Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 18, 3 May 1873 — No ka holo ana i Molokai e ike i na mai Pake. [ARTICLE]

No ka holo ana i Molokai e ike i na mai Pake.

Apenla 21, hora s|, kau aku la inaua ma Kilauea no ka huakai hele i Kalawao, e ike i na mai pnke. Ma ka hora 2 oia po, lele 'ku la ran Kaunakakai, a moe ina ka hale o ka 1 ' Moi i make, he hale !aau nni a mnikai, nui na hale ana i kukulu ai. Ma ia kaknhiaka kau aku īa makou mn na lio, e holo ana i kahi o Maea, ma Kalne, oia ka Luna nui o na mai Pake, malaiia paina ka aina kakahiaka. Ma ka hora 12, haaleie makou la wahi, holo aku ma na lio 2 a.3 paha mile hiki makou ma na welelau o na pali o Molokai, ku iho la makou nana aku la i ka waiho mai o ka aina o Kalaupapa, a īke aku la me he kiko la iwaena o ka moana nui, ka liilii i ka waiho mai ilalo lilo. 1 ka nana iho i na pali, aole o kana mai ke kiekie makau no i ka nana aku, aka, he mea ole tvale no la i na kamaaina. Kukulu na lio o makou ilaila, hooinaka ka fho ana o na wawae o na lima puka ilalo, me ka eha o na uha. Hiki tnakoti ena ka hale o na kamaaina-, oia ko mnkou hale e noho ai. Hoomaha iki mnkou he hapalua hora pa- [ ha, kau makou ma na lio, hora 4 ia, holo | makou e ike i na mai Pake ma Kalawao ia ahiahi. ' j I 1 ka ikē ana ine lakou, he oluolu ko lakou man helehelena ia makou. Nui ke aloha mai. Aoie he ano huhu mai, e like me ka | lohe maanei. Hai nku la o Waila ia lakou, halawai nui ma ka hora 9 o kakahiaka o ka la apopo, Nolalla e akoakua mai oukou ma ia ia, e iohe i ka manao ak»ha o ka Moi no oukou, a me ha hana e ae a 'ka Papa Oia. Haawi ia na pahu palena na lakou ia ahiahi, no ka mea, ua pololi lakou ia mau la aoie i iawe ia unai na pai ai, hoouna ia ke kanaka e kH i na pai ai. Hoi aku la makou ia ahiahi, a moe ma Kalaupapa. Kakahiaka aje Poakoiu, pau ka paina kakahiaka. holo aku ia makou e ike hou i na mai. A hiki makou malaiia, ua akoakoa maiiakoua nui.e lohe i kamakou mau hana i hele aku ai e haiawai me lakou. Ke ano o ka noho ana o namai pake. He mea k%umaha me ka ehaeha o ka naau i ka ike ona aku iko kakou mau makamaka i ioohia i keia m»i weliweli, aole be mea e hoohalike ae ai. Aole e ike popo ia aku ke ano o ke kanaka. ua hui aku hui mai na heieheiena a maua i ike ai mamua. O na inabftow«a iiiaa . onie iia f wawae ua pau i ka 11 WW»if«na iioko o na ka iia Ui ,i»nu-la, k* ua mea he manaonoo i ka liaiui %kuia iakou, we ke jiioha a me ka eha

| o ka menao i ko kakou lahul e hele ana iloko ] 4j ka pilikia nui. Hai aku lao Waila i na hana.—Heluhelu mua ia ka palapala a ko kakou Moi, e hoi aku ana i kona manao aloha no lakou a pau ine ke kaumaha o ka naaU, a me kekahi manao e ae, pau ia tiuro nui mui lakou me ka olioli. - I Hai aku la o Waila i ka luna o lakou oia | o J. H. Napela me 2 kokua luna. mailoko ae ( o iakou e koho ai na kokua luna, A ua apo-1 no mai la lak'ou a pau. Ma ka balota e kobo" ai ha hope iuna. Ma ka h©ra 9 o kakahiaka ae e koho ai. A pau na bana e ae ma ia wahi, holo aku la makou e ana i kahi e hiki mai ai ka wai, a hiki i na hale o lakou. No ka mea, o ka pilikia nui ia o lakou, i ka loihi o kahi e kii ai o ka wai, a pau i ke ana, holo makou e nana i ka aina kalo. he kahawai okoa aku ia 0 Wnikolu ka inoa oiaaina. | Ua lilo mai nei i ka Papa Ola ia aina, he aina momona no, nui na loi kalo e uiu ana, kanalima a oi ac paha na loi, kupono i ka poe mai ikaika ke kanu kalo ma ia aina, no lakou. Pau ia hoi mai makou, a hele e nana i ka aina o Kalaupapa. He aina nni a Hnaikai, he aina moinona, oluolu na mai ke noho ma . ia wahi, he mau kuleana no na kaoiaaina kekahi a me na hale he nui e ku la ntalaila. Ke manao nei ka Papa Ola e kuai i na kuleana o na kanaka i lilo pau loa ia aina i ka Papa OU, a me na haleo na kamaaina. O ka aina o Kalawao kahi a a na mai e noho la. He aina maikai, momona nui na mea kanu e ulu ana a ka poe mai, uala, maia, ko, ipu pu, ipu paka, a me ke kulina, a me na mea e ne e ulu ana ma na pali. • Nui na hale o lakou he mau hale pili maoli ka nui, e like me na hale o ka wa kahiko, mau hale liilii a nunui kekahi, kakaikahi na haie i laau, ua piha pono ia mau hale i na mai. A ua oluolu no lakou ma ia mau hale, na lakou no i kukulu. He mau hale pule laau maikai ko lakou, elua hale, 1 no ka poe Ka(olika, 1 no ka poe Hoolepope E piha pono ana ko lakou mau hale i na la Sabati a pau. O na o j lakou na Kahunapule. He kgla kamalii ko | lakou, o Pualewa ke kumukula mainua, a i keia wa, o Kapau ke kumu. He mau Luna Hoomalu, a mau Lunaka- ' nawai, a mau Makai e hoomali) ai i ka poe hoohaunoele. A he hale paahao no hoi.e paa ai ka poe kue i na kanawai. x Ma ka nana aku ia lakoo, ua maluhiA ka noho ana, aole haunaele, a<ile kii wale kekahi i na inea kanu.a kekahi. E malama : pono ana i ko lakou maluhia. j Nui no na holoholona, puaa, moa, na ljtō. j o Inrl<ou e hoh) lealea ai. He mailt4i ; ko lakou e moe atia mai Kalawao, a h!ki i i Kalaopapa, ua pa ia ka aina a kaawale kahi I o na holoholona. He pa pohaku nui e moe j ana mai kekahj aoao o Kalawao. a kekahi | aoao, maloko olaila na hale me aa mea kanu ) .o lakou enlu ana. | O na hale o ke aupuni, s he mau hale nu- | nui a maikai, ma ia mau hale na mai nawaI -liwali loa e waiho ana. A he mau luna no j ko ia poe nana e malama mau ia lakou, ! | haleo ka Luna nui, ma ia hale e waiho ai ! na rn«a o ka Papa Ola, lole, na mea ai, na j laau lapaau o na mai. He hale papaa no hoi kekahi no 'ka Papa Ola. Ma ia hnle e haawi ai ka Luna i r.a io-bipi me na mea ai a pau a Inkou. Hookahi hi o ka hebedoma e pepehi ai na bipi na lakou a pau 7 a 8 bipi e pepehi ai, a haawi :a lakou a pau, 5 paona bipi na ke kanaka hookahi e lawa no ka pule hookahi, pela no kē pai ai.. Ua nui ka malama ana a ke aupuni ia lakou. ma na mea a pau e oluolu ai na pilikia, pela inai ka lakou oleb. j Ma ka Poaha ae la 24 o Aperila, oia ka ! la koho b,ilota no na hope Luna. Hora 9, hiki aku rtiakou ma kohi e koho ai ka balota, ua piha ka pa i na kannka, hanaia ; ka pahu balota, ia wa hoo na balota. He j inea haohao i ko'u ike ana aku ia lakou, e [• hele mai ana na huakai kanaka me na pahu kani, me ka poe puhi ohe, me na hae Hawaii elua e welo ana i ka makani, ine na kaa bipi 1 piha pono i ka poe mai nawaliwali, e lawe ana i na balota o ka. lakou luna i makemake ai. Elua hora o ka hoo ana o na balota pau, heluia.na balota, nui no ka poe i holo balota 7 a 8 paha. Elua mea i kohoia o W. N. Pualewa kokua akahi, J. H. Hao kokua alua, | he mau uku no ko laua a ka Papa Ola i wa* iho aku ai o ka inakahiki. Pau huro nui.mai lakou, me ka olioli me he poe la aole i loohia | i pilikia. Pau īa waiho aku «tau i ka'u ! mau olelo aloha no lakou, e kauoha ana e malama pono-i ka maluhia, a me ka pono o ka noho ana, a me kekahi mau mea e ae, he nui, huro nui mei la lakou me ke 'aloha, a kau ae la makou a pau ma na lio, a haawi aku la i ke aloha no iakou a pau ioa. O ka huli mai ia no ia o ka ihu o na lio i na pali, o ka hora 1 ia o ka Poaha, hiki i ke kumO o na pali waihō na lio, pii aku la i ka pali o na wawae o na iima hjki iluna, hora puk* makou iluna, aole he oaenae o kana mai, "kau makou ma na lio. h-jlo aku malea hale o Maea moe malaila. - Da hookipa maikai o Maea me kapa wahine ia ma'koa me ka oluolu. Nui na mea ai, i waiho ia'mai i mua o * nlakou. A he mau makamaka kupodo laua, 06 n« inalihini e hele ana malaila, he mau mea oiuolu me ke aioha. Pau ka pamiL kakahiaka, kau heu ma Jio, hrfawi i ke aloha no na.kamaaina, o K*.

{unakakai ka ihu,a hiki ilaila, kaiiia Kllauea a po ia ia hora 11 oia po hoea mai ana. Kau aku la makou iluoa o " Kilauea" a bolo māi la a ku ma Honolulu nei, ma ka hora 8 ka*. kahlaka Poaono me ka oiuolu. Oka hopena keia o ka huakai i Molokni. : J. Moanauli. ' | j Honoluiu, Apr. 29, 1873. i