Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 19, 10 May 1873 — Page 1

Page PDF (1.47 MB)

This text was transcribed by:  Ho?okupuokalani Stancil-Williams
This work is dedicated to:  Leolani and Hoʻokupuokalani

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Rain Drop Chorus

Temple Choir, p 65.

1. Maloo ka wai,

            Na kahawai

Aole kahe oli;

            Kau mau ka la,

            He one a;

E noi i pokole,

Ea na makani a nou mai,

  Kau na ao ua maluna ʻ e;

            Nana ma o a oli,

            Nana ma o a oli.

Panahe ma na hua maloo,

            Ka ua olu nei,

A uli mai na pua ma o,

            A lai na kula e.

Pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa

Paka paka paka paka paka paka paka paka

A lai na kula e

2. A mae na pua.

            Maloo na hua,

Maalili na mea ulu;

Na mana o,

O ole no,

A lele a ohumu.

Nou na kamani, ua no

            Ma na awawa, ma na puu,

            A oli na mea ulu,

            A oli na mea ulu;

Pa ma na pua a hua pu

Na paka ua nei,

A pua mai a hua hou,

            A lai na kula e.

Pa pa pa &c.

            Paka, paka, paka, &c

                                    A lai na kula e.                        HAWAII.

Mele Aloha.

Parting Song. Temple Choir p 83.

1.

Aia hoi, ua pau ke kula,

            Wa hoomaha, eia mai;

E ulana i lei rose,

            Kau a melee hope ae,

Hala ole ka manawa,

            Ma na buke kula nei;

Hu ka ike, a kakahe,

            Me he kahawai maemae.

Cho. --- Aia hoi, ua pau ke kula,

            Wa hoomaka, eia mai;

E elana a lei rose,

            Kau a melee hope ae.

2.

Waiwai maolu na la kula;

            Ao maikai anei kakou?

Lilo anei i ka imi?

            Pau anei ka naaup?

Eia nae ka wa hoomaka,

            Wa hoomaka iki nae--

Aloha kakou a kaawale,

            Noho olu a maikai,

Cho. --- Aia hoi, ua pau ke kula;

            Wa hoomaka, eia mai;

E elana  lei rose,

                                                Kau a melee hope ae.              HAWAII.

Ao Mahina.

Fairy, Moonlight: GOlden Robin p 118.

1.

Nana e i ka mahina hou;

       E lai, e no, ke Lii o ka po,

            Oli makou ma ka lama ou,

                        Hala na hora a maikai no,

             Nani na po mahina nei!

                        Paapu na lama lailai e.

            Oli na ao,

            Lai ka hoku,

            Nani ka po:

Ao mania, ao mania,

            Nani, nani, nani kou ao,

            Ao mahina kou ao,

                        Nani, nani, nani kou ao.

2.

Kau kou kukuna mailua mai;

E olino nani a Lailai,

                        Oli makou me na manu po,

                                    Oi haule mai la na kulu hau,

                                    Oli na keiki ma na po,

                                                Na po mahina o kakou.

Mele kakou,

Lele na po,

Nani ka po:

Ao mania, ao mania,

            Nani, nani, nani kou ao,

                        Ao mahina, nani kou ao,

                                    Nani, nani, nani kou ao.

                                                            HAWAII.

KE KII O KA HOTELE.

            O ke kii maluna ae, oia no ke kii o ka Hale Hotele, i aie ai ke Aupuni i na dala he $116,000, ma ka hoopaka ana i na bona aupuni Hawaii, mamuli o ka hooponopono ana a na Kuhina o ke au i make.

            Ua kukulia keia hale, he elua hale ke kiekie, a hookahi ilalo o ka lepo, a o ke kolu ia. O ka loihi o ka hale, he 120 kapuai mai kekahi lauai a i kekahi, a he 95 kapuai ka laula, mai kekahi a i kekahi. O ka hale ilalo, he 4 kapuai malalo iho o ka honua, ka hohonu. Aia ma ia hale ka hale lealea pahupahu, pa-kiaha, kuke a me kekahi mau keena e ae, i okioki ia ma ka pakuku ana a kaawale kekahi mai kekahi aku.

            Aia ae ma ka hale alua, he keena paina nui, ma ka aoao ma Ewa o ke komo ana aku i ka @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ana i na hoa he 180 i ka manawa hookahi.

            O ke keena hookipa, aia ma ka aoao hema, o ka hale alua no, he 32 kapuai ka loihi, a he 30 ka laula, me ka moena maikai a me na lako hale nani o na ano hou.

            O ka nui o na keena moe wale no a pau o ka hale, he 42, a he 16 mau keena e ae no na hana e ae. Aka, ua hiki no i keia mau keena moe wale iho no, ke hoomoe mai ke 60 a hiki i ke 90 poe e makemake ana e moe, no ka mea, he nunui kupono na keena.

            Aia no ma ka hale alua, na keena auau a me ka hoopau pilikia. Aia no hoi ma Ewa iki iho o ke komo ana mai iloko o ka hale alua, ke Keena Oihana. Ua hoopuniia na keena a pau me na bele wale no a hiki i ke Keena Oihana. Aia hoi ma kaupoku, ke aleo, e ike ia ai na wahi a pau mai Lae Ahi a hiki i Kaalaa.

            O ke kukui nana e hoomalamalama, he ahi mai ka mekini aila gas mai, e ku la mauka o ka hale, nona ke kumukuai nui.

            No na lilo o ka aina, ka hale a me na lako hale; eia na mea i loaa mai ia makou:

                        No ka aina a me ka pa hao a pela aku,                        -                       $10,331.00

                        No ke kukulu ana i ka hale,                 -           -           -           93,544.69

                        Na lako hale ku mau me ka hana ana,                         -                       12,651.96

                        Na lako hale, moe, a pela aku i hoolakoia e Herbert,              17,500.00

                                                                                                Hui pau loa,     $134,027.65

HE MOOLELO KAAO

NO

ROBIANA LO

KA HIWAHIWA O KE KOA,

HELU ALUA O KA IKAIKA.

I unuhiia mai loko mai o ka Buke Arabia, mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii.

MAHELE II.

HELU 72.

            Aia a hiki aku o Marina i Pelekane, ike mua ia ae la oia e na koa, a he mea haohao loa ia lakou ka ike ana mai i keia kanaka a lakou i ike ole ai mamua, e paa aku ana me ka eke talena i ka lima, a huli ae la no a ninau i ua poe koa nei, i ka i ana aku, Kiai na koa, owai ka Moi? Pane mai na koa, O Keoni Hemolele, ko makou Moi e noho nei i keia wa. Ninau hou aku la o Marina, Auhea ka hoi o Robiana Lo ma, na Moi o keia aupuni? Ina nui aku no paha la iloko o ka Hale Alii kahi i nanea ai, he mau hoa kuka a hoaai lakou no Keoni Hemolele, ka Moi hou o makou o keia mau la; a o na hooponopono ana nae a keia Moi, ua like no ia me ka na Moi i hala.

            Haalele iho la o Marina i ke kamailio ana me na koa, a komo aku la iloko o ka hale alii, a ninau aku la i na wahine kauwa, Auhea o Robiana Lo? Kuhikuhi wale ae la no na lima o ka wahine kauwa; a ia wa no i hoohamama koke aku ai keia i ka waha o ka eke talena, a poholo mai la o Robiana Lo, oili wale mai hoi o Puakinamu, kamau mai o Lo Walena, pakelo wale mai hoi o Kanaika Abe, pau kauna i ka manawa hookahi.

            Aia hoi a hiki aku o Marina na ka rumi a Keoni Hemolele e noho ana, hoomakaukau koke iho la no oia e hoohuli aku i ka waha o ka eke talena, aka, pane e mai nae o Keoni Hemolelo, i ka i ana aku. Ina oe e hookomo ana ia ʻ u iloko o ka ehe talena me ka hala ole, a no ʻ u hoi paha auanei ka noho a puka mai, alaila, pupuhiia ou mau iwi e a ʻ u i ke ahi, i manalo ai hoi ko ʻ u paa ana iloko o ka eke ino. Pane mai o Marina, Ina hoi ha pela, e hoao no hoi au i ka hookomo ana ia oe i loko o ka eke talena, i ike ai koi au i kuu pau ana i ke ahi. A in a hoi e ko io ana keia olelo au, alaila, ua oi aku kou ike imua o ke Akua.

            Mahope iho o ke komo ana o Keoni Hemolele iloko o ka eke talena, huli ae la o Marina a ninau aku i ka poe koa kiai, i ka i ana aku, Auhea la hoi o Ekemila? Pane mai na koa, Ua hoi no o Ekemila i Farani.

            A lohe o Marina no Ekemila, hao aku la oia i ka lele, pupuu hoolei loa, hiki ana keia i Farani, a komo aku la iloko o ka Hale Alii, e noho mai ana no o Ekemila ma. Aia nae a ike mai o Ekelmila ma. Aia nae a ike mai o Ekelima i ka eke taleos a me Marina, kulou iho la oia ilalo, aole i pake aku i hookahi huaolelo. A o Marina hoi, hoohamama koke aku la no oia i ka waha o ka eke talena, a komo mai la o Ekemila a me kana wahine, a o ka hanu loa aku la no ia o ua o Marina, o ke aupuni Liona ka ihu, no ka mea, ua hoomau loa kona inaina ia Loe.

            A hiki o Marina ma keaupuni Liona, he elua la mamua iho, ua hala o Kale i ke kaapuni, a o Loe wale no ke noho ana ma ka Halealii, aka, i kona ike ana mai ia Marina, aole no oia i hoohewahewa, no ka mea, ua ike mai la no oia i ka ila nui e palaha ana ma ka papalina kema o Marina, nolaila, mahamaha mai la oia me ke kahea mai, Mai hoi paha, akahi no oe a ike hoaia i ko makou wahi nei, manao mai nei paha oe ua pau makou i ka make, hele mai nei oe e makai? Pane aku o Marina, Heaha auanei ko oukou mea e makeai, aole ka hoi au i make, ka mea i haina ia e oukou e make, a peheu hou auanei oukou e make ai? Eia nae ka hana ana o oukou e make ai, no ka mea, he huakai make ka ʻ u i hiki mai nei, i manalo ai hoi ko ʻ u noho loihi ana iloko o ka oukou make, no namakahiki loihi he 40 a oi ae, a eia iloko nei o ka eke talena au kane, me au punalua, na keiki a me ka moopuna a oukou, a me Keoni Hemolele hoi, ka Moi hou o Pelekane; a oia hoi ka ʻ u wahi kanaka inaina loa, no kona olelo ana mai nei, in a ka oia e ola hou ana ma keia hoopaa ana a ʻ u, alaila, e puhi ana kela i kuu mau iwi i ke ahi; aka nae, ma ka ʻ u ike, aohe nae he laua o kuu manao, e hooko ia ana kana olelo, no ka mea, o ka poe a pau e komo ana iloko o keia eke i keia wa, aole no e hiki ana ia lakou ke ola hou, no ka mea, mamua, ua hana au me ka naaupo, a i keia wa, ua nanuao au, aole au e malama hou ana i keia eke, o ko io auanei ka olelo a kela wahi kanaka! Pane mai o Loe, Heaha la hoi kana, ua paa aku la no hoi lakou, a owau ea, mai hoopaa oe @@@@@@@@@@@@ wa imua ou, o ka nanea a me ka lealea ka ʻ u i makana aku ia oe. nolaila, e ai mai oe, e kapae ia ʻ u mawaho, a e noho iho kaua, eia no ke aupuni, he lani iluna a he honua ilalo. Pake aku o Marina, Aole e hiki ia ʻ u ke ae aku i kau, no ka mea, i mainoino kuu kino ma ou la, a ma ou la no i lilo ai kuu eke talena, kuu kokua hiki wawe hoi o ka wa popilikia; aka, i kuu lilo ana nai mamuli o kau lealea pau wale, haule ino iho la au, a lilo i mea ole. Nolaila, hoohuli aku la oia i ka waha o ka eke talena, a komo mai la o Loe, a o ke kalena koke ae la no ia o Marina i ka ili lel, a lele aku la, o ke aupuni Malamalama ka palena.

            A hiki o Marina i kona aina hanau, ike mai la na ʻ lii a me na makaainana, a hele mai la lakou e ike iaia --- a hoolilo iho la lakou i ua la nei, i la nui a olioli hoi no ke aupuni.

            E hauwawa ana no hoi na alii a me na makainana no ka olioli, lohe ia aku la ka leo o ua Marina nei, e kahea ana i na kauwa, i ka i ana aku, E hele oukou e huli i pohaku, i oi ae ka nui mamua o na pohaku e ae, a e lawe koke mai maanei i keia manawa. Ae mai la na kauwa, a hele aku la e huli i pohaku e like me ka makemake o Marina.

            Ina kauwa e naku hele ana i ka imi, loaa iho la ia lakou kekahi pohaku nui, a no ka hiki ole ia lakou ke kaikai aku a hiki imua o Marina, nolaila, ua nonoi ae la lakou i ka lokomaikai o na makaainana aloha alii, nolaila, ua kaikai ʻ ia aku la ua pohaku nui nei, a ku ana imua o Marina. Kalaiia iho la ua pohaku nei e like me ka makemake o Marina, me ka pao ia ana a poopoo me he lua la no ka manu Uau; a hana ia iho la no hoi kekahi pohaku e ae i kupono i ke pani ana i ka waha o ka pohaku nui i paoia ʻ i.

            A makaukau keia mau mea, ku ae la o Marina iluna, paa ae la i ka eke talena i kona lima, a hai ae la i kona manao imua o na ʻ lii a me na makaainana, i ka i ana aku, Eia kuu eke talena, a ʻ u hoi i hoomakaukau ai no kuu mau enemi a me na kupua ino o ka lewa a me ka honua nei, ke hiki mai lakou imua o ʻ u, eia ka auanei no ʻ u no, a e mana ana no ka ia ʻ u e noho pio ma ka aina o Nalopakiana no na makahiki he kanaha a oi ae, a ua noho kauwa wau malalo o ko lakou malu me ka hoomanawanui, me ka lana hoi o kuu manao, aole kakou e hui hou ana e like me keia, aka, ma ka lokomaikai o kuu mau kupuna, ka poe no hoi nana mai ua eke talena nei, ua waihoia ka manao iloko o ke keiki naaupo, a ma on a la i loaa hou mai ai ua eke talena nei ia ʻ u, a eia no hoi oia iloko nei kahi I paa ai, oia, o na makua a me na kupuna, ko’u mau enemi ino loa, a ke makemake nei au e ka I ka nele like, a e hoolilo I ka make o ka enemi, ma ka ikaika o na lima, e like me ka mea I maa I ko kea o nei, no ka mea, ua ike loa iho la au I ku hewa o keia eke talena a’u I hoomakaulii ai me ke kuhihewa, nui loa, a noluila, ke makemake nei au, e hookomo I ua eke talena nei me o’u enemi pu iloko o keia pohaku nui, a I keia la no hoi, e pau ai kuu ike ana iaia.

            Pane mai la kekahi alii, I ka I ana mai, E kuu haku, mai manao kuhihewa oe pela, no ka mea, o ka ikaika o ke kanaka, he mea lolu wale, aole oia e mau I kono kulana, e ikaika ana  oia I kekuhi wa, a i kekuhi wa, a i kekahi wa hoi, e loli ana, aku, o ka eke talena au e hoino nei, e oia mau loa ana oia I na wa a pau a hiki wlae I ka hulihia ia ana  o kei honuu, nolaila, e hoopau I kou manao ana  pela; a ina no hoi he kanalua kou no keia mau olelo, alaila, ke nnoi aku nei au ia oe, e haawi mai oe a na’u e malama I ke eke talena, a ina no hoi e lilo mai ku’u malama ana , alaila, e kiola oe ia’u iloko o ka pa liona a ke kanaka hanai holoholona, a e kanu ia kuu kino kupapau ma ko lakou mau waha, me ka haule ole o kekahi kulu koko maluna o ka honua.

            No ka piha loa o Marina I ka inaina no na olelo a Keoni Hemolele, kuloa iho la oia me ka noonoo nui, a i aku, Mai hooko no au I kau olelo, aka, he inaina loa wau no na olelo kaena a ka Moi hou o Pelekane, I ka I ana mai, Ina wau epuka hou mai ana ma keia hoopaa ana au ia’u me kuu hewa ole, alaila, e puhiia’na nu mau iwi e a’u I keahi.  A ma kana mau olelo, I kanalua ai ko’u manao, ma ka haawi ana aku aku ia oe, a nau ka malama ana, no ka mea, aohe nalowale iki ia’u o ua mau olelo la, me he mea la, he ano kilokilo kona, a ua ike e no oia I na mea e hiki mai ana.  He oiaio paha, e hooko ia ana kana olelo, ke kaa nae ia’u ka malama ana a ia oe paha, aka, ina paha e hooia ana iloko o keia pohaku, a lawe ia a kiola Iloko o ka moana hohonu, alaila, aole e hiki ana I ua mana kilokilo la ona, ke luu a lawe mai I keia eke talena a me o’u mau enemi, mau ke kaumaha mai o keia pohaku, a mai ka hohonu mai hoi o ka moana.  Aka, aole nae au e hole ana I kona ike, no ka mea, e ike ana no paha oia, ua kiolaia ka eke talena iloko o ka hohonu, aka, aole nae e hiki ana I kona ike ke luu, e like me ka’u i olelo mua ae nei ia kakou.

Pane mau ke’lii Kuhina, Ina he oiaio kau e olelo mai nei, he ano ike kilokilo ko ua Moi hou la, alaila, he mea makehewa ia kakou ke kiola pu me ka eke tale na iloko o ka moana.  Ua oi ka pono o ka’u I olelo mua ae nei, ou mau enemi wale no ke hookomo iloko o keia pohaku, a kiola aku iloko o ka opu o ka moana, a I ole, e li ae no hoi kakou ia lakou iluna o ka amana, alaila, o ka pokole no ia o keia noonoo ana.  A ina hoi he ike io ko ua Moi la, e like me kau e olelo mai nei, alaila, e lilo ana ka hohonu o ia moana I mea ole, no ka mea, ua lohe no au I ka poe Pelekane I hiki mai maanei, mamua koke iho nei, a ua ninaninau ai Ia lakou no ua poe enemi nei ou, a ua poe la, a he nui no hoi na mea mana I loaa ia lakou, a ua waiho liiliiia na mea mana ia lakou; a ina ua pau loa mai nei ua poe la I ka hookomo ia mai nei e oe iloko  kena eke, alaila, ke I aku nei au ia oe, aohe e ko ana ka olelo a ua Moi la, a ua pono loa ke kiolaia ana iloko o ka moana, aka, ina aole I pau loa mai nei ia oe I ka hookomoia, alaila, he mea makehewa ke kiola pu ia ana m  ka eke talena iloko o ka moana, e aho e haawi mai oe, a na’u e malama, a ina hoi e lilo ma ka’u malama ana; ua lohe iho nei no oe I ko’u manao.  Aka, ina io no nae na’u e malama, he lana loa kuu manao, aole no e lilo ana a hiki I kuu make ana, a mahope aku paha o ia wa e lilo ai.  A ina hoi, e kiola io ana oe iloko o ka moana, a na ka moana ka malama, alaila, aole no e huhu ana, a ike aku no makou ia oe, e komo ana iloko o ua eke talena la.

A no keia mea, ulupuni loa iho la o Marina I ka huhu, a lawe ae la I ka eke talena, a hookomo iho la iloko o ka pohaku, papani iho la a paa, a kena aku la I na kauwa,  e hooili maluna o kekahi keo lawe ukana, a e lawe aku a kiola iloko o ka moana hohonu.  Hooko no hoi na like me ka olelo a Marina. (Aole I pau)

 

Kula Kaikamahine o Makawao

E ka Nupepa Kuokoa E; Aloha kaua:

Ua loaa mai ia’u ke kamilo pu ana me oe, ma keia mau hunolelo ma ke poo I hoike ia maluna ae nei.

Ma na la 21  a me 22 o Feberuari o keia makahiki 1873, a malaila wau kaikamahine e komo ia kula, me kea o ia I na hana naauao a pau, oia hoi, ka ike I ka olelo Beritania,  na hana lima, huhuhuma, hana I na mea ai, holoi hale, me ka hooponopona ana I mea a pau e pili ana nona iho, I maa oia I ka hana, e like me ka hana a na makua o ka pono nana e hookele nei in kul , a lilo lakou I mau makua no ka lahui Hawaii, ma keia hope aku, a o lakou paha na panihakahaka o na makua haole na keia keia mua aku, e like me na kahunapule Haaii e lawelawe nei ia hana, a ke ike nei kakou I keia wa, ua pau ka hoouna hou ana mai o ka Ahahui o Bostona, a pela no na kaikamahine  kakou ke ao ia ma keia kiakamahine.

Maunaolu. –Oia no ka inoa o ka hale kula, o ka oi keia o ka hale maikai I kukuluia ma Hawaii nei ma ka’u ike, maikai na rumi, ua oluolu maoli no ka noho ana o na kaikamahine, ku I ka olioli o ko’u lunaikehala I ha nana aku.

Ma ka nana aku i na rumi moe, ua maheleia ekolu rumi, okoa ka rumi o na kaikamahine liilii, okoa ka rumi o na kaikamahine nui ae, okoa ka rumi o na kaikamahine nui loa, ua lako I na moe laau, bela, uluna, ua maemae maoli no, aole au I ike I kahi mea e e kanalua ai no ka noho ana o na kaikamahine malaaila, he naaupo ia makua ke hoonua ole I kana keiki ia kula, aole like o ka maemae o ka hale o ka makua ponoi nana ke kaikamahine e like me keia a lakou e noho nei.

No ka ai ana. –Ma ka paina kakahiaka ua ai pu au I ka papa aina a na kaikamahine me na kumu ma kea no haole, oia ka oi o kuu oholi a me ka mahalo iloko o’u iho.  Ua hapai loaia na kaikamahine a kakou iluna me he keiki ponoi loa la na C. B. Anruma, ai pu I ka papa aina hookahi, pa, puna, pahi, o, hookahi ano ai wale no, aole pela ko;u ike ana I kekahi mau hale kula kaikamahine e ae I kukuluia ma Hawaii new, he hookaawaleia ka ai ana o na keiki, aole a hui pu ka ai ana me na kumu, o ka ai keia o Maui Hikina.

E na makua Hawaii, ke paipai nei au ia oukou I hoouna ole ae I ka oukou mau keiki I keia wa, e hoopau I ka manao kanalua, mau hoolohe I ka olelo a hai, e like me kahi mau lohe I hooloheia me ka maopopo ole, he makani ia lohe, aohe oiaio, na ka enemi ia.

No na aahu.-O na kappa o na kaikamahine, ua malama ponoia ke kapa o na kaikamahine me ke kakauia o ka inoa o ka mea nona ponoi ia lole, pela no au I keia makua mea keiki, ka malama ana ma ia ano, aole au I hoolohe I ka mea I wawaia ae e lono lauahea, he hoonaaupo ana ia ou e ka makua I kau keiki, aole e hoouna I ka naauao me ka hana, mai hoopalaulelo I kau keiki, o Kemahema auanei, ua ike loa au I na kaikamahine I maa ole I ka hana, aio a hiki aku I ka mare kane ana, aole hiki ke hooponopono, humuhumu, holoi, aiana, moe wale no ka mea ka la e nana ma Solomona 10: 4.

No kea ao ana. –Ma ka la 21, oia kuu hiki mua ana, ua makaikai au ma ka rumu kula o na kaikamahine, ua ike au, e ao ia ana lakou ma ka olelo haole, a ua makeukau loa lakou ma ia ano olelo, a e ao ia ana ma na huke kula, Palapala Aina, ua holo no, o ko lakou hiki mua ana ia ma ka hoomakaana I ka wanaao, na ka mea Mana Loa e hookupaa ia lakou ma na pono uhane a me na pono kino.

 

S. Aka

Lahaina, Maui, Maraki 1 1873