Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 19, 10 May 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA.

lunuhiia mai loko mai o ka Buke Ara• bfa, mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii. MAHELE 11. HELU 72. iīA a hiki «ku o Marina i Pelekane, ike mua ia ae la oia e na kon, a he mea haohoo loa ia lakou ka ike ana mai i keia kanako a lakou i ike ole ai mamua, e paa aku ana me ka eke talena i ka limo, a huli ae la no a ninau i ua poe koa nei, i ka i ana aku, Kioi na koa, owai ka Moi ? Pane mai na koa, O Keoni Hemolele. ko makou Moi e noho nei i keia wa. Ninau hou nku la o Marina, Auhea ka hoi o Robiana Lo ma, na Moi o keia aupuni.? Ina nui aku no p;iha la iioko oka Hale Alii kahi i nanea ai, he mau hoa kuka a hoaai lakou no Keoni Hemolele, ka Moi hou o makou o keia mau la ; a o na hooponopono ana nae a keia Moi, ua like no ia me ka na Moi i hala. HaoU le iho la o Marina i ke kamailio ana me na koo, & komo Bku la iloko o ka hale alii, a ninau aku la i na wahine kauwa, Auhea o Robiana Lo ? Kuhikuhi wale ae la no na lima o ka wahine kauwa; a ia wa no i hoohamama koke oku ai keia i ka wpha o ka eke talena, a poholomai la o Robiana Lo, oiii wale'mni hoi o Poakinamu, kamau mai o Lo Walena, pakelo wale mai hoi o Kanaika Abe, pau kauna i ka manawa hookahi.

Aia hoi a hiki aku o Marina ma ka rumi a Keoni Hemoleie e noho ana, hoomakaukau koke iho la no oia e hoohuli aku i ka waha o ka eke lalena, aka, pa ne e mai nae o Keoni Hemolele, i ka i ana aku, Ina oe e hookomo ana ia'u iloko o ka eke talena me ka hala ole, a no'u hoi paha auanei ka noho a puka mai, alaila, pupuhiia ou mau iwi e a'u i ke ahi, i manulo ai hoi ko'u paa āna iloko o na eke ino. Pane moi o Marioa, Ina hoi ha pela, e hoao no hoi au i ka hookomo ana ia oe iloko o ka eke talena, i ike ai hoi au i kuu pau ana ike ahh A ina hoi e ko ioaua keia olelo au, alaila, ua oi aku kou ike imua o ke Akua. Mahope iho o ke komo ana o Keoni Hemolele iloko o ka eke talena, huli ae la o Marina a ninau aku i ka poe koa kiai, i ka i ana aku, Auhea la hoi o Ekemila ? Pnne inai na koa, Ua hoi no o Eke(nila i Farani. A lohe o Marina no Ekemila, hoo aku la oia i ka lele, pupuu hoolei loa, hiki ana keia i Farani, a komo aku la iloko o ka Hale Alii, e noho mai ana no o Ekemila ma. Aia nae a ike mai o Ekemila ika eke tnlena a me Marina, kulou iho la oia ilalo, aole i pane aku i hookahi huaolelo. A o Miinna hoi, hoohamama koke aku lā no oia i ka waha o kaeketalena, a komo mai la o Ekemila a me kana wahine, a o ka hanu loa aku la no ia o ua o Marina, o ke «upuni Liona ka ihu, no ka mea, ua hoomau loa kona inaina ia Loe. A hiki o Marini ma ke aupuni Liona, he elua la mamua iho, ua hala o Kale i ke kaapuni, a o Loe wale no ke noho ana | ma ka Halealii, aka, i kona ike ana mai |ia Marina, aole no oia i hoohewahewe, no ka mea, ua ike mai la no oia i ka iia | nui e palaha ana ma ka papalina hema o Marina, nolaila, mahamaha mai la oia me | ke kahea mai, Mai hoi paha, akahi no oe a

ike houia i ko mukou walii ne'» manho mai nei paha oe ua pa u uiakou i ka make, hele mai nei oe e mnkui ? Pane oku o Marina, Heaha ouanei ko oukou mea e mekeni, aole ka hoiau iinoke, ka niea i hninn ia e oukou e inake, n pehe» hoi auanei oukou e make oi ? Eia nae ka hana ana o oukou e make ai, no ka meu, l>e huakai inake ka'u i hiki mai mannlo ai hoi ko'u noho loihi ana iloko o ka oukou inake, no namakahiki loihi he 40 a oi ae, o eia iloko nei o ka eke talena nu kane, me au punnlua,nn keiki a me ka moopuna n oukou, a ine Keoni Hemolele hoi, ka Moi hou o Pelekane ; a oia hoi ka'u wahi kanaka inaina ioa, no kona olelo ana mai nei, ina ka oia e ola hou ana ma keia hoopaa ana a'u, alaila,e puhi ana kela i kuu mau iwi i ke

ahi; aka nae, ma kn'u ike, oohe nae he laua o kuu manno, e hooko iu ana kanā~ olelo, no ka mea, o ka poe a pau e komo ana iloko o keia eke i keia wa, aole no e hiki Bna ia lakou ke ola hou, no ka mea, mamua, ua hana au me ka naaupo, n i keia wa, ua nanuao au, aole au e malama hou ana i keia eke, o ko io auanei ka olelo*a kela wahi knnaka ! Pane mai o Loe, Heaha ia hoi kuna, ua paa aku la :iio hpi lakou, a owau ea, mai hoopaa oe ** yrf^* i 'HnMWwMy iL rf'rwa imua ou, o ka nanea a me ka lealea ka J u i makana aku ia oe, nolaila, e ae mai oe, e kapae ia'u mawaho, a e noho iho kaua, eia no ke aupuni, he luni iluna a he honua ilalo. Pane aku o Marina, Aole e hiki ia'u ke ae aku i kau, no ka mea, i mainoino kuu kino ma ou la, a ma ou la no i lilo ai kuu eke talena, kuu kokua hiki wawe hoi o ka wa popiiikia ; aka, i kuu lilo ana nae.mamuli o kau lealea pau wale, haule ino iho la au, a lilo i mea ole. Nolaila, hoohuli aku la oia i ka waha o ka eke talena, a komo mai la o Loe, a o ke kalenu koke ae la no ia o Marinn i ka ili lele, a lele aku la, o ke aupuni Malamalama ka palena. A hik-i o Maiina i kona aina hanau, īke mai la na'lii a me na makaainana, a hele mai la lakou e ike iaia—a hoolilo iho la lakou i ua la nei, i la nui a oiioli hoi no ke aupuni. E hauwawa ana no hoi na alii a me na makaainana no ka olioli, lohe ia aku la ka leo o ua Marina-nei } e kahea ana i na kauwa, i ka i ana aku, £ hele oukou e huli i pohaku, i oi ae ka nui mamua o na pohaku e ae, a e lawe koke mai maanei i keia manawa. Ae mai la na kauwa, a hele aku la e huli i pohaku e like me ka makemake o Marina. Ina kauwa e naku hele ana i ka imi, loaa iho la ia lakou kekahi pohaku nui, a no ka hiki ole ia lakou ke kaikai aku a hiki imua o Manna, nolaila, ua oonoi ae la lakou i ka lokomaikai ona makaainana aloha alii, noloila, ua kaikaila aku la ua pohaku nui nei, a ku ana imua o Marina. Kalaiia iho la ua pohaku nei e like me ka makemake o Marina, me ka pao ia ana a poopoo me he lua la no ka manu Uau ; a hana ia iho la no hoi kekahi pohaku e ae i kupono i ko pani ana i ka waha o ka pohiku nui i paoia'i. A makaukau keia mau mea, ku ae la o Marina iluna, paa ae la i ka eke talena i kona lima, a hai ae la i kona manao imua o na'lii a me na makaainana, i ka i ana eku, Eia kuu eke talena, a'o hoi i hoomakaukau ai no kuu mau enemi a me na kupua-ino o ka lewa a me kn honua nei, ke hiki mai lakou imua o'u, eia kaauanei no'u no, a e mana ana no ka ia'u e noho pio ina kā aina o Nalopakiana no na makahiki he kanaha a oi ae, a ua noho kauwa wau malalo o ko lakou malu me ka hoomanawanui, me ka lana hoi o kuu manao, aole kakou e hui hou ana e like me keia, «ka, ma ka lokomaikai o kuu mau kupuna, ka poe no hoi nana mai ua eke talena nei, ua waihoia ka manao iloko o ke keiki naaupo, a ma ona la i loaa hou mai ai ua eke talena oei ia'u, a eia

| no hoi oia iloko nei kolii i paa ai, oin, o j na luakua a me na kupuna, ko'u mau ene- ! mi ino loa, a ke makemake nei au e ka i Ika nele like, a e hoolilo i ka make o ka ienenn, ma ka ikaika o na lima, e like me ! ka mea i mna i ko ke eo nei, no kn mea. ! ua ike lou iho lu ou i ka hewa o keia eke | laleua a'u i hoomaknulii ai me ke kuhij hewa, nui loa, n nolui!a,ke makemnke ! nei uu, e hookomo i ua eke talena nei Jme o'u enemi pu iloko. o keia pohaku j nui, a i keia la 110 hoi, e pau qi kuu ike | ena iaia. | Pane mai In kekahi aln, ika i nna mai, i E kuu haku, mai manao kuhihewa oe pela, no ka mea, o ka ikaika o ke kanako, i he meu loli wale, aole oia e mau i kona I ikuliHia, e ikaika ona oia i kekuhi wa, a i | kekahi wa hoi, e loli ana, aka, o ka eke I talena au e hoino nei, e oia mau loa ana oia i na wa a pau a hiki wale i kn hulihia ia nnn o keia honua, nolaila, e hoopnu i kou maneo ann pela ; a ina no hoi he kanulua kou no keia maa olelo, olaila, ke nonoi aku nei au ia oe. e haawi mai oe a na'u e moluma i ka eke talena, a ina no j hoi e lilo ma kn'u malama ena, olailn, e [ kiola oe iu'u iloko o ka pa liona a ke knnaka hanai holoholonn, a e kanu io kuu kino kuoApau ma ko lakou mau waha, me ka haule.ole o keknhi kulu koko maluna o ka honua. No ka piha 100 o Marina i ka inaina no na olelo a Keoni Hemolele, kulou iho la oia me ka noonoo nui/a i oku, Mai na oai.kaiiuf)lelo» akn, he inaina loa wau no na olelo koena a ka Moi hou 0 Pelekane, i ka i ana mai, Ina wau e puka hou mni ana mo keia hoopaa ona au sa'u me kuu hewa ole, alaila, e puhiia'na ou mau iwi e a'u ike ahi. Ama kano mau olelo, i kanalua ai ko'u manao, ma ka haawi ana aku ia oe, a nau ka malama ona, no ka mea, aohe nalowale iki ia'u o ua mau olelo la, me he mea la, he nno kilokilō kona, a ua ike e no oia i na mea e hiki mai ona. He oiaio paha, e hooko ia uno kana olelo, ke kaa nae ia'u ka maiama ana a ia oe poha, aka, ina paha e hooia ana iloko o keia pohaku, a lawe ia a kiola iloko o ka inoana hohonu, alaila, aole e hiki ana i ua inann kilokilo la ona, ke luu a lawe mai i keia eke talena a me o'u mau enemi, mai ke kaumaha mai o keia pohaku, a mai ka hohonu mai hoi o ka moana. Aka, aole nae nu e hoole ana 1 kona ike, no ka mea, e ike ana no paha oia, uo kiolaia ka eke talena iloko o ka liohonu, aka, nole nae e hiki ana i kona ike ke luu, e like me ka'u i olelo mua ae nei ia kakou. Pane mai ke'lii Kuhina, Ina he oiaio kau e olelo mai nei, he ano ike kilokilo ko ua Moi hou 10, olaila, he mea makehewa ja kakou ke kiola pu me ka eke tale na iloko oka moana. Ua oi ka ponoo ka'u i olelo mua ae nei, ou mau enemi wale no ke hookomo iloko o keia pohaku, a kiola aku iloko o ka opu o ka moana, a i ole, e li ae no hoi kakou ia lakou iluna o ka amana, alaila, o ka pokole no ia o keia noonoo ana. A ina hoi he ike io ko ua Moi la, e like me kau e olelo mai nei, alailo, e lilo ana ka hohonu o ia inoana i mea ole, no ka mea, ua lohe no au i ka poe Pelekane i hiki mai maanei, mamua koke iho nei, a ua ninaninau au ia lakou no ua poe enemi nei ou, a ua hai rnei Inkou, h % e ohana nui no ka ua poe la, a he nui no hoi na mea mana i loaa ia iakou, a ua waiho liiliiia na men mana ia lakou ; a ina ua pau loa mai nei ua poe la » ka hookomo in mai nei e oe iloko o kena eke, alaila, ke i aku nei au ia oe, aohe e ko ana ka olelo a ua Moi ia, a ua pono loa ke kiolaia ana iloko o ka moana, aka, ina aole i pau loa mai nei ia oe i ka hooKomoia, alaila, he mea makehewa ke kiola pu ia ana me ka eke lalena iloko o ka moana, e aho e haawi mai oe, 8 na'u e malamo, a ina hoi e lilo ma ka'u malama lohe iho nei no oe i ko'u manao. Aka. ina io no nae ne'u e malama, he lana loa kuu manao. nole no e lilo ana a hiki i kuu make ana, a mahope aku paha oiawa e lilo ai. A ina hoi, e kiola io aoa oe iloko o ka moana, a na ka

moaun ku moluina, alaila, uole no e huliu ana, a ike aku no makou ia oe, e komo ; ana ilōko o ua cketalenu lu.

A iio keia mea, ulup<im loa ilio la o Marioa i ku huliu, u lawe ao la i ka eke tuiena, a hookomo iiio la iioko o ka pohnku, papani iho la a pna. a kenn aku h : i na kiiuwa, e hooili maluna o kekahi k&o lawe uknna, a e la«e nku a kiola iloko o ka moana hohonu. Hoiko no hoi na kauwa e like me ka o!elo a Marina. t (Aole i pau )