Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 40, 4 October 1873 — Ka Naaupo Nui. [ARTICLE]

Ka Naaupo Nui.

/ fcuu Kuokoa aloha '• B «e mai oe ia'u, e hookauwii ho» aku i ia o«, ma ka lawe ana aku i ke kui » me | ka bamare, a kike iho maluoa o ke poo o Mikalemi, ke knnaka nona ke p«o lole-kaa, : e ooho ana m- i kiipakn mai uei ma Ko Hawaii Ponoi, okala l o Okatob*, nona ke poo kuamunmn, a haalele i na ao laahia o kooa wa haiolelo ma Waimanalo. Ke nnnao nei ao, e pan ole nna p»ha kou • poe heluhe'u oona na mika 9,600 i kn hoo-ma.-popo ina kukai olelo ana, no ka mea. | 0 kaoa mau olelo pane hoino pili kioo, a i hooio lapowale e keha ana, oia ka naauao, ! , lo le noiaimaaloak.i mamua oka hap».

i loa o kou poe Uwe, aka, e ahonui mai oe | j a «o no ka lawe nai an« «k» hap» nui o 1 kou kino. I ka hoomaopopo iho i kana pane mai ka maa « i ka houe, ua kukaluia no ia maluna o k« kuaiuuHmu, ka hoino pili kino, ke kaeoa haakei ka hoike hooponipuni ame ka hawawa maoli no Aka. ua po-naikai au i keia la, m* ka loaa ana mai o na moa hoohanohano he lehulehu mai a oe mai,

i me he me la e hooia mai ana i kan olelo 1 olohewa iloko o ka Hale Ahaolelo, "o ka noho a'u « ooho nei, he ooho Mo« no.ia/ i , honheneheneia m«i ai oe a hoka loa. No ke kunmuama—Ua ike no o Mika e- ; m ,_ .ole #0 i P»«e «'» «>• ke '» P* ne b "P # ' ! h« w.h» « he w»h», e »k«k» •• k » al,e '* °> : «, wnha . m« ke ku.muamu e». «k». n» ! koa p«ni aei i kopekope iho » w..ho .« I» i i,n«.oke «ke», » 0* [»k»o e k».n. .ho . ! k« me» n»a»»o o kau». Aole o o k.eo» I iki, o oe w»l«no i» e lele mai ne. iluu». .He haule ikahi kei» ou. I So k» hoino pili kioo—Ke olelo m». nei » oe u» olelo »u, "•■» k» » hoopooopono hou

| ia kekahi Kumukanawtti, alaila, lie Kumu- | kanawai hou wale no ka a pHn." Me ko i wai, ' iiwa k« pihe b haaiele w:ile k« ho« ia oe e eepa nui o aka o Waohni " Ke hoole aku nei an imna o h« akna, aole au » ol»»lo iki i na hunolelo a Mikilemi e hnp ila m«i nei maloko oke kauna komi Nana i wale iho no i.i |£ia kn*u ( "In:i aoli* ;«u i kohihew, He kaknu in.,n i st kekahi Kamu kannwai, alaila, o* pua iho U ia, leoe wal* no na hoololi a laknu i makemikp ai m* kekahi halawai maii oia Almhai." He iko ■ ole anei non i ka'u pane i balH uela. ftj ; » ka olelo H&wnii n»> W..u honnan.io ia ana, a no keaha oe i hwe mai ai i na olelo oiuio oli» a na u ia, m» k<» kapn tnai no uk:» au o "Waolani ? Ina aole au i knhihewa, eia no ke ano o it» ( "hi* mik>>le i Wnolani, he ohule i Wnolani, oopn i W inUni. nika «o i paele i WaoUni, Uk» i Wwolani, pukiki i Waolani, maka-aa i Waolani," a nui wale »ku. He kupouo anei kei* hoino piii kiQ ( » j»u i »'u ? Mnbe;i la ka like o i;» hooha like ? Oia anei kou pakel» ike i puke mai ai '•».» mai ki» Kulmui mai o Lnhainnlun» ? H.> ~l,u l e ahe l.ika anei an ?H<

uwe waunaku ( ) ulna afi:t keia <-u. No ka h« ike hoopuuipuni—Ma kau pāne ia'u o ka la 10 o Seputemaba, ua hoike | hoopunipuni mai oe. ua olelo au ma ka U 121 t> Aug;it", *'he holoholona ka Lahainn- | luna, a hi» hnpo ka L*hain»luna. a ua hai ule ka Laha'luna rn«l;ilo o na w«wae o ka holoholona." No kou hoole ana imua oke akea, aole au i olelo iki pela, ua hde iho nei kela i ke K.Akauoleio o ka e mnau ai : tna paliß, ua olelo io au peU. i Aaa, uu hoike oi;iio ke aoie I au i hoopuka pela, a o'.laii», ua iim apa hou o Mikaleuii, a ke kahihi imi uei, eia ka'n J olelo, 'O ka mea i knmuilio iho nei ma- | inua, he hupo oia, » he holoholona, a ua ! haule malalo o lta wft.wae o ka holoholona." Ke hoole hon aku nei no an, aole na'u Wela huaolelo, "ka mea i kamnilio iho nei mamua " Eia no ka*u pnnoi, "Eia no kak<.u a pnu maluoi o kahi w»apa liookahi, iua o kuhuii ka Waapa, e piholo ana kakou a pau. Oka mea hookae i kona hoa kanaka, he hupo oia, a ua hele loa »ku kona noonoo malalo iho o na wawae o ka .holoholona. Eia anei enalalo iho oka la kekuhi mea i oi ae i ko ka mea nana i hana, e hookae ia mai nei kekahi po» o kukou.*' a pela aku. I kii wa a'u i hoopnka ai, he hupo ua ku mai la o Miknlemi imua o kela halnwai, a papa ia'u no ka olelo i 4ca hnpo, aka, ua noi au i ka Luna Hoomalu, e hoonoho i ua o Mikaleini naio, i*v ao | e Hii i hoopuka pili kino i kekahi mea o ka

3 'U» «•» «•»*• hoka. Pehea ko ka lehulehu noonoo, inn ua kup» inoa au ia Mikalemi u me ka L - hainuluno "he hupo," e a<> mai no anei ka Luna tJoomHlu e huna aKn an pola, me he tm?» la no'u pouoi ? Aole lt»a ! He li iule ukolu Weia ou No ka hawa*a maoli n< , —>Eia ka haiole* lo hookae h 85. IMikalemi, i k» «t i nmmno ia ai ke pno, K i Ahahui Knlepa n ko Hawaii Pon<*i. "Ina o kf» poo kei» o ka Ahahui, e haalele nna aru, aole o komo, n<> ka me*. ua hnalele aku nei au i ka'n h-nna, « hele mai nei nre k» manao, ho Ahihui kein na k;t Lnhainiilnna w.*le no, aole ka poo e oe. Aole o'u makemake iki i ka poe e ukn ow.»hn, e "komo mai, ina no he H*w.-iii lakou, aole nae i komo i L ihHinaluna. O ko'u «nakemake, na ka L-ih»inaluna w»le no e hnpai, a i haule ih<> a ku pnha. O ke ano 0 keia Ahnhui, he hoomaemi'e ana i ka inoa ino o k;i L-41»^ī«h 1 unh,a pel<i aku. Owai ka hOb<i nui e hoole »na, aole keia he nmu olelo fx)i)k»te i na Hawuii e ae, aole i komo 1 Lahamlana, ke pal« uku ia poe ? Ke mai nei * Mikalemi i ke ano o kuna hau&lo, pettei : "He hoop»kele ana iii oe a menakou 'a. no ka me», aole o'u poiuo o< i a me lakon la nia k<> oukou lilo <oa mai i mnu l»la no ia lin, oiai ua maa A* a ine lakou U i k» l »he ;»n», » me ka ike i na hana a ka Laliainaluna * * AW # o ke konio pu ana inai o kakou iloko o «ia Hui, me ka ike mn no o na maka, ("'hlmaemae lakou nei, hookui mai oo me he pPho la." Aole pili iki keia wehewehe ana i haiolelo, no ka mea, he »uo e loa kana. l) i o ke »no maoli keia, alaila, he Ahahni keia a Mikalemi e paipai nei, noka aohe akaka pono iaia ke ku io, ko hai waiwai e wa ihoia mai ai mika o ua Ahnhui uei f Mai oi loa akwka pnno, ins i pane mai o Mikalemi, he hlolelo olahewa k»ia, aohe ia o kona maoalp maoli. He poe laa kek«hi nana e paipl nei i keia, aka, •u ia lakou no kfs?ehewehe lalau o E. >1. Aole pahn i ae aku e like me ko E M manao e i ka hai waiwai me ke akaka ole o keV it». He apuka m*oli no keia hana. A eaha hoi ka likeole o ka'o olelo no Mab«ia me nei hana aoukou ? He hoka. Ke hooia maHei o B. M. ua like po no kona mmao mi ko'u, " E koooo nui na Hawaii Ponoi « ( pii pa i na htna, e like ine k» Ahuhui 'alopi » tne kela ano kei i ano o na lnn» eomaikai ai, » e knonoono ai ka noho una n ke ano ul ikolako." In» hoi ba i liko ko> nnnao me ko'u, ina na ae mai oia e Mlima pu aku me ia ina na hana maikai. \ maaaoio nei iu, he uhi-

■ ana ibo ia i kona manao hookue i ka poe e ae, lna oa ike oia ika mea pono e alakai ai i koi'. I'ihui, e alako aku oe «1»* ia kunmtn>, 1 pakele ai oe ■ keia olelo, "0 ka inea i ike 1 ka haoa p<>no, nole n >e ia i liana, ua hewa no la." Ai pa pono ai ka |a i Papaemiena, "o ua poo eliia, ua oi a"ku ih niamua -» ke poo hookahi," w iii» a beka« hi kaUiaina kuulana. Ma ki in, e naua pono ko Honolulu nei ia M'ka!<;:iii, kona hookao ia ka poe ko'no ole i Lahniualuna, ma ka ha./ii a-ia i na hana maikai » rpe ka oiaio. Ua ike no au, aole re p>e Lah iinaluna ka nui % .» ka poe koho biloti maanei, e hiki ai la iaia e hooka** loi oni iak.i ; (ou, kn poe mawaho uei, aohe i komo pu me ia. lla ike oukou i ka'u oielo a me ka Mikaleim, aka, uole nae i p«le oinio 110 kuna hook-ie, aolo n » hoi i olelo mai he olohewa kau » hiiolelo. X >UiU, ke ku nei ka oi iio ma kona kahua mu», he hookae o Mikaleno. N > ka heihei ina ka ike ine» heln, oi i hoi ke anaina, holomoko, » pela aku. Ua pi li auei keia i ke pale i kona hookne ia kikou ka poe mawaho nei ? I iue iho aohe \vahi pili iki. lua ma ka heihei ma ia iunn me», ua haule e no 0 ua o E. M nei, no ka me.i, mt ka olelo Hawa i kma e | inakemake nei i Hahi a ko inau i m»iu noooo > e hakoko ai, wale nei ao, e liko no me ka like ole o na halau 0 miua, pel • ke ho» e ku nam iho ai. laia la no nae ke Ueha e i kona ike h.>honir loa, aka pol-ole nae a kiulei, no ka ine», ua .nak«u, ho» poh po-inua oia, a papa «uai U, m 1 ka olel'i Huwaii wale no e heihei »i. Aohe wi n>i ninau, ko poho e no ii, i p-ikele nae 1 kuu paa nna »ku ma ka amiumi, ina ua hoU 1K »l lepohaku. Eka hoa, he akaaka j ka'u ia oe, ooe 110 ka pah : i ka mea nana e ana nei o kai o KohoUloa ? a o oe io ke k«pena inokw i mahuka ai i ukn o Kenwawnihe ea ? Makena na nalo nnn, e ole e ku aku nei i ka-o, ua oki e malana wale ona, aohe wuhi e ku īho ai ; Aloha mii U ka h>i nu ia oe, i ko hou j liewa 1 oi« nei, a i ka Papa OU Hawaii, 1 Ka, mai UUu oe ilaila, na ka mea, ua lo ! he mua no oe i kn'u, aohe na'u i« i noi 'ku, 1 aka, na ka kakou milimili no-ma ke kino ! i haawi mni ia'u, a ina na hoahewa mai oe ! ia'u no ko'u hiwe ana, a aia wale rio m he i poe no kou h»Uu aliila, kani ko aka, he j hoino »na aku ia i ka mea nana i hookohu mai Kai no m» k» laau e ike ia ai ke uno oka hua. Ina boi oe i hoahewa in'u, pe hea hoi na hoa e ue, ot una no » pau i ke nini. Mai keia mau manao mai o E M, ua inaopopo i»'u, ke liullu nei koua iSne 11 $lie iWe ka poe aia. «/ \J. K