Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 33, 16 August 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika.

I unuhiia mai loko inai o ka Buke Arabia, mai ka Olelo Beritania a ka Olelo Hawaii. Mahele lll—Helu 84 EO'U mau hoa kui lima, hoa kakele pu hoi o keia moolelo, mamuu ae o ko kakou kaniailio una aku no keia wahi, auoai ua awili pu paha ka manaoio o kekahi poe o oukou me ke kuhihewa, no ke aupuni po i hoani wale ia ae imua o kakou makeiamau helu iho nei, o manao houpuupu wale iho auanei oukou, o ke aupuni po ia o ka wahine Anetera, kahi i hoopaaia ai o Robianā Lo, aolo pela, no ka mea, he aupuni ia me ke pani hao ma kona puka, a aia no hoi oia maloko o keia poai honua ; a o keia aupuni po e oleloia nei ia kakou i keia mau la, aia no oia mawaho aku o keia poai honua, he moanavvai a me ka wailele ikaika e haluku oia iho la ke pani puka o keiaaupuni po, aole he kupua e hiki ke imi a loaa keia aupuni, mai ka wa kahiko mai a hiki i na la o Lo līipa, kolekole iho la ka noa a ua nika nui la, kaulaiia ae la, "Koele na iwi o Hua i ka la." Ma keia wahi, e hoi hou ka kakou kamailio ana ma kahi aku i koa o olelo, no ka mea, iloko o kela wa a ua kaikamahfine nei e hookaawili ana, pane iho la ka nika nui, Ua hiki mai nei no nae paha ua kanaka hou ? Pane ao ua kaikamahine nei, Uahiki mai neino, a he keu no hoi keia o kahi kanaka hooluhiluhi nui wale ia'u, aole no hoi he kanaka i like me ia nei yaai kinohi mai o k:3i kaua hoomaka ana ma keia ano a jiiki i keia po ; a o ka puu o keia kanaua like loa no ia me ka muliwai, a o kona 'opu, ua like loa no ia me ka opu piha ole o ka moana, o ka noke ia iho .nei ia a pau loa ka mea inu o kela rumi, a no ka ona ole, kii aku nei au i ke koena mea inu hookipa malihini, hookahi no kiaha o ka inu ana, o ka ona no ia— ua noke ia iho nei na mea hoonani o loko nei, ua pau loa i ka ulupaia, a ua lilo ia mau nani i mea ole ; a o ke pani nui o kela puka, ua pau iho nei i ka wahiia ; a no ka nui loa o ka ona, aia oia ke waiho a make mai la, aia no kona ala aua nftluna o ka amana, i ka wa e hookomoia ai ke kaula li ma kona a-i. -Iloko nae o ka wa a ua nika nei i komo mai ai, he mea weliweli no ia i ko ia nei ike ana aku, a puana ae la paha,

"Eleele Hilo—e, panopano i kaua." A iaia nei hoi i ike aku ai ia laua la e hookaawili ana, komo iho la ka minamina iloko o ia nei no ua kaikamahine la, aolo nae me ka manao e lilo i wahine nana, aka, no konaike no,aole i kupono kela nika nui i kane nana, alaila, puana ae ia paha oia i keia mai| lalani mele, he hoike ana ia i kona hoowahawaha pili kino, ma ka puana ana'e,

" Haumanumanu ka īpo inoino— A kelekele no au e luai —e." Aia no hoi i ka wa a ua nika nei i komo mai ai iloko, aia no ke kaa a me na paa, lio he umi kumamalua, ua pili mai ka hope o ua kaa la ma ka paepae o ka puka aniani, a o kona mau huila a me na paa lio, aia no ke lewa wale la no, a o ka mana nanakee o ua nika nei, oia iho la no ka honua paa, kahi i ku ai o - oa lio a me na huila o ke kaa. > A no ka lilo loa o ua kaikamahine nei ma ka milikaa ana, pane iho la ua nik>v \ nei, Heaha keia au e lohi wale nei, o ka apa iho no kau a he wahi kokoke, kai no o ke kii ae ko kaua a hue mai i ke kamaa, me he mea la ua hana mua iho L nei oe a makaukau, e pono ai la kau lohi ana, me he mea la no hoi a na hai aku kau. Pane mai la ua kaikamahine nei me ka leo hookikina, kulu mua iho la

na waimaka, hau iiio la ka waha, a puana ae la, Pehea la e hiki ai ia'u ke 0 ka hiauioe koke ana ibo la 110 ia, a hoea mai la no oukou, a no ko'u ieana maaoli no hoi kekahi. Ku ae la ua kaikamahine nei we ka huhu, a unuhi ae la i kekahi ki nui mailoko ae o kona poli, a ki aku la i ka puka o ka nimi kamaa, a hue mai la a ku i ke ahua mawaho iho, a hoouka ia iho la kekahi maluna ilio o Lo Hipa, me ka manao palia o ua kaikamahine nei, he kanaka make ia ma ke ao aua ae, nolaila, hana ai oia ma ke ano hookano. Kokua mai la ua kane nika nei a me na kahulio ma ka iioohikihiki ana i ke kamaa a paii aku la iluna o ke kaa. Pii mua aku la ua kaikamahine nei a kau iluna o ke kaa, a o ua kane nika aku nei no, a oi nei aku no hoi, alake aku la keia a kau ana mahope o ke kaa, me ka paku ana ae i ke aniani pouli ; ao ka hao aku la no ia o ua kaa nei i ka lele, a hala Jse kulanakauhale, pau ka holo lele ana o ua kaa nei, a holo maoli aku la ma ka ili honua, lilo ka hana i na kahukaa. ī?a kaupaleia kahi o na kahukaa,i ole ai laua e ike mai i na mea a pau e hana ia ana 'mahope nei. oke kaa no hoi ka home mau o ua nika la a me ua kai- i kamahine nei, a malaila no ka hooluolu ana o ko laua mau kino iloko o ia mau makahiki. E hui mau ana laua ma na po a pau, a ma ke »ao wale no ko laua wa kaawale. Ua lilo ke ao i wa hiamoe no laua, a o ka po hoi i wa e ala ai. Ia lakaujiai e liolo ana.a,hiki i 1» puni Dala o ua nika nei, lie dala ka lepo, he dala ka laau, a he dala wale no na mea a pau maia aupnni. A. oka malamalama o ia aupuni, ua like loa no ia me ka mahina palaweka. Nana ae la nae keia, a ua hiki i ka hapalua o ua aupuni nei, e lalau ae ana keia, a hahaki iho la i kekahi lala dala, holo aku la ka uina a lohe ua kaikamahine la, pane ae la oia, He hao hoi keia uina o ke aumoe, aole no hoi pela iloko aku nei o kela mau makahiki, oiai kaua e holoholo mau ana ma keia alanui, a lele wale ae la no ko'u hauli no keia mea uina, a me li9 mea la ua holo pu mai nei no kahi kanaka ona me kakou. Kiei ae la ua nika nei mamua a mahope o ke kaa, aole nae he mea e ae ana i ike, emi iho la oia a hoole aku la imua o ka wahine, a 1 aku, me ke kaena iho, Aohe kupua, aohe kanaka koa, malalo iho o na lani, a maluna ae hoi o keia honua, e hiki mai ma keia mau aupuni o'u, no ka mea, aole lakou e lanakila. ke hiki mai iloko nei o keia mau aupuni o'u, a o keia mea uina au i lohe aku la, no ka pa like ana no ia o na makani mai na welau eha mai o ka honua, a hui ae la-i kahi hookahi,

wiliia ae la ka lala dala, a haki iho la, a oia ua uina la au i lohe aku la. Aole i hololea ko ke kaikamahine manao no keia haina, noho mumule wale iho la no oia me ka pane leo ole. Ia lakou e holo ana, a hiki i ka palena o ia au puni, e hoohamama aku ana keia i ka waha o ka eke talena, he mea ole kela kikoola,

poepoe ana iloko. Holo aku la no hoi lakou nei a hiki ke aupuni Gula, a o na mea a pau ma luna ilio, he gula wale no ; a o kona ma lamalama, ua like no ia me ka malama lama o ka mahina piha konane i ka pc kalae ; a o ka hana a ke keiki Lo Hipa a me ka hoohuoi aua a ke kaikamahine a me na olelo hooio a ka nika nui, ua li ke no ia me ko ke aupum daia. Holo aku la no hoi lakou nei a hoea ana i ke aupuni Daimane, a he daimana wale no na mea a pau maluna iho ; a o kona malamalama, uaoi ae no ia mamuu o ka malamalama o ke ahi; a o na.hana hoopahaohao a Lo Hipa, o na hoohuoi a ke kaikamahine, o na olelo kukaliki hoi a ka oika nui a me ke komo ana o ua aupuni nei iloko o ka eke talena, ua like no ia me ko na aupuni maluua ae. Holo aku la no hoi lakou nei a hiki i kekahi wahi, lohe aku la keia i ka haluku o kekahi wailele nui mamua pono

i uaai o Jakou, aole nae oia i hoomaopopo liho, e holo anu lakou ilaila, aia nae, emi jlii>pe mai la ka holo a ke kaa, ku iho la na lio, a haohao iho la keia no kahi e ,ltolo aku ai, oiai lakou e ku ana ma ke kae o ka moanawai, maloko hoi o ka pio £ka wailele. Aka, ku ae la ua nika nei iluna, a kahea ae la me ka leo moakaka, |1 huahuai ae na wai o ka moanawai, a j hookaawale ae i alanui no'u e hoi aku 3|i i kuu aupuni. I loa no a pau kana feahea ana,- o ka huahuni ae la no ia o ka |rai o ka inoanawai, a kupikipikio ae la 1 a ale, a ia malino ana iho 110, o ke kaai 'ale iho la no ia o ka wai, a lilo iho la i aina mnloo, a o ka iho aku la no ia o b kaa o lakou nei, a ike nae keia e hui. i 3 ana ua moanawai nei, e hoohamama Ā cu ana keia i ka waha o ka eke talena, t ai ka moanawai a ka wailele, paholo «la iloko. oko lakou nei iho • aku la n ) ia, me ka hoomalamalauiaia e na onoh daimana o ka moo, e a ana ma kela a n e keia aoao o ke alanui, a he mea weli veli ia i ka nana aku. Aia nae a hiki aku nei i ke auptni po o ua nika nei, hewa i ka wai ua nea he nui o na kanaka, a o ke aupuni holookoa, ua hoomalamalamaia me ka nmlamalama ona ipu-kukui (laimana, i h|na loea ia e ko laila poe noe'an. 0 ka h|la ka mea nui ma keia aupuni. 0 kar p|ha kamaa a lakou nei i holo aku ai, ua h|le mai kela a me keia mea e hookuku e jike me kona makemake, a he manaw| ole, ua lilo iho la ua ahua kamaa nei i iiea ole. Akahi no oia ahoomaopopo, tbu lf* Kit Xf"prr«r Uu Kuluuil. 0 ua kaikamahine «ei a me ka nika nui ka Moi o ua aupuni la, ua noho ae la laua maluna o kekahi anuu daimana, a ua hoopuniia ko laua mau aoao e na hula o kela a me keia ano. Aia nae iloko o kekahi hula ana, ug, lilo ae l«v ia Lo Hipa ke alakai ana i ka hula a kekalii poe kaikamahine opiopio, he poe i waeia i lomilomi a i poe hoolianohano no ko ka Moi alo ponoi iho, nolakou na makahiki piha like. A mamuli o ka Lo Hipa alakai ana, aole i holopono na hana, a hui ae la ka aha. Palua a pakolu kana alakainina, aole no he holo pono iki, no ka mea, ua haakoi ka manao o kekahi, na 'hoohie ko kekahi ua hoomakaleho kekahi, ua hooonaona maka ko kekahi, he onaona lima ka kekahi poe, a pela aku. Ai ka hui ana ae o na manao like ole o lakou, ua holo pono ole ka hana hula. A no keia mea, ua haohao ka manao o ka Moiwahine, a ma kona hakilo ana, ua maopopo iaia ke knmu, no ka mea, o ke alakai oua poe hula nei, he nani kona i oi ae, aole he meā e ae maloko o ia aupnni, e like aku me ia. Nolaila, ua hoanoe ia koke Aliiwahine rranao, ku ae la oia a haalele iho la i ka noho alii, a komo aku la iloko o ka pa-hula a Lo Hipa e alakai ana, me na helehelena hoohie e hoohai ana. Aka, iloko nae okawa e hula pualu ana, ua hui ae la ka aha, a ia wa no o Lo Hipa i palamimo iho ai, a komo aku la iloko o ka pa-hula helu alua, a hookahi ka hula pu ana.

Aia nae iloko o ka \va i pan ae ai ka huikau ana, ao koke ae la no na maka o ua Moiwahine nei, nolaila, manao iho la oia, "ua lilo la i ka wai," me loskahi o na hoa hula. A mamuli o ke ano lili o ka Moiwahine, ua kena ae laoia i kekahi o na kaikamahine hula, e helu i ka nui o ka poe hula maloko o ia pa-hula. A ma ka helu ana o kn mea helu, oia mau no he kanalima. Hoi akn la nae | ka mea helu, a hai aku la i ka Moiwahij ne. Pii koke ae la kona manao inaina, a ! kauoha ae la, e hoopau i ka hula ana o pa-hula ma ia po; Aole no hoi e ae ia kekahi o ia pa-hula, e komo aku ma na pa-hula 'e ae. " I ua Moiwahine nei a me ia pa-hula okoa e opu waleiho ana no maluna oke kahua o ka minamina, lohe aku la lakon i na leo huro, a huikao ae la ka aha. Ia wa, haupu ae la ka manao o ua Moiwahine nei, a kena ae la i kekahi wahine, e hele e nana, me ka papa pa ako no

hoi, aole e hoike aku iaia iho iinna o ua keiki la ; a ina oia e ike, e hoi koke mai a hai aku i-ii i. oke kumu o keia papa ana, mamuli no ia o ka manao kuhiliewa, no ka mea, mamuli o koua mauao wale iho, ina oia e hoike aku iaia iho iiuua o Lo Hipa, e lilo e ana no iaia, a nele hoi ua Moiwahine la. I ua kaikamaliine kiu nei.i liele ai a hoi mai, a hai akula i ua Moiwahine la, a o konamanaWa no īa i ku ae ai a hele aku la. Aia nae a hiki aku 'oia ma ua pa-huia la, ua hala mua aku la o Lo Hi pa, a komo aku la iloko 0 kekahi pa-hu-la okoa, a i ikeia akn i ka hui ana ae o ka aha a me ka huroana mai. Hiki aku la no ua Moiwahine nei iloko o ia aha, aia nae o Lo LJipa, ua liala mua frku la no ika wa i hui ae ai ka aha. A mamuli o keia hana a Lo Hipa, ua kua luhi maoli no ka Moiwahine, anolaila, ua pu« ana ae paha oia, " Akahi kuu luhi, Kuu ana ia oe ; Ina oe e loaa ia'u, Hoolale na ai a ka ui." A no ke kokoke ana mai i ka wa a ua nika nui nei e hoihoi ai i ka wahine ana, uolaila, ua hoopau ia ka liula. (Aole i pau)