KAUKA O. S. CUMMINGS

HE LAPAAU HOMEOPATHICA.

O KE ANO O KA HAAI ANA I KA LAAU I Kupono no ma mai

HUI, RUMATICA, FIVA

a me na mai kaa loihi wale.

Aia kona Keena Oihana ma ka Hale Kauka o Kenede, Helu

63, Alanui Papa, Honolulu   589 1y

 

KUAI KUDALA KALO!

MA KA

POAONO, MEI 3, 1873,

Hora 12 awakea

MA KAPALAMA!

ma kahi e kokoke la I la

Hale Kula Hoopololei!

E ulu la maluna o na loi kalo ekolu.

E haawiia no i manawa kupono e ku ai ke kalo a o o.

C. S. BARTOW,

595 2t        Lana Kudala.

 

HALE KUAI LOLE

O

GRUNWALD & SCHUTTE.

(Kihi o na Alanui Nuuanu me Aienui)

Na lole paa a me na lole pio no na kane,

Na lole no na Lede a me na lole no ka hale iho.

OIAI, a maua wale no na mea kuai makepono loa me ka

Malama mau i na lole paakiki e lohi ai ka aahu ana, no laila, e loaa ana i ka mea kuai mai ka waiwai io no kana dala. E hele mai oukou la a he kaha iho ko ka maka.

59  4ts

 

OLELO HOOLAHA AKEA!

E IKE auanei na kanaka a pau loa, no Haole, Pake, kanaka Hawaii. Owau o

AHI (PAKE)

E noho ana ma ke Alanui Nuuanu, Helu 65, malalo o ka Hale Pai Kii. Ehana ana au me ka uku makepono loa, oluolu a haahaa na kumukuai--@@@ loa

Na Pahu-kupapau no ano.

Na Pahu-lo e koa maikai loa.

Na Moe laau nani loa.

Na hana mamalu.

Na mea hana moe.

Na Pahu nahaha o kei ano kei ano, no ke kumukuai makepono loa.  E hele mai oukou e kamailio pa me a’u I ike maka.     AHI (Pake)

Maraki 19, 1873.                    690 6m.

 

MAU AINA KUAI KUDLA!

--MA--

HILO, HAWAII

E KUAI AKU NO NA MEA NONA NA INOA MALALO

iho, ma ke kudala, ma ka hora 12 o ke awakea

POAONO, IUNE 7, 1873.

--MA KA—

HALE HOOKOLOKOLO MA HILO1

--HE—

Umi mau APANA AINA

Kupono no ke kukulu hale ana a me na mea e @e, no lakou ka huina pau o na @ka aina, I hiki aku i ke

UMI KUMAMALUA

A waiho la ma ke kulanakauhale o Hilo.

--NO—

BENIAMINA PITIMANA

--ua mau aina la.—

No na mea I kau, e ninau la H. HACKFELD & Co. @@@ Honolulu, @@

WILLIAMS H.REED ma Hilo

Honolulu, Aper 26, 1873.   506 @@@

 

HE MOOLELO KAAO

NO

ROBIANA LO

KA HIWAHIWA O KE KOA,

HELU ALUA O KA IKAIKA

I unuhiia mai loko mai o ka Buke

Arabia, mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii.

MAHELE II.

HELU 71.

I NA'LII a me na makaainana e noho ana me na manao kaumaha, no ke komo ana o ko lakou Moi e me ka Alihikaua iloko o ka eke talena--hookuuia ae la iwaho, nakinakiia iho la a pau, a hookomo ia iho la i na kapa no ka li ana, a kauoha ae la o Lo Walena i ka Ilamuku nui, e lawe aku a li iluna o ka amana. Aka, mamuli hoi o ke ano makee alii o ka Ilamuku a me kona mau kokua, ua i mai lakou, He menemene makou ke kau i ko makou mau lima maluna o ko makou Moi.  I aku o Lo Walena, Ina pela, e li pu ia hoi ha oukou maluna o ka amana, me ua mau alii la o oukou?

            Ma keia mau olelo a Lo Walena, maka’u iho la ka Ilamuku, a kena ae la hoi i kona mau kokua, e li koke i ka Moi a me ka Inifaoa maluna o ka amana, a liia ae la.

            Noho Moi ole iho la ke aupuni iloko o ia minute, aka, o Lo Walena nae, e hoomanao ana no oia no ka olelo kauoha a kahi kanaka kilokilo i hoopaaia ai, nolaila, kena ae la oia i ka Ilamuku, e kii a hookuu mai. A hiki mai la ua wahi kanaka nei imua o Lo Walena, o ka manawa no ia a Lo Walena i hooili ae i ka mana a pau o ke aupuni maluna o ua wahi kanaka nei, i ka i ana aku, Mai keia la a mau aku, he hoolilo nei makou ia oe i Moi, a o oe auanei ka mea nana e noho ka Noho Moi o keia aupuni, e like me kou maekmake, a o na hooko ana a pau, ma ka poho no ia o kou lima, aohe no hoi he mau aupuni nui o ke ao nei e lanakila e hiki ke kue mai i kou aupuni a me ka noho alii; a o ka hooponopono ana nae, malalo no ia o na Kanawai o Pelekane, a e hooana mau mai ana no ke aupuni Pelekane i mau moku manawa e malama i ka maluhia o kou aupuni.

            A pau no hooponopono ana, makaukau iho la o Robiana Lo ma no ka hoi i Pelekane, ia wa, nanao iho la o Lo Walena i ka noho lele a me ke kumu o ka pahi wakawaka, iloko o ka eke talena, a i ae la, E hoi ana makou a hiki i Pelekane, a e puhiia ana ke eke talena i he ahi. Ninau mai la hoi o Hipa, Heaha hoi ke kumu o ke puhiia ana o ka eke talena i ke ahi? Pane aku o Lo Walena, Ua olelo mua ia, Ina e lilo hou ka eke talena, e like me keia lilo ana iho nei, alaila, e puhiia i ke ahi.

            Ia manawa, nonoi aku la o Hipa, i ka i ana aku, E aho hoi ha na’u e malama i ka eke talena, a ina hoi e lilo ma ka’u malama ana, alaila, pupuhi i ke ahi. Ae mai la o Lo Walena, a wehe ae la i na mea mana a pau, a haawi aku la i ka eke talena a me ka ili lele ia Hipa, me ka olelo aku, E lawe pu aku no oe me ka ili lele, a hiki i ka wa e nui ai o ke keiki, e hoouna ae oe i Pelekane. Ae mai la o Hipa, a hoi aku la i ke aupuni Poepoe, a o Lo Walena ma no hoi, kau ae la maluna o ka noho lele, a hoi aku la i Pelekane.

            Aia hoi a hiki aku o Lo Walena ma i Pelekane, i nana iho ka hana i ke kulanakauhale, e hapa ana na hae, a e paa ana na hale i na kanikau, a o ka Halealii hoi, ua uhi paapu loa ia i ke kanikau, a manao iho la lakou, no lakou no la keia kanikau, eia ka no Kini Uilama; a he mau la no hoi i hala mahope iho o ko lakou nei hoi ana mai, hoolewaia iho la o Kini Uilama.

            Mamua ae nae o ka hoolewa ia ana o Kini Uilama, ua hele mai na Moi, na Luna nui a me na koa o na aupuni i launa a noho aloha me Robiana Lo a me Lo Walena, oia hoi o Loe, kona mau Luna aupuni a me na koa he kanalima, o ke aupuni Liona, (koe wale no o Kale ka hope Moi, ua noho no oia) a pela no hoi ko na aupuni o Wakawaka, Aina Hoki, Galatia, Farani, Aupuni Kini, a o Pelekane ponoi iho no hoi. Aole hoi he huakai hoolewa nui i ike ia ma ke ao nei e like me keia.

            A pau ka hoolewa, poniia iho la o Keoni Hemolele i Moi o Pelekane, e like me ka mea i olelo ia ma na helu i hala. A hala hoi na pule elua mahope iho, hoi aku la o Ekemila a me kana wahine i Farani, a ua lawe pu aku no hoi o Ekemila me kahi Buke Aniani a laua, i olelo nui ia e kakou ma ka mahele mua. Aia hoi a hiki aku laua I Farani, e noho ana no o Lo Kamila iloko o ke kula, a mamuli hoi o ka mana o ka makua maluna o ke keiki, ua kena ae la oia i kana kauwa, i ka i ana aku, E hele oe a i ke kumu kula, e noi aku oe, e hookuu mai ia Lo Kamila. Ae mai la ke kauwa. Aia hoi a hiki mai o Lo Kamila, haawi aku la o Ekemila i ka Buke Aniani, me ka olelo pu aku, Ua nawaliwali ao, ua kokoke mai  na la elemakule, a ua hiki ole ia’u ke hooikaika e kokua mamuli o ka mana o keia Buke, nolaila, e malama oe, a e ku aku no hoi oe i koa wahine imua o kou mau enemi, a na ka mana o keia buke e hoolanakila ia oe maluna o na enemi.  Aka, ina nae e hiki mai ko keiki, (Lo Hipa) a makemake oia i kekahi mea o loko o keia buke, mai aua oe, no ma mea, o kau keiki ponoi no ia, ke keki hoi a Lo Walena kou kaikunane, a ina hoi oe e lohe, ua lilo ia i koa lanakila, he hiki loa ia oe ke kauoha iaia, e hele mai e kokua ia oe, aole no oia e hoole mai ana, ke ole nae oe a lanakila ma na mea oloko o keia buke. Kuhikuhi aku la oia i na mea a pau oloko o ka buke a me ke ano o ka hana ana, me ka i aku, O na mea a pau ao i makemake’i, aia no ia ia lakou.  Ae mai la o Lo Kamila, a hoi aku la i ke kula.

            A o Hipa hoi, o ka elima ia o na makahiki o kona hanai ana ia Lo Hipa, ua pii ae kona nui, a pii pu ae la no hoi me kona ui a lani lua ole no hoi.

Aka, i kekahi la, haawi aku la o Hipa i ka ili-lele ia Lo Hipa, me ka me ka olelo aku, Eia ka ili-lele, e ao oe i ka lele ma keia ili-lele,a loaa ia oe na makahiki ewalu, alaila, lele kaua i Pelekane e ike ia ou makua a me ou kupuna. Ae mai la no hoi o Lo Hipa.

I kekahi la hoi, hoao ae la ua o Lo Hipa ma ka lele ana, a no kona maa ole, ua kanalua kona manao, aka, hoomau no nae oia ma ka hoao pinepine ana, a loaa iaia he wahi ike uuku, a pela aku a hiki i kona maa loa ana i ka lele, nolaila, ua lilo iho la ka lele ana maluna o ka ili lele, i mea lealea loa nana, a ina oia e moe i ka po, e lele ana no kona uhane ma na wahi a pau e lele ai i ke ao, aka, i kona puoho ana ae nae, eia ka he moe; a i hakalia no i ka po, a i maamaama ae no ka hana, o ka lele aku la no ia; e kali aku o Hipa i ko laua aina-kakahiaka a, a hui pu me ka aina awakea, a oi aku no hoi i kekahi wa.

Me kekahi la nae, lele loa aku la oia iloko o ka lewa, a iaia e nanea ana i ke kauaheahe, halawai aku la oia me kekahi manu aeto; a no kona maa ole ia ano manu, maka’u iho la oia, a hoi iho la ilalo, a hai aku la i kona wahi makuakane holoholona, i ka i ana aku, Pakele mai nei ka hoi au mai pau i ka ai ia e ka manu aeto! Pane mai ka makuakane, Heaha la hoi kana, i noho oe a i makemake e lele hou, e lawe pu oe me ka eke talena, a i ike oe i ka manu aeto, e lele mai ana imua o kou alo, alaila e hoohuli koke aku oe i ka waha o ka eke talena, a e komo mai auanei oia, a pela no i na kupua a pau e kue mai ana ia oe ma na wahi a pau o ka lewa me ka honua. O ka ae koke mai la no ia o Lo Hipa, liuliu ae la i ka ili-lele, a kii aku la i ka eke talena, a milimili iho la.

            Aia hoi, i kekahi la ae, mahope iho o ka pau ana o ka paina kakahiaka, o ka hoomakaukau iho la no ia o Lo Hipa no kana huakai lele, kii aku la oia ike eke talena a me ka ili-lele, a lele aku la. Iaia nae e lele ana, a hiki no ma kahi ana i halawai mua ai me manu aeto, halawai hou iho la no laua mei malaila ; aka, o na manuy nei nae, he ano kupua no kona, a noloko mai no hoi oia o ka aina o Nalopakiana, kahi hoi o Malina i kiolaia ni e kahi kaikaina mano o Puakinamu. Aia nae a ike mai ua mano la iaia nei, o ka lele kikaha mano o Puakiname. Aia nae a ike mai ua many la iaia nei, oa ka lele kikaha ae la no ia me ka hoolauna ole mai, aka, hoomau no nae keia ma ke alualu ana, a hiki mawaho mai o ka aina o Nalopakiana, halawai aku la keia me kekahi auna manu nui.  A ike nae ua auna manu la iaia nei, hoi aku la lakou i loko o ka aina, a hahai loa aku la no keia a komo ana iloko o ka aina, a ike aku la i kekahi kanaka ua ano elemakule, e holoholo ana, a oia hookahi wale no kana ano kanakaiI ike aku.

I loko nae o ia wa, lele loa ae la keia a kau iluna o kekahi kumu laau, a o ka eke talena, ke paa nei no ma kona lima. A ia wa, huli ae la ua kanaka nei, a nana mai la iaia nei, aia hoi, ike mai la oia i ka eke talena, hoomanao ae la ia i kona ola. 

E ka mea heluhelu i keia moolelo, aole no paha oe i poina no ka hoomanao ana ia Marina, ka mea no nana keia eke talena, i lilo ai hoi i kahi kaikaina manu o Puakinamu, ma ke aupuni Liona, a lilo ai ia Robiana Lo, mahope iho o kona puka ana mai, mailoko mai o ka lua po a ka wahaine Anedera. A o ua Marina la no keia a kakou a kamailio hou nei ; a no kona ike ana mai no i kana eke talena, a o kona mea no hoi ia i manao ai e ola ana, no laila, hele mai la nae oia a ku imua o Lo Hipa, waiho mai la ma no olelo hoomalimali, i ka i ana mai,  E oe no paha ke keiki a o’u haku, na mea hoi nona keia aina a’u e noho nei me ka hoomanawanui, a mamuli hoi o ka laua kauoha, ina e hiki mai kekahi ianei, o ka lauu mamo ia, a he hiki ia’u ke hookipa’ku iaia. Pane iho la o Lo Hipa me ke ano naaupo, Owai la ko laua mau inoa, Pane ae la o Marina, O Robiana Lo a me Ekemila. Ae mai la o Lo Hipa, me ka olelo mai, He oiaio, he kauwa oe na kuu mau kupuna, no ka mea, ua olelo mai no kuu makuakane hanai ia’u, na Robiana Lo mai ka ko’u

makuakane. Ae mai la no o Marina, a kahea mai la, Lele mai hoi ha ilalo nei e kuu haku, aia ka hale, he ai no, a he ia no, i malamaia no no kou wa hiki mai, a he ono loa na mea ai o ua aina nei ou kupuna.  Ae mai la o Lo Hipa, a lele iho la ilalo, a hoi aku la iloko o ka hale.

            Eia hoi; mahope iho o ka pua ana o ka paina, i aku o Marina, E aho paha e hele kaua e hoomakaikai ia oe i ka aina ou kupuna?  Ae mai no o Lo Hipa, a anehe iho la no e lalau i ka eke talena a me ka ili lele, aka, pane e ia mai nae e Marina, I mea aha hoi kena o ka lawe hele ana, ka i no hoi e waiho iho no i ka ka hale, aohe mea e lilo ai.  Puni nae o Lo Hipa, a haele aku la, aka, aole nae i liuliu kahi o ka haele pu ana aku, pepelu hou iho la o Marina i hope, a hoi aku la i ka hale, a lawe ae la i ka eke talena a me ka ili lele. Ke nanea wale la hoi o Lo Hipa i ka makaikai, me kona ike ole i kekahi kino kanaka hou, aka, he hauwawa o na leo kupinai kana i lohe, a ma ia ano leo oia i hookolo aku ai, aole nae oia i halawai me kekahi mea kino no lakou na leo uwalo, no ka mea, o ua aina la, he aina no ia no kini a ke’kua, no ka mano a me ka lehu o ke’kua. Nolaila, hoi mai la oia a hiki i ka hale, ike aku la keia, e paa ia mai ana ka ili lele a me ka eke talena ma ka lima o Marina.  Nonoi aku la nae o Lo Hipa, aohe loaa mai, a o ka uwe iho la no ia, e like me ke ano o ko kamalii haawina.

            Hoohuli koke mai la no o Marina i ka waha o ka eke talena, a komo mai la o Lo Hipa.  Kalena ae la no hoi i ka ili lele, a lele aku i Pelekane.

                                                                                                (Aole i pau.)

 

No ke Aupuani a me ka Lahui

 

Koena mai kela pule mai

            Maluna o keia kahua, ke kukulu nei au i ko’u noonoo, i mea na ka lehulehu e ike mai ai. O ka mai nana e milo nei i ka lahui, ua hoea mai ia, mailoko mai o na ano lapaau an@ a na malihini, a i ole ia, mailoko mai paha o ka lakou mau laau i hanaia, a i lapaauia ma ke ano e ku ai o ka lakou hooiloilo. A no ka mea hoi, o keia lahui, ua maa loa lakou e lapaau ia lakou iho, me na lau nehelehele i hoouluia me koonei mau kauaulu ponoi iho.  Nolaila, ua maa a ua kamaaina loa ka io, ke koko a me ka ea. A ua pili paa ka pono o koonei mau lau nahele i ke ola kino o ka lahui; aole hoi o na lau nahele wale no, aka, o ka wai a me na mea iloko ona, a pela no hoi i ke kai a me na mea iloko ona ; a pela no i ka lepo a me na mea mawaho a maloko o ka honua ; a pela wale aku. Aka, i ke komo ana hoi o ke mea hou, ke mea hoi i maa ole i ka io, ke koko a me ka ea o ka lahui, nolaila, lilo ia i mea ano e i ke kino; inoino a hakalalu ke kino, puupuu a hakumakuma ka ili ; hohono a inoino ke ea, a puka mai he lepera.

            A i ole pela, alaila, e kohoia aku, Ua hiki mai ia mai ianei, mai na moku mai ma o na ohua la a me na ukana i hooleiia mai i kula nei, a like me kekahi mau mai malihini e ae nana i luku, a e luku nei i ka lahui. He hoike ka’u olelo, ke nana ia ka mana lapaau malihini maluna o na Moi o kakou i hala a me kekahi hapa o ka lahui. A he mea ku hoi i ka noonoo ka’u e hoike nei, oia ke kumu i puka mai ai oia mai, no ka mea, he malihini ka laau, malihini pu no hoi me ka mai.

            Eia hoi kekahi ; No ka lehulehu loa o na kanawai. Mailoko mai o ka lehulehu o na kanawai, pela i piha ai ka aina i ka hewa. E like no hoi me ka nui ahewa i na kanawai i kupono ole i ka lahui, pela no ka nui o ko ke Akua hoopai ana mai, a ke pii la ka uahi o ka hoomainoinoia imua o ke Akua, a haule mai ma ka honua he luku nui. A o keia iho la kekahi mau kumu i emi ai o ka lahui, aka, eia iho hoi ko kakou mauao elua : Pehea e ulu ai ka lahui?

1.O ka Moi ma ona iho, e huli mai Oia a ike i na kumu i emi ai o kona lahui.—Ma Kona ano makua no ka lehulehu, e ku Oia a ninau, mai kela a keia pea o ka aina, ma o ka poe la i ao ia i na ike hohonu o ke ao kahiko, anoai eia no paha kekahi poe ke ola mai nei. E houluulu mai ke alii ia poe a pau, a e ninau aku i ka hana ike a kela a me keia. A maopopo, alaila, e hoouna ke alii ia lakou e hele e lapaau i ka aina e, oiai, o ka aina i keia manawa, ua huli ke alo aia ilalo ; a ina e hana ke alii e like me keia, e huli ana ke alo o ka aina iluna, a o ke ola no ia o ka lahui. Aole no e loaa keia pono o ka lahui, ke ninau ole ke’lii, aia wale no a ui ke’lii, alaila, e ku mai auanei ke kahuna, wanana mai ke kaula, hoike mai ke kilo, hooia, mai ke kuhikuhi puuone, hoonohonoho mai hoi ka malama kuauhau. Puku mai ke’lii i keia poe a akoakoa i ke alo ; a o ke pane ae la lakou la, o ka ae ka ke’lii ; kapu kai ke aupuni a me ka lahui. (He pono au e hoakaka iki i kahi mau mea, oiai, o na hana ike o ke ao i hala, ua kapaia e keia au, he hoomanamana.) Ua loaa mai keia kuhihewa nui i keia au, ma o ka ike ole o ka poe malama kanawai, a i ole, o ka lahui no hoi.

Eia ke ano o ka hoomana ioleloia, a i papa ia hoi e ke kanawai ; ke ole nae hoi au e kuhihewa : O ke kii ana a lawe ana mai i kekahi mea a mau mea paha, a hana me ka manao ino e mamua, e hoopoino i ke ola o kekahi mea a mau mea paha, he hoomanamana ia, o oia kai papa ia e ke kanawai. Aka, ina i k@ia a laweia mai ua mea la, a o ua mau mea la paha, a hanaia no ke ola o kekahi mea, a mau mea paha, aole no ia he hoomanmana, aole no i ku ke kanawai ilaila ; o ke ano io maoli no ia, aka nae, ua uhi ia e ka hookamani a me ka pepehi lahui.

I ka wa kahiko, ua maa i ka lahui ke kii ana a lawe ana mai, a hana i ka puaa, i ka moa, i ka awa, i ka ia, i ka luau, maia a me no lau nahelehele, a pela aku. Ina nae e lilo keia mau mea, a o kahi paha o ia mau mea, i kiiia a laweia mai, a hanaia me ka mahao i hoopoino a e lawe i ke ola, he hoomanamana ia, a ua ku ia i ke kanawai. Aka hoi, ina e lilo ua mau mea la, a o kekahi paha o ua mau mea la I k@ia, a laweia mai, a hanaia no ka hoola ana i kahi mea, a mau mea hoi, aole ia he hoomanamana, aole no hoi he wahi kuleana iki o ke kanawai ilaila, he ole loa no. Me keia mau mea i hoakaka@@ a me na mea hoi i koe aku, oia na kumuhana no ka hoola lau ai, ka moku hau, ka hoola aina a me ka hoola lahui hoi. E Kalani e, moe a i Kona, i o Uli la, i ulu ka lahui a ola ke aupuni.

            2.E komo ke’Lii iloko o ka mihi nui.—E Kalani e, O kou oluolu, e aui mai—e lawe mai oe i ke kulana o ke hoopono, e hoohaahaa Oe ia Oe iho, a e leha aku Oe i ke kiekie o na lani, a e noi uku i kona mau kokua ana mai, he hiki ,e kou hoomanawanui paupauaho ole ma o kau pule iho, I kokuaia e kou lahui ponoi iho. (No ka mea, aole no ka haole ke Akua, nou ke Akua i haleluia e kou mau mua.) Aia a loaa mai keia mau pono ia oe, a ku oe iluna o ke kahua o ka hoopono, a lilo oe he Karistiano oiaio, alaila, E hauoli ko ka lani i ke Alii hookahi o Hawaii i mihi i kona hewa, alaila, o kou leo alii, he kumu ia e komo okoa ai o kou lahui iloko o ke ola mau loa, alaila, ola ka lahui.

3.E eoopauia na hana ike ole a keia ao. O ke kuai aina, e pau ia ; o ka hookuu kanaka, e pau ia ; o ka aiahulu o ka lahui, e pau ia. “E hoihoi mai ko ke Akua mao waiwai i ke Akua, a o ka Kaisara ia Kaisara,” alaila, ulu ka lahui.

            4. E hoemiia a e hoomaemaeia na kanawai, i kupono i ke ola o la lahui.—Ke nana ia, a ke hookuponoia i ko ke au i hala, oiai he kauna wale no a oi na kanawai o ia wa, a ua kuono nae i ke ola o ka lahui.  Pela no hoi, e hoomaemaeia na kanawai a kupono e like me ko ke Akua mau kanawai. E hanaia me ka maiau nui a me ka malama kupololei loa, me ka hele pono malalo o na kanawai o ke Akua a me ka aina, alaila, ola ka lahui. Eia hoi kekahi ; E hookuu akea ia na kahuna lapaau Hawaii a pau, e hana lakou e like me ka ike me ka ike hiki ia lakou ke hoola me ke keakea ole ia. E hookuu akea ia no hoi ka awa, e kanu, e inu, a e kuai kela a mo keia kanaka nona ponoi iho, alaila, ele ka lahui.

            5.O ka poe lawe ola a pau ma ke ano kahiko o Hawaii nei.—E like me ka anaana, hoounauna, pahiuhiu, hoopiopio, maile, apo leo, ulawaha, kahaea, kuialua, ke ike ia e hana ana i kekahi mea e hoopoino ai i ke ola o hai, a ua hoomaopopoia, e li koke ia, alaila, ola ka lahui. Me ka mahalo.

                                                                                                J. S. LUMAAWE.

            Waikahalulu, Aper. 16, 1873

            [Aohe i like iki ko mkou noonoo me ko makou mea kakau, no ka hoihoi ana i ke ola o ka lahui, a nana kahuna Hawaii ka e lapaau, me ka ike aku no, he ano lapuwale kekahi mau lapaau ana, a ua ku hoi i ka hoomanamana hupo loa. Ke manao nei paha ko makou mea kakau, i hele mai ka poe nana ia i ao i ka ike e lapaku mai nei, me ka manao e kinai i ko kakou kulana lahui ma ka ili honua. Ua manao anei oe, o ke kuai ana o ka aina i na malihini, me ka lilo mai o ka lakou, he kumu anei ia e make ai? Ua manao anei oe, o ka hookuu ana i na kanaka ma ke ano kuokoa he kumu ia e make ai? –L. H.]

 

                Ma ka la 4 o Aperila, ua hele makaikai ae la ke olai me ka huhu, ma Amerika Waena. Ua lokoia ke kulanakauhale o Sana Salavadoa e ke olai, a ua ewalu haneri paha ka nui o na kino kanaka i make. Ua holo aku la na kane, wahine a me na keiki i na kula, me na wahi waiwai iki i paa ae ma ka lakou apo pupuahulu ana iho. I ka pau ana o na hale i ka hiolo, ua pau mai la na Ilikini i ke komo iloko o ke kulanakauhale me ka poe powa, a e ole wale no e hoounaia na koa aupuni e kiai i ka maluhia, mai ka poe hao wale mai.

            Ua palapala aku nei ke Kuhina Nui o Amerika Huipuia, i ke aupuni o ka Moiwahine, e hoahewa ana i ke paiia ana o na olelo kue a ka Lunakanawai Cockburn, kekahi o na Komisina o Enelani, i ka Aha Hookolokolo Kiekie o Geneva, no na mea e pili ana i ka hihia o ka Alabama, me he mea la, e hoahewa io ana no i ka Enelani mau hana, i ka wa kaua o ka Akau a me ka Hema.  Ua hoinoino loa aku ke Kuhina Amerika ia pepa, me ka olelo ikaika aku, He anoninoni kuee aku ko ka wa e hiki mai ana.