Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 23, 7 June 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika.

I umihiin mai loko mai o ka Buke Avabia. mai ka Olelo Beritania a ka Olelo Hawaii. Mahele lll—Helu 74. ENA hoa'loha o'u mau kupuna a me o ? u makua, he raau iwi-hilo a iwi-kua-moo ponoi oukou no lakou, iloko o ka noakahiki hookahi a oi ae, ua noho aloha onkou me lakou, ua kipa aku a kipa mai, a ua nanea oukou i ka momona o ka waiu a me ka ineri i hanaiia ia oukou, a ua piha a hu na waihona o ka makemake, aka, o na iini a me ka lia ana o ko oukou manao, aole no ia i piha, oiai raa na pule i hala ae nei, ua ike au i ko oukou uwe ana i ka pololi, a ua komohia iioko o ka manao o kekahi poe 0 oukou ke kaniuhu, a ua aneane hoi e "haalele mai koa a waa i koa kanaka," 1 kekahi poe o oukou, a o.ke kumu nae o ia nele aua, no ko lakou kaalo ana aku naa kela aoao o keia kahna kaūa, (Nopepa Kuokoa) nolaila, owau i keia la, ke ku nei au imua o oukou, a ma o'u nei hoi, e hookaaia'i ko lakou mau aie ia oukou ; a oiai nae, o ko\i ano, he ano opiopio no, a iloko o ko'u mau la naanpo, ua ike oukon, owau ka mea i lilo hou ai o ka eke talena ia Marina, a pau loa ai makou i ke komoiloko o ka eke talena, a mamuli o ka mana o ka buke aniani i waihoia ia Lo Samila, ua puka hou mai makou, a ia wa nae au i ike mua ai i o'u makna a me o'u kupuna ; a oia konio ana nae o'u iloko o ka eke talena, he mea paani wale no ift i kuu manao, nka, i keia la, ke ku nei au i ka hoe, a na'u ka hoekele ana i ka loa a me ka laula o.ka lewa a me ka honua, a i na aui ale hoi o ka moaua, e hoonnu ana oukou a lihali- | ha, uole nae ma keia mau helu, oiai he ! kamolamola waie nryke fesm«iliQ ana, aia ! a kiei aku kakou i nā pala 6 na pali hooI' kui o na aupum he kanalima kūmamalua, e kun pan aita no aii i Ira nani a hii ki i ka hopena, a 4 komohia ana oukou

iloko o ka u walania aloha, a he mea hiki ole i kekahi ke aua ilio i kona mau

kulu waimaka aloha, aka, aole nae ia he mea na ko oukou mau manao e kauma ha ai, no ka mea, " he make no ke kalo, a ola ika naio. M Aka, aole nae au e hele loa aku ana i ke kukahekahe pau loa ana nku ia oukou no na mea e hiki mai ana ma keia mua aku, e aho paha, e aui ae kakou, a hoomaka mai ma ke kumu o ko'u moolelo, a na oukou no ia e kaana pono iho iwaena o oukou, a he mea ole ka'u e kaena e nei imua o oukou rr.a keia kamailio ana, nolaila,*ua maopopo no ia oukou ko'u mau makua a me ko'u makua hanai, (Hipa) he wahi holoholona oia, aka, o kana mau hooponopono ana, ua oi aku ia imua o ka ke kanaka, a ua kapaia ko'u inoa ma ona la a me ka hapa mua o ka inoa o kuu uaakuakane, oia hoi o Lo Hipa, a eia no au ma kona poli i keia la, nolaila, ma keia wahi, ke hooki nei au i ko'u mahaoi e ana, a na ka moolelo e hooiaio mai, a oia hoi keia :

Ia Hipa a me Lo Hipa, e noho kokoolua ana ma ke aupnni Poepoe, mahope iho o ka hoi ana mai, mai ke puhiia ana o Maiina i ke ahi, ua pii mai la ka nui o Lo Hipa, a pii pu mai la no hoi me kona nani lua ole, i oi pakela ae manaua o kona :mau kupuna a me na makua, a nolaila, i kaena ae ai o Hipa, i ka i ana iho, Ua hele ia e a'u na aupuui a pau o ka lewa a me ka honua i ike ia e a'u, aole nae au i ike i kekahi keiki ui a nani hpĀjftaĀ.,na ma ka noho Moi a hiki i na keiki a ka poe haahaa loa, ua haule ino ko lakou nani a ui hoi, malalo o ka nani o ka'u milimili:, kamea a'u i hanaiahuhu ai mai kona wa uuku mai, me ka wai momona o na pua, i oi-aku imua o ka wāiu a me ka meri, a ina e ike mai ko ke ao holookoa iaia, aole no e ole ka hoomakaleho ana. Nolaila, oke kulana oLo Hipa ia wa, ua ikeia ia e ka poe o ka po, a ua hoopuui mau ia ka hale o laua nei rae na anuenue, a o ka noe hoi, e uhi paapu ana ia i ke aupuni holookoa, a ua lohe ia aku hoi ka leo o na manu, e mele mai ana i na mole lea loa, a ua nanea o 0 Lo Hipa i ka hoolohe ana, a o Hipa hoi, ua haohao kona manao, oiai aole no oia i ike i ka wa e ola ana kona mau kupnna a hiki mai i kona mau makua, he ole loa no, a akahi wale no kona ike ana 1 i keia mea kupanaha.

Qe eono malama ka uhi paapu ia ana o ka aiina i ka noe. a iloko hoi o na malama hope eono, hoi mai la ka malie, a kalae mai la na wahi a pan o ke anpuni, aka, o na anuenne nae, hoomau no lakou i ko lakou kulana, a o na manu hoi, lele pohai ae lakou i ka lfewa, a paniia akn la ka welao ka la, a he olu wale no ka noho aiia. A o keia man mea, kupanaha a kakou e ike nei, mai na kupuna mai no iao Puakinamu,i mea hoo~ hanohano ia Lo Hipa. oka paina ana nae o ua poe mann nei, aia no ia ma ke aupimi Omaomao, a malaila pu no hoi ko lakou hale manawa. A iloko hoi o na wa a pau a Lo Hipa e hele ai ma o a maanei, e ukali ana na manu mahope ona, i hoohanohanoiaai hoi kana huakal holoholo pahu poko.

A 110 ka halef knla ole ma ke aupuni poepoe, ua hoouna ia o Lo Hipa ma ke Kulanui o ke aupunio Nalo Silika, a hookahi wale no mahina o ke ao ia anai, ua hiki ole i ke kumu ke ao, o na palapala paakiki a pau o ua kula nei, he mea paaoi wale ia no ia e ianei, nolaila, ua hilahila ke kumu, a hookuuia mai la koia, ine ka loaaole o ka palapala hoomaikai.

No> nonoho iho la no laua nei, a no ka hale kula ao koa ole ma ke poe, nolaila, ua hoouuaia keia ma ka ha« le ao koa nai o Pelekane, ka aina hoi o kona mau kupuna a me na makiia, a he elua pule wale no kona ao ia ana, ua pau ka ike o ke kumu, aohe wahi i koe ana e ao mai ai, nolaila, ,ua hookuuia mai Ikeia, nie ka loaa ole no o ka pnlapala hoomaikai. Aohe no nae o ianei

manao no ia mea, no ka mea, o ka ike ana e ohi nei, he mea hookahakaha wale iho no ia no 'kona la lealea, oiai, aole o kona ike koa ka mea nana e pale ae i ka make a ka hoa paio ke hiki mai imua ona.

la laua e noho ana, i aku o Hipa i kana hanai, Ua hoonaauao ia oe ma na imea hohonu o ka ike, a ua hiki ia oe ke ike e i na mea huna iloko o ka lewa a me ka honua, a ua aoia no hoi oe ma ka hale koa o na kanaka, a ua akamai no oe malaila, aka, koe nae ia oe ke ao koa ana a na holoholona, nolaila, e lele oe i ke aupuni Hiena, a malaila oe e ao ia'i ikeao na paikau ana holoholona. A no ko ia nei makemake ole e komo kino iloko o ke ao ana me na holoholona, nolaila,lawe pu ae la keia me kahi aniani pouli, a kau ae la maluna o ka lio lele, a lele aku la i ke aupuni Hiena.

Aia a hiki oia malaila, hoihoi iho la oia i kona lio iloko o kabuke, a pakuae la i ke aniani pouli, a komo aku la iloko 0 ka pa ao koa a na holoholona, a he mau la ekolu wale no kona hakilo ana, ua pau loa iaia ke ano o ke ao koa ana ana holoholona. A ika eha oka la, noho hou no oia e hakilo, me kona manao hoi e ano hou ae ana, a he mau mea hou ae la hoi kekahi i koe, eia ka auanei ua pau loa ae la no. Kau ae la no keia inaluna o ko ianei lio lele, a hoi aku la 1 ke aupuni poepoe. - I ka puni ana o na makahiki a oi ae 0 Lo Hipa, hele ae la oia e makaikai ikekahi mau aupuni o ka lewa a me ka) "Honua', a*UiTīoaa ho iaia na hookipa mai-' kaiia ana, ma na wahi a pau ana e hele ,ai a kipa aku ; a no kona ui lua ole a nani hoi, ua hoomakaleho mai ko keia ao i kona nani, a ua kui na kaikamahine Moi a me ka poe maoli i hele hoohai aku imua ona, me ke noi mai, e hookoia ko lakou mau makemake ; aka, aole nae he loli iki o kona mauao e hooia aku. a ua hoopuni pinepineia oia e na noi a me na kauoha, aole no oia i aui ae a hooko aku. Ano ka hooko ole ia, ua hoomoemoe lakou ma na moeuhane, a ma ia hana ana, ua loaa io no oia ia lakou ma na hihio a me na moe, a ua loohia pinepine lakou ma ka hui ana me he mea kino la, aka, i ka huli ana ae e hopu a hoohuli ma», aia nae, ua lilo koke iho la no 1 mea ole, a waiho iho la i ka u a me ka minamina, i mea na lakou e haakoi ai, a na ka nele nae i hooiaio mai.

A iloko hoi o na la loihi ana i nolio ai ma kekahi muu aupuni, ua nui loa na kaikamahine ui a oi kelakela hoi o ka nani i hele mai imuaona, a olelo mai la, ua halawai mau oia me lakou ma na moeuhane, aka, ua pane aku nae oia, i ka i ana aku, He pinepine no ka loaa ana ia'u o ia mea he moeuhane, iloko o na la loihi a'u e uoho nei maanei, aka, aole nae au i ike i ka waiwai o ia mea, a ua pau hewa ka manawa me ka luhi nui ma ka noonoo ana, aole nae au i ike he mea pomaikai ia. A makaukau keia no ka hoi, he nui ka poe i hele mai me na makana, a ua lilo ae la ia i la nui mā ia mau aupuni. Aia nae a kau oia iluna o kona lio, haawi ae Ia oia i kona aloha i na mea no a a pau i akoakoa mai imua ona ma ia la. Eia nae, mamua ae o kona kau ana iluna o ka lio, ua waiho iho oia i na makana a pau na ka mea nona ka hale ana i noho ai, i uku no kana hana maikai ana ia ianei. 0 keia mau makana he nui i makana wale ia <nai ia ianei, aole no ia no kekahi kumu e ae, aka, no ko ia nei kanaka maikai wale uo, oi'ai ua makahehi wale mai no lakou no ko ia nei nani. Lele ae la ka lio o iauei, a he elua kapuai ke kiekie maluna ae o ke kaupoku o na hale, lele kikaha ae la oia a puni ke kulanakauhale. me ka auna manu e pohai ana maluna o ia uei, maloko o ka lina poai anuenue. Uwa. ka pihe a haalele wale i keia kamahao, a ua ttui loa hoi ka hoopaapaa ana iwaena o kekahi poe, a na oleloia e lakou o Debolo, a i ka kekahi poe hoi, he anela mai ka lani m'ai, a ua kohu eehia maoli kekahi poe, aka,

pioloke nui ae hi ko ke kulanakauhale a pau, a haule ino iho la ka ike o ka poe kilokilo e ūoho ana ma ko ka Moi alo ponoi, aole i hiki i ko lakou ike kilokilo ke hoike mai i ka oiaio, nolaila, ua pilihua iho la ka manao o ka Moi, noluila, ua kauoha ae la oia i kona Ilamuku nui, ma o ke 'Kuhina Kalaiaina la, e hoopaa i ke kino o ka mea uana i hookipa i ka malihini. Ua hooko no ka Ilamuku e like me ke kauoha.

I ka nainuku nae i hoi mai ai mai koDa hoopaa ana i ka msa nana i malama ia Lo Hipa, aia hoi kekahi wahi kilokiio e noho ana imua e kona alo, a he hiki ke ike i na mea hnna a pau, a he mea akaku loa ia ma kana ike, ua hahaiia aku no hoi imua ona ka ike a kekahi poe, a ua i mai oia, 0 keia niea ikupanaha a kakou e ike nei i keia la, aole no ia no ka lewa mai, aole 110 hoi he ano Debolo, aka, he keiki kanaka no oia no ka honua nei, ahe koa lanakila oia ma keia hope aku, a oia nei no hoi ka moopuna a ka poe nana i pupuhi mai nei ia Debolo i ke ahi, a na ko ianei makuakane hoi i pepehi i ka moo-aikanaka ma ke aupuni o Galatia, a i ka moo-alualu hoi ma ke aupui Hoku, nolaila, o ke kanaka a oukou i hoopaa aku nei me ka hala ole, e ili mai ana kona koko maluna iho o oukou, a e alina ana oukou ma keia hana naaupo ana me ke kuhihewa, nolaila, nolaila, e hele koke aku oa imua o ka Moi, a e hahai aku hoi i keia mau mea a pau a'u e hahai nei ia oe, a « noi aku oe iaia, e hookuu mai i ke ka- | naka a oukou i hoopaa ai me ka hala ole, mamuli o ko oukou manao kuhihewa wale uo. Aia hoi ahiki aku na Ilamuku la imua 0 ka Moi, hahai aku la oia i na mea a pau a ke'Hulokilo i olelo mai ai iaia. A 1 ka lohe ana o ka Moi, mihi iho la oia, a kena ae la, e kii aku a hookuu mai. (Aoh i pau.)