Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 28, 12 July 1873 — Page 3

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Nakana Hester
This work is dedicated to:  I dedicate this to my family.

Ka Nupepa Kuokoa, Me Ke Au Okoa I Huiia.

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Honolulu July 4, 1873

Mr. Luna Kuokoa; Aloha kaua:

            Ma ke ahiahi o ka Poakahi nei, ua halawai na makaainana ma Kaumakapili. Ma ia halawai, ua ku kekahi o na keiki o Hawaii Popoi a nonoi i ka Aha kanaka e hooholo lakou. "He mea pono e kipaku mai keia aupuni aku i kekahi o na haole kamaaina, a kupa hoi ma keia aina, aole hoi oia wale no, aka, o kana wahine, a me ka laua mau keiki i hanaia ma keia aina nei o kakou. Aole no hoi o na makua, a me na keiki wale no, aka, pau pu me na moopuna liilii." A pehea ina aole lakou e ae i ka hele, alaila, e kiola paha ia lakou iloko o ke kai, e like me ka poe hoomana roma i hoomaau ai i ka poe Karistiano i ka wa kahiko.

            Weliweli no ka hewa o Kakela ma! He pepehi kanaka paha, i ole ia he powa paha, ke kulukulu nei anei ke koko o na wahine, a me na keiki i make iaia, mai kona mau lima menemene ole mai? O kana wahine, he wahine ino aloha ole anei? Haunaele pinepine anei ma ko laua hale? Ua lawe pinepine ia anei ko laua mau keiki i Kawa no ka aihue a me ka haunaele? Nui paha ka lilo o keia aupuni i ka homalu  ana ia lakou! Pau paha na dala o keia aupuni i ka aihue ia e kakela opio, ke Kakauolelo a ke kuhina Waiwai! E ku mai oe e ke keiki naauao o ka aina, e Davida Malo, a e hooiaio i keia mau olelo, a in a aole hiki, "E hele oe ma Ewa," e noho mumule mai keia la aku, no kau hana aloha ole i na makua a me na keiki o ka aina.

            He kanakolu kumamaono na makahiki o ko S. N. Kakela noho ana ma Hawaii nei, a iwaena o keia mau makahiki, aole i loheia ua kue oia i kekahi o na kanawai o kei aina, aole haunaele ma kona hale, aole loheia kona leo mawaena o na keiki uhauha o ke kulanakauhale nei. Kokua pinepine no ia i ka lahui o Davida Malo, i ko lakou wa pilikia. Na kona mau palapala i paiia ma na nupepa haole i hoala i ke aloha o na lahi Karistiano i keia aupuni, i ka wa a ke aupuni o Kapena Roke i lawe aku ai i ke ea o ka aina, a huki ia ka Hae Beritania ma Hawaii nei. Oia no kekahi o na hoa kukakuka o Kamehameha IV, a me Kamehameha V, aole e like me kekahi o ua poe hoa kukakuka la, ma ka elima kausani dala o ka makahiki, aka, me ke aloha, a me ke kokua wale. E Davida Malo e, heaha ka hewa o Kakela ma, e olelo nei oe he pono ole ko lakou noho ana me kakou? E hai aku no au ia oukou e na hoaaloha o keia one hanau o'u, i na mea a Kakela i olelo ai, a na oukou no e nana, he hewa kupono paha i ke kipakuia,  aole paha.

            1. Olelo o Kakela, "He mana ko Amerika e kii mai i keia mau aina, ina make ka moi a hakahaka ka noho alii. Ke ae na kanaka hawaii i kela hoohui ana."

            Owai ka mea hoole i keia mana ke ae na kanaka?

            2. Olelo no o Kakela, "Ina e ae na kanaka a me ka Moi i ka hui ana o keia Pae aina me Amerika, heaha ka hewa?" Aole oia i manao e hao i ka aina, aole no i manao e kaili wale i kekahi iniha o keia mau mokupuni. Ma kana mau olelo, ua maopopo, aole ona manao-kipi i keia lahuikanaka, no ka mea, aia no i kanaka ke koho i ka hoohui aku, a i ka noho no pela.

            Mai Amerika Huipuiia ka ike, ke akamai, ka naauao, ke ano Karistiano o keia lahuikanaka, ua hiipoiia keia lahui kanaka e lakou.

            Ua kanaka makua keia aupuni i keia wa, pono no ia kakou e kuokoa peia, aka mai huhu kakou ke peahi mai na lima aloha o kana mau keiki ia kakou, me ka lokomaikai."E hoi mai e ke keiki i ka maku ai ka wa popilikia." Mai kuamuamu kakou ia lakou me ka olelo kipaku.

            Aka, ua maopopo no ia'u aole mai ka naau o D. Malo keia manao lokoino, aole pela ka manao o kuu lahuikanaka aloha. O ka makuakane o keia manao hooholo he haole no ia, a o Davida Malo no ka makuahine, aka, i ka hanau ana ae, puka mai la he makani.

            Na'u na UAKIUKIU.

Kue i ka Hoohui Aupuni a

Kakela.

Mr. Lunahooponopono; Aloha:-

            E ae mai oe ia'u e hookomo wahi manao aku ma kou pepa no na mea e pili ana no ka hoohui aupuni, a kekahi keonimana i noho loihi iwaena o ka lahui Hawaii, aohe hoi he wa, a ua uhi iho ka lepo o Hawaii iluna ona, o kona ala mai nei no ka hoi ia, me na manao hoopihapiha huhu i ke kanaka Hawaii.

            Ia oe e ka Luna Hooponopono kuu mahalo mua, no ka loaa ana he Hawaii oiaio iloko ou, no kou unuhi ahonui ana mai i ka palapala a ka Hon. S. N. Kakela, mai kekahi nupepa haole mai o Nu Ioka.

            Ke ano o ka mea nana i kakau. He kanaka makuakau, a he noiau ma na manao, he akahele ma ka olelo, a oia no hoi kekahi o ka poe i heluia iloko o na noonoo loea kiekie. He kuonoono hoi, oia kekahi o na lala ikaika o ka oihana kalepa, he mea i ulu ke ohohina iluna o keia aina; a ua oi aku nae paha kona aloha i kana oihana kalepa mamua o na poohina Hawaii ponoi o Hawaii.

            He lala oia o ko na Moi Ahakukamalu, a ua like ia me he kui la, e pee ana iloko o kona koloka hoouhiuhi aloha Hawaii, a he mea hakaha i ka manao ka ike ana iho ma kana wahi pane i ka Luna Hoopuka, penei: "Ke noho nei, a ua noho au a loihi, he hoaaloha oiaio no na kanaka hawaii," a ke kaupaona iho kakou i keia me kana hana, aole no he oiaio.  Ua ala nui na mea e kamailioia nei no ke Kuikahi, a ua pakui mai nei hoi oia, me ka mea i oi aku o ka awaawa, he "Hoohui Aupuni;" a ma keia mea ua ikeia ka awaawa iloko ona ma kana hana.

            Ko Kakela manao no ke kulana ae o na Misionari o Hawaii nei.  He kanalua loa au no keia, malia aole paha lakou e hoao e hana pela; malia ua kuhihewa loa o Kakela no keia manao, no ka mauao ana, ua pipili loa na haumana i na kumu, a ina e ae na misiounari, ua ae pu na mea a pau loa, a o ka hiki koke no keia o ka hooholo ia o kana manao e koi nei no ka hoohui aupuni.  I kuu manao, aole he hawaii e ae ana no keia, aole no e hiki i na misionari e hoao i ka hapai ana me ko lakou leo no keia manao.  O keia hana a Kakela, me he mea la, he mea hooluolu i ka aoao o ko Amerika Hui; a he mea oiaio ole hoi ia Hawaii nei; a o ka hopena o keia manao o Kakea, he hoohoka ino ia.

            O keia hana hoi a Kakela he mea e hoala ai i ka manao o na kanaka Hawaii e kue aku i ka lakou mau kumu aloha, ke manaoio i ka kakela olelo, a ina e kinai ana lakou i keia olelo oiaio ole, alaila, ua lana malie kakou mai o a o. Maluna o ko Kakela kino okoa kona mau manao a me kana mau olelo.

            Ka lilo o ke aupuni ke make ka Moi. Ke nana pu e ka lehulehu i keia-O ka oi loa aku keia o ka'u ino o ka ike ana - ua imi wale au i kahi e lilo ai ka aina, a me ka poe maluna iho, aole no i loaa; a no ko'u moowini paha. Ua ike nae au, he aupuni Kumukanawai keia; a ua paa hoi i na kuikahi me hai, a ma ke Kumukanawai aohe ona palena, a o ka poe e noho  Moi aku'na, ua kukikuhiia, aka, i keia wa, ua loaa kahi mea e pakui iho ana e hoomahuahua iho ana i ka hoopaaia ana; oia hoi ka waiho ana mai o ka Moi Lunalilo R., aia ka mana o ka mea nana e noho moi ma ka balota ana a na makaaiana; a nolaila, ua komo na ikaiaka i huna iloko o ka noho alii i keia wa, a nolaila, ina e make ka moi ina ka hooilina ole, alaila aia no ka Moi i na makaainana e like me ke kuhikuhi ana o ke Kumukanawai, a no keia ano manao o S. N. Kakela, ua kohu pono na hoinoia he mau tausani maluna ona ponoi.

            Ka Hoohui ana. E na Hawaii oiaio a pau, aole keia he wa na kakou e hoolohe ai, aole no he pono ia kakou e hoomanao i keia. Heaha ko kakou pilikia e ka lahui? He kaua ia mai anei? ua haoia anei? ua komo mai anei he poe powa ma na kapakai o Hawaii nei? Aole, aole. e ka lahui holookoa. He oiaio, o ko kakou makamaka maikai a kokua kokoke hoi o Amerika, a ma kona kuikahi pili hoomalu lahui me kakou, aole no oia e haalele mai i kana mau kokua ana i na wa a pau. He pilikia no ka poe mahiko keia no ka nui o ke dute ia mai e Amerika; a no ko lakou pilikia e ae anei kakou i ka lakou - he alanui ahona ia lakou ke noi ana i Kuikahi Panai Like ma ka hookomo waiwai ana, aole no e panai aina, a he pono no ke kauia maluna o ka poe i hoopomaikai ia e ua kuikahi la, ke hoopomaikai mai i ko ke Aupuni wahi i hakahaka ia. He elua a me ka hapa keneta awalika ka auhau maluna o ka paona ko, aina ua ae mai o Amerika ma ke ano kuikahi wale no, alaila, ua pomaikai lakou ia mau keneta, a na lakou e uku iho no ka waihona o ke aupuni he hapalua keneta no kela a me keia paona ko, raiki kofe.

            Ma ko'u koho wale, aole paha i noonoo ko Amerika me keia, a mahaoi ana i ka haawi, hilahila ole.

            O keia hoohui ana, he hoopau hikiwawe ana ia i ko kakou ano lahui, a he hiolo ana o ko kakou noho aupuni ana. Ke mau nei ko kakou nei ikea ana mai, a e hoopokole ia anei kakou? O ko'u manao keia. O ka hoohui aupuni, he wawahi ana i ka lahui, he kipakuia ana, a he kanu ana a nalo loa, a he mea hoi e hookoia'i na wanana a na kaula o Baala. Ke koe nei no he ikaika nui iloko o ka lahui, a he mau pulapula nana e hoopiha i na makalua hakahaka, a e ko no ka io o ka mea e kakau nei, ma ka nana ana i ko ka Papa Ole ikaika ma ka hookaawale ana i ka poe i loohiu i keia mai luku, a o ka kakou hoi e ka poe aloha lahui, a minamina kuokoa, e imi ana ma ka nooulu ana mailoko ae o na opiopio a Hawaii.

            Eia koe a pau keia: Ina e ike ana ka poe mahiko a me ka poe e ae, e ilihune ana kakou, e nele ana i ka holo mai o na moku, e nele ana i ke dala, he oi loa aku no o ka pono, e ku ae no o S. N. Kakela ma a me ka poe a pau e hooikaika nei no keia hana he hoohui aupuni, e hoi no i ka aina o lakou; aole he wai makemake iki o ka lahui mai o a o no keia  hana, a heaha hoi ka hewa ke hume malo hou makou, no ka hoole ana i ke Kuikahi Panai Aina a me ka hoohui aupuni. I ko'u noonoo nae, aole ia o ka hopena o ko kakou aina, a ke Mea Mana Loa i manao paa mua ui. He aina oluolu ko kakou, he momona, he mau awa maikai, he maluhia, he aina i noho iwaena o ka moana, he hale hookipa e Hawaii i kou kuakoa ana.                                       Hawaii Oiaio.

 

            Nu Hou o na Aina e.

(Koena mai kela pule mai.)

Ka Moi o Peresia ma Ladana.

            Ladana, Iune 18 - Ua holo mai nei ka Moi o peresia a ua hiki maanei o ke kowa, i keia la. Maluna o ka moku alii, i ukaliia e ke aumoku kaua hao, a ua ku ma ke kulanakauhale o Dovera ma ka bora 2. 30 Auina la. Ua kahikoia ke kulakauhale e na mea hoonaninani malihini, a oa hele mai hoi a piha pu i na kanaka, a o na moku e ku nei ma ke awa, ua oahu mai lakou i na hale. I ka lele ana mai o ka malihini alii makaikai, ua kiia mai la na pu aloha mai na moku kaua mai, hookipaia  mai la ka Moi o Peresia e ke Duke o Edineboro a me ke Keiki Alii Arthur.  Alaila, ia wa, ua waiho aku ka Meia o ke kulanakauhale o Dovera a me ka Poe Hui, he haiolelo hoo-kipa na ke kaulanakahale iaia; a no ia ea, ua pane mai ua Moi la ma ka mahalo ana mai i ko lakou lokomaikai, oiai oia e komo mai ana maloko o ke aupuni o ka Moiwa-hine; a na ia mea, i hoolalelale mai i ko na manao, uia oia manawa o na hoaloha.  Ia wa, o ka hookauia ae la no ia o na Moi nei maluna o kakahi kea ahi i hoano e ia nona, a i ukaliia e ke Keiki kane a ka Hoo-ilina Moi o Beritania.  Hiki aku la ma ka-hi hookio o Kea Chairog i ka hora 6 ahia-hi.  O ka hale keia, ua hoonaniia me na have a me na pua, a o kahi, kiekie keia i ha-naia, ua uhiia  ka lole nani.  Haule koke mai na paka ua, aka, i ke anaina nui ma-kaikai keia e kuku mai ana, poai puni he la i na alanui e pili koke mai ana.  I ko ka Moi iho ana iho ilalo mai luna mai o ke kaa ahi, ua apo koke aku la ka Hooilana Moi, ke Keiki Alii Peck, ke Keiki Alii Ka-ristiano, a me ke Duke o Cambridge, ka poe hoi i haawiia na lakou ka mana e hoo-kipa mai i ka Moi ma ka inoa o Enelani.  O ke komo koke aku la no ia o ka hua kai iloko o na kaa lio, a holo lohi aku la i Hale Malaboro.  Me ka manao ole i ke ano pu-anuanu a haalele mai la, aka, ua paapu mai la no na alauui, na puka aniani a me na aleo, i ka poe makaikai, ma kahi a  ka hua-kai e hele aku ai, a e huro mau mai ana.  I keia po, e paina awakea ana ka Moi o Pe-resia me ka Hooilina Moi a Beritania.

Ke Kaua manawena o Rusia a me Kiva.

            San Peteroboro, Iune 12  Ua hoomaha iho na kolamu koa o Rusia ma ka la 24 o Aperila, ia lakoi i hui ai ma Kalaota (Cha-laot,)  mahope o ko lakou haalele ana ia Djisak a me Kasalivisk.  Ma ka la 27 ae, ua lele mai la he puali kaua o na koa o ka Moi o Afiganisatana maluna o na koa oioi mua o na Rusini, a o ka hoomaka no ia o ke kaua liahaua, ma kahi kokoke nae i ka-laota.  Iloko o ia kaua maa ana, he elua mau kanela Rusini i make; a o na koa keia o ke Kiva, ua auhee aku la me ka puehu liilii.

            Sana Peteroboro, Iune 12  Ma na lono i loaa hope loa mai ai i ke Keena Kaua, i keia po, ua ikeia iho, ua hiki aku la na oi-oi mua o ka puali kaua kue ia Kiva o Generala Kaufmau ma ka muliwai o Anurda-ria ma ka la 11 o Mei.  Malaila i halawai ai na puali kaua Rukini me ko ka enemi a hoomaka'uka'u aku la i na koa Kiva he 3,500, me ka make ole o kekahi koa Rukini.  Mahope o ke kali ana malaila o ka puali koa Rukini, no ke koena aku o kona puali kaua ahiki i ka la 14, ua hoomau kau oia i kona hele ana  Schurukhane.

            Sana Peteroboro, Iune 15.  Ua loaa mai nei i ka Oihana Kaua kekahi lono mai Asia waena mai, e hoikike mai ana, o ka puali koa ma ke ala o ke kai o arala, ke holo nei ka nee ana imua.  Ua hiki ae la o Generala We-rewkin me kona puali koa ma Kungrad, me ka la 20 o Mei, he 100 mile ka mamao o ia wahi mai ke kulanakauhale alii mai o Kiva.  Ua haalele iho la na koa  Kiva ia wahi, a pau nui aku la i ka holo.  Ke alu-alu la no ke Generala ma ke ala ae o Oxus ahiki i Khojetti a me Konia Urgeni, ke pupuahulu la ka eneini i ka holo imua on a. o na moku kaua keia e lana la ma ke kai Arala, ua komo a e la, i Alogir, ma ka lima hema  ke kai Arala,  a ua holo nui mai i Askungrad, a malaila i oki ai ka nee ana i mua, no ka papau o ke kai, aka, ke hana ia la nae kekahi mea i hiki ai o Ki-sil-Kala, ma ka heina loa o ke kai kuono, kahi e manaoia aku nei, malaila e hoahu ai na lako no na koa o Generala Wkrewkin e nee mai la imua.

 

Ko Bisimaka manao e komo hou i Farani.

            Mai ka palapala mai a kekahi mea ka-kau a o ka nupepa Manawa o Ladana, i ka-kauia ma Vienna, i loaa mai ai ua mea hoopuiwa manao a Bisimaka, in a he oiaio. Penei ua palapala la:

 

            "I ka wa ano, ua hoopauia ko Bisimaka manawa nui no na mea e pili ana manawaena o Farani a me Geremania.  Ina he oiaio ko'u lohe--a'u e manaoio nei, he kumu io o hooiaio aku ai--ke hoolakoia nei na koa pualu i na mea kaua, a o na koa nei e no-ho la ma Posena Silesia, ua hele a makau-kau loa no ka hele.  Aia he hookahakaha nui loa ana o na puali koa ma Berelina.  Ua haupu au i keia mai ana au no ka mea mua a'u i hai ae la, e pili ana ia Farani a me Geremania.  O ka hopena o keia hoo-makaukau hakaka nui, o ke hoi aku i ka.

 

Pereridena o Farani, no kana olelo e pili ana i ka piiali koa a me ka hoolaulea kokeia o na aina o Farani. Ua paholai ae ke kahi lono, ua nioau aku ke Kuhina noho o Perusia ma Farani, heaha la ke ano o ia olelo a Makmahoue, me ke noi pu aku e hai moakaka lea mai, a e haiia mai ana ma keia Poakolu ae. Aole paha e hiki ia Makemahone ke hoole manawa ino loa mai, no kona puni kaua, a aole no hoi e hiki ia Geremania ke hoole aku i ko lakou hilinai ole iaia a me ka nune nui maluna o ka aina. Ke hoomakaukau nei na koa o Auseturia a me Huuegari; ke hookomoia mai nei na pu a me na lako kna hou; a ke hoohuli nui loa ia nei na manao ma ke koa; ua haiolelo aku ka Akiduke o Auseturia i na Polani; o ka hoonuinui mai hoi a na nupepa o Geremania Akau, me na kumu hoinoino a pau. me ke koho mai, ua makau o Auseturia ia Rusia, ua halawai me ke kuhihewa loa, a o ka ninau, heaha la auanei ka Europa e hana ai, in a e komo hou ana o Geremania e kana ia Farani? Aole mea ike, heaha la auanei ka Auseturia e hana ai, He mea maopopo loa, ua kui lima pu ae nei o Rusia me Perusia, a nolaila aole e ae aku ana o Rusia ia Auseturia, e keakea i ko Perusia komo hou ana iloko o Farani, e noho maluna o na aina aua i haalele aku nei, O ka Eoelani hooponopono ana no keia mea, malalo o keia mau lima lawelawe hou, "Aohe akaka." Nolaila, me he mea la, malia paha o ike hou aku kakou ma keia mua iho, e hoopaapaa hou aua no ka pono o na aina, napa e hooailona ae i ka hookumuia ana o ka Emepera mua o Farani. Ua poho pu ka honua malalo o ke kaumaha o na puali koa o Perusia a me Geremania Akau. ke ike ia nei ka hewa, aka, ua kukala akea ia, aole no e hoohanauia mai, ke hoonioni oke ia, a in a, e hoolako mau ana o Auseturia a me Farani no ke kaua, aole no e hooki ana o Perusia. Ua kukala ae nei uae o Auseturia, ke hoomakaukau kaua nei oia no ke pale aku, a e nana ana oia i ka hikina; aole hoi i ka akau a me ke komohana; aka, he wahi mea uuku wale no paha ia in a e ninau mai ana o Bisimaka ia Vienna no ke kumu o keia hoomakaukau kaua noi. Aka, ua ua haiia mai nei au, aole e hoomauia aku ana keia mau hooioi ikaika kaua, E aho ia Auseturia ke malama, a i ole ia, e weluwelu auanei ia ia kakou. Ke make nei ka hoonaauao ana ma Auseturia, ma ne kula la a me na kula kiekie ae. Aia he 4,000 mau kula, aole nae he mau kumu nana e hele mai e ao. O na noho kula nei o na hale kula kiekie a me na kulanui, ua hakahaka; o na kumao akamai, ka ekalesia a me ke kanawai, e nele nei aohe mea e hana aku ai - o ke pohaka hooulumahiehie keia o ka uka waokele, ke hoike mai nei i kona hua awaawa."

Hana Aloha Ole.

            Aia ma Keaau, ma ke Apaua o Puna, Hawaii, he mau kanaka hana aloha ole, a penei no ia: Ma ka malama o Maraki i hala aku nei, o keia makahiki Ua hoouna aku ka Papa Komisina Palena Aina, e noho ana ma Hilo, i kekahi makai i uku malamaia, e kili aku i kekahi mau hoike elua, o laua nei na mea i ike i na palena o ka aina nui o Kahuku i Kau, a o kahi nae e noho ana ua mau hoike nei aia maloko o ka apana o Puna nei. A i ka hele ana o ka makai a loaa keia mau kanaka i oleloia maluna, ua koi aku ia laua e hele i Hilo, e hoike ai i ka laua ike no na palena o Kahuku; a ua ae mai no laua, hele mai lakou, a hiki ole nae ia lakou ke hoomanawanui hou aku no ka pololi loa. Nolaila, ua kipa lakou ma kekahi hale e noho ana kanaka iloko, e hoowali ai ana, a e ahu ana ka ia ua moa, noho iho la lakou nei maloko o ka hale, a ke hoowali mai la no ka ai, me ko lakou manao ana e hoopauia ana ko lakou maka poniuniu a pololi ai ole. Eia iho ka apiki, i ka wali ana o ka ai, o ke poiia iho la no ia a paa, hookomoia ka ia iloko o ka ipukai, a hoihoiia ma kahi e waiho ai, a pela me ka umeke poi, a pau keia mau mea i ka waihoia. O ke ku ae la no ia o na kamaaiana o ka hele no ia, hele kane, hele ka whaine, koe iho la o lakou nei wale no, ua hiki hou mai la ka manao pilikia ia lakou a me ka hoka pu.

            Eia ka ninau: Aole anei keia he hana aloha ole? Ua kupono anei keia hana i ke aloha i ka hoalauna? Aole anei o kau wahi apana keia o ka pepehi kanaka? O kona makemake anei ia e hauaia ia pela ke hele oia a poioli loa? He keu keia o ka poe aloha ole a me ka lokoino, ua kuhi paha lakou i ka opu o keia mau kanaka; ua like me ka opu o ka moku ka piha ole i ka @. ua oi ka pomaikai o ka haawi ana'ku mamua o ka loaa ana mai. Ina pololi kou enemi, e haawi i ai nana, in a make wai oia e hoohaiuu aku.

            ua kaulana mua no kanaka o keia aina i ka lokoino a me ka ana, a o ka lakou mau maino mai no keia. A i ka pau ole ana o ka pilikia pololi o keia poe malihini, ka aku la ke aho a kipa ma ka hale o ke kumu kula o Keaau, hanai ia iho la i ka ai a me ka i-a, a hoohainuia i ka wai, me ka hoonuu ana a lawa i kona lokomaikai He mea mau no ka i keia kanaka ka hookipa ana, a he malihini no ka oia a noho ae ilaila mamuli o ka oihana, a nona no hoi ka olelo ana, "E ike ia kakou hookanaka."

                                                                                                                        Me ka mahalo.

                                                                                                                                           S. O. Iosia.

            Keauhou, Puna lune 30, 1873

E ike auanei na kanaka a pau o keia a me keia ano, ma keia hoolaha, ke papa aku nei au i kela apana aina o Kea k, o Manoa, Oahu i make, e waiho la no ma Manoa, a mai kuai kekahi kanaka, puke, haole i ua aina la i haila ae la maluna me kuu makuakane me D. Manu k, o Laupahoehoe, Hilo, Hawaii, a in a e kuai ana kekahi kanaka me ia, alaila, e lilo ana ia i mea ole, a maluna no on a ko ouko'u poho, a owau no ke keiki a ke kaikuahine o Kea.

                        WILLIAM KEPAKEOKEO

Laupahoehoe, Iune 9, 1873                                                    605 18* 608

Olelo Hoolaha.

Ke papa aku nei au i na kanaka a pau, aole e hoale mai i ka'u wahine mare. aia o

Mrs. Kawai Kelina.

a o na mea a pau e hoale mai ana iaia, maluna iho no o lokou ia poho, oiai aole ua e hookaaa i kona mau bila nie a pau loa, ke ole au e kakau inoa ma ia bjla, mai ka ia o ka puka ana a i ka hopena aku.    ALAPAI PETERO.

Ki, Puna, Hawaii, Mei 26, 1873.        604 4t* 607

Ilio Nalowale!

Make ahiahi Poalua iho nei, ua nalowale he Ilio kene uuku, hulu eleele, ua akola. He ekolu wale no malama mai kona hanau ana mai. O ka mea e loaa ai a hoihoi ae makahi o Hu, e uku nui ia oia.

                        MOSE HAIRAMA

Honolulu, Iulai 4, 1863.                      605 1t* 606

Ke papaia aku nei na mea waiwai a pau o kela a me kela ano, mai hoale mai oukou i kuu wahine mare, ia Mrs Kaolelo Akana, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia'u a me ko maua wahi moe. Aole loa au i hana ino lala ma kekahi ano, a mahuka wale kela. Ua hoounaia na leta he 11 lala, ma ua wahi i mauaola, ala la ola ilaila, aole nae on a pune mai, nolaila, aole loa au e uku ana i na ale ana i aie ai ma ko'u inoa.

                                                            C.T. AKANA (Pake.)

Honolulu, Iulai 4, 1873.                      605 4t* 608

E hoike aku i ke akea, o ka Hui Hoolimalima Aina mawaena o M. Kumaiae a me S. Kanehaku, ma ka aina o Kalaheo a me Puuoaihala, e wiaho la ma Kapaa, Koolaupoko, Oahu, ua hemo, aole o S. Kanehaku kuleana i koe ma ia aina, o S. Kahalepouli a me M. Kumalae na mea nona kelo mau aina ma keia hope aku.

                        M. KUMALAE a me S. KANEHAKU.

Kaneohe, Iune 23, 1873.                     604 4t* 607

Oihana Wai O Uonolulu.

Ma keia hope aku, o ka manawa e hookahekahe ai i ka wai, mai ka hora 6 a hiki i ha hora 8 kakahiaka; a mai ka hora 4 a hiki i ke 6 ahiahi. No ka uuku o ka wai, noiaila, o ka poe i maa i ka hookahekahe wai, e pono ia lakou e malama ma ia mau hora wale no e hookahe wai ai, a i ole ia, e okila ko lakou mau piuia wai.

I ka wa e pau ai i ke ahi kekahi wahi o loko nei, e pani koke ia na hawai a pau.

Iune 35, 1873. (604 3ts 606) Luna Hooponopono Wai.

Kapu lao ka Loko I-o a Paauaua a me ka Loi Kalo o Haeua.

E ikeauanei na kanaka a pau ma keia Olelo Hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au i na kanaka, na haole, pukiki, pake, a me kela kela ano kanaka. aole e hele wale maluna o kuu Loko I-a a me kuu aina Loi Kalo, a me ke kula e waiho ia ma Ewa. mokupuni o Oahu . Ke papa pu ia aku nei na mea holoholona, mai hookuu wale, a in a e loaa i kuu luna ia Kahema, e hooukuia i hookahi dala ($l 00) pakahi no ke poo, a in a e kue  I kuu luna, e hoopii no au ma ke kanawai

                        Mrs. Kawaimaka Kamai

Waipiula, Honolulu, Iulai 4, 1873.                  605 3t* 608

Papa! Papa!

Ke hoomau aku nei no ka hui kuai Papa kahiko o LEWERS & DICKSON, i ke kuai i na lako Papa a me Kalepa.

Na Papa Nouaiki

            Na Papa ulaula,

                        Na kua hale,

                                    Na papa hele Nouaiki a ulaula,

                                                Na papa kapili ia loko o luna ka hale,

                                                            Na pili hale  keokeo a ulaula,

                                                                        Na aila, pena, o na ano a pau,

                                                                                    Na kui, pani puka, puka aniani a me na Olepelepe.

            E laweia lakou ma na wahi a pau iloko o keia aupuni.

                                                LEWERS & DICKSON.

Iune 14, 1873                                      602-3m-613

L. Makale

He loio, a he kokua no na hihia o kanaka (koena hihia hewa) Aia kona keena ma ka Hale Hookolokolo.580-6ms

Judd & Laine (Alani a me Laiue.)

Na mea kuaimea ai o na lako ai a pau, na mea ulu, a me na mea hoomomona lio. Halekuai maialo o ka Hale Mu, Alanui Papu, Honolulu.                                564 ly

Ai Hanai I Ka Moa! - Mai keia wa aku, e kuai makepono loa aku no au i ka ai e hanai ai  i ka moa, i ka poe e makemake ana, a e loaa no ma Ulakoheo, Honolulu. Chulan & Co.

Honolulu, Mar 25, 1873 (581 ly) (Kiulana ma.)

Kapu e Nini a me Palepo!

Ke papa loa ia aku nei na kanaka a pau, aole e hele a hehi maluna o ka aina o Nini a me Palepo, e waiho la maluna aku o Waikahalulu, Honolulu. Aole hoi e hookuu wale i na holoholona maluna iho. O ka mea kue i keia na Kanawai ka hana.                W. B. BARNES. (Bana.)

Honolulu, Aper. 19, 1873.                  594 3m

Makemake anei oe i papa inoa, inika me ka hulu no ka hoailona ana i na lole? Ina pela e hele ae i o ia la, ma Waikiki iho o ka Hale Hana Wati o Kini.

            Makemake anei oe i mea kuni ma kou mau buke? Ina pela, e hele i o Thrum la.

            Makemake anei oe i na Baibala. Buke Himeni, na Buke Kula a kanawai, a Buke Kuokoa i humuhumuia? Ina pela, e niau i o Thrum la.

            Makemake anei oe i kanana, na wahi leta, na peni, inika, penikala, ia mea aku ia mea aku? in a pela, e kipa i o Thrum la.

            Makemake anei oe i na papa pohaku, na buke ao kakau lima, na buke hoomano, a pela aku? Ina pela e naue i o Thrum la.

            Makemake anei oe i buke hoahu kii, na pahi pelu, na phi kahi umiumi, a pela aku? Ina pela, e kipa i o Thrum la.

            Makemake anei oe i mau mea paani no kamalii? Ina pela, e uhai kahi o Thrum.

            Makemake anei oe i na Buke malama waiwaim ka huke hoomanao, a i na buke paa lima i E hele i o Thrum la.

            Ina he makemake ko oukou i na mea pili i ke kakau, na buke waiwai, na papa inoa i okiokiia, hona kii, a i ole ia humuhumu buke, e hele io

            600-3ms-612               THRUM La.

Olelo Hoolaha Akea!

            E ike auanei na kanaka a pau loa, na Haole, Pake, kanaka Hawaii.

            Owau noo

AHI (PAKE,)

E noho ana ma ke Alanui Nuuanu, Helu 65 malalo o ka Hale Pai Kii. E hana ana au me ka uku makepono loa, oluolu a haahaa na kumukuai. Emi loa. Na Pahu-kupapau na ano. Na Pahu lole koa maikai loa. Na Moe laau nani loa. Na hana mamalu. Na mea hana moe. Na Pahu nahaha o kela ano keia ano, no ke kumukuai makepono loa E hele mai oukou e kamailio pu me a'u i ike maka.

                                                                                                                                                AHI (Pake.)

Maraki 19, 1873.                                                                                                         590 5m.

Aha Kiekie o ko Hawaii Pae

Aina, Honolulu Oahu Is. Ma

Ke kau o Aperila M.H. 1873.

            Palea kaia (w) ka mea hoopii no ke oki marre kue ia Kaia (k.)

            Imua o Hartwell Lunakanawai, Widemann Lunakanawai.

Ma ka palapala hoopii i oleloia maluna no ke oki mare, ano ua kauohaia, o ka olelo hooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ke Moolelo o ka Aha, mamuli o ka aoao o Palea Kaia no kekumu o ka mare kolohe o Kaia i olelo ia, e lilo i mea paa mahope o ka pau ana o na malama eono, mai ka la i hoopukaia ai keia olelo hooholo, ke hanaia e like me na olelo maloko nei, ke ole nae e ikeia ke kumu kupono e hoole ai.

            A ua kauohia ka mea hoopii, e hoolaha i ke kope i hooiaio ia o keia olelo kauoha, ma ke nupepa Kuokoa, i kela a me keia o na hebedoma eono: o ka hoolaha mua ana iloko  o ka malama hookahi, mai ka la aku i hoopukaia ai keia olelo kauoha; i mea e hiki ai i na mea a pau i pili ke hoike mai iloko o na malama eono, in a he kumu ko lakou e hooko ole ai ia olelo hooholo, a lilo i mea paa. Ma ke kauoha a ke Aha. 

                                    WALTER R. SEAL,             

                        Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

            Ma keia ke hooiaio nei au, o keia maluna ae nei ke kope pololei a oiaio o ka olelo kauoha ma ka hihia maluna ae i waihoia mai i keia Aha. Ike makaia e kuu lima a me ke Sila o ka Aha Hoomakaia e kuu lima a me ke Sila o ka Aha Hookolokolo Kiekie i keia la 25 o Aperila M. H. 1873.

                                    WALTER R. SEAL,

601 6ts                        Kakuaolelo o ka Aha Kiekie.

Olelo Hoolaha.

Kauka O. S. Cummings, he Lapaau Hemeepathica.

O ke ano o ka haawi ana i ka laau i kupono no na mai

Hui, Rumatica, Fiva,

a me na mai kaa loihi wale.

            Aia kona keena Oihana ma ke Hale Kauka o Kenede, Helu 63, Alanui Papu, Honolulu.

                                                                                                                                                            589 ly

John T. Waterhouse!

(Keoni Walakahauki).

-Nona na-

Hale Kuai Ma Ka Uapo!

-A me-

Ka Hale Kuai Helu Umi!

A no no i loaa ma nei ma ke kiapa D. C. Murray, na lole hou a Keoni T. Waiakahauki i wae ai i na Me kupono wale no i keia makeke, oia hoi

Na Hainaka Silika ulaula palahalaha,

            Lihilihi Kihei a pela aku,

                        Eia no hoi ka Ulalii ke waiho nei,

                                    Pua hou kupono i na kihei apana,

                                                Ahinahina Pelekane nao nuuui,

                                                            Kuka enale manoanoa,

                                                                        Ainakini maikai,

                                                                                    Na Keokeo Paina,

Alapia huluhulu Helu I,

            Na Lipine maikai loa o na ano a pau,

                        Na Lole pale ua o na wai

                                    Hooluu uliuli, olenalena a omaomao.

Kihei huluhulu nu hou,

            Palule huluhulu,

                        Palule Kalakoa,

                                    Palule Keokeo,

                                                Kuka, Wawoe, Puliki,

Kaula lio, noho lio Pele kaue,

            Aho Upena, Aila Pena, pena,

                        Ipuhao nunui baila aila a kalo,           

                                    Na mea ai, a pela aku, a pela aku,

E hele mai e ike kumaka no oukou iho!

604                              2m 615

Akiu Pake.

Hana i na Kamaa

Hila aulii Maikai

Aloha oukou e na kanaka Hawaii a pau a me na wahine maka onaona o Honolulu nei, na Iwa kiani o Paliuil. Owau o ko oukou hoa aloha, ka meo nona ka inoa malalo nei, he kumeka kamaa e noho ana ma ka Alanui Nuuanau, ma ka hale no na ka Helu 65, malalo o ka Hale Pai Kii Hooleleaka.

            Na kamaa buit maikai loa i hanaia me ka ili Farani maikai loa, no ka uku haahaa me ka oluolu.

            Na Kamaa Wahine maikai loa o keia a me keia ano, no na ili Farani maikai loa no ka uku oluolu.

            No ka hana ana i na hila o ke kamaa me ka paa loa, a maikai kupono i ka makemake me ka uku oluolu loa - A no ke pono ana i na kamaa nahaehae me ka maikai lea no ka uku oluolu loa.

            Na ili noho lio o kela me keia ano-he nui wale na ili maikai loa. Eia hoi kekahi, o na kamaaa a pau a'u e hana  ai, a i na ua ikeia, ua kapakahi, a hohae, a kahuli a puka poha iloko o ka makahiki hookahi, e hoihoi mai a na'u no e hana makaiuku ole. A o na kamaa i waihoia ma kou lima a hale na mahina 3, e kuai kudals aku no au no ka loihi loa. Nolaila, e hele nui mai oukou ma kuu hale hana kamaa, e ike makai na hana a pau, i pau ke kuhihewa, a e hana no au e like me ka oukou makemake, ka aulii hulali o no kuihao malalo o na hila, e uheuhene ana i ka papa o Maukele, e aloha ana i kona hoa, ka uwe a ke kamaa ke hanaia.

                                                                                                                                                                                    590 6m

J. Nott & Co.,

Na Mea Hana Tini, Keleawe,

Ahaopapaa.

Helu 9 : : Alanui Kaahumanu

Ua hiki ia laua ke hana i na ano a pau e pili ana i keia laina, e like me ka

Hoomoe ana i na Piula Wai,

Hao a Piula Paha.

Hawai Piula No Na Hale Laau.

Eia Hoi Kekahi

Eia ma ko laua wahi i na wa a pau,

-Na-

Lako Piula!

O kela Ano Keia Ano.

Kapuahi Hao,

O na ano a pau

A me Na kumukuai a pau,

Papaa Kepau, piula wai,

            Paipu hao, papaa ziniki,

                        Pauma Wai, Ki Wai,

Na kapu a me na Pakeke Hao!

            Papa holoi. Na Ipu-hao

                        Iliwai Laho Lio, Pa Palai,

                                    Kuikakia moena,

            Na Papaa hao Kau paku hale 26x84,

Na palaki hamo puna me Holoi hale,

            Na Ipukukui hele po,

A me na mea e ae he nui wale ke helu aku.

1 yr.

Ka Nupepa "Kuokoa!"

Hoopuka mau ia

I kela poano keia poaono.

$2.00 no na mahina Umikumalua.

$1.00 " " " Elono.

Mee ka Hookaa mua mai