Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 37, 13 September 1873 — Ke Puhi Rama. [ARTICLE]

Ke Puhi Rama.

i Mai ke Pnhi Rima «nai rlcaa mai ai ka irai ikaika, a i ka inni i ana aku e loaa ka ona ana. O ka hapanui o ka wai ona e inu ia nei, m«i na aioa e n»ai ia, a ua loaa hoi ia maanei me ke knmukuai kiekie'aole nae i koe ako ia i ka mea i aloh» loa i ke kiah i rami. Ua hiki wale uo i ke kanaka i ono ka pnn i ka rama, ke kuai' aku i kona n pau loa no ke kiaha ranv», mamua o kona manao ana i ka pilikia o ko ka hale. ! He dnte koikoi loa ko ka rtma o na ai i o»ei komo mai ,ma keia aupuni ; a he kumukuai koikoi no hoi i ka lilo ana mai i ka mea kuai aku ; a ua hooi ia ae no hoi ka l oko o ka hoohainn ana mai i ka mea nana : « ino akn, aka, aole *iae e hiki haalele | ia, me he mea ia. na oi ako ka ono mamoa o k» minamina ana i ke dala. Ke aeia hoi ke Pohi Rama ana noloko i ae o ka malakeke e minaminn ia nei, alaiU. i oa hoopii loa ia akn ke d»te ann i ko waho ' raraa mai, i mea e hook<>mo ole ia mai ai ; ko waho ; a i mea no hoi, e hoolawaia ae i ai keia rama.iwaena o ko Hawaii nei poe ! inn rama. 0 keia rama e pnhi ia ana, e : emi ana n« k<»na kumukoai maanei mamua | o ko waho mai, no ka mea, aohe dute o'keia I rama t a pela no aoanei e loaa aku ai keia ra- ! ma ina Hawaii he leholehn wale ; a e nni | wale aku ka poino, ka pilikia, k» aihue, ka i pepehi kanaka ana, ka hoopoho ana i ka j waiwai, ka hoopaahao ia, a me ka hooma- | hoahoa ana i ka loku. | M* ka hoomaopopo ana. o ka rama a me : oa hale kuai rama e inu uui ia uei, ua ua ! kaoaka Hawaii no, aole no he meu kanalua i keia. Ua apo ka poe kuai rama mai i ke | dala no ko lakou pomaikai, a oa aoia hoi ! ka mea kuai aku, e huna i ka mea kuai uiai, : a pela lakou i uhi ai i ke kne kanawai. 0 ; ka hai ana, he mea ia e.neie ai ; ao ka hui na ana hoi, he mea i'a e make ai. i Me ka loaa ana no o ka rama he nui inu | ia e na kauaku Hawaii uu ke kumukuai kiekie me ku rama o ka aina e ; pela ananei e inahoahua loa ako ai ka inu ia aua o ka rama i puhi ia maanei, a i loaa hoi me ke knmukuai haahaa e ko Hawaii nei poe. 0 ia loaa aua me ka uka haahaa, ua laola loa ae kona iaha ana i o, a iauei, a heaha ka hope ?-he poino. i Ke aeia hoi ke Pohi Rama ana o ka poe j mahiko, e oui loa ananei na kapu ahi puhi, ! e like paha me ka nuf o na pa m&hiko ma ! keiA Pae Aio'a ; a e like hoi me kn nui o I na wahi i puhi ia ai,. pela no ka nui o ka laha aoa, a peia no auaoei ka nui o na paUpu anai ana ilona o ka lahoi *e hoopo\ikole~al i lee ota ~ • —••• • •' | Hookahi no poo wai i keia wa e kahe aku | uei o ka rama, o Kokakou Hale Dute, aka, i o kona kahe ana, ua pahola ako noia i ka Pae Aina nei ; aka, iua e aeia ke puhi ra- : ma, alaila, ua noi loa na kio wai ona e hoo-1 • kahe akn ai, aohe mau ewawa, papu, na pou e koe iho i kona imi rfna i kana mea e , loku ai. ! Ua hilahila loa makou i ka ike ana. he ! ' : elua mau Lunakanawai o keia kolanakajuhale i hoike akn i ko laoa mnnao e kokua aun no keia hana ino a pelapela. I make- : make paha laua i keia hana i opena e hoohui ai ina ia a nui iloko o ko le.ua mau eke. i Ua kohu ole no hoi i na Lonaka*nawai o : keia ano ke hana pela. Ua ku ole i ka ha- : oa a ka aha hookolokolo ke noho mai, a ao : mai i ka leholeho a hana i kahi mea ioo. , O ka Oihana Hookt)lokolo ; na ka lima 1 hewa ole e hniluku aku ; a na ka manao I hemolele e hoahewa aku ; a na ka opu alo i ha hoi, i mea hoolauloa, a na ku anei ktia ī mau hana i ko laua kahua ? Ua like ko laua alakai ana no keia mea, { me kekahi ia maalea ma kapa loko ; i koi na ike ana i kekahi'nalo e kan kokoke mai i ana, o kona omo mai uo ia i ka'wai iloko o I kona waha, a ki pololei akn la i ka nalo, a • o ka haule mai la no ia ilnna o ka wai, a ! oia no kona wa e apo koke ai, a lilo ia ia, i a pela aoanei keia alakai aua, o ka lahui i k« nalo naaupo, o ka poe mahiko Puhi Ra- | ma (ke ae ia) ka ia kalohe, a aloha ole, a | o na aha hookolokolo ka poe nana e hao, e ! hoolnhi. ; Mai loko mai o kekahi nnpepa haole o ] keia kuUnakaohale, ua lawe mai makou i mea hoise aku i ka uui o ka wai ona i hookahe ia iloko o na kino kanaka, i mea pe- • pehi ia lakou iho, a i hoopohoia hoi ka waiw.i he nui, a ua laweia keia hoikeanamai | loko mai o na hoike ana a ko kakou Hale Dote. Haole wale no Huina o n» Na paranl ano kanaka. i inu ia. 185 1,962 84.165 8,251 185 »»270 : 1852 »2vL 4 8 i 1853 2,119 18203 ! 1^537 • 18f5 * 18 528 185 14,779 185 |858 14 637 1859'. 14,158 1860 3,216 69.800 14,295 186 9<>' 6 186 8 94" i . ••• j 1«*37 I 11 745 ! 1866 4 194 62,959 12 833 ! 1867..*:::.' » 5 »» 9 : \Z::::: ! >«o 9 ::::::- .:: ;•.«« ; iB7i lBsl7 I 1872.......6,366 66,897 18,843

A ma keia hoike aoa, ua ike pouoia ka nu» o ka rama iooia i kela a rae kpia makahiki. Iu« mukahiki hope mai nei, uu ikeia ka emi «11« o na moko okoliola, «» peln i emi ai ka p r e iiana e ino i k-» t»(>e i hoonoa i» oke kaiiHwai ; » malaila i inaopopo ai, iia iuniu ka hapa nui oia wai on«» ena kan'aka Hawaii. Ke ike ia nei hoi ke emi nei Wa lahui, a ke pii nei oae ka «īaliuahna o ka inn ia »n» o ka me» «»na, a oa ratio like auei k» emi «na oka lnhui, ika mahiiHhn'-i ana o k i inoia ana kA waion*» ? Ina pel», be mea weliweli loa keia. Ua olelo mua makou, o ka aeia ana o ke pnhi r »ma, oia ka hoomahaahua ana ina kio wai ona, e kahe aku ai ma na wahi a pau oka aina ; a e like me ka nni loa n keia mau puka poino pela pah-i nunnei ke koikoi, a e hikiwawe ai ke poho ana <> ko kakon wahi moku lahui. 1« oukou e iniia ai i puka- waiwai hon no ka poe inahiko a e loaa nui ai ke dala ia lakou ; he pono hoi ia oukon e naua pu iho ika poino oka leholehu ma ko lakou kino i ka mai, i-ka" make ; a i ke aupuni hoi, i ka pan o kona ika[ka. la*oukou e nana ai i ko hai waiwai ana, a me ko kakou pnino nui, ua pouo ia knkou ke kaupaouH pono ina o ke daJa no ko hai pono ma ke Puhi»R:una ; a ina o ke ola o na kanaka Hawaii e make.ani ; A ina hoi o ka waiwai an.i o ke aupuni uia kn lioula ana i keia knmu w«iwai hon ; a ina' o ka poino ona nhane ika hooheheua ia. Eia ka naea i olel 'ia. »" Heaha l»i ka pomaikai o ke kanaka, ke loaa ia ia keia ao a pau, a lilo aku kona uhane ?" " A heaha la kana e uku ako ai i hoihou mai kona ohane." " 0 ka poe ona aole laknu e komo i ke ao-. poni oka lani " " Aia niawaho ka poe ona &c &c &C."

Ina ua loaa ia kakou na poPno no ka rama i keia wa, a mai wehe «e kakon ia poino a nui loa ma ke kokua ana ia Puhi Rima. Oka makou e kanleo aku nei i ko makon mau makainaka a pau, e hooikaika kakou e hooemi mai i koua ulu aua, a e lfoopan loa paha ke hiki ia. A e like ine k'a hiki ke hooemi ia, pela e loaa auanei ia kakou ka pii ae le li'ke me ka hiki ia kakon ke hoopan loa ia pela auanei e ulu ai ke ola ana.