Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 43, 25 October 1873 — Ka pouli o ka wa Pouli Ka palena mua, ka palena hope. [ARTICLE]

Ka pouli o ka wa Pouli Ka palena mua, ka palena hope.

He wa pouli ma Hawiii. oei mampa loi •ko ; ka paleoa moa, ua akaka ole ; ma ka «iakahiki 600 paha m«tope o ka hanau anb o lemi ; ka paleaa hope, ka m»kab»k< 1890. Paapu loa ka pooli ma ia maa makahiki I.aOO ma kaia pae aina. Ma ka makahiki 1820 ua wehe mai ke alaula, a poha «nai ka malamalama ma ka paka aoa mai o oa Ml■ionan maaoei. Aole nae i aahee loa ako ka pouli. Kao pioepine oo ka pouli maluaa o ke aupuoi, a o ka ekaleaia, a o na kotu. Ke kau oei oo ka pooh i keia wa maloōa • oa kula, na Ekaleaia Euanelio, • me ke aopuoi. E auhee aku aoa paha, e mahoahoa ana paha a pouli loa, e likeoaamua i ka wa Baibala - • Aka, aole kakou t naoa wale aoa ia Ha.waii nei oo ka wa poali. He wa pouli ma Europa, Āaia, Aferika mamoa loa aku o ka puka f>oa oui n leau. A puka mai leeu. ua malamalaoia mai la ma kao wahi. Ma lemealema ka hoomaka aoa o ka malamaiaoH»; a hoolahaia akn mailaila aku a Guropa, e ka aoao akau o Afer»ka, o ka aoao komohaoa, komohaoa akau, komoha«īa betna o Aeia. Mai ka nakahiki I a i ka makahiki 000 ka laba a mahoahua ana 0 ka malamalama. Lehulehu wale ka poe hoH mai, a haalele i ka hoomana kii, a iiio 1 poe &aria*iane. Npi wala oa Kari§tiano i kukuluia. Olioli na haipule oiaio. Me be la ma ko lakoo Ua hiHi mai ,*.ka jpbile Karistiaoo. Aole ka, be kuhi hewa ia. Ma ka makahlki 600, ua hoomaka ke kau boj aaa o ka pouli it»aiana o na ekaleaia, a me na aupuni o keia ao. Oia ka paleoa mua, ke kumo mua o ka wa pouli. Aole oae i pouli loa ma ka hea> oaaka ana. £ like me ka poali ana o ka la, a o ka mahioa paha.' Hoomaka liilii ka pouli ana, a haia ka bora a mau hora.paha, aiaiU puoi i ka puuli loa. Pela ka wa pooli o ka ekaleaia. Ma ka hooma*¥i ana pouli hapa no, ma kf makahiki 6010, a mahuahua mau ka pouli aoa, a ma ke Keoeturia 13 paha, oia hoi ka makahiki 1300, a hiki i-ka 1350-paha ka pouli ioa aaa. Koe nae kahi malaioalama iki raa kau wahi. Peoei ka koooiaka ana o keia wa ponli. Iloko o ka makahikiOOO, ua lilo ka Bihopa 0 Roma i Pope, i«Poo o ka ekaleeia Kaloli* ka a pau, a me kona- maoa ekaleaia ua bui pu ia ka maoa o ke aupooi o keia ao. Mahope iho, alii oia maiuoa o ua lii, ot emepora, oa aopuni o keia ao. -1 oa aole lakou 1 hoolohe i kaoa mau kauoha. hoike kona huhu ma ka hooki i ko iakou noho ekaleaia ana ke mihi ole ; ma ka hoonele ia lakou i na mana aopuni, a ma kaiiookapu ana i o* kaoaka pae ka papa aki|*i ko lakoa malama aoa i na 'lii. Pilikia kanaka, na hoahanau, makau i ka malama i ka oa lii e like me ke kauoha ma ka Baib»la. Makau hoi i ka hoole i ka ka Pope, o hoopaiia ma ke kioo paha, ma ke kipako ia'ku paha o ka ekaleeia. Mamua aku, a mahope iho ka ooho kaawale a mehameha ana, i mea e hemolele ai ma ko lakou manao. A iwaena olaila ka hookapu ana i ka mare o oa Pope, o na Bihopa, a o na kahnnapnle a pau, me ke kue oae o ka Baibala i kaia kapo aoa. " Eia ka pooo o ke kahooapule, wahi a Paulo, I Timoteo 3:2. He hala ole, he kane oa ka wahioe hookahi»" me be la, oakauohaia ke kahuoapule e mare me ka wahioe hookahi, aole make e lawe palua i oa wahine, he wahioe ponoi, a he wahioe maooahi. Ma keia papa ana i ka mare kahuna, me ke kau ana i oa hoopai weliweli loa ke mare, ua pilikia loa oa kahunapule. Ua hiki i kekahi poe ke hoomanawanai me ka mare ole. Uwe nae ka nui, a ninau. Pehea lae pono ai ? Nohea mai oa wahioe a kakou? Ma keaha e ko ai ke kuko wale o ka naau ? Aia paha na wahine ma na hale—Nona ; oia hoi na hale Viregini. Ua knkuloia ia mau hale a nui wale iloko o ka wa pouli. Maloko olaila i ko ai ka makemake o oa kahuna. _ He mau wahine i maU* IBL 0 ® e P na, i kapaia he mao haiawahine, iakakou.) Noloko mai o keia aoo ooho i poka mai ai ka hewa noi, ka oumi kamalii, ka hana ino i na keiki i ka wa i hanauai, ka mahmhna ana hoi o oa keiki manoahi. O kekahi Bihopa, no ka oui o kaoa mau keiki he 66. wahi a ka moolelo, ua hoopau ia oia. Mau nae ka aoho Bihopa ana, a hiki ka oui o oa keiki manuahi« ke 65? Ma ka ooho mehameha atia ma kahi oeooeo a aooaoo ka mahoahua aoa o ka hemo* lele, wahi a ia poe, a ai i wahi berena bale wale 00, a ioo i wahi wai lepo, a ooho iloko o oa aoa, a ai i elima wale oofiko ma ka la, a holoi ole-i ka lole, a aaho i ka lole a helelei wale oo ka welowelo, a noho a 50 makahiki me ka holoi ole i ka maka ne ka wawae, e iike me Sana loaoe oo Lieapoli, ka mea i ae ole e ike i ka wahioe, i kooa makuahme hoi oo oa makahiki 48. Ma keia aoo ooho ka ehemolele ai ? Kohi hewal naaupo I peuli io ia wa. He wa pouli io kela, ka wa i manao ia'i ua hoolilo ia ka apaoa berena ma ka pule maaa aoa a ke kahuoa i akoa io; a o ka waioa hoi i koko io o leao ; a hoolilo la oa haipule r oa kii, oa iwi o na haipule i mao

mea ano hoomaoa; a hoolilo ia Maria, fe* makaahiae o leau, i u\*ao oai ne kanaka ; na o na la wale no e hiki ai ke hookokoke ako io leau la. Nui na men i hoopouli i* wtt, a hoopilikia i ke ala o ke ola, k hoohaiki i ka puka o ka laoi. 1 na m*lama ole ia oa rula, na kaoawai, na oihaoa <Tta ēkaleai Katolika, e hoopaiia, • hoomaia«ino ia ka poe malama ole ; e pani ia ka poka o ka laoi i ole Uaoa e komo ; ka poe make me ka pooi ole ia e ka aila hoola, aole loa ia e ola ; oka poe hai oie i ko lakou maa hewa, hana hewa, olelo hewā, knko hewa i oakahunapale, aolelakoa ekalaia, aoleola. (AoUipāu.)