Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 20, 17 May 1873 — Page 2

Page PDF (1.54 MB)

This text was transcribed by:  Malialani Cabaniss
This work is dedicated to:  Hawaiinuiakea School of Hawaiian Knowledge

18730517Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

 

Ka Nupepa Kuokoa

ME

KEAUOKOA

I HUIIA

 

PUBLISHED EVERY SATURDAY--$2.00 A YEAR

            REGULAR EDITION.--4,872 copies

            NA PEPA PAI NUI IA, HE 4,872.

HENRY M. WHITNEY,

            Publisher and Editor (Luna Hoopuka.)

JOS. U. KAWAINUI.

            Associate Editor, (Luna Hooponopono.)

 

HONOLULU, MEI 17, 1873.

 

            Ma ka Poakahi aku nei i hala, ua hoike mai la ka Mea Hanohano ka Lunakanawai Kiekie o ke aupuni i kona manao e holo aku i Amerika Huipuia.  Aole makou i ike i kekahi kumu i hapaiia no ka hoopiha ae i kona noho, oiai oia e kaawale ana; aka, hookahi nae a mea e hoonioni mai nei i ko makou noonoo ma ke ano hoolaha nupepa, oia ka olelo ae, o na hana a ka noho o ka lunakanawai Kiekie. he ano e makemake ana iaia e noho i na wa a pau, aole e haalele wale.  He nui wale na hoopii i ka Aha piha, a he mea pono ole i ka hana a ka lehulehu ke hoopanee wale ana o kekahi o na lunakanawai i na aina e.  Ua hoolimalima lakou a ua uku pono ia no ka hana nui, a aole loa he hooponopono aupuni pololei, ke waiho wale ia na hana ma kekahi ano, a i ole ia, e hooluaiele wale ia hoi me na lilo nui ka poe he mau hoopii ka lakou.  Aole o makou keakea i ko ka lunakanawai kiekie makemake e holo makaikai i Amerika, ke hele oia i ka lealea ma kona mau lilo ponoi iho; aka, ke aa i makou, ina oia e hele ana, alaila e waiho oia i kona noho ana lunakanawai, a e hoopihaia paha e kekahi no ka manawa, i mea e hooloihi ole wale ia ai na hana i mua o ka Aha.  O keia ano e hookuukuu wale nei i na lunakanawai e hele, he haawina ino ia i hoomaaia.  No ka mea, aole he waiwai loa ka lahui Hawaii e hoomau aku ai i keia ano, e holo a he mau malama i ka aina e, alaila he ohi wale no i ka uku makahiki me ka hana ole ia o ka hana.  He pono e hooki loa ia ano.

 

Ke Kuikahi Panai Like.

            Ua lono wale ia ae, ua hiki mai nei kekahi palapala i ke Kuhina Noho o Amerika Huipuia ma Hawaii nei, mai ka Aha Kuhina mai ma Wasinetone, e hoike ana i ko lakou makaukau e wehe hou i ke kukakuka ana no ke Kuikahi Panai Like, me ka ninau pu mai ma ke ano hea la ke Aupuni Hawaii i makemake ai e hapai hou i ka noonoo ana.  Mai na mea mai a pau i hiki ia makou ke hai aku no keia lohe, eia no ia.  Ua hoike mai ka Aha Kuhina ma Wasinetona ma ka palapala i ko lakou manao oluolu e noonoo no ke kuikahi, aka, o ka hooholo ana i ke kuikahi, ina e hana io ia ana, aia no ia na ka Ahaolelo nui e hooko.

            A oiai, o na noonoo ana no na kuikahi panai like mua, ua pau i ka haule ma ko Amerika aoao mai, nolaila, ua kau maluna o ia aupuni ka olelo ana mai e hapai hou e noonoo i ua kuikahi hou.  O ka lakou pane mai nei, he ano holo ma ko kakou aoao ka pomaikai, aole he keakea ma ke alanui e holo kea nei no ka hapai hou ana i na kukakuka.  Aka, no kahi e hapaiia ai ka noonoo hou ana i ke kuikahi, ina ma Honolulu nei a ina ma Wasinetona, aole makou i lohe, o ka makou nae e hoaiai aku nei, maanei e kukaia ai, no ka mea, ua hiki ke hana ia me kahi lilo uuku.

 

Palapala a ka Moi i na Mai lepera ma Kalawao.

            Ke pai iho nei makou malalo i ka palapala a ka Moi Lunalilo i kona mau Makaainana i hoopoinoia e ka mai lepera, a me ka lakou pane mai.  E heluheluia laua me na manao aloha.

            Honolulu, Apr. 20, 1873.

I O ʻ U MAKAMAKA MA KALAUPAPA;

                        Aloha oukou:--

            Ma keia hiki ana aku o kekahi mau hoa o ka Papa Ola,  Ke palapala aku nei Wau ia oukou a pau loa, no na kumu penei:

            Ua ike oukou, ua loohia ia ko Kakou lahui i keia mai a ua hookaawale ia kekahi Apana Aina i wahi e noho kaawale ai, i huikau ole ia me na mea e ae.

            O keia hana ana, he mea ia e pomaikai ai ka lehulehu a e like me ka hookoia ana o na kanawai a pau, pela keia e hooko ia nei.

            He mau kaumaha io no keia hookaawaleia ana, mai waena ae o na makamaka a hoaaloha.  Aka, pehea la e pono ai ke ole e hooko ia na kanawai a pau?

            Eia wale no na olelo malama ia oukou, ua loaa ia oukou na pomaikai o ko kakou Aupuni, e haawi nei ia oukou, a ke lana nei Ko ʻ u manao, ina he hiki Ia ʻ u a me na hoa kuka pu me A ʻ u e iike me ka hana hiki Ia ʻ u ke hana.

            Na ke Akua Mana Loa oukou e kiai a e malama a e hoopomaikai no hoi.  Oia ka pule a ko oukou Makua Opiopio a oukou no i koho ai i Makua no keia lahui.

"E ola o Hawaii!"

            Owau me ke Aloha ia oukou.

LUNALILO.

 

PALAPALA PANE A NA MAI LEPERA I KA PALAPALA A KA MOI.

Hale mai Lepera, ma Kalaupapa, Molokai, Apr. 26, 1873.

            I ka Moi W.C. Lunalilo, A ke Akua i hoonoho ai i Alii o ko Hawaii Pae Aina, ma ka balota hui, Alohe oe:

            No ka hiki ana mai o kau palapala. ma Kou mau luna hanohano la, S.G. Wilder a me J. Moanauli i kakauia ma Honoluu, Kou Kulanakauhale Alii, ma ka la 20 o Aperila.  E hoike mai ana i Kou manao Alii ia makou, ka poe i loohia i keia mai i kapaia e na kanawai he mai Iepera.

            1 Ka loohia ana Kou lahuikanaka i keia mai.

            2 Ka hookaawale ana a ke Aupuni i kekahi Apana Aina, i wahi no makou, ka poe i loohia i na mai.

            3 Kou malama akahele ana e hooko i na kanawai a Kou mua ma ka Noho Alii

            E ka Makua Nui, ke mahalo aku nei makou i ka nui o kou lokomaikai no ka loaa ana mai o Kau olelo aloha lahui ia makou.  He oiaio maoli, he mea kaumaha ka hookaawale ana i na makamaka mai waena ae o ka ohana mamuli o ke kanawai.

            Aka hoi, no Kou hiki ana aku nei i ka Noho Alii, ua loaa ia oe ka manao hana oluolu, e hui pu aku ma Kou mau hoa kuka no ka imi hooloea ana i ka pono o ka lehulehu.

            A no keia mea ano nui Au e ke Alii ka Moi e pane mai nei, e loaa ia oe ka oluolu e nana i keia.

            O ka inaina o ke Akua Mana Loa, e kau nei maluna o keia lahui, ua maopopo loa ia mea, aole hiki ke maihi ia ke ole e loaa ka mea e maalili ai kona inaina.

            Eia wale no, e imi aku oe a me Kou Aha Kuka i mea e kapae ae ai ia, i kona inaina nui mai luna ae o Kou lahui, i loohia ia e ka mai lepera, weliweli.

            E like me keia: "He mea maikai i ke Akua ke huna i kekahi mea, a he mea maikai i na Alii o ka honua ke huli aku."

            Nolaila, o makou na Komite i koho ia e pane aku i Kau olelo e ke Alii ka Moi.

            Ke waiho haahaa aku nei makou na ka lokomaikai o na lani e hoomauia Kou Noho Alii e ka Moi a e ola ka Moi Lunalilo i ke Akua.

            O makou kau poe kauwa haahaa.

                        Me ka Mahalo.

Na Komite W.N. PUALEWA, JAMES PAIAINA. A.S. NUUANU, J.H. HAO, L.P.S. HALULU.

 

Hoike Makahiki o ke Kula Kiekie o Lahainaluna.

 

            Ma ka hora 9 1/2 o ke kakahiaka Poalua i hala, Mei 10, ua weheia ka hoike makahiki o keia Hale Hoonaauao a Ipu Kuikui pio ole o ke Aupuni Hawaii nei, maloko o ka Hale Kula ponoi o na haumana, malalo o ka noho Peresidena ana o Rev. S.E. Bihopa a me na Kumuao Rev. A.O. Forrbe a me Mr. J. Makaimoku.  Eia iho na maka hanohano i hiki kino ae: Kahukula Nui H.R. Hikikoki, na Kahunapule A.P. White, Pogue, Kuaea, Kahale, Kealoha, Kamakahiki Pali, Kahookaumaha, na haiolelo J. Kaimana a me J. Kealoalii, na luna kahiko o na Mokupuni o Maui, he haole malihini, Hon. J.A. Kaukau, D. Kahaulelio a me ka nui Lahaaina iho o lalo.  Eia iho ka papa kuhikuhi o na hana hoike:

KA LA MUA.

Hora                                                                                        Kumuao.                     Papa.

9 1/2    Hoailonahelu                                                               Makaimoku                 3

10        Hoikehonua Baibala a me ka Moolelo Himeni           Forbe                           4

10 1/2  Moolelo Enelani                                                          Bihopa                         3

11        Anatomia                                                                    Bihopa                         2

11 1/2  Kalaiaina                                                                     Forbe                           1 & 2

12        Anahuinakolu, Anaina & Hooholomoku Himeni       Makaimoku                 1

12        Paina                                                                                                                                      

2          Moolelo Ekalesia                                                         Forbe                           1 & 2

2 1/2    Moolelo Hawaii                                                          Makaimoku                 4

3          Olelo Enelani Himeni                                                  Forbe  

           

            A ma ka auina la, e like me ke kuhikuhi o na mea hana hoike o ka la, ua hoomaha ke kula, a ua hookipaia na makamaka i hele makaikai mai i ke keiki imi naauao, e na haumana o ke kula, a o ka poe hoi i mailani ia ae e na kumu, ua lawe loa ia aku ma ko lakou mau papaaina no na la hoike elua maluna.  A pau na hana hoike ma ka hora 3 1/2 ahiahi, ua hookuuia ke anaina o keia la, me ka loaa o na mahaloia mai ka papa kumu mai a me ke kauoha hou ia mai, e akoakoa hou ma ka la apopo.

POAKOLU--LA ELUA.

            Ma hora 10  keia kakahiaka, ua wehe hou ia ka hoike i mua o ke anaaina aole hoi i like aku ka mahuahua loa me ko ka la i hala.  Na ka papa kuhikuhi malalo iho e hoike mai i ka nui o na hana:

10        Arimatika                                                        Kahooili                      4

10 1/2  Moleanahonua Himeni                                    Makaimoku                 2

11        Moolelo Kahiko                                              Bihopa                         4

11 1/2  Akeakamai                                                      Bihopa                         1 & 2

12        Malama Buke Helu Waiwai Himeni               Forbe                           3

12 1/2  Paina

2          Huli Ano Akua                                               Forbe                           1 & 2

2 1/2    Hoikehonua Olelo Enelani                              Bihopa                         3

3          Kumukanawai Himeni                                    Bihopa                         3

 

            O ka pau keia o na la hoike ma na mea i ao maoli ia ma ka noiau, a ua koe na haiolelo a ka poe e puka ana ma ka la apopo, ma ka luakini o Wainee i Lahaina lalo.

POAKOLU LA HAIOLELO MA WAINEE.

            Puhi Ohe.--Na na haumana puhi ohe.

            Pule hoomaika.            Rev. M. Kuaea.

            Haiolelo haku.--Ma ka haalele ana i na ano Kahiko e Hawaii e holo ai oe i mua.                                    John Mana.

            Haiolelo haku.--He ukali ka poino no ka puni waiwai.           J. Thos. Aluli.

            Haiolelo haku.--Ka pula kaumaka o ko ke kanaka manao e kaunu nei, Heaha la                         ia?        C.K. Laaloa.

            Haiolelo haku.--O ka palaualelo he hiki mua ia o na hewa a pau.       W.J. Kahopukahi.

            Himeni.--Leo Aloha.   Papa Aha.

            Haiolelo haku.--Mahea ka like ole o ke kanaka i ka holoholona?       Daniela Kalua.

            Haiolelo haku.--Pehea la e mau ai ka inoa maikai?     Wm. B. Kaupena

            Haiolelo haku.--I mua na maka a Lanakila.    Iosia Waolani.

            Himeni.--Home Aloha.--Papa Akolu

            Haiolelo haku.--Ke Kuikahi Panai Like.         S. Kahanai.

            Haiolelo haku.--O ka hewa he mea ia e haahaa ai ke kulana o ke kanaka.            S.K. Nahia.

            Haiolelo haku.--O ka hewa he mea ia e haahaa ai ke kulana o ke kanaka.     S. K. Nahia.

            Haiolelo haku.--Heaha ke Kiai?          M.W. Ema.

            Himeni.--Halialia.        Papa Alua.

            Haiolelo haku.--Ia wai la oe i aie kaa ole ai?   N. Pahupiula.

            Haiolelo haku.--Pela la oe e Hawaii e kau like aku ai me na aupuni naauao? T.L. Kekaulike.

            Haiolelo haku.--O na hana maikai a ke kanaka he kia hoomanao pau ole ia.  G. Puuloa.

            Himeni.--Kulu wai maka.        Papa Akahi.

            Haiolelo haku.--Ma ka pono o ka mare kekahi ola nui o ka lahui.      Jas. H. Kahooili.

            Haiolelo haku.--I hookahi Puuwai e na hoa luhi o ka ike.      E Kamakau.

            Haiolelo haku.--Heaha na mea e nani ai ke aupuni?   Jno. W. Moanauli.

            Ua haohao ka mea kakau i ka ike ana ma keia mau la hoike ekolu, aole i ikeia ae na helehelena o na luna aupuni uui elua o na mokupuni o Maui, oia hoi ke kiaaina a me ka Lunakanawai Kaapuni.  No ka mea, o laua no na makua kupono e hoohoihoi i ka hooholo ana i ka naauao ma ko laua mau palena, e laa hoi ke kula kiekie e ku la ma ko laua alo ponoi.

            (Aole i pau)

 

NU HOU KULOKO

Oahu.

            Buke Hou.--Ua hiki mai nei ka "Buke wehewehe ano o ka Euanelio i kakauia e Mataio."  Aia ia ma ke Keena Kuai Buke o ka Papa Hawaii.

            Ma keia holo ana aku nei a ke "Kilauea i Hilo, ua kaa ia Kapena Babcock pailata, ka hookele iaia.  A keia la e hoi mai ai oia a e hana hou ia ana i keia hebedoma holookoa ae.

            O ka pouli o ka mahina ma ka po Sabati iho nei, ua ike lea ia e ka poe makaala a pau, a ma ka manawa hoi i hoike e ia aku e Kapena Kamika.  Ua holokea ae no na ao kalelewa, aka, aole nae i poaeae ka ike ana aku i ko ka mahina pouli.

            Hului pau i Kina.--Ma ke ku ana mai a ka mokuahi Nebaraka i kela Poakolu aku nei, ke kanaono ka nui o na ohua pake maluna ona e hoi ana i Kina, a aia me lakou, he $24,000 ma ke gula.  Ina pela na pake e pau e hana ai, oia no ka paha kekahi kumu hele o kakou i ke dala ole i keia wa pakalaki.

            Ke koho Luna o ka Oihana Kinai Ahi.  Ma ka Poakahi mua o Iune, mawaena o na hora 7 a me ka 9 o ke ahiahi, e malamaia ana ke koho balota o na Luna Nui o ka Oihana Kinai Ahi o Honolulu nei maloko o ka Hale Kaa Wai o ka Helu 2.  He elua mau balota i akaka aenei oia keia:  Luna Nui, J.A. Hassinger; kokua mua--J.S. Lemon; kokua alua--Geo. Lucas.  Ka paa balota hoi a ka Helu 4, o J.A. Hassinger, J.S. Lemon me Simon P. Kalama.

            Ke ike maopopoia aku nei ka hoku ilio nona ka inoa Siriusa ma ke ao uliuli o ke komohana i keia mau po.  E akaka no oia mai ko kekahi mau hoku ae ma ka hulilili o kona malamalama ulaula, a i ke ahiahi, e ike e ia oia maluna ae o na huina ao uli he kanaha a kanaha kumamalima paha degere.

            I na Luna Kuokoa.--Oiai, e halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Pae Aina Hawaii ma ka pule mua aenei o Iune, nolaila, ke haiia aku nei ka lono i na luna a pau o ke Kuokoa, e hoihoi mai i na dala aie ma ia wa, a o na luna hiki ole mai, e haawi i na dala ma na lima o na kahu ekalesia o ko oukou mau apana iho, a na lakou e waiho mai ia makou.  E hoolohe pono i keia.

            Hoolaa Luakini.--Ma ka la 4 o keia malama, ua hoolaa ia ka luakini Katoliko Roma o Wailuku e ka Bihopa Lui o Honolulu nei, me ke kokuaia e kekahi mau kahunapule e ae.  He hale loihi keia o ke kapiliia ana, aka, ua noho loihi no nae o Rev. A. Leonora a ike i kona paa a me kona hoolaaia ana, ke kahu o ia ekalesia a mamuli hoi o kana hooikaika ana i kukuluia ai a paa.  Ua nui ka poe makaikai i hele aku e ike, a ua mele ia he mau mele leo lea mai ko Honolulu poe mele aku.

            E halawai ana ka Ahahui Kula Sabati i keia makahiki e like no me ka mea mau, ma ka auina la o ka Poakolu, Iune 4.  E pono no e akoakoa mai ka poe e makemake maoli ana e kokua i keia hana.  Aia no i ka manao o kela Kula keia Kula Sabati, ka hoouna ana mai i elele no lakou a me ka ole.  O ke kahu ekalesia paha ka elele kupono o kekahi hapanui o na kula.  Ina nae he poe eleu e ae kekahi, e pono no ia lakou ke hele mai ma ia ano elele, me ka noonoo pono i ka lakou mau hana.

            C.J. Laiana,

            Peresidena.

 

            Ua hana iho nei na hoahanau maikai o Kawaiahao a paa, he noho no ka Moi e noho ai iloko o ka luakini, me na kinohinohi pili i ka hoohanohano alii ana.  A ma ka la Sabati iho nei, ua komo ae oia a noho iho ma ua noho la, ma kona makuakane alii.  He mea keia e hapai mai ai i ka hoomanao ana ae no ko Kauikeouli maikai a me kona Moiwahine hele mau ana i ka haipule ma ia luakini no e komo la ka Moi hou, a oia no hoi kekahi mea i makemake loa ia ai oia e kona mau makaainana.

            No ka hilinai me ka ole.--He mea pono i na kanaka Hawaii e nana pono i ka lakou mau mea e hilinai ai, no ka mea, ua nui na walaau o ka poe i hookaa pau i na dala no ka nupepea Ke Au Okoa, aka aole nae i pau pono na pepa a make e oia.  Aole no makou i hiki no kona wa ai uhauha e pono ana ia oukou ke hoohalahala mai, a nolaila, noonoo mua oukou i ka mea e oukou e hilinai ai a me ka mea a oukou e bilinai ole ai, "o papapau pu no auanei he aa ko ka hale."

            Ua lalau ka "Nu Hou."--Ua olelo ka Nu Hou o ka Poalua iho nei, o na lilo no ke kialua Hoku Ao i ka makahiki i halam no kona holoholo ana mai Honolulu aku a i na Pae aina pegana, he $8,085.51.  Oia mau dala i hooliloia, ua hookupuia e na keiki Amerika a me na kamalii Hawaii.  Ma ko makou lohe, aole he hookahi wahi keneta iki a ko Hawaii nei i haawiia no na lilo o ko ka moku holoholo ana, aka no ke kapiliia ana ma Bosetona, ua hookupu iki no na kamalii Hawaii.  O ka poe nana e uku nei i na lilo no ko ka moku holoholo ana, mai ka Papa Amerika mai a i ka Papa Hawaii--a na keia Papa maanei e malama.  He lohe pono keia me ke kuhihewa ole.

 

            I Kahunapule no na mai lepera.--Ma ka halawai o ka Ahahui Lunakahiko o na mokupuni o Maui, ua hooholo lakou, e hoonoho aku i kahunapule no na mai lepera maluna o kela ekalesia kuokoa o Kalaupapa.  Ua pono keia manao, a he mea maikai ka huli ana i kahuna kupono.  Eia iloko o ko makou hoomanao ana, he elua mau haipule oiaio i loohia i keia mai ma ka aoao Hoolepope, he kahunapule kekahi ua poniia a he haiolelo kekahi i haawiia ka palapala haiolelo.  O ka lawe ana mai i kekahi o laua, e noho haiola aku maluna o ia poe, he hana karistiano ia e mahaloia ai.  Aka, ma ka "Kilauea" huakai aenei i Kalaupapa, ua lawe ia ae he kahunapule Katolike a ua hooleleia malaila, me ka manao e noho i kahuna no ka poe mai.

 

            Make ana o Kapena Makalika.--Ma ka Poalua o ka hebedoma i hala, ma ke awa o Kamaalaea, loaa iho la ke kapena kaulana a hoopono o ka mokuahi "Kilauea" i ka umii maloko o kona keena moe.  Kenaia o Dr. Saunders o Wailuku a me ia i holo pu ai e malama a hiki i Kawaihae, waihoia ma laila, a i ka huli hoi ana mai o ke "Kilauea," ua hoihoi loa ia mai ke kapena i Honolulu nei.  Ua pii ae ka mai a ua ikaika loa, a ma ka hora 12 1/2 o ka po o ka Poakahi iho nei, kuu aku la kona uhane a hele aku la i ke ao kuu o ka luhi.  Pela iho la i hele kohana aku la keia luina hoopono a mikiaka i ike ole ia me ia ka lua, maluna o ka oneki, a ua haule hoi mai ko ke aupuni poho lima aku, he kauwa maikai.  Owai la o na tausani ohua i aoloia e "Kilauea"--ina he kamaaina a he malihini paha--i hiki ole ke hoomanae ae i keia kiai, a i ike ole hoi i na wa a pau maluna o kona wahi kiai moku?  Ina no i ke kakahiaka nui, awakea, ahiahi a i waeoakonu o ka po, e loaa ana no ia e noho ana maluna o kona wahi kiai me ka ohenana i ka lima a me na maka e uliulihi ana i ka nana ma o a maanei, e kiai ana no i ka moku ana e noho alii ana.  O kona make, me he mea la, no ka oi aku no ia o kana hana a me ka hiamoe ole e lawa ai me kona wa ala.  Ua hala aku la kela, a ua hahaiia kana huakai e na makamaka he nui loa.

            Ua makemake makou i hookahi keiki hoonohohua kepau akamai no ke "Kuokoa."  E ninau i ke Keena Kuokoa.

            O ke kuai a ka Ilamuku o ka aina o Waianae, i hoola haia e kuai ia ana ma ka la 24 o Mei, ua hoopaneeia a hiki i ka la 21 o Iune.

            Ua lohe mai makou, e waiho ana o Mr. D.D. Balauwina i kona noho ana kumu nui no na haumana o na kula hui o Lahaina a e hoi ana i Amerika.  Ua paniia kona hakahaka e kekahi malihini mai ka aina e mai, a e loaa no ia ia na pomaikai a pau a ke aupuni e haawi aku ai, e like me ka hana mau ana i na malihini e ae.

            Ma keia mau malama mua o nei makahiki, ua okiia aku mai ka papa aku o na kahunapule a me ka papa o ka poe haiolelo, he hookahi kahunapule maoli i poniia a he elua mau haiolelo i ae ia ma ka palapala.  He kumu keia e ao mai ai i ka poe a pau e paukiki ana e lilo i kuene na ka Mea kiekie, e akahele lakou, aole o ke ake pii a wai e koheheo mai ai, a he kulanalana o hope.  E akahele pu na ahahui i ka apo ana i ka poe kupono.

            Hanee ka pali o Kaholo.--Mai ke kuna Prince i loheia mai ai, ua hiolo iho he pali nui mai ka pali mai o Kaholo, ma ka po Poalima o ka hebedoma i hala.  I ka hanee ana, ua lohe ia ka halulu nui, a ua aleale mai la ka moku i ka ikaika o ka aleale me he mea la, he aleale na ke olai.  Ua aneane e alua mile paha ka mamao o ke kuna mai ka pali aku, a nolaila, me he mea la na ke olai paha ka aleale o ke kai.

            No Kalaupapa.--Ma ka huli hoi ana mai a ke "Kilauea" ma ka pule i hala, ua holo ae oia a ku ma keia wahi maluna ae, oia no hoi kahi ku moku e hoolele ia aku ai na mai pake.  Ua hooleleia aku mailuna aku o ka moku, he kanakolu o ia poe i hoopoinoia ma ka Poaono i hala, a ua lawe loa ia mai i Honolulu nei, he ewalu e nana pono loa ia ai.  He ano malie ke awa i keia wa i hooleleia aku ai, maluna aku o na pohaku.  Aole makou i ae ia e lele i uka, e lohe pono ai la ke lehulehu mai ka aoao aku o ka poe hoolaha nupepa, aka, ma ka aoao hookahi wale no kakou e lohe nei.  Ua hoolele pu ia aku hoi, he 47 pipi ola no na mai, a i ka ike mailuna aku o ka moku, he lehulehu loa ka poe e noho mai ana ma kapa kahakai.  He poe mai paha lakou a pau, aole paha.

NU HOU O NA AINA E!

Nawaliwali ka Pope.

Uluaoa o Sepania.

            Ma ke ku ana mai o kekahi moku kiapa i ka Poakolu iho nei, ua loaa mai na nupepea o Kapalakiko.  He ano nui na mea hou i loaa mai, a e pau no i ka ikea malalo iho:

            Roma, Apr. 24.--Ua loaa hou iho kei ka Pope i ka mai a ua hoomalu loa ia ma kahi paa.

            Nu Ioka, Apr. 24.--Ua hiki mai kekahi lono i ka nupepa Herald, i kakauia ma ka la 24, ma Madarida, ua hele a piha i na lono nunu olelo o na aoao i komo iloko o ka uluaoa maloko oia kulanakauhale.  Ua mahele lua ka aoao o na poe hooponopono aupuni no ka mana o ke Komite he kanakolu lala a ka Ahaolelo i koho ai.  Oia Komite, e noho hoomalu lakou maluna o na Kuhina.  Ua kue o Serrano i ka kekahi mau hoa kuhina olelo e hoopau i ke Komite kanakolu, aka, ua haule nae kona manao, no ke kaa loa ana i ka wa pioloke, ua hui ae la na koa me na makaainanam a ua poho pu ka manao o na koa pualu.  O ka hoomaka mai no ia o ka uluaoa ma ka po Poakolu.

            Ua kipuia mai la ke Kapena Generala o Catalonia e na koa pualu, ma kahi kokoke i Plaza de Toros, na koa hoi i paa i na mea kaua ma ka aoao o ke Komite.  I ka hora 9 o ka po, ua puka mai na puali pukaa me na pu wili, a hele aku la ma kahi a na koa pualu e ku ana.  Ua noiia aku na koa pualu e haawi pio mai, a i waena konu o ka po, akahi no lakou a waiho mai i na mea kaua.  I ko ka Aha Kuhina noonoo ana, ua manao lakou, o ke kumu o keia haunaele, no ke Komite Ku mau, a ua noi aku lakou i ke Komite e hoopau.  Ua ae ke Komite Ku mau e hoopau ia lakou iho.  Aka, o ka poe mahope o lakou, ka poe Ulaula, ua huhu loa lakou, a na lakou i pue mai a ku imua o ke Komisina, a ua malama mai ka Aha Kuhina i na Komisina, mai na hoohahana pilikino mai.  Ua kukulu ae la ua poe Ulaula nei ia lakou ma na pipa alanui, no ka paa i ka hoomalu ana o ke kulanakauhale.

            Nu Ioka, Apr. 24.--O na mea hou hope loa, ua loaa mai nei ma ka waea olelo ku i ka wa mai Madorida mai, e hoike ana, he pioloke nui ko ke kulanakauhale.  Ua panikuia na hale kuai a me na hale lealea.  Ua noho kuka ke Komite Ku mau ma ka po nei.  Ua pau ae la lakou a pau i ka hiki.  Ua hiki hope ae o Figueras ka Peresidena, a ua hiki mua ae ke Kuhina Nui, a ua noho kuka loihi.  Ua ike e na Kuhina Castelar a me Serrano, he ao omamalu pioloke ke kau ana, aka, ua olelo laua, ua pilipu na koa kipi Carlist, a ua hoomauia ka olioli o na koa, nolaila, he mea pono ole ke kahea hou i ka Ahaolelo e hui, a i ole ia, o ka hoopanee aku paha i ka wa koho balota no na Elele.  Ia wa, ua pae koke mai ka lohe, ua kipikipi ae la ke umikumamakahi bataliona o na koa pualu, a ua noi mai o Castelar e hoopanee ke Komite Ku mau i umikumamaluna hora a ua hooleia; a no ia mea, ua noho kuka hou ka Aha Kuhina, aole i puka hou mai.

            Ua haalele ke Kapena Generala o Madarida i kona kulana, a ua paniia e Generala Soccios.  I ka po ana iho, ua nui mai ka uluaoa, a ua kani na pu, a komo kino mai na koa pualu  iloko o ka Hale aupuni, a ua pau aku na lala o ke Komite Ku mau i ke auhee.  Ke huna malu ia mai nei o Serrano.  Ua hoopuka ae na Kuhina he olelo kuahaua e hoopau ana i ke Komite Ku mau.  Ua maluhia i keia la.

            Ladana, Apr. 25.--He halawai nui ka ka poe Democarata, e malamaia ana, no ke kue ana aku i ko ke aupuni hoole ana i ka ike ana ia Sepania, ma ke ano Ripubalika, ma ka 5 o Mei.

            Lisabona, Apr. 24.--I keia la, ua waiho aku na alakai o ka Poe Hui Hoomoe Waea olelo mawaena o Potugala a me Berazila, i ka palapala aina o ka opu o ka moana Atelanika kahi e hoomoeia aku ai, imua o ka moi a me ke ano o ka waea olelo e hoomoe ia aku ai.  O ka hapa mawaena o Potugala a me Madeira, e pau ana ia i ka hanaia e ka poe hana uwea iloko ae nei o Iune.

            Ua puka ae ka mai korela ma ke kulanakauhale o Vienna, a he iwakalua kumamalima ka poe i loohia; he elima o ia poe ua make.  [He kumu paha auanei keia e hoopaneeia ai ka Hoikeike Nui.]

            A hele ana ka Hooilina Moi o Beritania Nui i ka Hoikeike Nui o Vienna.

            Ua hele makaikai aku ka luaui Emepera o Perusia i ka Emepera o Rusia, i ukalua e Bisimaka, Generala Moleke a me ka huakai hanohano.  Ma ka la 25 o Aperila, ua hiki kino ka huakai i Sana Peteroboro.  O ka halawai ana o na Emepera nui elua, ma ke ano kukai aloha no ia.

            Ke nee la ka puali kaua o Rusia iloko o Afiganisatana, a ua hiki lakou i Balizeden ma ka palena akau o Bokahora, i ka la 5 o Aperila.

He Ninau Ano Nui.

I ka Papa Ola:

            Oiai, ke loaa nui nei ka mai lepera mawaena o na kanaka Hawaii, nolaila, ke ninau aku nei au, Heaha ka mea e hiki ai i na kanaka Hawaii e malama ai ia lakou iho ma keia mua aku, i pakele ai lakou i ka loaa ana i ka mai lepera?

            D. Keaweamahi.

Honolulu, Mei 12, 1873.

 Make i walohia.

            Aperila 5, 1873, ma Kaakopua Honolulu, make iho la o Mrs. Wilia, he kaikamahine i aloha nuiia e kona mau makua, a he milimili hoi oia na lakou.  Ua waiho iho oia he keiki i hooneleia i ka mama ole, he kane hoi i hooneleia i ka hoa kaunu ole, he mau makua e paumako ana, i ka ohana hoi he luuluu me ke kaumaha.  A ua haku iho makou i wahi kanaenae aloha nona, a oia hoi keia:

He kanikau aloha nou e Mrs. Wilia,

Kuu kaikamahine hoi--e,

Kuu kaikamahine mai ka lau niu o Holualoa,

Mai ka ia oahi o ka aina,

Mai ka wai awili pu me ke kai,

Mai ke kai aloha la e Mokuhala,

Hala oe kuu mea minamina e noho nei,

Au--we kuu kaikamahine kuu kaikamahine hoi--e,

Aole he kaikamahine he makua no--e.

 

Kuu kaikamahine hoi---e,

Kuu kaikamahine mai ka la wela o Pookiha

Mai ka piiʻna ikiiki e Kuikuiowaa,

Mai ka hau anu e Kauhiaina,

Aloha ia wahi a kaua e pili,

Haalele mai nei oe i ka pili a kaua,

Au--we kuu kaikamahine kuu kaikamahine hoi--e,

Aole he kaikamahine he makua no--e.

 

Kuu kaikamahine hoi--e,

Kuu kaikamahine mai na pali hulilua e Waipio,

Mai ka wailele la e Hiilawe,

Mai ka lepo kulailua e Aiku,

Aloha ia wahi a kaua e hele ai,

Haalele mai nei oe i ka pili a ke aloha,

Au--we kuu kaikamahine kuu kaikamahine hoi--e,

Aole he kaikamahine he makua no--e.

            MRS. KAUAHOA.

 

Kuu kaikamahine hoi--e,

Kuu kaikamahine mai ka makani hulilua o ka aina,

He hau mai mauka, he eka makai,

Mai ka ia paeaea o ka aina,

Ke haiamu mai la i ka moana,

E hoonanea ae ana i ke aloha ia oe,

Au--we kuu kaikamahine, kuu kaikamahine hoi--e,

Aole he kaikamahine, he makua no--e.

 

Kuu kaikamahine hoi--e,

Aia kuu kaikamahine la i ke ao opua,

E nana ana i ka ouli ua o ka aina,

Ke nihi ae la mauka o Hualalai,

Hoolai ke aloha pili paa i kuu manawa,

He manawahua loko e noho nei i ke alohe ia oe,

Au--we kuu kaikamahine, kuu kaikamahine hoi--e,

Aole he kaikamahine, he makua no--e.

 

Kuu kaikamahine hoi--e

Kuu kaikamahine mai ka ihu o ka lio,