Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 20, 17 May 1873 — Haiolelo Haku na G. Puuloa. [ARTICLE]

Haiolelo Haku na G. Puuloa.

[O ka haiolelo e hoolahaia aka nfei malaJo ii»» 0»a no ka Aaiolelo haka 16. Puuloa, i bai ai maloko o ka laakini o Wainee, roa ka la 8 o Mei nei, me ka makemake loa ia e ki poe noiau a paa i hooloheakn ia wa, a o kona ia hope loa no hoi ia mnloko o ke kola.—L. H ]. - O tia hdna maiken h Jce kaliaka, he Kiahoo• \ manāo pau'ole ia. ' 1 I Oke Kih hoo'mii hao, oia ka mea i*hanaia e | Ke akamai' o ke kaoaiea, i mea hoomanao a i! hoike hoi rio ka mea i haifala, kapaia, "Kiahoōcnan<id." E hke mfe na kii aka poe pii kii, o ua kii la ka hoike oiaiō'o ka na o ka mea i paiia." Peīa liolōa hanaia no ma keii ano kekahi &afana liia } tfii 1»a--naia i mea hoōftifihao, ana o Tito ia ieruBale«a t 1 ka kanahiku o ka liaku, he kūlanakaahale leaulana o fca nani t a nie ka hanohano. Ao oa pio pohaku la, aia no ia ke woiho la ma Roma, a hiki i kein !», me na huaolelo pd i kakkuia malufia iho, e tiai mai ana i'na mafifiini • • .♦ •' - ' •' maalo rnm īa alanui.

j Ua Unakiia o Tito maluna o na lud;iio, ; hiolo iaia o lerusnleinn, he mea i hpao oleia e nn Alihika.ua k>tulaui\, a tne na lahaikana- ! ka ikaike. ina no nae palu lakou i hoao, : Jna no ua iniikehewa. Eia no hoi kekahi j «inu Kiahoomanno, ua kukuluia ma r.a he, ana kupapau, e hoike mai anā i ke ano o ka mea i hanai». Pela hoi, i inanaoia'i keia kumumanao, e liln na hana maikai a ke kanaka, i Ki-ihoonmnao i paiia maloko o ke knnako, me ii<? siia la no ka nupuui. Aka, o na Kiahoomanno i hanaia a kokulu paaia e ke akaumi hohonu o ke kanaka,| he manawa no a pau ne, no ka me«, ua hiki! no ke hoohioloia. Pela i ikeia ma ke kaua | j hahana nna inai nei o Parisa me Perusia,! j ma kelā makahiki i nui nku la. j ia lnun e hoonka kaua weliweli ana keka-! hi me keknhi, a no ka minainina nuiia o ua ! Kiiihoomanao nei e ko Parisa, nolaila, ua | hoohioloia iho la ua Kiahnomanao la me ke ] j akaniai o ke kanaka hookahi wule no, he kia | ' j p>hu huo nui keia i hoopou loa ia i ka ho- ! nua, nona hoi ke kiekie kapuai • keu aku, a maluna pono o ua kia hao la, ua kau ia ko Nopoliona I kii, oia paa nae i mannoia, ua liln i mea ole, oiai, ua hiolo a ua hala ka nani mai iaia aku. E like me ku mea 1 olelo ia: 4, Ua ki hoi au a paa, ei āe ka hoi ua mea e poloke ai." 1. He waiwai pau ole na hana maikui. O ke dnla, gula, a me na mea like a kakou e manao nui he mau mea pau waie no lakou, no ka mea, ua hiki no i ka mu, j ka popo, a me ka lima o ka mea aihue, ke hoolilo ia lakou i mei ole, e like me ka uila ikaika e iioolilo ana i na mea paa i mea ole, aka, o na hana maikai, he inea hiki ole ia &e hoopauiu, no ka mea, aole ia he mea kino, e hiki ai i ka lima ke hoopa aku. aole lioi ia he waiwai paa a waiwai lewa e hiki ai ke hooliia mai kn mnkuq, a i ke keiki, aohe ona kumukuni, he pono pili paa keia i ke kanaka, a o konn mau hiohiona, e oia mau ana io. He nui na makahiki o ko kākou noho hoomanao mriu ana me na puuwai aloha i ka ka Lani Kuuikeouli mau hana maikai, no kona inii nui ana i kn pomaikai o kona mau makaoiuōna, a Ua lilo ia mau hana oloha, i Kiahoomanao i kukuloia ma ka naau o na kanaka o ke aupuni Hiwaii nei. O oukou no e Hawaii na hoike oiaio no keia, no ka mea, mamuli o kona lokomaikai pau ole, ua loaa ia oukou ka rtoho'na hakua alii hoi maluna o ko oukou waiwai ponoi iho. Ku ai ka olelo kaena i keia manawn, ' He lani iluna, a he honua ilalo. e ai ono au i kuu waiwai." Nhiiī wale; ina e ioao hou ana kekahi Kauikeouli no ke aupuni Hawaii nei, alaiia, o ka weheia no ia o na haawe kaumaha mai o kakou aku; a me na manao pilihua hoi e nune mau ana i ka po a me ke ao, no kekahi mau pilikia o ka la* hui i ikeu, ka mea hoi h ko kakou Moi hou; i noi mai nei i na keiki kupa o ka aihw e hui pu aku me ia ma ka imi nui ana i kahi e pnu ai o keia pilikia. Ua poina nnei oukou e ka poe i kau na huhi o Maunakea, i ka Likeke maū hana' maikai ma keia kulanakauhale a rre ka !a-| hui ? Ke haiia mai nei, aole, mamuli o ko»j na aloha piha i ke kino a me ke oia o nawa-i hine o keia kulanakauhale, ma ke kuaiia | ana o ke kino o na wahine me ke dala, ua ike kela, o keia hana, be nnoano ia e iauiaha mai ai o na mai ino iwaena o ka iahui. E like me ka inai lepera e pulumi nei ia oe e Hawaii i keia manawn, nolaila, ua ku keia a kinai ikaikn i keia hana ino. Ke hoike mai nei hoi ka la 31 o iulai o kela a me keia makahiki i kona oloha Hui i ka lahoi, no ka mea, ua ae oia a me Hualiiio, e haawi i ko laua ola ma na pilikia e loaa ana ia laua ma ia huakai no ke ea ou e Hawaii, oiai oe e Hawaii e maulnwa wale ana no, Qa aneane e lele ke aho, make'Aku la nae o Haalilio, koe hookahi.mai o Likeke, ka niea nana ; i i boihoi mai i ke ea o ka aina. £ hoomanao ae kakou, he makamaka oiaio oia nou e i Hawaii. | He mea ehaeha nae no ka mnnao, i ka ike ana i hana a kekiihi poe o kakou ma i»|a, p ko lakou la ia e kuupau ai i ko lakou lealea, me he ia uniki la no ka poe hul» Ē inanao kuhihewii ana paha kekahi p»ef o kakou, mē ka maalām wale no la i Hoihoiili irti ; te o!a 6 ka lohul, ina pefa kd kahihev&, Kē Hai leo nui akd nei au, Ab--16 6 ka pili'kia a me ka poino, oi» na hoiihele r hoihoiia mai ai ke ea o ka ainai A6>fta hana iealea kopo&o oie e hanaia ana ma ia a t :aole ia he hoomanno kulaia maikai. , 2. He rofty ano l«li ko na hana maikai.-— Ua hiki no i ka noauao a me ke akamaio ke kanaka, ke hoololi ne i kekahi mau mea

| i hanaia e ke Akua, n iiLo i ui<ea «no hou. E ! iike uie ke one i aniani, kepna i penn keo- | keo; ka wni, ka aila a ka wai lehu i soj po ; ka pulupulu, i lole ; kn pohnku i hao o a : mc na mea likehenui loa ke honloliin, aka, ; o ka liooluh ona ae i na ntio o na hana mai- | kai, he mea hiki oie ia, no ka meo, o kc oin i me ka pomaikui no ia o ka lehuiehu. e like me ka hiki ole e hoopau ae i kona waiwai, pela n« hoi kona ano, nolaiia, ua ike ia ma na aina naauao. a pau o keia hoku-hele. O ka pono o ke Akua n me ka noho maikai ana o ke kanakn, oi» ka puuawui e hua ai kn pomnikai o ka aina. E hoomanao iho no hoi knkou, o ka noho ninluhia ona o ke aupuni Hawaii nei, me ka huunaele ole. mahope iho o ka inake ona 0 ka Aloi Kimehameha V„ iloko o na ia he iwakalua kumamawalu, ke ho ke mai nei ia hana pookela, i ke ano Karistiano io ou e Hawaii, no ka men, o kou noho maluhia loa ana i na )a Mo*i ole, he hana no m i ike ole ia iwaena o na aina naauao o Ue ao nei. A e like hoi me ka niahalo nui ia ana o Nnpoliona Bonepate. c na aina a pau kahi i hoolahala aku ai o ka I3aibala„ no kona hoohiolo ana me ka ikaika oui, i ka lnikuisitio, ka mana ewaiu a ka Pope i hana'i iloko o kona mau la, ka hale hookolokolo oka ma> inoino a ine ka weiiweli, ka lua pouli hoi o na hana haumia he nui, ka mea hiki ole ia'n ke hai pau aku i ka ino o īa hale paahao. A mamuli o in talena maikai i loaa la Nupoliona, nolaila, ua oleloia, 4, Ua aie nui ko ke ao nei iaia," a pela io no, a o kona inoa a me kooa ano, e oia mnu ana ia hanauon nku a ia hanauua aku. Pela auanei e lilo ni kou noho maluhia ana e Hawaii, i na 1» Moi ole, 1 kia hoomanno pau ole ma n« aina i hoolaha ia aku ai, a o kona mau wai hooluu naoi,«ole ia e loli ae, e like m# In ioli ole ana ae o na wai hooluu ehiku o ko anuenue, nolaiia, i ki nana ana i ka papa helu hoike ouIi o ka manawn, ua ike ia, ke ksu nri no ke aka o ke alapoai o ka pomaikui maluna o ka ilihualala o na hana maikai, a o kona mau palena, aohe kiekie .e ike ia aku ai, aole hoi h'e Barometa e anaia'i. 3. He pomaikai oia mnu ko na han.i mai. kai.--He oiaio, e like n»o ka piu ole ana o kona waiwai a me ka leli ole ana ae o kona ano, pela hoi e oia mau ai kona pomaikai, no ka nea, aia no lakou mn ke alanui hookahi i manaoia. Ke mahalo nei kakou i ke kanaka n mau kanaka paha e noho ana ma na oihana kie» kie o ke aupuni, "He p imaikai," oiai, ua hiki nku l»k«u i ka palena kiekie o ka maHalōia, ka noho kalaunu hoi a ka hanohano i 'noho ai, aka, oia ptfmaikai a me ia hanohano i ike ia, ua like no ia me ka lope e lele maikai ana ma ka lewa, a i ka nana ako, ua'nani no kona kauaheahe ana mai ine na hiohi.ona maikai, aka, i moku kona kakaiapola, e ano e auanei kona lele ana, a o kona hope, e lilo ana i mea ole. Pela no hoi ka hanohano o ke kanaka i loaa ma na oihana aupuni—i moku ke kauia gula oka hoopono mai a iaia aku, he oiaio, o ka hiolo no ia 0 ka nani a me ka hanohmo i loaa iaia, no ka mea, «'Ua pau ae ia ka nani o ka pua i Malainanui; o ua ano e mai la ka leo okn manu o Hiiia." Ano keia miea, e hoomao* p;>po iho ai kakou. Ona hana maikai ka waihona nui o ka hanohanopou ole. £ like me ka oia mau ana o ko ke l;an»ka pomaikai i ku inalamalama o ka la, a me ka olu kohai hoi o ke ea, pela auanei kou pomaikai no na hana maikai, no ka mea, ai<> no lakou iloko o ka puolo hookahi o ka monao. Ua kuikahi no hoi ko ka honua mai o a •, me ka olelo aoa, He wniwai nui ka naauao, oiai, oia wale no ke kuhikuhi puuone nana e hoike roai i ka lua huna o k» waiwai o ka aina. Ama na ainn i ikeole ia ai ka naauao, ua poino a ilihune loa ia nina, no ka mea, auhea ka Aui-materieti nana e hai mai i ka waiwai oka oina, oia hoi o naauao. Pela hoi e maoao ae ai kakou, he nui na hana mttikai, oiai, o ka naauaoa nve na hana pono, oa lawa ia i alakai rio ke kanaka ma na mea e pomaikai ai, e llike me ka ka Baibala, i alakai no ka monaeio, nolaila, ioa eia iloko o oukou ka manao e lilp i kanaka nui knolana. Ke i mai nei o Numana, •■£ malama nui in ka noho ana." CJa latio like [ h6i ih rtte kein : E mnlama i,ka pono, a e ao i ka hnnt( māikai, alaila. oke alapii iho Ila no ia » hiki aku ai i kāhi o ka pomaikai.