Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 35, 30 August 1873 — Page 2

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Sandra Matsuoka
This work is dedicated to:  Makana and Kauwela Pate, Koa and Kupono Matsuoka

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA

 

I KEIA LA, ua hookohuia o R.A. Lyman, S. Kipi a me J. Nawahi. i mau Agena no ka Oihana Kalaiaina, e koho ai i ka waiwai io o na aina ma ko ke aupuni hapaha ma ka mokupuni o Hawaii. EDWIN Q. HALL, Keena Kalaiaina, Aug. 22, 1873. (613) Kuhina Kalaiaina.

 

I KEIA LA, ua hookohuia o Mr. D. Kamai, i Komisina e noho ma ko ke Aupuni aoao, no na hooponopono palena aina o ka Apana o Hilo, ma kahi o Mr. J. Nawahi i waiho mai.          EDWIN Q. HALL., Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Aug. 25, 1873.        613

 

Ua hookohuia ka poe nona na inoa malalo iho, e na Kiaaina o na mokupuni, e ae a pau, i mau Luna Ohi Auhau no keia makahiki.

OAHU            Honolulu         G.H. Luce

                        Ewa a me Waianae      D. Kekoowai

                        Waialua           R.F. Bickerton

                        Koolauloa        Paukealani

                        Koolaupoko    W.C. Lane

MAUI             Lahaina           L. Aholo

                        Wailuku           H.Kuihelani

                        Makawao        N. Kepoikai

                        Hana                J.K. Hanuna

MOLOKAI A ME LANAI    D. Kaopeaaina

HAWAII        Hilo     G. W. A. Hapai

                        Puna                T. E. Elderts

                        Kau                 L. E. Swain

                        Kona Hema     Moses Barrett

                        Kona Akau      Geo F. Carsley

                        Kohala Hema  S. F. Chillingworth

                        Kohala Akau               Jas. Woods

                        Hamakua                     S. T. Wiltse

KAUAI           Hanalei                        A. S. Wilcox

                        Anahola                       S. Kaiu

                        Lihue                           S. W. Wilcox

                        Koloa                          F. Bindt

                        Waimea                       J. Kauai

NIIHAU                                             Kahu Kanoa

                        Robert Stirling, Kuhina Waiwai.

Keena Waiwai, Augate 26, 1873.                   613

 

Ua hookohuia o CHARLS GULICK, e ki ʻLii ka Moi, iloko o ka Ahakukamalu, i Luna Hooiaio Palapala no ka moku puni o Oahu, i kulike ai me ka Pauku 1266 o ke Kanawai Kivila                     Hale Alii Iolani, Aug. 12, 1873            612

 

            Ma ka la 6 o Augate, ua hookohuia o Henry Dickenson Esqr. , Junior. i Luna Hooiaio no ka lawe ana mai a me ka hooiaio ana i na palapala no ka apana o Lahaina, mokupuni o Maui.   THOS. BROWN,Lunda Hooiaio Kope.            Honolulu, Aug. 6, 1872.         Aponoia e Edwin O. Hall, Kuhina Kaiaiaina.

 

            Ua huikalaia na kanaka nona na inoa malalo iho, a ua hoihoi hou ia aku ko lakou mau pono Kiivila, e ke Lii ka Moi, a ke kukala ia aku nei. ua kupono lakou no na oihana e pauleleia ai, ka inoa hanohano a o ka pomaikai paha, maloko nei o ke aupuni.          A. Kaopuiki, no Waialua, Oahu; K. Kapukui, no Nawiliwili, Kauai; JWH Kou, no Koolauloa, Oahu: Julien M. Riviere no Lahaina, Maui.          EDWIN Q. HALL, Kuhina Kalaiaina.           Keena Kalaiaina, Augate 8, 1873.

 

NO KA BAKA.         I mea e maopopo aai ka palapala hoolaha no ka Baka, ke hoakaka nei, aole kukai ke Aupuni ka baka a kanaka; aka, i mea e hiki mai ai ka mea ike ka hana ana o ka baka ma kekahi hana okoa, i ike ole ia maanei, oia hoi e like ma ka hana ana o kahi haole o "Culp," ma Kalepono, nolaila ka haawi ana o na dala i hoopukaia ma na nupepa.            E. Q. HALL,Kuhina Kalaiaina.          Oihana Kalaiaina, Augate 8, 1873.

 

Ke Haiia aku nei ka lohe i na kanaka a pau i loaa ole ka lepera, mai keia la aku a mahope aku nei, ua hookaawale loa ia na aina o Kalaupapa, Waikolu, a me Kaiawao, ma ka aoao makani o Molokai, e ka "Papa Ola," i wahi e noho kaawale ai no na mai lepera; a ua kapu loa na mea e ae a pau aole e hele aku, a o na moku a pau, na waapa a me na waa ke papaia aku nei. aole e ku a pae ma ia mau wahi, aia wale no a ae aku ka Papa Ola; ua hookapu pu ia no hoi ke alanui e moe ia maluna o ua mau aina la, a ua papa ikaika loa ia no hoi na kanaka a pau, aole e hele malaila me ka ae ole o ka Papa Ole a o kona agena paha. Ke komoia aku nei no hoi ka lehulehu, e nana i ka Pauku 5, A. o ka Mokuna xxxiii o na Kanawai o 1870, penei:     Pauku 5 (A.) Aole no e aeia kekahi mea i loaa ole ia ia ka mai lepera, ke hele aku a e noho paha maluna o kekahi aina, wahi, a iloko paha o kekahi pa i hookaawaleia e ka Papa Ola, no ka hookaawale ana a me ka hoomalu ana i ka poe mai lepera. ke ole e loaa mua ia la ka palapala ae a ka Peresidena o ka Papa Ola, a i ole ia o kekahi luna i hookohuia e ka Papa Ola; a ina i loaa kekahi kanaka malunao ka aina, wahi a pa paha i olelo mua ia, me ka palapala ae ole, in a i ku ka hewa iaia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopaiia i ka uku aole e emi mai malalo o na dale he umi, aole hoi e oi aku i na dala he hookahi haneri no keia p me keia hewa; a i uku ole i ke dala, alaila, e hoopaahaoia ma ka hana oolea a kaa ka uku hoopai a me na koina o ka Aha.            E hookoia ke kuhikuhi maluna ae me ka ikaika mai keia la a mahope aku nei.          Ma ke kauoha a ka Papa Ola.     CHAS. T. GULICK, Kakauolelo Papa Ola.  Keena Kalaiaina, Iune 18, 1873.

 

E HAAWIIA ANA I MAKANA HE HOOKAHI TAUSANI DALA i kekahi hui a kanaka paha. oia hoi ka mea mua e hoomaemae maikai ai ma ka mea hana a "Culp," i na lau paka maoli i hoouluia ma Hawaii nei, a lawe aku i waho o ka aina i na paona he iwakalua tausani (20,000;) me ka hoomaopopo nae, o ka poe e ake ana i keia makana, e hoike e mai lakou i ke Kuhina Kalaiaina mamua ae oka la 1 o Maraki 1874. EDWIN Q. HALL. Kuhina Kalaiaina.            Honolulu, Mei 26, 1873.

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

ME

 

Ke Au Okoa

 

I HUIIA

 

Published every Saturday, $2 a year.

 

Regular Edition,          4,872 COPIES.           NA PEPA PAI MAU IA       He 4,872.

 

HENRY M. WHITNEY,

 

Publisher and Editor, (Luna Hoopuka.)

 

JOS. U. KAWAINUI,            Associate Editor, (Luna Hooponopono.)

 

HONOLULU, AUGATE 30, 1873.

 

            He nui loa ke paee a maopopo ole mawaena o na makaainana e pili ana i ke Kuikahi Panai Like me ka manao houpuupu e haawi aku ia Ewa no ia kuikahi. O keia kuhihewa, ua hookumuia mai no ia e ka haiolelo wahahee a oiaio ole a Kapena Loke. No ia mea k™ manao nei makou e wehewehe aku i ka oiaio.

            Aole loa he mea i hooikaika ma keia nupepa, e hookuu aku i ka mana hooilina o ko kakou lepo aina me ke kumu ole. Aka ina e hiki ana ia kakou ke hooponopono ma ke kuikahi i hiki ai i kekahi lahui ke noho mai maluna o kau wahi apana uuku o ko kakou aina a e kukulu paha i awa hoolulu moku kaua, alaila, e pomaikai ana kakou, ke hoomaopopoia nae e uku mai ana ia lahui i kokua e lawa ai ka kakou koi.

            O keia wale iho la no ka mea i hoaiaiia a oia hoi ka ae ana aku ia Amerika, e noho mai maluna o kau wahi apana aina uuku i paumi ka emi malalo iho o Niihau i lilo ai i ke kuaiia i na haole Beritania, e like ka loihi me ka manawa a Amerika e hoomau mai ai i ka haawina pomaikai o ke Kuikahi Panai Like         E kapa ia ana no paha keia, he hoolimalima a i ole ia, he haawina aina kuloko, i haawiia maluna o kekahi mau kumu, i hookomoia iloko o ke kuikahi.

            A i ka wa a Amerika e hooki ai i ke kuikahi, he pono iaia e ae mua mai maloko o ke kuikahi, e hoihoi hou mai i ka aina ana i noho ai. Malalo o keia hooponopono ana, aole loa he mana aupuni i hookuuia. O ka lepo, no kakou ponoi, aole loa o kakou makemake e hookaawale loa aku ia wahi, aka ua ke Kuikahi e hoana okoa ia mea, i hoihoiia mai ai ia kakou, ke makemake o Amerika e hoopapu i ke kuuikahi; ua like no hoi ia me ka hoolimalima.

            Ina e makemake @ o Rusia a o Farani paha e hoolimalima i iwakalua a kanalima paha mau eka aina o Koholaloa aenei, makai mai o ke awa o Honolulu a kukulu i wahi kapili moku kaua a malama mea kaua paha, aole mea e keakea ana i na ona nona ia mau wahi no ko lakou hoolimalima ana i ka aina i kekahi aupuni e aku e noho mai malaila, e like ka loihi me ka manawa ana e hookaa pono ana i ka hoolimalima o ka aina, ke noiia aku e hookaa mai, ina he kanalima makahiki ka loihi.

            Eia wale no ke kumu e koiia nei o keia hoʻolimalima ia Puuloa me Amerika, no ka mea, he haawi mai nei oia he uku hoolimalima nui i oi ae i ko no aupuni e. Ma ka hana ana i kuikahi me ia, ke hoopololei ko kakou aupuni, a noi aku, i ka wa e pau ai ka mana o ke kuikahi, alaila e pau ko Amerika kuleana e noho mai ai ma Puuloa, a e hoihoi hou ia mai ka aina no kakou. Aole loa mea kue kupono ma keia.

            Ina aole e loaa ana he kuikahi ku i ko kakou pomaikai a i ka lahui a pau nana e hoomau mai i ka mana aupuni o ka lepo aina, alaila mai noho kakou a hana kuikahi aku; a e ae aku ia Amerika, e imi awa kapili moku kaua aku nona ma na wahi e aku.

            I keia wa aole loa kakou i ike i ko Amerika ae mai e hana i kuikahi no keia ano me kakou; no ia mea, e kali kakou, a ike pono i keia. Ina e ae mai ana oia, alaila ke manao nei makou e hana ia ana no kekahi kuikahi maikaʻi e pomaikaʻi ai kakou a pau, no ka mea, no na hana mahiai a pau ka mea e koiia nei i Kuikahi Panai Like. A ke manao nei no hoi makou, e hookomoia ana ka hoolimalima ia Ewa ma ke ano e hooiaioia ai e na aoao elua.

            Hookahi nae mea e hoomaopopo lea ai oukou a pau, aole loa ke Kuokoa i manao e haawi lilo loa aku i ka mana hooilina aupuni o Ewa, aole loa nohoi o makou makemake, e hanaia kekahi kuikahi o ia ano pela.     E ola loihi ka Moi!

 

Ke Puhi Rama ma Hawaii nei.

 

            Iloko o keia wa a ke aupuni e au nei ma ua kuamoo e loaa mai ai na pomaikai i ko kakou aupuni, aia hoi, ke hooho mai nei kekahi poe, "e puhiia ka rama ma Hawaii nei." Ma ka haiolelo mua ma ko na kanaka kahua no ke Kuikahi Panai Like, ua ikeia aku ko@ paipai ana e ae aku i ke puhi rama ana o na haole mahiko ma Hawaii nei, me ka papa i ka inu ia ana maanei, aka , e hoouna aku i kahi e no ke kuai ana. Ke kuhi nei makou, ua pau la ka noonoo ana no ke puhi rama maloko nei o ka aina no ka mea, he ino ia no na aina a pau e ai aku e puhiia. O ka hookomo ana mai i mea hana na kakou ka waina a me ka wai ikaika, aole loa ia e hiki ana ke hoomalu pono ia; aka, he hiki no ma ke kau kanawai ana a me ka manao hoahewa o ka lehulehu o ka malu maoli ana nae, he akaka ole kona hopena. Ke hanaia keia kumu ino, e hahai mai no auanei na ino he nui. Aka, i keia wa, o ke puhi ana a me ka inu ana o na kanaka Hawaii maoli, ua hookapuia, he hiki wale no nae ke ulupaia ka lahui, ke ae ia e puhi a e inu rama Kupanaha no ko ke kanaka aa ana e hapai i keia moo kiki ino       no kakou ka aina, ke nui nei no ka heluna o na kanaka Hawaii mamua o ka poe e ae, a ke hoolalaia nei na kanawai e hookupaa ai i ko kakou noho ana, aka, ke kulapa mai nei nae kahi poe e puhi.

            Ina he oiaio ka na moolelo e hoike pinepine mai nei, o ka hopena o na mokupuni o Iamaica a me kekahi mau moku e ae o Inia Komohana, i ka ae ia ana o ke puhi rama, he pepehi ana ia i na kanaka maoli, a heaha hoi kau e Hawaii e kaukai aku ai e ola kou ilihune ma ia mea E nana aku hoi kakou ia Nu Holani a me Tasamania, a ninau iho, Auhea la ko lakou mau kamaaina kumu? E huli ae hoi i Nu Zilani a noonoo iho, heaha la ke kumu o ko na Maori emi a me ko lakou hakaka mau me na haole? E makaikai aku hoi ma na Pae Aina o Fiji, Samoa a me na mokupuni e ai i hookuu akea ia ke puhi rama, ke hakoko pinepine ia lakou iloko o na hakaka. Aole kanalua, e waiwai ana kahi poe hapa ma ia mea, aka, aole o ko ia poe kakaikahi waiwai ana ko kakou mea e awiwi ai e hooneoneo i ko lakou lehulehu.

            E na makamaka o ka lahui Hawaii, mai ae aku e hapai hou i ka noonoo ana o keia puhi rama ma ko kakou nei mau kapakai! I na makahiki he kanakolu a kanaha paha i hala aku, oia ka wa e ae ia ana ke puhi rama ma Hawaii nei, ua hoemi ino ia ka heluna o ko kakou lahui i ke KANALIMA TAUSANI iloko o na makahiki he umi kumamawalu! Ke haawi aku kakou i laikini puhi rama hou, alaila iloko o umi kumamawalu makahiki hou aku, e nalowale hou ana mai ka ili honua aku, he kanalima tausani o na kanaka Hawaii ponoi! Alaila, heahea aku koe!

            Aia iloko o kela a me keia kona lunakanawai iho, nana e hoahewa ke nana oia i ka pono io maoli a e kapae loa aku i keia ino nui. Ma keia kumu o ke puhi rama, he oia mau ke Kuokoa ma kona kulana, no ka Hawaii no o Hawaii, e ku makaala no na hana ino a ka poe aea, ka poe e makemake nei e hooili i ka moku aupuni maluna o ke kuaau o ke puhi rama!

 

            Na mokuahi Hou mawaena o Kapalakiko a me Nu Holani.

 

            Ua lohe mai makou mai o na palapala pilikino ua haawi aku la ke aupuni o Wale Hema i ka Laina Hooholo mokuahi o ka Pakipika ia Mr. H. H. Hall, Ke hoomanao nei no paha ko makou poe heluhelu iaia, oia no ka haole mua nana i hoomaka mua i ka hooholo ana mai on na mokuahi Sikane ai i ka 1870. Ua kakau inoaia ka palapala aelike ma ka la 13 o Mei, e hooholo i ua mokuahi no na makahiki eono. E haalele ana o Mr. Hall ia Sikane me ka mokuahi o Iune a holo i Livapulu ma ke ala holo ae o Sueze, no ka hooponopono ana e kapili i ona ma@ moku nui ekolu ma ka 2250@a tona pakahi. Ke oleloia mai nei, o ka poe i hui pu me ia ma keia hapai hou, ana, he poe dala nui a e lawa ana no keia hana nui a lakou e lawelawe nei. E oluolu ana no paha kakou a pau, e hookipa hou mai ia Mr. Hall, me ka manaolana, o keia hapai hou ana ma kona aoao, e holopono.

            Ua loaa pu mai nei no hoi i ke Kuhina Waiwai o ke aupuni o ka Moi Lunalilo, he olelo waea mai ke Kuhina mai o Sikane, e hai mai ana iaia, ua kakau iho nei ke aupuni o Wale Hema he palapala aelike e hooholo i laina mokuahi holo malama ma ke ala ae o Honolulu ai Kapalakiko; a e noi mai ana i ke aupuni e mahele like ia na lilo o ke kokua ana i ka laina hou. O keia olelo waea me he mea la, no keia laina no ia maluna ae. Malia paha, e hoomakaia ana ka hooholo mai i keia laina mokuahi ma ka malama o Ianuari 1874, ka wa kokoke paha ia e koho ai. O ka manawa i aelikeia ai e holo mawaina o Sikane a me Kapalakiko he iwakalua kumamalima la, a i mea e pae ai ia manawa nolaila ua makemakeia i mau mokuahi o ka papa akahi ma ka holo, i kupono me ka haule ole i umikumamaono la mawaena o Sikane a me Honolulu a mai Honolulu a Kapalakiko i ewalu la.

 

He manao Hoaiai wale aku no.

 

            Ua lohe maopopo mai nei makou, e haalele ana o Hanale A. P. Kaaka Esq., o ka Hui o Buroa ma ia Honolulu nei maluna o ka mokuahi Costa Rica o kela pule aku, mamuli o ke konoia e naue e imi ola no kona kino ma ka hele makaikai houna ana, a e waiho i ka hana. Mahope o kona makaikai ana ia Amerika a me Europa, ua lono mai makou, e hoi mai ana oia ma ke ala wai eli ae o ka puali o Sueza, a i Nu Holani, ke kukuluia nae he laina mokuahi mai Sikane mai a i Honolulu nei. Ano, ua komo mai iloko o ko makou noonoo ka manaʻo, he hana naauao na ko kakou aupuni ke apo aku i ko Mr. Kaaka luhi, e kono aku iaia e makaikai pu ae ma na aina e like me Maritiusa, Kelona, Sumatra a me na panalaau o Nu Holani a me Nu Kilani, e ninaninau a e hoiliili mai i na lono oiaio e pili ana i ka mahiia ana o ke ko a me na kope, ka hoohana ana o na kanawai paahana, a me na mea e ae ku i ko kakou mau makemake. Aole no hoi paha e hala loa aku kakou mawaho o ua palena noonoo, ke kikeke aku i na aupuni panalaau no ka pono ke hapai i mau kuikahi me lakou. O Mr. Hanale Kaaka, he kanaka i hoonaauao pono ia , a ua hilinaiia e na ano kanaka a pau, me ka maopopo pono o na mokupuni iaia, e hiki ai iaia ke hoiliili ae i na lono waiwai, ma na ano he lehulehu, i waiwai ai kona luhi no kakou, ke ike nae ke aupuni he kupono e hoaahuia aku oia me ke Komisina kupono.

 

He mea Hou.

 

            I ka malama aku nei o Iulai i hala, ua hapaia ma Kapalakiko kekahi hoikeike ano hou. Oia hoi keia, he hoikeike o na keiki hanau hou kai malamaia maloko o kekahi hale nui o ia kulanakauhale. He elua haneri a oi ae ka nui o na keiki i lawea mai e hookomo, aole nae hookahi o lakou i oi aku mamua o ka makahiki hookahi. Eia na makana i haawi manawaleaia na lakou.

            Makana mua, i ke keiki ui loa.

            "           2, i na keiki ui mahoe elua,

            "           3, i ke keiki poo maikai o ka lauoho,

            "           4, i ke keiki uuku loa

            "           5, i ke keiki nepunepu a nunui,

            "           6, i ka makuahine ui loa,

            "           7, i ka makuahine opiopio loa,

            "           8, i ke keiki i kahiko maemae loa ia,

            "           9, i ke keiki hoomahie o na minoaka

            " 10, i ke keiki uwe kapalili o ka leo.

            O keia mau makana a pau, ua haawiia aku e ke Komite, a e ninau iho paha auanei oukou, pehea aku la la ka nui o ko na kamalii lealea a me ko na makua, ka poe i hele e ike i ka hoikeike Ua laweia he poe puhi ohe malaila e hoolealea ai i na mea liilii a e hoomau aku i ko lakou anoai maikai.

            Pehea kakou e hapai ae, malia hoi o ku ka kakou hoikeike o ia ano maanei. E hoolaha e ia i ekolu malama, a e malamaia ua hoikeike la ma ka la Hape Nui   ka la mua o Ianuari 1874. Ke lana nei ko makou manao, malia e lehulehu ana ao na makuahine e makemake ana e lawe mai i ka lakou mau keiki hanau hou ma ia la hoikeike, ke loaa nae hoi ia lakou na makana i hoakakaia maluna ae. Heaha ka oukou e pane mai ai no keia manao hoohoihoi?

 

Iapana a me Peru.

 

            I ka makahiki i hala aku nei, ua komo ae maloko o ke awa o Iokohama ma Iapana kekahi moku Peru poino Maria Luz me na pake paaua maluna o kona oneki. No ia mea, ua kauoha ke aupuni o Iapana e ninaninau ke kumu o ka laweia ana o na pake. A mahope o ka ninaninauia ana, ua haawiia ke kauoha aupuni e hookuu lanakilaia ua pake paaua e hoi i Kina. No keia hana ana a Iapana pela, ua hoouna aku o Peru he elele kuhina ma kona aoao, e noi ia Iapana e hoomaopopo pono ia kana hana @ a oe ke kuikahi e koi ana ia Iapana aole e hana houʻku pela i na moku o Peru, e kipa aku ana ma keia hope. Nolaila, ua waiho aku nei o Iapana a me Peru na ka Emepera o Rusia, e hooponopono mai i keia hana mamuli o ka haawiia ana o keia hana na ke Komisina @w@o e kaupaona mai i ka pololei, ua kupu mai iloko o makou ka manao oia ke alualu ana i ka hana a Amerika a me Enelani i kukulu iho nei ma ka hihia o ka moku Alabama.

 

Nu Hou Kuloko.

 

            O ka Hale laau makai iho oka Halekuai Kukaa o Mr. F.A Schaefer ma, ua hooneeneeia iho nei ilalo, mai ka ekolu hale mai kiekie a i ka elua, e kona on a hou.

            E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni o Oahu ma ka halepule ma Kaneohe i ka Poalua, La 9 o Sepatemaba, hora 10 A.M.     H.H PAREKA.           Lunahoomalu.

            Eia ka nui o ka "Kilauea," mau ukana ma keia hoiʻna mai Kauai mai, he 230 na ohua, 30 bipi, 12 na lio me na miula, a o na ukana liilii iho hoi a kanaka.

            Ua lohe mai makou, ua kepaia iho nei he mau loina kanaka maoli no ka moku kana Amerika e ku nei ma ke awa maka $16.00 no ka malama, me ka malamaia i na mea a pau.

            Ma ka Poakolu iho nei, ua holo aku ke kiapa Hawaii D.C. Mare no Kapalakiko, he ewalu wale no na la ana i hoolei a hooili iho nei i na ukana. E ku ana paha oia he mau la elua mamua iho o ke ku ana aku o ka mokuahi lawe leta Costa Rica.

            Ke "Costa Rica"          Ua hoolahaia ma Kapalakiko keia mokuahi lawe leta, e haalele ana ma ka la 23 aku nei i hala. Ina io ua holo mai ma ia la, alaila e ku mai ana oia ianei ma ke kakahiaka nui Poakahi aenei. Ina aole oia i haalele a hiki i ka Poakahi iho nei, alaila, e ku mai ana oia i keia Poakolu ae.

            He mau la i hala ae nei, ua eha loa ia kekahi manihiki paha, pukapuka paha? ma ka mahiko o Paukaa i Hilo, mamuli o ke kui ia ana e kekahi borabora ma ke poo, a ua moku ka ili poo Ua hopuia ka mea lima ikaika, a ke kal@a nei no ka hopena o ka mea i eha. Aia ka mea poino ma ka Halemai ma Hilo.

            Waiho waleia  Ina aole makou i kuhihewa, ua hooholo ka Anaolelo o 1872, e hoolimalima i Lawe Leta mai Lahaina aku, a i Kaanapali, Honokohau a me Khakuloa ma Maui Komohana, a hiki mai i ke ia wa, aole no i hana ia pela. Ke uwe mai nei lakou no ka mea ole nana e lawe aku i ka lakou mau leta i keia wa, oiai nae e hookupu pu ana lakou i na auhau me kekahi poe e ae i hoopomaikaiia ma keia ano. Nolaila, ke paipai nei makou i ka oihana kupono nana ia hana, e hooko aku i ka lakou noi i pau ko lakou koi mai. He 800 @a nui o na kanaka ma ia wahi.

            I lawe mai nei au i keia hapaha nau e ai," wahi a kekahi kaikamahine kokoke umi makahiki i ke Kahu o Kaamakapili, no ka mea oia ka hua mua o kaʻu hana:" a heaha kau hana? wahi ake kahu, "He hana lihili, a ua lilo i ke kuaiia." Owai kou inoa? wahi a ke Kahu: "O Mere," a owai kou makua? "o Kepohouui." Na ke Kahu i hoomaikai aku i ke kaikamahine a me kona makua ao pono. E hoomahui e na makua i na keiki ma ke ala o ka pono;a na lakou e waele i ko lakou alanui ma ka oiaio.

            HE PUALI KAUA HOU      Ua lohe mai makou me ka maopopo, eia ma ke kulanakauhale o Honolulu nei, he puali koa hou i kukuluia malalo i ke alakai ana a kekahi Hawaii, i hiki aku ka huina o na lala i ke kanahiku paha a oi aku. Aole no ia akaka ia makou ke kumu o keia hapai honua ana i puali o ia ano iloko o keia wa maluhia, aole no hoi i maopopo ke ku io ana. Ke hoomaa nei lakou ma na hikimua o ka ike koa, ma ka paikau, a me ke kaka pahi ana. Ina he puali keia e koi mai ana i ke Aupuni e kokua aku i mau aahu no lakou, a e hookuu paha i na auhau kino, alaila, ke keakea e nei makou i keia hana. Eia me kakou i keia wa, he mau puali kuika wa ekolu, no lakou na inoa, Kaua Lio, Raipela, a me ke Pukaa. Ke kokua nei ke aupuni ia lakou ma na aahu a me ka hookuu ana i na auhau, a ua lawa hoi kakou ia mau puali ma na la hookahakaha aupuni. A o ka hapai hou ana i mau puali kaua hou ano like pela, aole maopopo ka waiwai o ia mea.

            Ia Maui a Puni.            E hele kaapuni ana ka Hope Luna Hooponopono o ke Kuokoa ia Maui, ma ka Poakahi ae nei e haalele ai ia Honolulu nei. E lele ana ma Makena, a malaila aku i Kaupo, Kipahulu, Hana, Keanae, Makawao, Kula, Waikapu, Wailuku, Waihee, Kahakolole, Honokawai, a mai ia wahi ae a i Lahaina.

            O kela pake i pehehi ai i na kanaka Hawaii elua, a pakele mahunehune ma Kalihi kai, Kauai, ua ninaninauia imua o ka Lunakanawai Apana Nakuina o Hanalei, ma ka la 20 iho nei, a ua waihoia imua o ke kau kiure hou aku o ia mokupuni. O ka inoa o ia pake, o Ani, a ua hiki mai nei i Honolulu maka Poaono aku nei i hala me ke Kilauea mai.

            Ua lohe mai makou ke kakau poepoeia mai nei ke Kumukanawai a ka Ahahui Hookae Hawaii Ponoi, aia wale no a he Lahainaluna. Ma ka launa nui ana me kekahi poe Lahainaluna e ae, aia hoi, ua hoike mai lakou i ko lakou manao hoahewa no keia wae a hookae ana. Ina pela aku kekahi poe e ae a nui wale, alaila, he pahemo nui mai no koe. Hookahi a makou mea lohe nui, o ke kapaia he Ahahui Hookae.

            Ma ka la 23 o Iulai, ua haalele o W. H. Webb ia Nu Ioka, a holo aku i Enelani me Mr. Russell, ka mea i loheia ae i holo pu aku nei ke keonimana hope i Enelani e hoopii ia Mr. Webb, no kona hooko pono ole i ka aelike o ka laina hooholo mokuahi iho nei. Malia paha, o pau wale mai no i ka hooponopono ia me ka hooikaika e kukulu paa i Laina Hooholo mokuahi hou mawaena o na Panalaau a me Kapalakiko.

            MAKE EMOOLE.     Ma ka po Poaha aku nei i hala, ua komo ae kekahi luina Amerika maloko o ka Hale Inu Rama o Halehai, a mahope o kona inu ana i ka wai ona, ua hoomoeia aku oia ma kekahi keena mahope. Ai ke kiiia ana aku e hoala mahope o ka hala ana o kekahi manawa, aia hoi ua lele e aku la kona hanu mai ka lima aku o kela pepehi kanaka nui ka wai ona. He omaimai mua no paha kona, aka, i keia komo ana aku paha hoi o ka wai ikaika, o kona hele loa no ia, aole hoi hou mai.

            HE WAIWAI AOHE I KANA         Mamua iho o ko Alekanedero T. Steward (Kuene) o Nu Ioka, makaukau ana e holo i Farani, ua hooili iho oia i kona waiwai a me ka huliia ana o kona waiwai. A ma ka olelo a kekahi nupepa o Nu Ioka, ua hiki aku ka nui o kona waiwai ma ka huli ia ana i ka akahi haneri miliona dala. Eia kekahi poe e noho la maia kulanakauhala i ike, he wahi keiki hoounaonaia oia i kona wa kamalii. No kona omaimai, ua holo aku oia i Europa e imi ai i ola nona me ka manao e hiki i ka Hoikeike Nui o Vienna.

            AHAAINA LULU DALA MA KAWELA MOLOKAI     Ua kukuluia he ahaaina lulu dala ma Kawela Molokai, no ka paa loa ana o kolaila hale halawai, mamuli o ka hoopapau ana a ko laila mau wahi kauna hoahanau. Malalo o ka leta o ka la 12 iho nei, ua ikeia na lilo no ka hapai ana ia hale, penei: no na lako halel a pau. he $525 85; uku kamana. $94.00; no ka Bele a me ka uku moku, he $81.00. Huina pau o na lilo, $700.00. Ka nui o na dala i hookupuia, aole i hoike mai. (He palapala mahaoi no paha keia, akahi ua loaa ole mai o ka huina o ka nui o na dala i hookupuia)

            HE HAWAII HOOPONOPONO NUPEPA.           Maluna mai nei o ke kiapa D. C. Mare, i hoi hou mai ai i kona aina hanau nei o J. E. Kamalani Esq., kekahi o na keikikane a Mrs Kamalani me kana kane make o keia kulanakauhale, mahope iho o kona noho ana he umikumamaha makahiki ma ka mokuaina o Mikigana. Oia no hoi kekahi o ko kakou lunakanawai apana no kekahi mau makahiki loihi i hala, aka, mahope iho o kona haalele ana ia Hawaii nei, ua holo o ia i Amerika Huiia a noho ma kela wahi mua ae la, me ka lawelawe i ka oihana kanawai, a ua pili pu aku no hoi i ka hooponopono nupepa o ka nupepa Elele o Sana Iosepa. Eia ka olelo ponoi a kana nupepa iaia i haalele ai, a holo mai i Hawaii nei "Ua hala aku la no ka Pae Aina o Hawaii":

            Ua haalele mai o J.E. Kamalani Esq, ka lunahooponopono kupono o keia pepa no na makahiki eha, ia St. Iosepa nei, i ka po Poalima i hala, no ka hoi ana i kona home hanau a me ka makuahine kahiko i na Pae Aina Hawaii. No na makahiki he umikumamakolu ko Mr. Kamalani noho ana ma keia okana, a he luna hooponopono paulele hoi i na makahiki eha a oi no na kolamu o ka Elele, no na mea i hala ae ma keia wahi, a he kokua ikaika no na pomaikai oi o Birene Akau, Sana Iosepa, a me keia apana hua nui o ke komohana. Iloko o keia manawa, aole he pepa o ke komohana nei, i oi ae ke kupono o ka hoopuka manao ana, mamua o ka Elele, malalo o kana mau hooponopono nupepa ana, ai nei wa, ua hala aku la oia mai waena aku o makou kona mau hoa hana, me ka oi ae o kona minamina mamua o kona wa ia nei. Ua heleʻku la oia i na Pae Aina ana i haalele aku ai no na makahiki he umikumamalima i hala, me ka manaolana, e loaa hou kona ola kino mua i hoomailoia no kahi manawa i hala ae."

            Make i Aloha Nuiia     .           Ma ka la 19 o Augate, 1873, ma Waiawa Ewa. Ua lawe aku ka make i kuu moopuna ia Kamaikuna k., keiki a Halulu k., ma R Kaupena w        Ua hanauia oia i Iulai 31 1865            A o kona ola ana ma keia ao.7 makahiki me na malama 8, me na la he 19. He kanikau keia nou e Kamaikuna kuu moopuna, Aloha kuu hoapili o kela wahi keia wahi, mai Waiawaawa a Nanakuli, mai Piliaumoa, Ua piliia e kana na wahi a pau. Auwe kuu moopuna o Kamaikuna ka Inoa, Auwe kuu pilikia ia oe, E uwe no @u i@ oe a hiki i koʻu hopena. Auwe oe e. J. Kahauolono k me Kanemo w.            Na Kupuna.     Waiawa Ewa, Aug. 20 18873.

            He lalau loa ka "Hawaii Ponoi."          Ua kukalekale mai keia hokae nui maluna ae, no ka hoolaha ana o keia pepa no na lepera ma ka Halemai, ua mahuka he ekolu mai mailoko aku olaila. I ka ninau pono ia ana aku haiia mai ana, he mau mai no ua kau na hiohiona o ka mai pake lakou i holo ai. No ka makemake kekahi o lakou e lapaauia e ke kauka pake, aole hoi o ke pena wale iho no a ola ole hoouna i Molokai. Pela iho la ko makou lohe ia; a nolaila, aohe lawehala ike o keia pepa ma keia kumu a kakou e kamailio new, a ma ka hoomaopopo lea ana, ua puka ino makou imua, a ua hauule loa oe mahope o ke kumu huelo. Ea! mai imi oe i mea nou e wahawahaiaʻi e kou poe heluhelu; o loaa auanei oe i ka mai fiva, a poholopu.

            Ohuohu launa ole        Ma ka Kilauea huakai i hoi mai nei mai Kauai mai i kela Poaono aku nei, ua hele a pili ke ahu ana; a i ko lakou pili ana mai i ka uapo a kuku iluna na mea a pau, like me ka hookuu ana o ka pule awakea o na la Sabati, ka hele a lulu ka makani o ka oneki.                   I ka nana ana i keia wa i ko kakou mokuahi holoholo pili aina, ua makemake loa ia e ka poe hele makaikai o na mokupuni. Nolaila, he mea pono e kapiliia i hale nui mai mua a hope oluna o ka oneki i mea e pale ia aku ai ke koekoe a ka ua a me na ale o ke kai ame ka wela o ka la o ka poe ohua, a e hookaawale loa hoi ia lalo, i wahi no na holoholona. Aole pono ke hoohuikau mai, no ka mea, aole kupono ua ea mai o lakou mai.

 

OLELO HOOLAHA

 

            UA NALOWALE HE LIO KANE ULA     ulaula i kuniia i ka hao            malalo iho o kahi e kau ai o ka noho. E haawi ia ka uku kupono i ka mea e loaa ai, ke hoihoiia mai i keia Keena, a i ole la, ia J. L. Richardson, ma Kahuku, Oahu 613 3t 615

 

                                    I KA POE KU I KA AUHAU!

 

            O KA POE A PAPU I KU I KA AUHAU, ma ka Apana o KONA nei, mai Moanalua a Maunalua, i loaa ole i ka LUNA HELU, he pono ia lakou ke hoike koke mai ma kona Keena Hana, ma "AENUI," Alanui Marine, me ka hookaulua ole. E weheia ana ka puka mai na Poalua a na Poalima.    C. H. JUDD (KALE KAUKA).        Honolulu, Aug. 30, 1873.            (613 2ts)          Luna Helu.

 

Keawe Napua Consin,

            makuakane, makuahine a me na makamaka a pau, aole e hookipa iaia ma ko oukou mau hale e moe ai. Ina oia ke noho mai nei me oukou, he pono e kipaku aku iaia, e lohe auanei au a ike maka paha i ko oukou malama ana iaia, e hoopii koke no au i ka Lunakanawai. E malama oukou i keia mau olelo hoolaha, o pilikia auanei, CONSIN.

Honolulu, Aug 26, 1873.        613 1t

 

            E IKE AUANEI oukou e na mea a pau, o maua o na koko pono o KANOHOKOU, i make ma Waipa, Hanalei, Kauai, ke hoolaha nei maua no ka waiwai paa o Kanohokou, aole e hiki i kekahi mea ke kuai me ko maua ike ole. O kela waiwai, no maua no, nolaila, aole he kuleana o kela a me keia ke kuai, a ke hoolimalima paha me ko maua ike ole. Ma ka oiaio o keia hoolaha, ke kau nei maua i ko maua mau inoa.       A.S.H KINI (w)         S. M. HAALE (w)    Leleo, Honolulu, Aug 27, 1873          613 4t 616

 

            E IKE OUKOU E NA KANAKA A pau o kela a me keia ano, e nana mai ana i like ole na waihooluu. O makou o ka poe nona na inoa malalo nei, ke hookapu loa aku nei makou i na Bipi, Lio, Hoki, Miula, aole e hele wale ma ko makou aina hoolimalima ma POHAKAA, apana aina e waiho ana ma Kalihi-uka, Apana o Honolulu. Ina e loaa ana i kekahi o makou, kekahi o keia mau holouolona, e uku no i $1.00 no ka holoholona hookahi. Ke hookapu pu aku nei noi makou i na kanaka a pau, aole e kii a lawe wale i na mea ulu o keia apana aina. Ina e kue ana kekahi i keia olelo hoolaha, e hana no makou iaia ma ka mana o ke Kanawai. E hoolohe a hoopono!            E. M. KAPELAKA, W. B. KAINA, J NAWAHIE.           Kalihi-uka, Aug 27, 1973                   613 4t 616

 

            E IKE auanei na kanaka a pau ma keia Olelo Hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au i na kanaka, na haole, pukiki, pake a me keia ano kanaka, kane, wahine, kamalii pau loa, aole e hele wale maloko o kuu kai hoolimalima, i ka wa a ke kai e pu mai ana, oia hoi o Waialae-iki, e pili ia me Wailupe, a ma waena o Waialae-nui, Oahu, ua kapu loa. O ka mea hookuli i keia, e uku no i $1.00. Aole no hoi e ae ia kekahi upena a mau upena paha, e komo a lawaia maloko o ua kai nei, nolaila, ke koho nei au ia N. Lu@ea, i Luna nana e hopu, a o kona hope paha. E lilo keia i Kanawai no ua aina la a hiki i ka wa e pau ai o kaʻu hoolimalima ana. A no ka oiaio, ke kakau nei au i koʻu inoa.        JOHN H. KAMANU.            Puunui, Honolulu, Aug 29, 1873                    613 4t 616

 

            E NANA MAI I HOOLOHE MAI! E na kanaka a pau o kela ano keia ano, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho. ke papa, ke hoomalu, a ke hookapu loa aku nei au i naholoholona Bipi, Lio, Hoki, Miula, Kekake, aole loa e ae la e hele wale ana a nakiiia paha kekahi o ia mau holoholona a ano holoholona e ae paha, maluna o kuʻu aina hoolimalima, i kapaia o           MAHAULEPU! Ina e loaa kekahi o keia mau holoholona, e hele ana maluna o ua aina la, e uku no ka mea holoholona, $1.00 no ke poo hookahi, a ina aole e uku ai, e hoopapa ia no ma ka pa aupuni. Aole nae i pili keia hoomalu ana i ka poe i hoolimalima i ua aina la a, me ka lakou mau holoholona. Nolaila, e makaala oukou, o poholalo auanei ke kipuka ili kuu mau paniolo, oia o Kahele, Kukapuu a me S. Likohailani, a o ko oukou pilikia no ia. E lilo keia i Kanawai paa no ua aina la.  S. KAALAE.  Koloa, Kauai. Aug. 22, 1873. 613 4t 616

 

CHUP YING!

(HOTEL LILIIKAWAI!)

 

            E WEHE ANA MAKOU I KA HOTELE O Liliikawai i keia la, i hale paina, inu ki a inu kope, i na manawa a pau. E loaa no hoi malaila, na keena hoolimalima i na ano lahui a pau, e noho a e hooluolu ai.      Honolulu, Iulai 12, 1873.   606 3ms

PAPA! PAPA!

 

            Ke hoomauaku nei no ka Hui Kuai Papa kahiko o LEWERS & DICKSON, i ke kuai i na lako Papa kapili hale, ma ka pa papa kahiko, ma na Alanui Moi Papu a me Kalepa.

            Na Papa Nouaiki,

            Na Papa ulaula,

            Na kua hale,

            Na papa hele Nouaiki a ulaula,

            Na papa kapili ia loko o luna ka hale,

            Na pili hale keokeo a ulaula,

            Na aila, pena, o na ano a pau,

            Na kui pani puka, puka aniani a me na Olepolepo.     E laweia lakou ma na wehi a pau iloko o keia aupuni            LEWERS & DICKSON, Iune 14, 1873        602-3m-613