Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 18, 3 May 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU AKAHI O KA IKAIKA.

lunuhiia mai loko mai o ka Buke Ara6t«, mai ka oielo Beritania a ka olelo Ilawaii. MAHELE 11. HELU 71. INA'LII a me na makaainana e noho ona me na manao kaumaha, no ke komo anu o ko lakou Moi a me ka Alihikaua iloko o ka eke talena—hookuuia ae la iwaho, nakinakiia iho la a paa, a hookomo ia iho la i na kapa no ka li ana, a kauoha ae la o L6 Walena i ka Ilamuku nui, e lawe aku a li iluna o ka amana. Aka, mamuli hoi o ke ano makee alii o ka Ilamuku a me kona mau kokua, ua i mai lakou, He menemene makou ke kau i ko makou mau lima maluna ō ko makou Moi. I aku oLo Walena, Ina pela, e ii pu ia hoi ha oukou maluna o ka amana, me ua mau alii la o oukou ? Ma keia mau olelo o Lo Walena, maka'u iho la ka Ilamuku, a kena ae la hoi i kona mau kokua, e ii koke i ka Moi a me ka Inifaoa maluna o ka amana, a liia ae la. 1a ke'aupuni iloko o ia minute, aka, o Lo Walena nae, e hoomanao ana no oia no ka olelo kauoha a kahi kanaka kilokilo i hoopoaia ai, nolaila, kena ae la oia i ka Ilamuku, e kii a hookuu mai. A hiki mai la ua wfrhi kanaka nei imua o Lo Walenn, o ka manawa no ia a Lo Waiena i hooili ae i ka mana a pau o ke aupuni maluna o ua wahi kanaka nei, i ka i ana aku, Mai keia la a mau aku, ke hoolilo nei makou ia oe' i Moi, a o oe auanei ka mea nana e noho ka Noho Moi o keia aupuni, e like me kou makemake, a o na hooko ana a 'pau, ma ka poho no ia o kou lima, aohe no hoi he mau aupuni nui o ke ao nei e lanakila e hiki ke kue mai i kou aupuni ame ka noho aiii; ao ka hooponopono ana nae, malalo no ia o na Kahawai o Pelekane, a e hooana mau mai ana no ke aupuni Pelekane i mau moku manuwa e malama i ka maluhia o kou aupuni. A pau na hooponopono ana, makaukau iho la o Robiana Lo ma no ka hoi i Pelekane, ia wa, nanao iho la o Lo Walena i ka noho lele a me ke kumu o ka pahi wakawaka, iloko o ka eke talena, a i ae la, E hoi ana makou a hiki i Pelekane, a e puhiia ana ka eke talena i ke ahi. Ninau mai la hoi o Hipa, Heaha hoi ke kumu o ke puhiia ana o ka eke talenn i ke ohi? Pane aku oLo Walena, Ua olelo mua ia f lna e lilo hou ka eke talena, e like me keia lilo ana iho nei, alaila, e puhiia i ke ahi. īa manawa, nonoi aku la o Hip.a, i ka i ana aku, E aho hoi ha na'u e malama i ka eke talena, a ina hoi e lilo ma ka'u maiama ana, alaila, pupuhi ike ahi. Ae mai la oLo Walena, o wēhe ae la i na mea mana a pau, a haawi aku la i ka eke , ta!ena a me ka ili iele ia Hipa, me ka olelo aku, E lawe pu aku no' oe me ka ililele, a hiki i ka wa e nui ai o ke keiki,e hoouna aē oe i Pelekane. Ae mai ia o Hipa, a hoi aku la i ke aupuoi Poepoe, a o Lo Walena ma no hoi, kau ae la malona oka noho lele, a hoi aku la i t Peiekane. Aia hoi a hikl okn oLo Walena ma i Peiekane, i nana iho ka hana i ke kulanakauhale, e hapa ana na hae, a e paa ana na haie i tia kanikau, a o ka Halealii hoi, uq uhi paapu loa ia ike kanikau, a ilia Ia lakou, po iakou no la keia kj»jpiki}u, eia ka- no Kini Uilama'; o he mau la oo hoi i hak. mahope iho o ko latou nei hoi ana mai, hoolewaia iho 1« o Kini Uilama.

| Mainua ae nae o ka hoolewa ia nna o j Kini Uilama, uo hefe nini na Moi, na Lu- i na nui a me na koa o na aupuni i Uuna | a noho nloha nie Rubiana Lo a me Lo j Walena, oia hoi o Loe, kona mau Luna j aupuni a me ua koa he kanalima, o ke ; iaupuni Liona, (koe wale no o Kale ka hope Moi, ua rroho no oia) a pela no hoi ko na aupuni o Wakaw.ika, Aina Hoki, Galalia, Farani, Aupuni Kini, a o Pelekane ponoi iho no hoi. Aoie hoi he hunkai hoolewa nui i ike ia ma ke ao nei e like me keiaA pau ka hoolewa, poniia iho la o Keoni Hemolele i Moi no Pelekane, e like me kn mea i olelo in ina na lielu i hala. A hnla hoi na pule elua mahope iho, hoi aku la o Ekemila a me kana wahine i Farani, a ua lawe pu aku no hoi o Ekemila me kahi Buke Aniani a laua, i olelo nui ia e kakeu ma ka mahele mua. Aia hoi a hiki aku laua i Farani, e noho ana no o Lo Kamila iloko o ke kulu, a mnmuli hoi o ka mana o ka mekua maluna o ke keiki, ua kena ae la oia i kana kauwa, i ka i ana aku, E hele oe a i ke knmu kula, e noi aku oe, e hookuu mai ia Lo Kamila. Ae mai la ke kauwa. Aia hoi a hiki mai o Lo Kamila, hnawi aku ia o Ekemila i ka Buke Aniani, me ka olelo pu aku, Ua nawaliwali au, ua kokoke mai na la elemakule, a ua hiki ole' ia'u kq hooikaika e kokoa mamuli o k.a rnana o keia Buke, nolaila, e malama oe, a e ku aku no holoe i koa wahine imua ,oJiou uujgoej»M»a- na q kaiw * buke o hoolanakila ia oe maluna o na enemi. «Aka, .ina nae e hiki jnai ko keiki, (Lo.Hipa) a makemake oia i kekahi mea o loko o keia buke, mai aun oe, no ka mea, o kau keiki ponoi no ia, ke keki hoi a Lo Walena kou kaikunane, a ina hoi oe e lohe, ua lilo ia i kon lanakila, he hiki loa ia oe ke kauoha iaia, e heh mai e kokua ia oe, aole no oia e hoole mai ana, ke ole nae oe e lanakila* ma na ' mea oloko o keia buke. Kuhikuhi .aku la oia i na mea a pau oloko o ka buke a me ke ano o ka hana ana, me ka i aku, 0 na mea a pau au i makemake'i, niā no in la lakou. Ae mai la o Lo Knmila, a hoi aku la i ke kula. A o Hipa-lioi, o ka elima ia dr na ma. kahiki o kona hanai ona ia Lo Hipa, ua pii ae kona nui, a pii pu ae la no hoi me kona ui a nani lua ole no hoi. Aka, i kekahi la, haawi aku la o Hipa 1 ka ili-lele ia Lo Hipa, me ka olelo aku, Eia ka ili-lele, e ao oe i ka lele ma ke : a ili-lele, a looa ia oe na makahiki ewalu, alaila, lele kaua i Pelekane e ike i ou makuā a me ou kupuna. Ae mai la no hoi 0 Lo Hipa. I kekāhi la hoi, hoao oe la ua o Lo Hipa ma ka lele ana, a no kona maa ole, ua kanalue kona manao, aka, hoomau no nae oia ma ka hoao pinepine ana, a loaa iaia he wahi ike uuku, a pela aku a hiki 1 kona maa loa ana i ka leie, nolaila, ua lilo iho la ka lele ana maluna o ka ili lele, i mea lealea loa nana, a ina oia e' moe i ka po, e lele ana no kona.uhane ma na wahi a pau e lele ai i ke ao, ake, i kona puoho ana ae nae, eia ka he moe ; a i hakaiia no i ka po, a i maamaama 86 noka hana, o ka lele aku la no ia ; e kali aku o Hipa i ko laua aina.knkahiaka a, & hui pu me kq aina awakea, a oi aku no hoi i kekahi wa. . Ma kek&hi la nae, lele. ioa aku la oia iloko o ka lewa, a iai'a e nanea ana i ke kauaheohe, halawai aku la oia nīe kekahi manu aeto; a no kona maa ole ia ano manu, maka'u iho la o : a, a hoi iho la ilalo, a hai &ku la i kona wohi makuakane holoholona, i ka i ana aku, Pakele niai , nei ka hoi au inai pau i ko ai ia e ka manu aeto ! Pane niai ka mokoakane, Heaha la hof katia, inoho oe a i makemake e le|e hou, e lawe pu oe me ka eke taleofiy a i ike. oe i ka l#l.e nīiai ; aoa impa o ,k,ou alo, plaiU.e hoohuli ko— ke aku.oe-i ka waha o ka eke Ulena, a e . komo*naiauanēi oitr, a pela no i na kupua a pali e kue mai ana ia oe ma na

a pau o ku a me ka hou.ua. O !«> ae koke inai ia no ia o Lo Hipa, liuliu a t e la i ka ili-lele, a kii aku la i ka eke ta- j Una, u milimili iho la. ! Aia h<ii, i kekahi la ae, inahope iho o! ka pau noa o ka paioa kakohiaka, o ka i hoonlakoukau iho h no ia o Lo Hipa no! kana huakai lele, kii aku In oia i ka eke t t«leria a me ka ili*lele, a lele aku la. laia : nae e lele ana, a hiki no ina kahi ana i halawai mua ai me ka inunu aeto, hala- j wai iiou iho la no laua nei malaila ; aka, | o ua inanu nei nae, he ano kupua no ko- j na, a noloko inai no hoi oia o ka aina o! Nalopakiana, kahi hoi o M»lina i kiolaia; ai e kalii kaikaina manu o Puakinamu. ! Aia nae a ike mai ua manu la iaia nei, o ka lele kikaha ae la no ia me ka hoolauna ole mai, aka, hoomau no nae keia ma ke alualu ana, a hiki mawaho mai o ka aina 0 NalnjKikiana, halawai aku la keia me k'ekahi auno manu nui. A ike nae ua J auna manu la iaia nei, hoi aku la lakou i loko o ka aina, a hahai loa aku la no keia a komo ona iloko o ka pina, a ike aku la 1 kekahi kanaka ua ano elemakule, e holoholo ana, r oia hookahi wale no kana ano kanaka i ike aku. Iloko nae o ia wa, lele loa ae la keia o kau iluna o kekahi kuinu laau, a o ka eke talena, ke paa nei no ma kona liina. A ia wa, liuli ae la ua kanaka nei, a naira mai la iaia nei, aia hoi, ike maila oia i ka eke (alena, hoomanao ae la oia i kona ola. mea heluhelu i- keia moolelo a aole no paha oe i poina no ka hoonianao ana ia Marina, ka inea no nana keia eke talena, i lilo ai hoi i kahi kaikaina ma.nu o Puakinamu, ma ke aupuni Liona, a lilo ai ia Robiana Lo, mahope ilio o kona puka ana mai, mailoko mai o ka lua po a ka wahine Anedera. A o ua Mnrina la no keia a kakou e kamailio hou nei; a no kona ike ana mai no i kana eke talena, a o kona rnea no hoi ia i manao ai e olaana, nolaila, hele mai la nae oia q ku imua o Lo Hipa, waiho mai la ma na olelo hoomalimali, i ka i ana mai, E oe no paha ke keiki a o'u hnku, na mea hoi nonn keia aina a'u e noho nei me ka hoomanffwanui, a mamuli hoi o kfl laua kauoha, ina e hiKi mai kekahi ianei, o ka laua mamo ia, a he hiki ia'u ke hookipa'ku iaia. Pane iho la o Lo Hipa me ke ano naaupo, Owai la ko laua mnu inoa, Pane ae la o Marina, O Robiana Lo a me Ekemila. Ae mai la o Lo Hipa, me ka olelo mai, He oiuio, he kauwa oe na kuu mau kupuna, no ka mea, ua otelo mai no kuu makuakane hanai. ia'u, na Robiana Lo mai ka ko'u makuakane. Ae mai la no o Mahna, a kahea mai la, Lele mai hoi ha ilālo nei e kuu haku, aia ka hale, he ai no, a he ia no, i malamaia no no kou wa hiki mai, a he ono loa na mea ai 0 ua āina nei ou kupuna. Ae mai la o Lo Hipa, a lele iho la ilalo, a hoi aku la iloko o ka hale. Eia hoi; mahope iho o ka pau ana o ka paina, i aku o Marina, Eaho paha e hele kaua e hoomakoikai ia ne i ka aina ou kupuna ? Ae mai no o Lo Hipa, a anehe iho la no e lalau i ka eke tulena a me ka ili lele, aka } pane e la mai nae e Marina, I mea aha hoi kena o ka lawe hele<ana, ka i no hoi e waiho iho no i ka ka hale, aohe mea e lilo ai. Puni nae o Lo Hipa, a haele aku la, akā, aole nae i liuliu kahi o ka haele pu ana aku, pepelu hou iho lā o Mahna i hope, a hoi aku la i ka hale, a lawe ae la i ka eke talena a me ka ili lele. Ke nanea wale la hoi o Lcr Hipa i ka «nakaikai, me kona ike ole 1 kekahi kino kanaka hou, aka, he hauwawa o na leo kupmai kana i lohe, a ma ia ano leo oia i Hookolo aku ai, aole nae oia i halawai me kekahi mea kino no lakou na leo uwalo, no ka mea, o ua aina la, heainanpia no kiui a ke'kua, no ka ipano a cnp ; ka lej)|i o ke'kua. Nolaila, ' hoi .mai la oia a hiki i.ka hale, ikeaku la keia, e paa ia mai aaa ka*ili lele n me ka eketalena ma>ka lima o Marinn. Nonoi ako la nae o ILo Hipa, aohē loaa mai, a o

kn uwe iho la no ia, e like rae ktj ano o ko knmalii hBnwina. Hoohuh koke mui la no o Marina i ka i waha o kn eke tulena, a komo mai la o. Lo Hipn. Kalena oe la no hoi ika ilij lele, a lele uku la i Pelekane. j (Aole i pau.) j